H ig ie n a je s t to d z ia ł m e d y c y n y , z a j m u ją c y się w a r u n k a mi ż y c ia c z ło w ie k a , je s t to n a u k a o c z y n n ik a c h s z k o d liw y c h i p o ż y te c z n y c h d la u stroju lu d z k ie g o , k tó r y c h ścisłe p r z e s tr z e g a n ie w a r u n k u je długi ż y w o t i dobre sa m o p o c z u c ie . D zieli się n a k i l k a d ziałó w , z k tó ry c h h ig ie n a p r o f ila k t y c z n a c z y li z a p o b ie g a w c z a w y s u w a się w o sta tn ic h c z a s a c h n a p ie r w s z y p la n . U w z g lę d n ia o n a p r z e d e w s z y s tk im w a lk ę z c h o r o b a mi z a k a ź n y m i, k tó re — j a k w ia d o m o — p o c h ł a n ia ją n a j w i ę cej ofiar lu d z k ic h . W ię k s z o ś ć ty c h chorób — j a k to s a m a n a z w a w s k a z u j e — u d z ie la się in n y m c z y to przez b ez p o śre d n ie z e t k n ię c ie się z ch o rym , c z y też p rz e z p r z e d m io ty u ż y w a n e p rze z te go ch o reg o . C z a s e m j e d n a k ż e c h o ro b a z a k a ź n a w y s t ę p u j e „ s a m a p rze z s i ę ”. Otóż o g ro m n ą w ty m ro lę o d g r y w a p r z e z ię b ie n ie , k tó re p o w o d u ją c c z a s o w e o sła
b ie n ie ustroju, w y z w a l a b a k t e r je b ę d ą c e n ie ja k o w u ś p ie n iu do w a lk i z c a ł y m o r g a n iz m e m . P o w s t a je w ten sposób in fe k c ja , w y r a z e m której ja s t g o r ą c z k a . Nie w s z y s c y może z d a ją so b ie s p r a w ę z tego , że p r z e z ię b ie n ie n a jc z ę ś c ie j w y s t ę p u je n ie z s iln e g o w ia t r u c z y p r z e c ią g u , t y lk o od p r z e m a r z n ię ty c h nóg w s k u t e k n o s z e n ia p rz e m o c z o n e g o o b u w ia lu b p r z e p o c o n y c h s k a r p e t e k c z y pończoch.
H ig ie n a n ó g je s t z a t y m ró w n ież w a ż n a , j a k np. h i g i e n a j a m y u stn e j. Istnieje w ie le osób, u k tó r y c h z im n e sto p y w s k u t e k w a d liw e g o k r ą ż e n ia k r w i s ą z j a w i s k i e m sta łym . Ci w s z y s c y więc, je ż e li c h c ą u n ik n ą ć p r z e z ię b ie n ia , p ow inni
— 131 —
co w ie c z ó r k ą p a ć nogi w d o b rze c ie p ł e j, a n a s tę p n ie w z im n ej w o d z ie , nosić z a w s z e c z y s te i c ie p łe s k a r p e t k i c z y p o ń c z o c h y o r a z n i e p r z e m a k a l n e o b u w ie . W te n sposób u n ik n ą r ó w n ież ta k ic h ch o ró b , j a k g r y p a , a n g in a i i., n a które d o t y c h c z a s cz ę sto z a p a d a l i . — W r a z i e w y s t ą p i e n i a ch o ro b y z a k a ź n e j, k tó r e j p ie r w s z y m o b ja w e m je s t z w y k l e g o r ą c z k a , u stró j broni się sam przez w z m o c n io n ą p r o d u k c ję b ia ł y c h c ia ł e k k rw i. p o s ia d a ją c y c h z d o ln o śc i „ p o ż e r a n ia ” b a k t e r y j i w y d z i e l a n i a a n t y t o k s y n n e u t r a liz u ją c y c h t o k s y n y b a k t e r y j ne. Nie z a w s z e j e d n a k o r g a n iz m je s t w s ta n ie z w y c ię ż y ć w w a lc e z c h o ro b ą z a k a ź n ą . Ż e b y mu dopom óc w s t r z y k u je s ię ch o rem u su ro w ic ę z a w i e r a j ą c ą ju ż g o to w e i o d p o w ie d n ie a n t y t o k s y n y . Z a s a d n ic z o w s z y s t k i e s u r o w ic e s to s u je się w c e la c h le c z n ic z y