Z powyższych rozważań wy-nika, że odpowiedzią na brak
zde-finiowanych (ujętych w planach zagospodarowania i zrealizowanych) przestrzeni publicznych w sub-urbiach jest powstawanie na tych terenach substytutywnych, niefor-malnych przestrzeni publicznych.
Zaczynają one wpływać na krajobraz sfery egzystencjalnej (dom, strefa usługowa, strefa przemieszczania się, strefa krajobrazu otwartego), funkcjo-nując jako jego istotne dopełnienie.
Krajobraz klubowy wynika więc przede wszystkim z potrzeby popra-wy krajobrazu suburbiów poprzez tworzenie przyjaznych przestrzeni półprywatnych, których użytkowni-kami są pomniejsze społeczności.
Krajobraz „klubowy” staje się tym samym istotną sceną życia dla mikrospołeczności, które łączą wspólne zainteresowania lub styl życia.
Jakość suburbialnych terenów mieszkaniowych opartych na tzw.
miękkich czynnikach lokalizacji [Kar-ta Lipska 2007], z ich infrastrukturą techniczną, usługową i rekreacyjną ma również istotny wymiar ekono-miczny. Wpływa na konkurencyj-ność całej aglomeracji, której ważną w zakresie budowania kapitału ludz-kiego i kapitału społecznego częścią składową są suburbia.
Przestrzenie klubowe wraz z krajobrazem, który tworzą, zaczy-nają wpływać na postrzeganie krajo-brazu suburbiów, a także jakość i styl życia ich mieszkańców. Tego typu formy przestrzenne niosą ze sobą wiele problemów, ale generują także wiele pozytywnych procesów, np.
in-tegrację mieszkańców o podobnych zainteresowaniach, wprowadzenie do krajobrazu suburbiów obiektów o pewnych walorach estetycznych oraz tak potrzebną przestrzeń spo-tkań. Powyższe rozważania przybli-żają wagę tych przestrzeni, wskazują jednak także na ich słabości.
Autorzy są zdania, że proble-matyka związana z przestrzenia-mi seprzestrzenia-mipublicznyprzestrzenia-mi, szczególnie w kontekście suburbiów, powinna być kontynuowana i rozwijana.
Trzeba zintensyfikować poszukiwa-nia przestrzeni, które w strefie sub-urbialnej mogłyby skutecznie pełnić funkcję miejsc spotkań i integracji mieszkańców, również tych powsta-jących spontanicznie, na zasadzie
„zawłaszczania” terenów dotych-czas niezagospodarowanych. Warto podjąć badania nad przestrzeniami niczyimi, które obok przestrzeni klubowych pełnią funkcję substytu-tów przestrzeni publicznych, a także nad miejscami „magicznymi”, które jako element krajobrazu suburbiów są rekompensatą za brak przestrzeni publicznych oraz życia zbiorowego.
Dużym wyzwaniem jest też zapa-nowanie nad estetyką, a w zasadzie jej brakiem w strefie zdominowanej przez interesy prywatne różnorod-nych inwestorów. Badając różnego rodzaju substytutywne przestrzenie publiczne, a co za tym idzie, mozaikę krajobrazową strefy suburbialnej, na-leżałoby zwrócić większą uwagę na zależności pomiędzy różnorodnością form krajobrazowych, często antago-nizujących ze sobą, a identyfikacją
przestrzenną mieszkańców, chęcią angażowania się w życie społeczne oraz ogólnie poziomem zadowolenia z miejsca zamieszkania.
Agnieszka Kępkowicz, Dorota Mantey, Halina Lipińska, Wiesław Wańkowicz Pracownia Studiów Krajobrazowych
i Gospodarki Przestrzennej
Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Literatura – Literature
1. Bagiński E., 2006. Suburbia jako współczesne formy osadnicze [w:] Bagiń-ski E. (red.) Sieć osadnicza jako przedmiot badań. Wprowadzenie. Oficyna Wydaw-nicza Politechniki Wrocławskiej.
2. Bauman Z., 2003. Razem, osobno.
Wydawnictwo Literackie, Kraków.
3. Blakely E.J., Snyder M.G., 1997. For-tress America: Gated Communities in the United States, Washington DC. Brookings Institution Press.
4. Böhm A, 2013. Krajobraz w mode-lach planowania przestrzennego [w:]
Planowanie krajobrazu. Wyd. UP w Lu-blinie, 9–18.
