Gospodarowanie odpadami komunalnymi a ochrona środowiska

Ustalano już, że gospodarowanie odpadami komunalnymi oznacza zbieranie, odbieranie, transport, przetwarzanie (odzysk lub unieszkodliwienie) odpadów komu-nalnych, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami. Działania w powyższym zakresie mają na celu racjonalne zagospodarowanie odpadów, aby prze-ciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko243. Jak zauważa M. Longchamps, zjawiska i procesy objęte konwencjonalnym pojęciem „środowisko” podlegają prawom przyrodniczo-technicznym, poznanie mechanizmów („wewnętrznej logiki”) tych zjawisk jest konieczne dla bliższego określenia przedmiotu i celu środowiska244. Sformułowanie to jest wciąż prawdziwe. Celem ochrony środowiska – a raczej praktycznych zabiegów

242 Zob. J. Jerzmański, Koncepcja, zakres i rozwój regulacji. Tezy, [w:] M. Górski, K. Nowacki (red.),

Zadania i obowiązki gmin…, s. 60.

243 Na potrzeby niniejszej dysertacji przyjęto pojęcie środowiska w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwiet-nia 2001 r. ‒ Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.), zwanej dalej u.p.o.ś. Przez środowisko rozumie się ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działal-ności człowieka, a w szczególdziałal-ności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementa-mi (art. 3 pkt 39 u.p.o.ś.); jest to pojęcie nieostre. Należy podkreślić, że jego definicje czasaelementa-mi się różnią, w zależności od dyscypliny naukowej, na potrzeby której jest rozpatrywane (M. Górski, [w:] J. Jendrośka (red.), Ustawa – Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Wrocław 2002, s. 81 i n.; J. Boć, E. Samborska--Boć, Ochrona środowiska, Wrocław 2002, s. 45 i n.; B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Podstawy prawa

ochro-ny środowiska, Warszawa 2004, s. 15-17). W nauce prawa pojęcie środowiska będzie zawsze węższe od

rozumienia tego terminu w naukach przyrodniczych. (J. Boć, E. Samborska-Boć, Ochrona środowiska…, s. 46). W aktach prawa pierwotnego WE i UE nie zawarto normatywnej definicji pojęcia „środowiska”, chociaż odnoszono się do niektórych jego elementów. W aktach prawa pochodnego jako elementy środowi-ska wśrodowi-skazywano m.in.: powietrze i atmosferę, wodę, glebę, powierzchnię ziemi, krajobraz, obszary natural-ne, włączając w to bagna, obszary nadmorskie, biologiczną bioróżnorodność i jej składniki, w tym organi-zmy zmodyfikowane. Należy zatem uznać, że w prawie unijnym środowisko obejmuje nie tylko środowisko naturalne, lecz także środowisko przekształcone lub wytworzone wskutek działalności człowieka, co odpo-wiada też pojęciu środowiska przyjętemu w prawie międzynarodowym (M. Kenig-Witkowska, Prawo

śro-dowiska Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2011, s. 12).

244 M. Longchamps, Odpowiedzialność za szkodę ekologiczną, Acta Universitatis No 808, „Prawo” 1986, t. CXXXIII, s. 3. Zob. też: M. Longchamps, Przestrzeń w prawie środowiska, Acta Universitatis Wra-tislaviensis No 857, „Prawo” 1985, t. CXLIII, s. 172-181.

ochronnych opartych na odpowiedniej regulacji prawnej – jest zachowanie pożądanego stanu dóbr należących do środowiska i utrzymanie należytej między nimi równowagi245. Cel ten jest niewątpliwie zbieżny z ideą ochrony środowiska, przez którą rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywrócenie równo-wagi przyrodniczej246, przy czym ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana zawsze z uwzględnieniem pozostałych elementów247.

