Głównym założeniem prac pro-jektowych było wykreowanie prze-strzeni w taki sposób, aby jej układ wpływał na zachowania użytkowni-ków oraz zachęcał do różnych form wypoczynku. Pierwszym ich etapem był podział obszaru opracowania na strefy funkcjonalne i opracowanie programu użytkowego terenu. Po-szczególne strefy obejmują fragmenty terenu o określonych cechach, któ-rych funkcje i sposób użytkowania zostały dokładnie określone.
Podczas projektowania ogól-nej kompozycji terenu nawiązano do geometrycznych form, charak-terystycznych dla jego otoczenia.
W celu podkreślenia osiowości układu wprowadzono linie biegnące poprzecznie do całości terenu oraz zastosowano formy owalne, również o charakterze regularnym. Swobod-ny układ linii zastosowaSwobod-ny został głównie przy planowaniu nasadzeń roślinnych. Ciekawy układ rzeźby terenu pozwala na wprowadzenie różnego typu zejść i schodów, rów-nież o geometrycznych kształtach.
Zachowano istniejący układ komu-nikacyjny, urozmaicając go poprzez wprowadzenie swobodnych ścieżek
w celu ograniczenia wydeptywania trawników.
W celu poprawy walorów este-tycznych zaproponowano wymianę zniszczonych nawierzchni. W celu kontynuowania dotychczasowej funkcji przestrzeni, polegającej na umożliwianiu łatwego przemieszcza-ni się w obrębie osiedla, zachowano przebieg głównego ciągu komunika-cyjnego. Dodatkowe ciągi piesze za-projektowano zgodnie ze ścieżkami wydeptanymi przez użytkowników w trawniku. Ciekawy układ rzeźby terenu pozwala na wprowadzenie różnego typu systemów zejść i scho-dów, również o geometrycznych kształtach, w celu wprowadzenia ułatwień w pokonywaniu różnic wysokości terenowych oraz urozma-icenia ogólnej kompozycji terenu.
Zaplanowano również zmiany w po-kryciu ścian bocznych oraz czołowej i tylnej przejścia podziemnego.
Ogromne znaczenie w ukształ-towaniu przestrzeni miało wprowa-dzenie nowych nasadzeń. Zasto-sowano zieleń przystosowaną do warunków miejskich, a jednocześnie stanowiącą element zintegrowany z istniejącymi formami architektury otaczającej teren. W tworzeniu kom-pozycji roślinnych na obszarze opra-cowania opierano się na ogólnych zasadach dotyczących proporcji, zestawień barwnych, perspektywy, harmonii oraz kontrastu. Celem wprowadzenia nasadzeń było wywo-łanie nowych, pozytywnych wrażeń na użytkownikach terenu [Surma 2011]. Przy doborze gatunków
along the streets, walkways and in the underground passageway. Lighting was included for the water elements, which adds to the effect and overall appeal. Selected greenery will also feature lighting to display attractive trees and shrubs. Lighting elements are done in simple, geometric shapes to fit in with the overall composition [Wejchert 1974].
The design concept follows gen-erally accepted design principles. This stage of the project encompasses the design and placement of greenery, the system of pathways and walkways, water elements and small architec-tural elements. Suggested construc-tion materials for individual elements have also been indicated (Fig. 5).
Conclusions
The design approach to contem-porary multi-family buildings in new subdivisions differs significantly from that of past times. New subdivisions are much richer in form and color and have a more interesting spatial composition. Subdivision design plans usually include landscaping green areas, which increases aes-thetic value. Plans usually feature recreation areas, playgrounds, and retail and trade facilities to meet the needs of residents.
The Jaroty subdivision is one of many residential neighborhoods in Poland where an old-style neighbor-hood design was updated with mod-ern buildings. This produces a great
deal of disharmony in the perception of the spatial layout of the estate as a whole. Problems involved in im-proving old neighborhoods like these stem from the tightly packed and overbuilt construction of the build-ings and the new projects put up on previously undeveloped areas of the subdivision, which takes away open space that could have been used, for example, for green areas to improve the spatial composition. Efforts are of-ten made to fix up the appearance of older buildings by repairing cracked and damaged surfaces and adding new color and texture to building façades. These changes, however, do not always bring about the desired effects, especially since they are not incorporated into the overall design of the neighborhood and impact only some of the buildings. Moreover, the approach to planning fails to take into consideration the spatial system of the neighborhood within the city as a whole, which can then negatively impact the urban landscape.
Landscaping green areas for different intended uses greatly aids in breaking up the monotony of an un-inspired suburban neighborhood. The (inherent/obvious) benefits that come from including green areas ought to bring about a change of approach to real estate development. Local district and urban zoning policies should in-clude provisions for the development and management of green areas.
Real estate development should not be at odds with the establishment of public recreational places that
pro-vide contact with nature. In order to counteract the constant decline in green areas, new projects should be undertaken to develop green areas, parks and street greenery, as well as improve existing green areas.
The recommended design con-cept for a part of the Jaroty subdivision would introduce a number of positive changes to the urban landscape. The urban landscape would gain a new composition with a variety of forms that are in complete harmony with the neighborhood surroundings.
The drabness of the subdivision as seen in the uniformity of the build-ings and the lack of greenery would be replaced by attractive composi-tions and colourful combinacomposi-tions of plants. The design would positively change the general appearance of the neighborhood, cracked and dam-aged surfaces would be repaired and infrastructure walls would be attrac-tively finished. The development of the subdivision land would open up possibilities for a variety of new uses for local residents to take advantage of. The new green spaces would have a beneficial impact on the quality of neighborhood life by reducing noise and carving out a space away from the busy street.
Iwona Polucha Faculty of Environmental Management and Agriculture
Department of Landscape Architecture and Agritourism
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
zwrócono uwagę głównie na walory kolorystyczne roślin, ich pokrój i for-mę. Zaprojektowane zostały rabaty wieloletnie, pojemniki obsadzone trawami ozdobnymi, a także roślin-ność drzewiasta. Zasadniczą funkcją roślin wysokich jest tworzenie miejsc zacienionych, a także odizolowanie obszaru od intensywnego ruchu ko-łowego. Ważnym kryterium wyboru roślin do nasadzeń była ich zimo-zieloność, co pozwoliło zachować atrakcyjność terenu także w sezonie zimowym. Dopełnieniem kompozy-cji jest trawnik rekreacyjny pokrywy roślinnością trawiastą odporną na deptanie i charakteryzującą się wol-nym wzrostem, co pozawala uniknąć częstego koszenia. Takie cechy traw-nika uzyskano poprzez zastosowania mieszanki z dużym udziałem kostrze-wy czerwonej rozłogowej (Festuca rubra subs. rubra) i życicy trwałej (Lolium perenne).
Do urozmaicenia kompozycji zastosowano wiele elementów wod-nych w postaci fontann, zbiorników o geometrycznych kształtach oraz ścian wodnych. Akcenty te wprowa-dzają do układu pewną dynamikę, co ma korzystny wpływ na odczucia użytkowników. Głównymi elementa-mi małej architektury są różne formy zejść i schodów, umożliwiające swobodne przemieszczanie się po skarpach. Dominującym obiektem jest wieloetapowe zejście umiejsco-wione w południowej części terenu.
Pozostałe systemy schodów powstały wskutek urozmaicenia i rozbudowy już istniejących. Zostały one
posze-rzone, wprowadzono nasadzenia pojemnikowe oraz zmieniono na-wierzchnię.
Istotną rolę w kształtowaniu przestrzeni publicznych odgrywają miejsca do siedzenia. Na obszarze opracowania zaplanowano wprowa-dzenie różnych rodzajów siedzisk, od tradycyjnych ławek parkowych, po bardziej wyszukane formy wpły-wające na walory estetyczne miejsca.
Duża liczba miejsc do siedzenia oraz ich rozmieszczenie mają zachęcić do korzystania z terenu.
Na potrzeby rekreacji miesz-kańców zaproponowano stworzenie siłowni zewnętrznej, stanowiącej atrakcję zarówno dla osób młodych, jak i seniorów. Ustawiono również betonowe stoły do tenisa stołowego.
Teren stanowi przestrzeń otwar-tą pomiędzy zabudowaniami wielo-kondygnacyjnymi, dlatego dopływ promieni słonecznych zależy od punktu obserwacji oraz od pory dnia i roku, w której dokonywana jest ob-serwacja. Najciemniejszym punktem terenu jest obszar pod przejściem podziemnym położony w najniż-szym punkcie, całkowicie zabudo-wany prze betonowe ściany i strop.
Dopływ promieni słonecznych ma nieodzowny wpływ na percepcję barw, ekspozycję walorów i kreowa-nie ogólnego nastroju terenu.
W celu podkreślenia wartości estetycznych terenu, również w go-dzinach nocnych, zaplanowano wprowadzenie systemu oświetlenia sztucznego. Zastosowanie elementów oświetleniowych ma także za zadanie
poprawienia poczucia bezpieczeń-stwa użytkowników. Rozmieszczenie oświetlenia zaplanowano głównie wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz pod przejściem podziemnym.
Zastosowano podświetlenia elemen-tów wodnych, co pozwala na uzyska-nie ciekawych efektów wpływających na atrakcyjność układu. Oświetlono także niektóre nasadzenia, głów-nie drzewa i krzewy, eksponując w ten sposób ich walory. Kształty elementów świetnych dopasowano do całości kompozycji, korzystając z prostych, geometrycznych form [Wejchert 1974] .
Stworzona koncepcja jest zgod-na ze sformułowanymi założeniami projektowymi. Na tym etapie pracy wskazane zostały rozmieszczenie i skład gatunkowy nasadzeń, układ ciągów komunikacyjnych, usytuowa-nie zbiorników wodnych i elemen-tów małej architektury. Wskazano także przykładowe materiały, z któ-rych wykonane zostały poszczególne elementy (ryc. 5).
Wnioski
Współczesne budynki wielo-rodzinne tworzące nowe osiedla mieszkaniowe znacznie odbiegają od założeń poprzednich epok. Są dużo bogatsze pod względem for-my i kolorystyki oraz kompozycji przestrzennej. Na etapie planowania zazwyczaj uwzględnia się obszary przeznaczone pod tereny zieleni urządzonej w celu podniesienia
walorów estetycznych. Zakłada się także utworzenie terenów rekre-acyjnych, placów zabaw, obiektów usługowych i handlowych w celu zaspokojenia potrzeb mieszkańców.
Osiedle Jaroty jest jednym z wielu osiedli mieszkaniowych w Polsce, gdzie dawna zabudowa została uzupełniona o nowoczesne budynki. Wprowadza to dużą dys-harmonię w percepcji układu prze-strzennego całego osiedla. Dużymi problemami w zagospodarowywa-niu starszych fragmentów osiedli są silnie skupiona i zwarta zabudowa istniejąca oraz prowadzenie no-wych inwestycji budowlanych na terenach jeszcze niezabudowanych, co uniemożliwia np. wprowadza-nie nasadzeń w celu urozmaicenia kompozycji. Często obserwuje się próbę poprawy wartości estetycz-nych budynków poprzez naprawy uszkodzeń i zastosowanie nowej elewacji o różnej kolorystyce i fak-turze. Nie zawsze jednak te zmiany są pozytywne, zwłaszcza że nie są to działania zintegrowane z całym osiedlem, ale dotyczą tylko jednego lub kilku budynków. Dodatkowo, w praktykach planistycznych brakuje rozpatrywania układu przestrzen-nego osiedla w skali całego miasta, co z kolei wpływa negatywnie na krajobraz miejski.
Duże znaczenie w urozmaice-niu monotonnej zabudowy osiedli ma wprowadzenie terenów zieleni urządzonej o różnych funkcjach.
Korzyści płynące z zagospodarowy-wania terenów zieleni osiedlowej
po-winny stać się impulsem do zmiany ogólnych tendencji planistycznych.
W założeniach polityki miast i osie-dli należy umieścić zapisy odnośnie kształtowania i zarządzania terenami zieleni. Prowadzenie działalności inwestycyjnej nie może kolidować z tworzeniem miejsc rekreacyjnych i wypoczynkowych zapewniających użytkownikom kontakt z naturą.
W celu przeciwdziałania zjawisku ciągłego pomniejszania obszarów zieleni należy tworzyć nowe zało-żenia w postaci zieleńców, parków i zieleni przyulicznej oraz poprawić jakość istniejących obiektów.
Stworzenie projektu aranża-cji fragmentu przestrzeni osiedla Jaroty wprowadziło w krajobraz miejski szereg pozytywnych zmian.
Kompozycja urbanistyczna zyska-ła nową formę o zróżnicowanej strukturze w pełni zharmonizowaną z otoczeniem. Monotonia układu przejawiająca się w występowaniu jednolitych zabudowań, braku atrak-cyjnych nasadzeń została zastąpio-na przez zastosowanie ciekawych kompozycji roślinnych i zestawień barwnych. Wprowadzone zmiany wpłynęły także na aspekt wizualny miejsca poprzez wyeliminowanie zniszczonych nawierzchni i pokry-cia śpokry-cian infrastruktury. Teren zyskał szereg nowych funkcji, co powinno zachęcać okolicznych mieszkańców do korzystania z niego. Wzbogace-nie nasadzeń wpłynęło korzystWzbogace-nie na jakość ich życia, m.in. poprzez ograniczenie hałasu i odizolowanie terenu od ruchliwej ulicy.
Literatura – Literature
1. Bogdanowski J., 1981. Architektura krajobrazu. PWN Warszawa, 51–126.
2. Krytyczna lista roślin naczyniowych, 1995. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zająć A., Zając M., http://info.botany.
pl/czek/check.htm [dostęp 15.11.2012].
3. Spółdzielnia mieszkaniowa „Jaro-ty”, http://www.smjaroty.pl/ [dostęp 16.04.2012].
4. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego mia-sta Olsztyn, 2007.
5. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego mia-sta Olsztyn, 2009.
6. Sutkowska E., 2006. Współczesny kształt i znaczenie zieleni miejskiej jako zielonej przestrzeni publicznej w struktu-rze miasta – pstruktu-rzeststruktu-rzeń dla kreacji. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 184–192.
7. Surma M., 2011. Zieleń jako element kompozycji urbanistycznej na przykła-dzie Wrocławia i Kopenhagi. Architek-tura Krajobrazu, 1 (30), 59–67.
8. Wejchert K., 1974. Elementy kom-pozycji urbanistycznej. Wydawnictwo Arkady, Warszawa, 14–82, 126–228.
Iwona Połucha Katedra Architektury Krajobrazu
i Agroturystyki
Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa