soli magnezjowej. Następnie impregnowana wełna, zmiesza
na z cementem magnezowym, lekko wtłacza się do form, ce
lem wytworzenia bloków lub płyt porowatych. Skład płynu do impregnowania i cementu właściciele patentu zachowują w tajemnicy.
A więc ciężar własny wynosi od 0,33 do 0,4. Mały ciężar
własny „Heraklith" zawdzięcza takiej ilości cementu magne
zowego, przy której pomiędzy wełną drzewną a cementem po
zostaje znaczna ilość pustek, zawierających zamknięte pęche
rzyki powietrza. Przy tem powierzchnia płyty jest chropowata i ujawnia całą strukturę poplątanych, dość grubych włókisn wełny drzewnej o szerokości około 2,5—3 mm. i o grubości około 0,5 mm. Taka struktura powierzchni przyjmuje otynko- kowanie bezpośrednio, nie wymagając otrzcinowania, jak po
wierzchnia drzewa.
Płyty heraklithowe dają się piłować i przebijać gwoździa
mi, ponadto są elastyczne i nie pękają przy odkształceniach obramień, w których są umocowane.
Na skutek swego porowatego składu heraklith posiada ni
ski spółczynnik przepuszczalności ciepła. Spółczynnik ten był określony przez „Forschungsheim fur Warmeschtńz — Miin- chen". dla fabrykatu z roku 1921 na 0,11—0,12, a dla fabry
katów pochodzenia roku 1921 na 0,066—0,08 — t. j. średnio 0,073. Celem porównania, podaję niżej wykres spółczynni- ków przepuszczalności ciepła dla najczęściej używanych ma- terjałów budowlanych.
gły grubości wymaganej w naszym klimacie 55 cm. — zastąpić mogłaby ścianka z heraklithu 55- = 10,3 cm., lub z drzewa
Q
0,132 g
^ ^5 ==z cm. Firmai produkująca heraklith, podaje stosunek ten dla muru (przyjmując spółczynnik dla muru 0,75) nie 5,35, a 10, co należy uważać za przesadę reklamową ponieważ spółczynnik 0,75 posiada mur w stanie za
wilgoconym, a więc poza warunkami normalnemi. Heraklith obecnie jest fabrykatem zagranicznym i wyrabia się w gó przy obecnych warunkach, t. j. wysokich kosztach sprowa
dzenia i oclenia, jest nieco niższa od materjalu budowlanego drzewnego. Materjał na mur, t. j. cegła łącznie z zaprawą, kosztuje w polskich miastach prowincjonalnych przeciętnie 50 zł. 1 m.3, materjał drzewny 150 zł. 1 in.3; zatem przy po
równaniu kosztów wykonania ścianki z tych 3-ch malerjałów przy jednakowej ich ciepłoprzewodności
koszt 1 m8 heraklithu wynosi 150 zł.
3,35 m3 muru „ 270 zł.
„ 1,8 m3 drzewa „ 270 zł.
bez uwzględnienia robocizny.
Rys. 101. Szkielet z źelazobeto- Rys. 102. Szkielet z żelazobetonowych slupów z częściowem nowych slupów (plan). obłożeniem heraklitem (w perspektywie).
jącego szkielety z drzewa, żelaza i żelazobetonu; minimum grubości dopuszcza, się 9,5 cm. bez tynku dla jednowarstwo
wej konstrukcji i 2 razy po 5 cm. dla konstrukcji dwuwarstwo
wej. Otynkowanie zewnętrzne powinno być 15 mm, a we
wnętrzne 7 mm grubem. Na podstawie tych przepisów moż
na wznosić budynki mieszkalne o dwóch kondygnacjach z do
datkiem mansardy. Inne miasta w przepisach swych powołu
ją się na przepisy wiedeńskie.
Austrjacy używają kilku wyrobionych praktyką wzorów budowli domów z heraklithu. Podaję streszczenie tych kon- strukcyj, co jednakże nie wyczerpuje innych sposobów za
stosowania.
1) Szkielet z kątówki 12—15 cm. grubej. Pola szkieletu wypełnione masywnemi płytami heraklithowemi odpowiedniej grubości. Do kątówki przybite gwoździami listwy o prze
kroju trójkątnym, płyty zaś heraklithowe posiadają odpo
wiednie wycięcia, do których wchodzą te listwy. Całość otyn
kowana z dwóch stron — tynkiem wapiennym, względnie pół- cementowym. Płyty 2,5 do 5 cm. grube przybija się wprost gwoździami do sufitu. Konstrukcja uwidoczniona na rys.
Nr. 99.
2) Szkielet z kątówki 12 X 12 cm., płyty heraklithowe przybija się gwoździami tak, iż zakrywają drzewo komplet
nie. Płyty posiadają grubość 5 do 7,5 cm. Całość otynkowana, jak we wzorze poprzednim. Rys. 100.
3) Szkielet żelazo-betonowy ze słupów 12—15 cm. X 25 cm. Płyty heraklithowe 15 cm. grube; płyty zakłada się przed zabetonowaniem słupów, tali, że zamykają swym sztor
cem dwie strony formy dla słupów. W ten sposób płyty he- raklitowe otrzymują doskonałe usztywnienie w ramach sza-Ponieważ w Polsce posiadamy niezbędne surowce, mater-
jał ten mógłby być wyrabiany o wiele taniej z materjałów krajowych i siłami robotnika polskiego. Na przeszkodzie stoi tu jednak brak sił przedsiębiorczych, gdyż kapitały, potrzeb
ne do tej fabrykacji, nie powinny być tak wielkie, ażeby trze
ba było zdobywać je zagranicą.
Pierwsze budowle z heraklithu były wykonane w fabryce w Radentheinie w r. 1917, jako budynki osiedla dla robotni
ków. Obecnie wille z heraklithu są pobudowane w Wiedniu.
Berlinie, Gratzu d innych miastach. Wiedeń, Gratz, Hamburg, Miinchen, Klogenfurt posiadają przepisy, regulujące używanie heraklithu w budownictwie. Przepisy wiedeńskie dopuszczają użycie heraklithu w konstrukcjach, jako materjału, wypełnia
Rys. io3— 104. Szkielet z żelazobetonowych slupów.
chulca żelbetowego. Przy tym sposobie budowli używa się płyt 3—4 m. długości.
Rys. 103 i 104 — ujawniają szczegóły konstrukcji.
4) Szkielet żelazobetonowy ze słupów 15 X 20 cm. Osza
lowanie podwójne -heraklithem 5 cm. grubości. Formy dla słu
pów tworzą płyty heraklitowe, zbite gwoździami podwójnie na kształt płaskich pudełek. Brakujące zamknięcia form dla slupów robi się z desek, ustawionych prowizorycznie. Rys.
Rys. 101 i 102.
W miarę postępu obetonowania zbite gwoździami pudeł
ka z płyt heraklithowych ustawia się coraz wyżej aż do gzym
su. Po upływie 7—10 dni następuje rozdeskowanie i całość tynkuje się z dwóch stron odpowiednim tynkiem.
Budowle wykonane w Polsce:
W Brześciu n/B, dla Macierzy Szkolnej wybudowany był z heraklithu dom dla gimnazjum żeńskiego. Dom Polskiej Macierzy Szkolnej w planie iposiada formę | |; Budynek parterowy, kryty blachą ocynkowaną. Długość 31,00 m., sze
rokość 6,9 m.; dwie oficyny po 5,3 m. długości, 6,9 i 5,3 m.
szerokości. Budynek ma w planie 2700 m.s, kubatura 1000 m.3.
Budynek kosztował 35.550 zł., t. j. 1 m3 około 35.5 zł. Po dobny budynek, wykonany z drzewa, kosztowałby około 55 zł. 1 m3. 1 m3 bud. murowanego Bank Gospodarstwa Krajo
wego ocenia na 70 zł.
V T A H t R A K L I T O W A
io5.
Budowę rozpoczęto 25 sierpnia, ukończono 24 listopada 1928 r., t. zn. trwała ona 3 miesiące, i po 2 tygodniowem opa
laniu budynek oddano do użytku. Budynek posiada fundamen
ty z cegły, szkielet z kantówki; szkielet od muru izolowany jedną warstwą papy smołowej. Drewniany szkielet na wzór rys. 100 obity z dwóch stron heraklithem 5 cm. grubym, ściany wewnętrzne działowe, obite z jednej strony heraklithem, z drugiej oszalowane deskami. Wszystkie ściany otynkowane z dwóch stron tynkiem wapiennym, dość cienkim, tak, iż znać spoiny płyt heraklithowych. Sufit wykonano bez ślepego pułapu — lecz zdołu belek przybito płyty heraklithowe 2,5 cm. grube i otynkowano. Ślepy pułap wykonano już na wio
snę. Na skutek braku pułapu w przeciągu zimy szron osiadał na dolnej powierzchni blachy cynkowej i przy topieniu się spadał na kształt deszczu na sufit.
Gzyms.
-1'Scm
tynkw e w n ę t rzn y
Rys.
275
Rys. io 7.
R y s , 109.
Rys. 110.
R Ó Ż N E
I I M I Ę D Z Y N A R O D O W Y K O N G R E S A R C H IT E K T U R Y N O W O C Z E S N E J
Dnia 2 lutego r. b. odbyło się w Bazylei zgromadzenie delegatów na Międzynarodowy Kongres Architektury No
woczesnej, "ukonstytuowany w r. ub. w La Sarraz.
Zgromadzenie obradowało pod przewodnictwem prof, Karola Mosera z Ztirichu, przy udziale delegatów 10 krajów.
Austrję reprezentował Josef Frank, Wiedeń. Belgję — Victor Bourgeois, Bruksela. H i szpan ję — Luiz Vallejo, Bil
bao. Holandję — Mart Stam, Rotterdam. Italję — Alberto Sartoris, Torino. Franęję — Le Corbusier, Paryż. Niemcy — Ernest May, Frankfurt n/Menem, Polskę — Szymon Syrkus, Warszawa. Szwaj car ję — Hans Schmidt, Bazylea. Węgry — Marcel Breuer, Berlin — Sekretarzował generalny Sekretarz Kongresu, p. S. Giedion.
Zgromadzenie opracowało program Ii-go Kongresu Ar- ' hitektury Nowoczesnej, -który obędzie się we Frankfurcie
Rys. 106.
Rys. 108.
Rys. 106— 110. Arch. Hans Herkommcr (Stuttgart), Kościół Serca Jezusowego w Ratingen-DUssełdorf.
R y s . 107 i 110 — W id o k s z k ie le tu ze s ta li w b u d o w ie . D w a w ią z a r y p o d łu ż n e w p o s ta c i k r a t o w n ic , z a m ia s t je d n e g o p o p r z e c z n e g o — k o n s tr u k c ji 6 — 8 ja r z m o w e j. O s z c z ę d n o ś ć 2 5 % c a łk o w it y c h k o s z t ó w b u d o w y ; 21 M k . za 1 m* z a b u d o w a n e j p r z e s tr z e n i w łą c z n ie z w ie ż ą , w y k o ń c z e n ie m w e w n ę tr z n e m , ła w a m i, o łta r z e m , k a z a ln ic ą .
R y s . 109. W y p e łn ie n ie i o b ło ż e n ie s ta lo w e g o s z k ie le tu . A — b e lk i ż e la z n e I g r u b o w y r a p o w a n e m le k ie m c e m e n to w e m . B — p u s ta k i z b e to n u p u m e k s o w e g o , C — s ia t k a R a b it z a t y n k o w a n a . D — b e to n la n y . E — ty n k .
R y s . 108. O b lic o w a n ie z e w n ę tr z n e j p o w ie r z c h n i m u r ó w w y s o k o w a rto śc io - w e m i p ły t a m i w a p ie n n e m i (5- krotna p e w n o ś ć u z b r o jo n y c h p ły t ż e la zo b e to n o - w y c h 6 c m . g r u b o ś c i i ś r e d n io 80 c m . w y s o k o ś c i). A — z w ią z a n ie z m u re m z a p o m o c ą z a p r a w y c e m e n to w e j. B — p ły t y z w ią z a n e m ię d z y s o b ą z a p o m o c ą m e ta lo w y c h d y b li p o 2 z g ó r y i z d o łu . C — z a a n k r o w a n ie w m u r z e z a p o m o c ą s tr z e m io n m e ta lo w y c h . D — W ą s k ie w a r s tw y w ią ż ą c e c o 2 ,5 m . E — felc e p r z e c iw k o p r z e n ik a n iu w ilg o c i.
(W a s m u th s M o n a ts h e fte fu r B a u k u n s t, 1929).
n/Menem w dn.: 24, 25, 26 i 27-ym października r. b. Zada
niem Kongresu będzie rozpatrywanie najważniejszego boda;
problematu architektury nowoczesnej, a mianowicie: