Z KONSTRUKCJĄ SYSTEMU WSPOMAGANIA DECYZJI ORAZ PROPOZYCJA ICH ROZWIĄZANIA
3.1 Identyfikacja podstawowych klas problemów aktywnie użytkujące narzędzia transferu technologii i scenariusze ich wdrażania
Wiele podmiotów obecnie jest zainteresowanych aktywnym użytkowaniem technologii, co ma szczególne znaczenie dla technologii informatycznych. Pozyskiwanie ich i dyfuzja najczęściej odbywają się z wykorzystaniem różnych narzędzi transferu technologii. Wskazane działania wymagają opracowania koncepcji w formie planu strategicznego oraz niżej w hierarchii - planu operacyjnego lub taktycznego. Plan taki ułatwia wdrożenie różnych koncepcji biznesowych i w efekcie poprawy pozycji konkurencyjnej podmiotu. Dodatkowo, metoda wdrażana powinna być elastyczna z możliwością dokonywania dynamicznej korekty implementowanego planu. Spełnienie tych postulatów pozwoli organizacji na podejmowanie trafnych decyzji w agresywnym otoczeniu, które mogą sprowadzać się do: blokady konkurencji przez budowę portfela patentowego, planowania produkcji i badań w oparciu o aktualny profil działalności, zmniejszenia obciążenia wynikającego z wytworzenia technologii na zasadzie innowacji otwartej, itd. Proces zarządzania Transferem Technologii powinien zostać włączony w kompetencje decyzyjne organizacji i być traktowany na równi z innymi elementami zarządzania organizacją takimi jak: zarządzanie jakością (TQM) lub finansami, HR, itd. Poniżej zostaną zaprezentowane podstawowe kategorie problemów praktycznych, z jakimi spotykają się podmioty funkcjonujące w systemie innowacyjnym oraz sposoby ich rozwiązywania.
Jednym z obszarów aktywności wielu podmiotów komercyjnych operujących na rynku konkurencyjnym opiera się o proces dostarczenia pewnych dóbr zaspokajających konkretne zapotrzebowanie odbiorców. Z reguły efektem tego działania jest produkt lub usługa, którą oferuje się klientom. Realizacja tego zadania wymaga prawidłowego przygotowania procesu produkcji (Pukocz i in. [61, 62, 76]). Problem ten można zdefiniować jako:
Problem Technologiczny 3.1 Problemem Rozwoju Nowych Produktów i Umiejscowienia ich na Rynku
Problemem Rozwoju Nowych Produktów i Umiejscowienia ich na Rynku (ang. New Product Development and Market Place, skrót NPD-MP) nazywane jest zagadnienie prawidłowej identyfikacji produktu oraz przygotowania strategii wraz z planem operacyjnym pozwalającym na zapewnienie zrównoważonego rozwój na określonym rynku konkurencyjnym.
Rozwiązaniem problemu będzie utworzenie kompleksowej strategii produktowej lub usługowej, wraz z planem operacyjnym lub taktycznym, dla dowolnego segmentu rynkowego. Egzystencja oraz dalszy rozwój organizacji jest dyktowany przez możliwość tworzenia i rozwijania produktów oraz usług. Rodzimy rynek posiada wiele pozytywnych przykładów przedsiębiorców, którzy odnieśli sukces na rynku rodzimym i unijnym. Nie konkurowali oni wyłącznie ceną jednostkową oferowanych produktów, lecz również poprzez umiejętność wprowadzania nowych innowacyjnych towarów, np. Solaris Bus & Coach, Cersanit oraz wielu innych.