Należy zwrócić uwagę na charakteryzującą dziedzinę ochrony środowiska kon-fliktowość występujących w niej interesów (społecznych i gospodarczych) i płynącą z tego faktu potrzebę interweniowania państwa. Państwo rozstrzyga te konflikty, po-sługując się przede wszystkim prawem248. Zagadnienie to było przedmiotem zaintere-sowania W. Brzezińskiego249, który wyróżnił pojęcie „ochrona” a „ochrona prawna” środowiska naturalnego człowieka. Autor definiował te pojęcia w następujący sposób: jeśli w rozwiązywaniu zagadnień ochrony posługujemy się prawem250, wówczas mamy do czynienia z „ochroną prawną”. Problematyka „ochrony” powinna po pierwsze ‒ wyjaśniać doniosłość zagadnienia z punktu widzenia ochrony środowiska, uzasadnia-jącą interwencję prawodawcy, po drugie – na czym owo zagrożenie środowiska polega,

245 Na obecnym etapie rozwoju cywilizacyjnego najważniejszym celem gospodarowania odpadami jest optymalne wykorzystanie zasobów surowcowych i energetycznych, które tkwią w odpadach. Współczesna gospodarka odpadami służy zatem ochronie zasobów naturalnych (zob. szerzej: dokument końcowy konfe-rencji „Selektywna zbiórka odpadów, segregacja, recykling, unieszkodliwianie” w ramach III Międzynaro-dowego Forum Gospodarki Odpadami „SOSEXPO 2014”.

246 Zob. art. 3 pkt 13 u.p.o.ś. Ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) prze-ciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Prowa-dząc rozważania dotyczące ochrony środowiska, należy wskazać na dwojakie sytuacje faktyczne: jedna to zastany stan środowiska, druga przejawia się w niekorzystnych zmianach środowiska wywołanych działal-nością ludzi (M. Longchamps, O prawnym uregulowaniu ochrony środowiska, Acta Universitatis Wratisla-viensis No 446, „Prawo” 1978, t. LXXVIII, s. 119 i n.). Dwoistość ta jest podstawą rozróżnienia wśród prawnych instrumentów ochronnych środków ochronnych i środków zaradczych. Środki zaradcze mają na celu nie dopuścić do powstania niekorzystnych zmian w środowisku, podczas, gdy środki ochronne powo-ływane są w celu usuwania niekorzystnych zmian w środowisku. W literaturze zwraca się uwagę na względ-ny charakter skuteczności instrumentów ochronwzględ-nych, w rzeczywistości chodzi o zmniejszenie rozmiarów degradacji środowiska (zob. szerzej: L. Łustacz, Podstawowe pojęcia z zakresu ochrony środowiska, [w:] L. Łustacz (red.), Ochrona środowiska. Refleksje prawne, ekonomiczne i socjologiczne, Wrocław-Warsza-wa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 22-23).

247 Zob. art. 5 u.p.o.ś.

248 Konieczna jest interwencja prawodawcy, zarówno na szczeblu stanowienia ustawy, jak również aktów wykonawczych podporządkowanych ustawie. Prawo musi stworzyć dość konkretną i szczegółową podstawę działania, żeby przy rozstrzyganiu dylematów o tak wielkiej doniosłości państwowej nie pozo-stawiać administracji zbyt szerokiego zakresu uznania. Równie ważne jest stosowanie strategii w tworze-niu i posługiwatworze-niu się przepisami prawa, aby rozstrzyganie sytuacji konfliktowych nie następowało od wypadku do wypadku (W. Brzeziński, Ochrona prawna naturalnego środowiska człowieka, Warszawa 1975, s. 15-16).

249 Ibidem, s. 17-20.

250 Tzn. wydawane są w tej materii przepisy prawne i to prawo jest w różnych formach prawnych sto-sowane.

a więc w jakim kierunku powinna być skierowana owa interwencja prawodawcy. Na-stępnie można przejść do problematyki prawnej, tzn. dokonać odpowiedniej analizy przepisów prawa i ocenić ich przydatność przy rozwiązywaniu zagadnień ochrony. Ważna jest konfrontacja: z jednej strony problemu społeczno-gospodarczego, a z drugiej prawa, który ten problem ma rozwiązać. Konfrontacja ta ma być przeprowadzona pod kątem widzenia, czy i w jaki stopniu to prawo odpowiada zadaniu, do którego zostało stworzone. We współczesnym pojęciu ochrony naturalnego środowiska człowieka chodzi o zagrożenie naturalnych warunków bytu człowieka, a w konsekwencji ‒ o ochro-nę przed tym zagrożeniem251. Jak podkreśla J. Boć252, uznanie ochrony środowiska za istotne zadanie społeczne dokonało się w prawie polskim jeszcze przed wprowadzeniem konstytucyjnej zasady ochrony środowiska. Tym samym dowodzi to doniosłości za-gadnienia.

