I Studenckie Forum Jakości

W dniach 16–18 października 2009 r. w Uniwersytecie im. Adama Mic-kiewicza w Poznaniu odbyło się I Studenckie Forum Jakości (SFJ). Kon-ferencja ta, nawiązuje do formuły cyklicznego „Forum Jakości” organi-zowanego przez PKA, poświęcanego różnorodnym aspektom zapewnia-nia jakości kształcezapewnia-nia. Studenckie Forum Jakości zorganizowane zosta-ło we współpracy z Parlamentem Studentów RP oraz Parlamentem Sa-morządu Studentów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do wzięcia udział w SFJ zostali zaproszeni przedstawiciele władz szkół wyższych, osoby odpowiedzialne za sprawy studenckie, w tym kwestie związane z zapewnianiem jakości kształcenia, i samorządy studenckie. To połączenie dwu części środowiska akademickiego zagwarantowało możliwość wymiany stanowisk i spostrzeżeń na temat spraw studenc-kich w kontekście jakości kształcenia widzianej z różnych perspektyw. Motywem przewodnim SFJ, były spostrzeżenia ekspertów studenckich PKA zawartych w raportach z poszczególnych wizytacji z całego okresu ich obecności w PKA. Podczas I SFJ odbyły się panele poświęcone na-stępującym tematom: ankietyzacja jako element wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia, system odpłatności za usługi dydaktyczne, rola studentów w zarządzaniu uczelnią oraz problemy studentów niepeł-nosprawnych w szkołach wyższych.

Uroczyste otwarcie Forum dokonane zostało przez prof. dr hab. Danutę Strahl – Wiceprzewodniczącą PKA, dr hab. Zbigniewa Pilarczyka –

Pro-rektora UAM ds. studenckich, prof. dr hab. inż. Adama Hamrola – Rekto-ra Politechniki Poznańskiej, Bartłomieja Banaszaka – Przewodniczącego Parlamentu Studentów RP, Martę Gruszczyńską – Przewodniczącą Parla-mentu Samorządu Studentów UAM oraz mgr Mateusza Gołębiowskiego – Prezesa Zarządu Fundacji na Rzecz Studentów i Absolwentów Uniwer-sytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Universitatis Posnaniensis” – współodpowiedzialnej za logistyczną stronę organizacji konferencji.

Pierwszy z paneli, poświęcony problemowi ankietyzacji oraz jej miej-sca w wewnętrznym systemie zapewniania jakości kształcenia, unaocznił skalę zagadnienia, bardzo często marginalizowanego, lub traktowanego rozłącznie od pozostałych elementów systemu. Szczególną uwagę poświę-cono właściwemu udziałowi studentów w całym procesie, jak i w budowa-niu i przeprowadzabudowa-niu ewaluacji zajęć dydaktycznych za pomocą ankiet studenckich. Łukasz Podsiadło, ekspert PKA ds. studenckich z Politech-niki Koszalińskiej, dokonał analizy wniosków wynikających z raportów sporządzonych przez studentów i przedstawił główne zastrzeżenia do ca-łego procesu zapewnienia jakości kształcenia przez uczelnie. Do najważ-niejszych zaliczyć można przede wszystkim brak spójnych wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia oraz brak zaangażowania w ich budowanie. Zastrzeżenia budziło również funkcjonowanie przedstawicieli studentów, niewłaściwie dobrane pytania w kwestionariuszu ankietowym, niewłaściwe terminy i formy przeprowadzenia ankietyzacji oraz brak in-formacji zwrotnej do studentów o wynikach i efektach ankiet studenckich. Niezwykle ważnym elementem panelu były wystąpienia zaproszonych prelegentów: dr hab. Pawła Stępnia z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. dr hab. Piotra Dominiaka z Politechniki Gdańskiej, którzy zaprezen-towali funkcjonujące w ich uczelniach rozwiązania w zakresie wewnętrz-nego systemu zapewniania jakości kształcenia, ze szczególnym naciskiem na proces ankietyzacji. Wskazywali oni duże znaczenie udziału studentów w całym procesie oraz wagę jaką należy przykładać do planowania cało-ści ankietyzacji, a także znaczenie określenia celów i oczekiwań, które stawiane są przed rozpoczęciem tego ważnego przedsięwzięcia. Ważnym elementem dyskusji okazały się kwestie publikacji wyników oraz termi-nu przeprowadzania ankiety. Z przedstawionych opinii wypływa wniosek, że kwestie te powinny być rozstrzygane przy uwzględnieniu szeroko ro-zumianej specyfi ki uczelni, jednakże publikacja wyników powinna być celem, do którego wszystkie uczelnie powinny dążyć.

Drugi z paneli koncentrował się na kwestii odpłatności za usługi edu-kacyjne, w szczególności pod kątem umów zawieranych pomiędzy stu-dentem i uczelnią na mocy art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Głównymi wnioskami płynącymi z raportów studenckich eks-pertów PKA, przedstawionymi przez Łukasza Wyszyńskiego, koordynato-ra studenckich ekspertów PKA, studenta Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, była wciąż dość duża liczba klauzul niedozwolonych znajdu-jących się w rejestrze prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), a stosowanych w ww. umowach,

odnotowywa-nych w raportach studenckich ekspertów. Bardzo istotnym, było w tym kontekście wystąpienie Pana Łukasza Dubińskiego z poznańskiej delega-tury UOKiK, który podkreślił, że podpisanie tzw. wzorca umowy, zawie-rającego klauzule uznane przez UOKiK za niedozwolone, jest nieważne. W odpowiedzi na pytania uczestników, zaznaczył również, że jeżeli stu-denci (lub administracja) uczelni mają wątpliwości co do zapisów w tre-ści umowy – mogą skontaktować się z najbliższą delegaturą lub porównać z ogólnodostępnym wykazem klauzul niedozwolonych. Kwestią, która również była poruszana podczas tego panelu SFJ, było pobieranie opłat, które są niedozwolone przez ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym, lub których wysokość jest niezgodna z rozporządzeniem MNiSW w przedmio-towej sprawie. Z doświadczeń związanych z akredytacją nasuwa się tak-że pozytywny wniosek, tak-że coraz więcej uczelni, zarówno publicznych jak i niepublicznych, stosuje się do powyższych przepisów i co za tym idzie nie obarcza studentów zbędnymi opłatami.

Trzecia część I Studenckiego Forum Jakości była poświęcona szero-ko pojętej roli studentów w zarządzaniu uczelnią. Na tym polu zarówno wnioski płynące z raportów studenckich ekspertów PKA, prezentowane przez Łukasza Wyszyńskiego, jak i wnioski przedstawiane przez prof. dr hab. Marka Lisińskiego z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, członka PKA, były zbieżne, aczkolwiek niepokojące, gdyż obaj prelegenci zauważyli, iż rola studentów w procesie zarządzania uczelnią jest fi kcyj-na i fasadowa, co wynika z zaniedbań zarówno ze strony reprezentantów studentów, jak i władz uczelni. Dyskusja na ten temat pozwoliła wysnuć wnioski, iż jedynie poważne, rzetelne podejście, wola wzajemnego zrozu-mienia i dialogu, zarówno ze strony środowiska studenckiego, jak i władz uczelni może poprawić ten stan rzeczy. Co warte podkreślenia większą rolę w podnoszeniu wiedzy i kształtowaniu kompetencji studentów peł-niących funkcje w organach przedstawicielskich, powinny odgrywać ogólnopolskie organizacje studenckie, takie jak Parlament Studentów RP, na przykład poprzez działalność jego komisji branżowych.

Podczas ostatniego panelu podnoszono problemy osób niepełnospraw-nych, z którymi spotykają się w trakcie kształcenia w uczelniach. Niepoko-jąco zabrzmiały wnioski płynące z raportów studenckich ekspertów PKA, zaprezentowane przez Łukasza Podsiadło, które wskazywały na bardzo ograniczone działanie na tym polu przez większość szkół wyższych. Bar-dzo często ograniczające się jedynie do przystosowania infrastruktury uczelnianej do potrzeb studentów niepełnosprawnych ruchowo. Należy tutaj zaznaczyć, że udogodnienia te najczęściej dotyczą nowo budowanych obiektów. Pełny obraz problemu pokazało wystąpienie przedstawicieli Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych UAM „Ad Astra”, wskazując, iż nie tylko bariery architektoniczne, ale i biurokratyczne, mentalne oraz źle zaplanowany proces dydaktyczny są problemami niepełnosprawnych studentów. W tym aspekcie bardzo ważnym wydaje się funkcjonowanie w uczelniach rzeczników osób niepełnosprawnych, co w znaczący sposób może, w ocenie uczestników panelu, poprawić komfort studiowania.

Całość I Studenckiego Forum Jakości została podsumowana w ostat-nim dniu przez jego organizatorów, którzy podkreślali, iż nie można po-przestać jedynie na prezentacji i omówieniu problemów w trakcie Forum, lecz należy podejmować próby wprowadzenia w życie wniosków wypra-cowanych podczas dyskusji, w czym szczególną rolę odgrywają przed-stawiciele samorządów studenckich działający w poszczególnych uczel-niach. W opinii uczestników Forum spotkania pozwalające na dyskusję na poziomie ogólnokrajowym reprezentantów różnych grup społeczności akademickiej w przyszłości powinny być kontynuowane.

Rozdział IV

Działalność Zespołów roboczych PKA

1. Zespół ds. Kryteriów Oceny Jakości Kształcenia

Autor: mgr Karolina Martyniak

Zespół ds. Kryteriów Oceny Jakości Kształcenia powołany został

De-cyzją Nr 8/2008 Przewodniczącego Państwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 8 maja 2008 r. (wydaną na podstawie § 5 ust. 3 pkt. 7 Statutu PKA).

Jego Przewodniczącą została prof. dr hab. Danuta Strahl, będąca jed-nocześnie Wiceprzewodniczącą Komisji oraz Przewodniczącą Zespołu Kierunków Studiów Ekonomicznych. W skład Zespołu weszli:

• prof. Andrzej Banachowicz (członek Zespołu Kierunków Studiów Ar-tystycznych),

• ks. dr hab. Jerzy Kułaczkowski (członek Zespołu Kierunków Studiów Społecznych i Prawnych),

• dr hab. inż. Adam Marciniec (członek Zespołu Kierunków Studiów Technicznych),

• prof. dr hab. Bogdan Wosiewicz (Przewodniczący Zespołu Kierunków Studiów Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych)

• mgr Karolina Martyniak – pracowniczka Biura PKA – jako Sekretarz Zespołu.

W 2009 r. odbyły się 3 posiedzenia, podczas których Zespół konty-nuował prace zmierzające do zaproponowania optymalnych rozwiązań dotyczących stosowanych w uczelniach wewnętrznych systemów zapew-nienia jakości kształcenia, kryteriów akredytacji instytucjonalnej oraz kryteriów oceny studiów II stopnia, ze szczególnym uwzględnieniem procesu rekrutacji. Wstępne propozycje dotyczące powyższych kwestii zostały skierowane do konsultacji do członków Komisji. Zespół rozpoczął również prace nad opracowaniem projektu kryteriów oceny wewnętrz-nych systemów zapewnienia jakości oraz na bieżąco dokonywał analizy wyników ankiet i przedstawił stosowne informacje Prezydium.

Do listopada 2009 r. skierowano do uczelni 353 ankiety dotyczące przeprowadzonych w tym roku wizytacji. Analiza wyników ankietyzacji przedstawiona została w Rozdziale V.

Plan pracy Zespołu ds. KOJK na lata akademickie 2009/2010 oraz 2010/2011 obejmuje zarówno kontynuację prac rozpoczętych w 2008 r. i w 2009 r., jak i nowe zagadnienia, wynikające z założeń zmian Prawa o szkolnictwie wyższym, tj.:

1. Opracowanie kryteriów szczegółowych dotyczących: oceny jakości kształcenia na studiach II stopnia, minimum kadrowego i kształcenia na odległość.

2. Modyfi kację obecnie obowiązującego wzoru raportu z wizytacji. 3. Opracowanie kryteriów akredytacji instytucjonalnej.

4. Opracowanie modelu raportu powizytacyjnego dla akredytacji insty-tucjonalnej.

5. Opracowanie modelu raportu samooceny dla akredytacji instytucjo-nalnej.

6. Opracowanie nowego modelu raportu samooceny dla akredytacji pro-gramowej.

7. Opracowanie załącznika do raportu samooceny – „macierz kompetencji”. 8. Opracowanie zasad oceny nowo powstających kierunków studiów

w świetle Krajowej Ramy Kwalifi kacji.