Elementem normatywnej działalności wskazanych podmiotów jest podejmowanie decyzji w takich obszarach problemowych, jak: tworzenie i rozwój asortymentu produktów zgodnie z oczekiwaniami konsumentów oraz zapewnienie dostępu do nowych technologii (w tym licencjonowania, przejęcie strategiczne konkurencyjnych podmiotów, technologiczne zlecenia zewnętrzne, np. opracowanie lub wytworzenie technologii), monitorowanie trendów technologicznych i rynkowych, monitorowanie konkurencji. Problem NPD-MP szczególnie teraz zyskuje na znaczeniu, w wyniku nasilania się walki konkurencyjnej w globalnej gospodarce, zarówno na poziomie przedsiębiorstw (planowanie rozwoju produktów w kontekście ekspansji rynkowej), organizacji między i ponadnarodowych, czy państw i regionów (polityka innowacyjna, benchmark regionalny i krajowy, wskaźników innowacyjnych), jak również instytucji naukowo-badawczych (realizacja polityki naukowo-badawczej, pozyskiwanie środków funduszy UE).
Przedsiębiorcy są zainteresowani przede wszystkim zmniejszeniem ryzyka wynikającego z opracowania nowych technologii oraz ich wdrożeniem. Głównym elementem redukcji ryzyka jest świadome i aktywne użytkowanie metod transferu technologii. Dla przykładu, jednym z dostępnych sposobów minimalizacji ryzyka w tym zakresie będzie zaangażowanie innych partnerów lub nawet konkurencji w kosztowne projekty rozwoju technologii. Kooperacja wielu równorzędnych podmiotów wymusza istnienie narzędzi pozwalających na: globalną ewaluację ryzyka, oszacowanie potencjalnych korzyści i zagrożeń angażowania się w tego typu przedsięwzięcie, określenie własnych potrzeb technologicznych (obecnie i w przyszłości), zasadność stosowania licencjonowania krzyżowego, tworzenie złożonych strategii IP i wiele innych problemów. Zastosowanie systemu decyzyjnego w tym kontekście, powinno pozwalać na ocenę indywidualną działań powiązanych z użytkowaniem technologii i ustalenia zasadności podejmowanych akcji przedsiębiorcy oraz ich konsekwencji.
Duże organizacje obecne na rynku globalnym, już dawno eksploatują problem NPD-MP. Wytworzyły one wiele narzędzi pomocnych w zarządzaniu technologiami, np. wspomniany w rozdziale pierwszym roadmapping. Diametralnie inna sytuacja występuje w sektorze MŚP, gdzie większość polskich firm dopiero zauważa potrzebę kreowania własnej polityki technologicznej. Umiejętne przeprowadzenie audytu i określenie własnych potrzeb technologicznych, wraz z dostępem do odpowiednich narzędzi wspomagania decyzji, powinno spotęgować użyteczny wymiar TT w tych podmiotach. Transfer jest jednym z elementów budowy strategii pozwalających na osiągnięcie celów biznesowych organizacji przez wykorzystanie różnych narzędzi, do których należą: rozmaite sposoby licencjonowania technologii, outsourcing technologiczny, filozofia innowacji otwartej, strategie IP zmierzające do blokowania działań konkurencji, zarządzanie prawami IP, itd.
Rozwiązanie problemu NPD-MP w kontekście TT powinno zostać realizowane przez:
a) modelowania ewolucji technologii wykorzystywanych przez organizacje, w tym zwłaszcza technologii produktowych i procesowych,
b) prognozowanie zapotrzebowania na technologie i produkty uwzględniające współczesne trendy społeczne, ekonomiczne i uwarunkowania prawne,
c) planowanie i optymalizację strategii zapewniających użytkowanie narzędzi TT.
Dynamiczna polityka proekologiczna Unii Europejskiej wymusza na wielu podmiotach zmianę ich funkcjonowania w celu dostosowania się do nowych uregulowań prawnych. Działanie to z reguły wymaga zmiany procesów biznesowych lub technologii. Problem ten można zdefiniować jako:
Problem Technologiczny 3.2 Problem Dostosowania Produkcji do Uregulowań Prawnych i Norm
Problem Dostosowania Produkcji do Uregulowań Prawnych i Norm (skrót PDPUPN) zmierza do poszukiwania technik dostosowania określonej sfery działalności lub produktu do zdefiniowanych uwarunkowań i norm prawnych w określonym horyzoncie czasowym. Problem ten występuje przede wszystkim na rynku unijnym i lokalnym, gdzie uregulowania proekologiczne, są pewnym determinantem funkcjonalnym produktów wprowadzanych na rynek. Wdrożenie oraz dostosowanie do nowych uwarunkowań prawnych, bądź norm, wymaga stworzenia zrównoważonej strategii osiągnięcia zamierzonych celów w ściśle określonym horyzoncie czasowym. W tym kontekście, wymaga się wskazania obiektywnie identyfikowanych scenariuszy działań, np. pozwalających na uzyskanie 10% udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych w ciągu dekady. Na tej podstawie dokonuje się właściwej analizy, której efektem jest wybór optymalnej decyzji ze względu na istotne kryteria decydentów, np. kosztowe (najtańsze rozwiązanie), czasowe (osiągniecie pożądanych parametrów zgodnie z harmonogramem), czy też związanych z kryteriami jakościowymi (np. oferowanie produktu spełniającego zdefiniowane wartości norm środowiskowych).
Problem DPUPN można rozwiązać przez:
a) modelowanie ewolucji technologii wykorzystywanych przez dany podmiot, w tym zwłaszcza technologii produktowych i procesowych, w kontekście dostosowania produkcji do norm i przepisów prawnych,
b) monitorowanie technologii oferowanych przez inne podmioty, celem aktywnego użytkowania narzędzi TT,
c) aktywne użytkowanie narzędzi transferu technologii, celem ograniczenia różnego typu ryzyka,
d) prognozowanie zapotrzebowania na technologie i produkty uwzględniające współczesne trendy społeczne, ekonomiczne, ekologiczne i polityczne,
e) optymalizacja czasowa wdrażania technologii produktowych i procesowych, zgodnych z harmonogramem
f) obserwacja otoczenia PEST lub STEEP, celem modelowania obecnych i przyszłych istotnych zdarzeń wpływających na portfele produktów.
Wiele podmiotów aktywnie użytkujących i rozwijających technologie staje przed zdefiniowaniem i zaplanowaniem strategii badawczo-rozwojowej. Działania tego typu opierają się głównie o wewnętrzne działy rozwojowe. Współcześnie istnieje jednak trend tzw. otwartej innowacji, tj. opracowanie rozwiązań technologicznych przez kilka współpracujących miedzy sobą podmiotów. Problem ten można zdefiniować jako:
Problem Technologiczny 3.3 Problem Wyboru Strategii Naukowo-Badawczej
Problem Wyboru Strategii Naukowo-Badawczej (skrót WSNB) można określić jako poszukiwanie metod planowania strategii naukowo-badawczej przez konstrukcję planu strategicznego wraz z operacyjnym.
Problem ten dotyczy głównie podmiotów sfery badawczo-rozwojowej oraz naukowej. Ma też swoje zastosowanie w przypadku wszystkich podmiotów zainteresowanych prowadzeniem własnej polityki badawczo-rozwojowej. Dostosowanie prowadzonych badań powinno być powiązane z aktualnymi i przyszłymi uwarunkowaniami otoczenia, poszukiwaniem możliwości finansowania badań własnych, synchronizacją działań z obecnymi trendami rynkowymi i użytkowymi. Odpowiednie kreowanie strategii przez kształtowanie portfela badań powinno dać wymierne efekty funkcjonowania tych instytucji. Rozwiązanie problemu WSNB może zostać zrealizowane przez:
a) modelowanie ewolucji technologii, w tym główni technologii produktowych i procesowych, a tym samym poszukiwanie obszarów słabych merytorycznie wymagających realizacji badań,
b) identyfikację istotnych obszarów badawczych przez prognozowanie zapotrzebowania na technologie i produkty uwzględniające współczesne trendy społeczne, ekonomiczne i polityczne,
c) kreowanie strategii badawczo-rozwojowej przy wsparciu narzędzi transferu technologii, d) poszukiwanie metod finansowania działalności badawczej przez aktywne pozyskiwanie
funduszy, głównie UE.
Współczesnym trendem analizy strategicznej i operacyjnej staje się opracowanie wizji funkcjonowania organizacji zmierzający do zwiększenia dynamiki obrotu technologiami, tak by móc osiągnąć zdefiniowane cele, np. koszt funkcjonowania. Zagadnienie to nosi nazwę problemu aktywnej absorbcji i dyfuzji technologii.
Problem Technologiczny 3.4 Problemu aktywnej absorbcji i dyfuzji technologii
Problemu aktywnej absorbcji i dyfuzji technologii (ang. Active Absorption and Diffusion
Technology Problem, skrót AADTP) można określić jako poszukiwanie metod i narzędzi
pozwalających na aktywne użytkowanie technologii w działalności danej organizacji oraz ich umiejętne zastosowanie celem polepszenia zdefiniowanych miar ilościowych lub jakościowych.
Problem Technologiczny 3.4 jest obligatoryjnie obecny w zagadnieniach Problem Technologiczny 3.1-3.3. Każdy z tych problemów w procesie decyzyjnym wymaga identyfikacji choć jednej strategii polegającej na pozyskaniu technologii przez narzędzia transferu technologii. Odnosi się do całego produktu lub jego części składowych. Zatem problem ten dedykowany jest wszystkim podmiotom zainteresowanym zmniejszeniem ciężaru wynikającego z opracowania nowych technologii. Aktywne nabycie, współdzielenie i zbywanie praw IP staje się wymagalną czynnością dla organizacji funkcjonujących na konkurencyjnym rynku. Stwierdzenie to ma swoje szczególne uzasadnienie dla firm wysokich technologii, w tym zajmujących się technologami informatycznymi.
Głównym założeniem rozwiązania tego problemu jest integrowanie wszystkich działań zmierzających do budowy strategii produktowej na rynku z wykorzystaniem większego zaangażowania w działalność operacyjną procesów związanych z obrotem IP. Działań TT nie należy interpretować wyłącznie jako elementu planowania B&R podobnie jak to przedstawiono, między innymi w pracach [231], [232], [55].Transfer technologii powinien stanowić element budowy kompleksowej strategii Technologicznej wkomponowanej w działalność operacyjną podmiotu we wszystkich sferach aktywności.
Budowa strategii technologicznej z wykorzystaniem metody typu AADTP sprowadza się do umiejętnego i racjonalnego zarządzania technologiami (także dostępem przez metody transferu technologii) celem osiągnięcia zdefiniowanych celów strategicznych, organizacyjnych, produktowych lub technologicznych. Cały proces jest realizowany zgodnie z posiadaną wiedzą oraz dostępem do zasobów. Finalnie, decydent otrzymuje rezultat w formie strategii lub plan operacyjny wypracowany jako efekt synergii: determinowanej pozycji innowacyjnej, strategii biznesowej oraz czynnika technologicznego. Czynnik technologiczny stanowi element stymulowania działalności innowacyjnej oraz kreatywności podmiotu, przy racjonalizowaniu ryzyka działalności operacyjnej (np. Petric i Echols [37]). By spotęgować efekt synergii wymagana jest fuzja tej techniki planowania strategicznego z metodami foresightu jako czynnika wspomagającego kreowanie przyszłych
zachowań. W tym kontekście można odnieść się do pozytywnych rezultatów implementacji foresightu wraz z RM jakie wywierają one na proces planowani technologicznego, które można znaleźć między innymi w pracach Pukocz i in. [233], Firat i in. [59], Barker i Smith [54] oraz Probert i in. [58].
Powyższe identyfikowane problemy stanowią zarazem potencjalne scenariusze użytkowania metody opracowanej w rozprawie. Zaproponowane w kolejnych rozdziałach rozwiązanie pozwoli na opracowanie elastycznej metody implementacji narzędzi transferu technologii do działalności wielu różnych podmiotów, które mogą charakteryzować się odmienną specyfikacją działalności.
W rozdziale dokonano identyfikacji podstawowych problemów technologicznych (Problem Technologiczny 3.1-3.5). Bazując na identyfikacji kluczowych obszarów problemowych konstrukcji systemu wspomagania decyzji w transferze technologii obecnych w rozdziale pierwszym możliwe staje się wstępne wyspecyfikowanie rozwiązania wskazanych tam problemów implementacyjnych.