c h , a z n ich n a jw ię k s z e z a s to s o w a n ie m a p rz e c iw d y f te r ii c z y li b ło n ic y. Z a c h o r o w a ln o ś ć n a tę c h o robę je s t u n a s o g ro m n a, a co w a ż n ie js z e — ś m ie r te ln o ść w tej chorobie ró w n ież d u ża , bo jeśli u w z g lę d n ić d a n e s t a t y s t y c z n e za ro k u b ie g ły , to n a 19565 p r z y p a d k ó w bło n icy 997 sko ń cz yło się ś m ie r te ln ie , cz yli m niej w ię c e j 5 proc. W i n ę w ty m w y p a d k u p o n o sz ą g łó w n ie ro dzice, którzy, b a g a t e liz u ją c so b ie c ie r p ie n ie d z ie c k a , z g ł a s z a ją się do le k a r z a w t e d y , k i e d y z a s t o s o w a n ie s u r o w ic y p r z e c iw b ło n ic z e j, b ę d ą c e j n a jp o t ę ż n ie js z ą b r o n ią w w a lc e z tą c h o r o b ą , nie d a je j u ż z w y k le p o ż ą d a n e g o s k u tk u . C h o ro b ie tej m o ż n a j e d n a k z a p o b ie c , w s t r z y k u ją c d z ie c k u s z c z e p io n k ę bło n iczą. T e g o r o d z a ju s z c z e p ie n ia b y ł y s to s o w a n e u n a s od 1930 r. sp o ra d y c z n ie z d o b r y m r e z u lta te m , to też R z ą d z a c h ę c o n y ty m i w y n ik a m i, c h c ą c z w a lc z y ć tę chorobę, w y d a ł in stu k c ję , m o c ą której w s z y s t k ie dzieci w w ie k u od 1 ro ku ż y c ia do 10 la t zo stały p o d d a n e w b ie ż ą c y m roku p rz y m u s o w e m u s z c z e p ie n iu p r z e c iw b ło n ic y w ty c h w o je w ó d z tw a c h , w k tó ry c h n a s ile n ie c h o r o b y było duże. C z as p o k a ż e , c z y te s z c z e p ie n ia n ie p o ło żą k re su tej str a sz n e j ch orobie w p o d o b n y s p o só b j a k to się stało z o s p ą . W y s t a r c z y w s p o m n ie ć , że je s z c z e w 1927 r. z a n o to w a n o u n a s 36 w y p a d k ó w o sp y, w ub. z a ś ro ku z a le d w ie 1 w y p a d e k , a trz e b a p a m ię t a ć , że śm ie r te ln o ś ć w tej chorobie je s t o g ro m n a, w y n o s z ą c a od 15 do 50 proc. Nic te ż d z iw n eg o , że im ię Je n n e ra , w y n a l a z c y s z c z e p io n k i o s p o w e j, zostało z a p is a n e zło ty m i g ło sk am i w lite r a tu r z e le k a r s k ie j. Z chorób z a k a ź n y c h , b ę d ą c y c h p r a w d z iw y m p o s tr a c h e m d la lu d z i, to — t y f u s b r z u sz n y . R o k ro cz n ie p o c h ł a n ia za sobą se tk i ofiar i t a k w u b ie g ł y m roku z a c h o ro w a ło 15807 z cz eg o 1107 osób zm arło. W i d z i m y w ięc, że o d se te k ś m ie r te ln o śc i je s t dość z n a c z n y , w y n o s z ą c y aż 7 proc. J a k k o lw ie k w a lk a z tą cho ro b ą b y ł a b y dość ł a t w a d z ię k i d o s k o n a ł y m sz c z e p io n k o m p r z e c iw d u r o w y m , to n i e s te ty w c h w ili o b e c n e j je s t o t y le trudna, że p o z a w o js k ie m n ie m a p r z y m u s u p r z e w id z ia n e g o u s t a w ą . S p o r a d y c z n e p r z y p a d k i sz c z e p ie ń z d a r z a ją się u e le m e n tó w b a r d z ie j u ś w ia d o
— 132 —
— 133 —
W ładze Kościoła Ew.-Augsb. w Polsce
Na p o J s t a w ie n o w e j u s t a w y k o śc ie ln e j w y b r a n e zo stały n a s t ę p u j ą c e w ł a d z e k o śc ie ln e :
I. N a jw y ż s z ą w ł a d z ą K ościoła n a s z e g o jest:
Synod Kościoła Ew angelicko-Augsburskiego w Polsce.
S k ł a d a się z 54 cz ło n kó w : Ks. B is k u p Dr. J u liu sz Bursche;
V ic e P re z e s k o n s y s to r z M. R u d o w s k i; ks. Dr. E d m u n d B ursch e, d e le g a t W y d z ia ł u T e o lo g ii E w a n g e lic k ie j U n iw e r s y t e t u Józefa P ił s u d s k ie g o w W a r s z a w ie ; ks. S e n io r F e lik s G loeh, d e le g a t od ogółu d u s z p a s te r z y w o js k o w y c h , 15 d e le g a t ó w d u c h o w n y c h od ogółu p ro b o szc zó w : ks. A u g u s t L o th z W a r s z a w y , ks.
E d w ard W e n d e z K a lisz a , ks. L e o n M a y z T o m a s z o w a , ks.
P a w e ł N ik o d e m z U str o n ia , ks. K aro l K o tu la z L o d z i, ks.
J e r z y T y t z z S o sn o w c a, ks. G u s ta w M a n itiu s z P o z n a n ia , ks.
A l e k s a d e r F a lz m a n ze Z g ie r z a , ks. Ju liu * z D ietrich z L o d zi, ks. G u sta w S c h e d le r z L o d z i, ks. W a l d e m a r K ru sch e z R y p in a , ks. A lf r e d K le in d ie n s t z L u c k a , ks. E r y k Buse z L ip n a , ks. E d w a r d K neifel z B rzezin, ks. A d o lf L ó ffler z L o d z i; 15 d e le g a t ó w ś w ie c k ic h od 6 d ie c e z y j: S e n a to r L u d w ik Józef E vert z W a r s z a w y , F r y d e r y k R e p sc h z R a d z y m in a , A u g u s t P ila c k i z P ilic y , Ja n W o lff z Ł o w ic z a , H u g o n Sch iffelb e in z P io t r k o w a , E rn est B arth z T o m a s z o w a , W ł a d y s ł a w R ogul- s k i z R a d o m ia , F r y d e r y k R is ta u z C y c o w a , J u liu s z H a m p e l z B iałego sto ku , Dr. P a w e ł Z a g ó r a z C ie s z y n a , A r tu r M ic h a e l z S o sn o w c a , Dr. H e n r y k E isele z K r a k o w a , Dr. K arol K iszą z S k o c z o w a , prof. Jan W a ł a c h z C ie s z y n a , A lf r e d M ic h e jd a z G r u d z ią d z a ; 5 d o d a t k o w y c h c z ło n k ó w S y n o d u , m i a n o w a n y c h p rze z B is k u p a : ks. prof. Dr. Ja n S z e r u d a z W a r s z a w y , ks. prof. Dr. R u d o lf K e s s e lr in g z W a r s z a w y , ks. prof. Karol M ic h e jd a z W a r s z a w y , a d w o k a t A lfre d B ursch e z W a r s z a w y , ks. p refek t A n d rz e j B u z e k , r e p r e z e n ta n t n a u c z y c ie li re- lig ii, z C ie s z y n a .
II. J a k o sta łą d e le g a c ję w y ło n ił S y n o d z s ie b ie ta k Z w any W ydział Synodalny:
Ks. sen. P a w e ł N ikodem , p r z e w o d n ic z ą c y ; k s . E d w a r d W e n d e, z a s tę p c a ; - a d w o k a t A lf r e d B ursch e, cżłonek.