Postępowanie z odpadami komunalnymi (gospodarowanie odpadami komunal-nymi) stanowi istotną część ochrony środowiska, która polega w szczególności na: ra-cjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju253, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywra-caniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego254. Ochrona środowiska ma być ochroną kompleksową255. W zakresie tym mieści się racjonalne gospodarowanie odpa-dami komunalnymi. Racjonalność polega w tym przypadku na tym, że podmiot pro-wadzący działalność w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi zmierza do zagospodarowania odpadów komunalnych, przy równoczesnym możliwie minimalnym zaangażowaniu własnych środków i nakładów. Chodzi o to, aby osiągnąć pożądany efekt (cel) jak najmniejszym nakładem środków, zachowując przy tym wymagania określone w regulacjach prawnych256. Gospodarowanie odpadami komunalnymi

wy-251 W. Brzeziński, op. cit., s. 26.

252 J. Boć, Administracyjnoprawne formy ochrony wód w nowym prawie wodnym, Acta Universitatis Wratislaviensis No 318, „Prawo” 1975, t. LIV, s. 47.

253 Zob. M. Rudnicki, Prawne i ekonomiczne dylematy zrównoważonego rozwoju w dobie

ogólnoświa-towego kryzysu, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2009, nr 2, s. 123-135; Z. Bukowski, Koncepcja

zrównoważonego rozwoju w działalności administracji publicznej, [w:] M. Górski, J. Bucińska, M.

Nie-dziółka, R. Stec, D. Strus, Administracja publiczna – człowiek a ochrona środowiska. Zagadnienia

społecz-no-prawne, Warszawa 2011.

254 Zob. na temat zasad ogólnych ochrony środowiska: J. Boć, E. Samborska-Boć, Ochrona

środowi-ska. Zagadnienia prawne i ekonomiczne, Wrocław 1989, s. 47-50; A. Walaszek-Pyzioł, O zasadach

praw-nych i kształtowaniu środowiska naturalnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1983, R. XIV, s. 41 i n. Zob.

też szerzej na ten temat: problemów prawnych ochrony środowiska: W. Radecki, Problemy prawne ochrony

środowiska, [w:] K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki (red.), Ochrona środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne, Warszawa 1998, s. 151-255.

255 Zob. J. Sommer, Koncepcja zintegrowanej ochrony prawnej środowiska, „Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka” 2010, nr 4/62, s. 3-25.

256 Por. G.S. Becker, Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, Warszawa 1990, s. 8 i n.; H. Bartczak,

maga niewątpliwie dokonywania nieustannie racjonalnych wyborów dotyczących tego, w jaki sposób osiągnąć zakładany efekt ekologiczny najmniejszym nakładem środków. Jest to równoznaczne z efektywnością ekonomiczną danego przedsięwzięcia proekolo-gicznego. Co istotne, podobnie jak w osiąganiu celów w zakresie ochrony środowiska decydującą rolę odgrywają instrumenty ekonomiczne, tak i stosowanie w rozwiązaniach prawnych dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi instrumentów ekono-micznych przyczynia się do zwiększenia korzyści dla środowiska. Istotną role odgry-wają tu system opłat i kar za korzystanie ze środowiska257.

Jak podkreślał W. Brzeziński258, racjonalizm przejawia się także w poglądach na temat stosunku człowieka do otaczającego go świata przyrody. Polega on nie tylko na racjonalnej eksploatacji jej zasobów celem rozwijania produkcji i zaspokajania wciąż rosnących potrzeb ludności. Zgodnie z zasadami humanizmu stosunek ten nie powinien być pojmowany ciasno i jednostronnie. Należy dostrzegać i doceniać zagrożenie środo-wiska naturalnego środośrodo-wiska człowieka związane bezpośrednio z produkcją. Równie ważny jest całokształt warunków bytu człowieka, na które stosunki produkcji wywiera-ją wpływ bezpośredni lub pośredni, ale zawsze decyduwywiera-jący259.

Racjonalność oznacza także taki sposób gospodarowania odpadami komunalnymi, który uwzględnia nie tylko ogólne przepisy ustawy o odpadach, ale również zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska podstawowe zasady i reguły wspólne dla wszyst-kich elementów środowiska260. Zgodnie z ogólnymi wytycznymi ochrony środowiska racjonalny sposób postępowania z odpadami oznacza korzystanie ze środowiska z za-chowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Równie istotne jest przestrzeganie zasady prewencji261: „Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowi-sko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu” oraz zasady przezorności262:

s. 107 i n.

257 Zob. szerzej: K. Górka, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, [w:] K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki (red.), op. cit., s. 99-148.