5. Charter of the New Urbanism, 1996.
IV Congress for the New Urbanism, Char-leston, South Carolina.
6. Deptuła M., 2011. Przestrzeń miej-ska w miastach Republiki Południowej Afryki doby apartheidu [w:] Jażdżewska I.
(red.), Człowiek w przestrzeni publicznej miasta, XXIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wyd. UŁ, 167–177.
7. Gehl J., 2009. Życie między budyn-kami. Użytkowanie przestrzeni publicz-nych. Wyd. RAM, Kraków.
8. Grochowski M., 2004. Suburbaniza-cja – w poszukiwaniu lepszych warun-ków życia (przykład strefy podmiejskiej Warszawy) [w:] Jażdżewska I. (red.), Zróżnicowanie warunków życia ludności
w mieście, XVII Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wyd. UŁ.
9. Jędraszko A., 2008. Gospodarka przestrzenna w Polsce wobec standardów europejskich. Biblioteka Urbanisty, 13, Wyd. Urbanista, Warszawa.
10. Kajdanek K., 2011. Pomiędzy mia-stem a wsią. Suburbanizacja na przykła-dzie osiedli podmiejskich Wrocławia.
NOMOS, Kraków.
11. Karta Lipska na rzecz zrównoważo-nego rozwoju miast europejskich, 2007.
Dokument Unii Europejskiej w sprawie rozwoju miast i ich spójności terytorial-nej, Lipsk.
12. Kępkowicz A., 2013. Krajobraz suburbiów-przestrzenny wymiar styku dwóch kultur: wiejskiej i miejskiej. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Stu-diów Krajobrazowych z III, Wyd. Oddział PAN w Lublinie, 7–25.
13. Kępkowicz A., Lipińska H., Raczyń-ska A., 2013. Suburbia a tożsamość miejsc [w:] Kulturowa i cywilizacyjna tożsamość Polaków, Wyd. UP w Lublinie, 153–159.
14. Lorens P., 2005. Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta socjalistycz-nego [w:] Lorens P. (red.), Problem subur-banizacji, Biblioteka Urbanisty, 7, Wyd.
Urbanista, Warszawa, 33–44.
15. Mantey D., 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolital-nego Warszawy. Wyd. UW.
16. Mantey D., 2012. Podwarszawskie osiedla mieszkaniowe. Przegląd Urbani-styczny, Tom IV, Rocznik IV, Towarzy-stwo Urbanistów Polskich Oddział we Wrocławiu, 22–24.
17. Oldenburg R., 1999. The Great Good Place: Cafes, Coffee Shops, Bookstores, Bars, Hair Salons, and Other Hangouts at the Heart of a Community. Malowe
&Co, Florida.
18. Otwarte ogrody, http://pl.wikipedia.
org/wiki/Festiwal_Otwarte_Ogrody, wrzesień, 2013.
19. Pankau F., Markešić I., Pietruszewski J., 2005. Suburbanizacja a kształtowanie ładu przestrzennego i jakość środowiska miejskiego na przykładzie obszaru me-tropolitalnego Trójmiasta [w:] Lorens P.
(red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, 7, Wyd. Urbanista, Warszawa, 181–190.
20. Parysek J., 2011. University of Bri-tish Columbia w Vancouver (Kanada) jako przestrzeń publiczna szczególnego rodzaju [w:] Jażdżewska I., Przestrzeń publiczna miast, XXIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wyd. UŁ, 51–67.
21. Puentes R., 2004. Valuing Ameri-ca’s First Suburbs: A Regional Policy Agenda, National League of Cities. First Tier Suburbs Council, Working Paper, Washington.
22. Solarek K., 2005. Dezurbanizacja południowej strefy podmiejskiej War-szawy. Charakterystyka procesu, główne zagrożenia, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji. Biblioteka Urbanisty, 7, Wyd. Urbanista, Warszawa, 63–70.
23. Solarek K., 2013. Struktura prze-strzenna strefy podmiejskiej Warszawy:
determinanty współczesnych przekształ-ceń. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
24. Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717, Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
25. Więcław-Michniewska J., 2006.
Krakowskie suburbia i ich społeczność.
IGiGP, Wyd. UJ.
26. www.izabelin.pl. lipiec 2013 27. Zuziak Z., 2005. Strefa podmiejska w architekturze miasta. W stronę nowej architektoniki regionu miejskiego [w:]
Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji.
Biblioteka Urbanisty, 7, Wyd. Urbanista, Warszawa, 17–32.