III. N a jw y ż s z ą w ł a d z ą a d m in is t r a c y jn ą jest:
Konsystorz Kościoła Ewangelicko - Augsb. w Polsce do k tó reg o n a le ż ą :
Ks. B is k u p Dr. J u liu sz B u r s c h e , ja k o p rez es, S ę d z ia S ą d u N aj
w y ż s z e g o M a k s y m ilia n R u d o w s k i, ja k o p. o. w ic e p re z e s; r a d c o w ie : ks. sen. A u g u s t Loth, k s. p r o b o sz c z J e r z y T y t z , a d w o k a t K aro l L itterer.
— 134 —
IV. Na c z e le 10 D ie c e z y j, w c h o d z ą c y c h w s k ła d K ościo
ła E w a n g e lic k o - A u g s b u r s k ie g o w P o lsc e stoją Zgromadzenia Senioralne,
k tó re w y b r a ł y k ię ż y S e n io r ó w i W y d z i a ł y S e n io r a ln e . Diecezja W ielkopolska:
Sen io r: ks. G u sta w M o n itiu s w P o z n an iu ; ko n sen io r: ks F r y d e r y k B ertold z N ie s z a w y ; k u ra to r s e n io r a ln y : p. G u s ta w Est- reich z P o z n a n ia ; w ic e k u r a t o r : p. E rn est H e lw ig z P o z n a n ia .
Diecezja Piotrkowska:
Senior: ks. L e o n M a y z T o m a s z o w a ; ko n sen io r; ks. M a k s P etz - n ik z P io trk o w a ; k u ra to r s e n io r a ln y : p. A l e k s a n d e r M u e lłe r z T o m a s z o w a ; w ic e k u r a t o r ; p. H u g o n S c h iffe lb e in z P io trk o w a .
Diecezja Lubelska:
Senior; ks. Dr. A l e k s a n d e r S c h o e n e ic h z L u b lin a ; k o n se n io r:
ks. E d m u n d F risz k e z R a d o m ia ; k u ra to r s e n io r a ln y : p. W ł a d y s ł a w R o g u s k i z R a d o m ia ; w ic e k u r a t o r: p. R u d o lf K r u g e r z C y c o w a .
Diecezja Wileńska:
Senior: ks. Z y g f r y d L o p p e z W iln a , k o nsenior: ks. Benno K rae- ter z B iałego sto ku ; k u r a to r s e n io r a ln y : p. W ilh e lm Otto z W i l n a; w ic e k u r a t o r : p. J a n R u p p z Grodna.
Diecezja Warszawska:
Sen io r: ks. A u g u s t L oth z W a r s z a w y ; ko n sen io r: ks. R o b e r t N itsc h m an n z N ow ego Dworu; k u ra to r s e n io r a ln y : p. s e n a t o r L u d w ik Józef Evert z W a r s z a w y ; w ic e k u r a to r: p. K arol B a r a n o w s k i z M ła w y .
Diecezja Śląska:
Sen io r: ks. P a w e ł N ikodem z U stronia; k o nsenior: ks. Dr. R y sza rd W a g n e r z B ielsk a; k u ra to r s e n io r a ln y : Dr. P a w e ł Z a g ó r a z C ie s z y n a ; w ic e k u r a t o r: p. Ja n W a n t u ł a z U stronia.
Diecezja Płocka:
W y b o r y s e n io r a ln e nie d o szły do sk u tk u . S e n io r e m m ia n o w a ł k o n s y s to r z ks. H u g o n a W o s c h a z W ł o c ł a w k a .
Diecezja Kaliska:
W y b o r y s e n io r a ln e n ie d o s z ły do sk u tk u . S e n io re m m ia n o w a ł k o n s y s to r z ks. E d w a r d a W e n d e g o z K alisza.
Diecezja Łódzka:
W y b o r y s e n io r a ln e n ie d o s z ł y do sk u tk u . S e n io r e m m ia n o w a ł k o n sy sto r z ks. J u liu s z a D ie tric h a z L o d zi.
Diecezja W ołyńska:
W y b o r y s e n io r a ln e nie d o s z ły do s k u t k u . S e n io r e m m ia n o w a ł k o n sy sto r z ks. sen. A l e k s a n d r a S c h o e n e ic h a z L u b lin a .
— 135 —