258 W. Brzeziński, Ochrona prawna…, s. 23.

259 Ibidem, s. 25.

260 Rola, jaką odgrywa ustawa Prawo ochrony środowiska, mimo że nie stanowi kompleksowej regu-lacji prawnej, jest ogromna (R. Paczulski, Najnowsze zmiany w prawie polskim, „Ochrona Środowiska. Przegląd” 2001, nr 3, s. 6). Zawiera ona wszelkie zasady ogólne rządzące prawem ochrony środowiska jako dziedziną nauki oraz definicje i podstawowe pojęcia, które są wspólne dla wszystkich aktów praw-nych z zakresu ochrony środowiska, a niektóre jej zagadnienia szczegółowe reguluje w sposób wyczerpu-jący (K. Gruszecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2007, s. 13). Zob. na temat zasad ogólnych w prawie ochrony środowiska: B. Iwańska, Europeizacja prawa ochrony środowiska, [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), op. cit., t. 3. Europeizacja prawa administracyjnego, s. 727-728.

261 Zob. art. 6 ust. 1 u.p.o.ś. Zob. P. Korzeniowski, [w:] M. Górski (red.), Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2009, s. 59-61.

262 Zob. art. 6 ust. 2 u.p.o.ś. Zob. P. Korzeniowski, [w:] M. Górski (red.), Prawo ochrony środowiska…, s. 59-63.

„Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozeznane, jest zobowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze”. Ponadto obowiązuje zasada „zanieczyszczający płaci”, czyli „Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu”263.

Dopełnieniem zasad ogólnych, wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska są zasady ogólne gospodarki odpadami transponowane do ustawy o odpadach264. Chodzi w tym przypadku przede wszystkim o zmniejszenie negatywnych skutków wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi dla zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska. Dlatego też znajdują tu zastosowanie specyficzne zasady postępowania z odpadami. Wskazanie tych zasad w tym miejscu jest uzasadnione, gdyż w znaczący sposób kształtują one takie elementy systemu jak: zbieranie, transport czy przetwarzanie odpadów komunalnych. Należy do nich zaliczyć: zasadę ochrony zdrowia i życia ludzi oraz przestrzegania wy-magań ochrony środowiska, zasadę przestrzegania hierarchii postępowania z odpadami, zasadę bliskości, zasadę „zanieczyszczający płaci” i powiązaną z nią zasadę rozszerzo-nej odpowiedzialności producenta, zasadę odpowiedzialności posiadacza za zgodne z prawem zagospodarowanie odpadów. Mające rangę ustawy zasady wiążą podmioty prowadzące działalność w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi oraz orga-ny władzy, które ustalają wymagania w powyższym zakresie w formie aktów generalorga-nych i indywidualnych, a także nadzorują tę działalność.

Podstawową wytyczną dla krajów członkowskich Unii Europejskiej przy konstru-owaniu systemów gospodarowania odpadami komunalnymi jest hierarchia postępowania z odpadami265. Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów dokonała pewnych modyfikacji w powyższym zakresie, choć w zasadzie jest to jedynie rozwinięcie zasad dotychczaso-wych. Nadal przede wszystkim należy zapobiegać266 powstawaniu odpadów. Jeżeli po-wstawaniu odpadów nie da się zapobiec, należy podjąć wszelkie działania w celu odzy-sku odpadów. Powinny one polegać w pierwszej kolejności na: przygotowaniu odpadów

263 Zob. art. 7 u.p.o.ś. Zob. P. Korzeniowski, [w:] M. Górski (red.), Prawo ochrony środowiska…, s. 63-66.

264 Por. A. Wasilewski, Podstawowe zasady gospodarki odpadami, „Europejski Przegląd Sądowy” 2008, nr 8, s. 4-13.

265 Zob. art. 4 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów oraz art. 17-18 u.o. Zob. M. Górski, Nowe

regu-lacje prawne…, s. 61.

266 „Zapobieganie” oznacza środki zastosowane zanim dana substancja, materiał lub produkt staną się odpadami, które zmniejszają: a) ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie produktów lub wy-dłużenie okresu żywotności produktów; b) niekorzystne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środo-wisko i zdrowie ludzkie lub c) zawartość substancji szkodliwych w materiałach i produktach (art. 3 pkt 12 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów).

do ponownego użycia267, recyklingu268, zastosowaniu innych metod odzysku (np. poprzez spalanie odpadów z odzyskiem energii). Najmniej pożądanym postępowaniem z odpa-dami powinno być unieszkodliwianie (np. poprzez składowanie)269. Bez zmian pozosta-je bezwzględne pierwszeństwo prewencji – a więc zapobieganiu powstawaniu odpadów. Niezmiennie obowiązuje także reguła, że odpady, których nie udało się w żaden sposób wykorzystać, muszą zostać unieszkodliwione. W większym stopniu zwrócono uwagę na wykorzystanie odpadów i preferencję dla przygotowania do ponownego użycia ‒ przed recyklingiem i ewentualnym innym rodzajem odzysku. W świetle powyższego hierarchia postępowania z odpadami komunalnymi jest następująca:

1) zapobieganie powstaniu odpadów270,

2) przygotowanie do ponownego użycia, czyli odzysk polegający na sprawdzeniu, czyszczeniu i naprawie, w ramach którego produkty lub części produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowane do tego, aby mogły być ponownie wykorzystywane bez jakiejkolwiek innej czynności wstępnego przetwarzania, 3) recykling271,

267 Przez „przygotowanie do ponownego użytku” należy rozumieć procesy odzysku polegające na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach których produkty lub składniki produktów, które wcze-śniej stały się odpadami, są przygotowane do tego, by mogły być ponownie wykorzystane bez jakichkol-wiek innych czynności przetwarzania wstępnego(art. 3 pkt 16 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów). „Ponowne użycie to natomiast jakikolwiek proces, w wyniku którego produkty lub składniki niebędące odpadami są wykorzystywane ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone”(art. 3 pkt 13 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów).

268 „Recykling” ‒ jakikolwiek proces odzysku, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane w produkty, materiały lub substancje wykorzystane w pierwotnym celu lub innych celach. Obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego, ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarza-nia na materiały, które mogą być wykorzystane jako paliwo lub do celów wypełprzetwarza-niaprzetwarza-nia wyrobisk (art. 3 pkt 17 dyrektywy ramowej w sprawie odpadów).

269 Państwa członkowskie mogą odstąpić w przypadku niektórych strumieni odpadów od tej zasady i przyjąć odmienne rozwiązania, gwarantujące dla środowiska najlepszy wynik całkowity.

270 W zakresie odpadów innych niż komunalne należy przewidywać zmniejszenie ilości wytworzonych odpadów na jednostkę dochodu narodowego (ze względu na rosnący udział technologii małoodpadowych, przy jednoczesnej zmianie charakteru i właściwości wytwarzanych odpadów w procesie technologicznym); W przypadku odpadów komunalnych należy spodziewać się dalszego wzrostu ich ilości.

271 Warunkiem osiągnięcia celów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi jest dobrze funkcjonujący system recyklingu odpadów wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych. Zebrane przez mieszkańców gminy odpady „u źródła” oraz w punktach selektywnego zbierania odpadów komunal-nych czy odzyskane w regionalkomunal-nych instalacjach przetwarzania odpadów komunalkomunal-nych mogą nie znaleźć odbiorców, co stanowi zagrożenie dla osiągnięcia celów systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Ponadto powinny być podejmowane działania, które zapewnią systemom recyklingu podaż odpadów speł-niających wymagania jakościowe dla właściwych konkretnych sposobów zagospodarowania odpadów. W przypadku braku możliwości spełnienia takich wymagań odpady powinny być przetwarzane w procesach innych niż recykling (odzysku energetycznego). Systemy recyklingu będą się rozwijać, jeśli będzie zapo-trzebowanie na ich produkty. Produkty te muszą spełniać wymogi ochrony zdrowia i życia ludzi oraz ochro-ny środowiska. Nie mogą powodować zagrożeń większych niż te same produkty wytworzone z surowców pochodzących ze źródeł naturalnych; zob. też B. Kozłowska, D. Pawełczyk, Gospodarka zużytymi oponami

4) inne procesy (metody) odzysku, np. energii, 5) unieszkodliwianie.

Hierarchia ta służy wskazaniu priorytetów w polityce i regulacjach prawnych dotyczących zapobiegania powstaniu odpadów oraz gospodarowania nimi272.

Zasadą o szczególnym charakterze jest także zasada bliskości273. Odpady, z uwzględ-nieniem hierarchii sposobów postępowania z odpadami, w pierwszej kolejności poddaje się przetworzeniu w miejscu ich powstania. Odpady, które nie mogą być poddane prze-tworzeniu w miejscu ich powstania, powinny być, uwzględniając najlepszą dostępną technikę274, przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być przetwo-rzone. Uszczegółowieniem tej zasady są uregulowania prawne dotyczące regionalizacji. Przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozosta-łości z sortowania odpadów komunalnych oraz pozostapozosta-łości z procesu mechaniczno--biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, o ile są przeznaczone do składo-wania, zakazane jest poza obszarem regionu gospodarki odpadami komunalnymi, na którym zostały wytworzone275. Zakazany jest także przewóz odpadów na obszar regionu gospodarki odpadami komunalnymi wskazanych powyżej rodzajów odpadów, wytwo-rzonych poza obszarem tego regionu276. Wyjątkiem jest spalarnia odpadów wskazana jako ponadregionalna do obsługi danego regionu gospodarki odpadami komunalnymi w wojewódzkim planie gospodarki odpadami277. Co również istotne, odpady powinny być zbierane w sposób selektywny278 w celu ułatwienia ich odzysku, w tym recyklingu279. W kontekście zasady selektywnego zbierania odpadów zakazuje się zbierania poza miej-scem wytwarzania pozostałości z sortowania odpadów komunalnych, o ile przeznaczo-ne są do składowania, zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych280. Po-nadto zakazuje się mieszania selektywnie zebranych odpadów komunalnych ze zmieszanymi odpadami komunalnymi odbieranymi od właścicieli nieruchomości oraz selektywnie zebranych odpadów komunalnych różnych rodzajów ze sobą281. Co do

272 Por. M. Górski, Nowe regulacje prawne…, s. 61.

273 Zob. art. 20 u.o. (wcześniej art. 9 u.o.); por. M. Górski, Gospodarowanie odpadami w świetle prawa

‒ wybrane zagadnienia z zakresu ustawy ogólnej (ustawa o odpadach z kwietnia 2001 r., z uwzględnieniem stanu prawnego na dzień 1 sierpnia 2006 r.), [w:] M. Górski (red.), Zarządzanie gospodarką odpadami,

Poznań 2006, s. 15; M. Górski, Nowe regulacje prawne…, s. 61.

274 O której mowa w art. 143 u.p.o.ś.

275 Zob. art. 20 ust. 7 u.o. Zob. na temat obowiązków podmiotów świadczących usługi odbioru odpa-dów: M. Górski, [w:] M. Górski, K. Nowacki (red.), Prawne i organizacyjne obowiązki gmin…, s. 265-266.

276 Zob. art. 20 ust. 8 u.o. Zob. ibidem, s. 256-266.

277 Zob. art. 20 ust. 10 u.o.

278 Zob. art. 23 ust. 1 u.o.

279 Zob. J. Jerzmański, K. Nowacki, Uwarunkowania prawne recyklingu odpadów, „Samorząd Teryto-rialny” 1999, nr 10, s. 62-83.

280 Zob. art. 23 ust. 2 pkt 1, 5 i 6 u.o.

zasady istnieje także obowiązek ustawowy przetwarzania odpadów w instalacjach i urzą-dzeniach282. Co równie istotne, wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami, może zlecić ten obowiązek wyłącznie podmiotom, które są uprawnione do tego typu działalności, w szczególności posiadają zezwolenie na zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów283. Wszystkie wskazane zasady postępo-wania z odpadami mają na celu ochronę środowiska. W pełni uzasadnione jest więc postrzeganie gospodarowania odpadami komunalnymi jako integralnej części ochrony środowiska. Ponadto w obszarze gospodarowania odpadami komunalnymi obowiązuje zasada ochrony środowiska „zanieczyszczający płaci”. Rozpatrując analizowane zagad-nienie w aspekcie finansowym, należy podkreślić, że koszty gospodarowania odpadami komunalnymi powinny być ponoszone przez pierwotnego wytwórcę lub przez obecnego lub poprzedniego posiadacza odpadów284. A zatem w kontekście gospodarowania odpa-dami komunalnymi koszty odbierania, transportu, przetwarzania odpadów komunalnych, wyposażenia nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów komunalnych pokrywa właściciel nieruchomości jako wytwórca tych odpadów.

W tym miejscu należy podkreślić, że postępowanie z odpadami, w tym odpada-mi komunalnyodpada-mi jest bardzo specyficznym sposobem korzystania ze środowiska i jego