Wdrażanie ujemnych stóp procentowych przebiega w różny sposób, w zależności od ce-lów i instrumentów polityki monetarnej danego banku centralnego, w tym funkcjonu-jącego systemu stóp podstawowych oraz od przyjętych rozwiązań łagodzących wpływ ujemnych stóp na banki komercyjne.
Szwedzki Bank Narodowy, w lipcu 2009 r. obniżył stopę repo1do poziomu 0,25%, w wyniku czego stopa depozytowa2, która była w tym okresie o 0,5 p.p. niższa od stopy repo, spadła do ujemnego poziomu -0,25%. Riksbank zdecydował się na taki krok, gdyż okazało się, że banki komercyjne wolą trzymać środki na niskooprocentowanym, bez-1 Transakcja repo to transakcja finansowa polegająca na zakupie papieru wartościowego i jednoczesnym zobowiązaniu się do jego sprzedaży po określonym czasie. Jeżeli w systemie bankowym występuje niedobór płynności, bank centralny wykupuje papiery wartościowe w ramach transakcji repo zawieranych na jeden tydzień, a w sytuacji nadpłynności emituje tygodniowe certyfikaty dłużne Riksbanku.
2 Stopa po której banki mogą pożyczać środki overnight z banku centralnego.
75 piecznym rachunku w banku centralnym niż udzielać kredytów na rynku. Poziom ten utrzymywał się do września 2010 roku. Ujemne stopy depozytowe w okresie lipiec 2009 – wrzesień 2010, dzięki operacjom dostrajającym, w ramach których banki mogą poży-czać/lokować/ środki w banku centralnym po stopie większej /mniejszej/ o 0,1 punktu procentowego od tzw. stopy referencyjnej3, nie miały prawie żadnego przełożenia na warunki występujące na rynku pieniężnym.
Od września 2010 roku do lipca 2014 roku zarówno stopy repo, jak i stopy depozyto-we były dodatnie. W lipcu 2014 stopa repo została obniżona do poziomu 0,25%, a w kon-sekwencji stopa depozytowa znów osiągnęła poziom ujemny -0,50%. Stopa repo została po raz pierwszy obniżona do poziomu ujemnego -0,1% w lutym 2015 roku. Po serii
dal-szych obniżek, w lutym 2016 stopa repo osiągnęła historycznie najniższy poziom -0,5%,
a stopa depozytowa poziom -1,25% [www1]. Cięciu stóp towarzyszy program wykupu obligacji rządowych uruchomiony w I kwartale 2015 roku [Riksbank 2016b, s.8].
Luzowanie polityki pieniężnej poprzez obniżki stóp oraz wzrost skali programu sku-pu aktywów ma na celu zapewnienie dalszego rozwoju szwedzkiej gospodarki oraz osiągnięcie inflacji na poziomie 2%.
W lipcu 2012 roku Narodowy Bank Danii obniżył jedną ze swoich czterech stóp pro-centowych, stopę certyfikatów depozytowych, do ujemnego poziomu -0,20% w celu obrony polityki sztywnego kursu walutowego, stanowiącej fundament duńskiej polityki gospodarczej od kilkudziesięciu lat. Z aprecjacją korony duńskiej NBD zmagał się już od drugiej połowy 2011 r., gdyż w obliczu pespektywy rozpadu strefy euro na przełomie 2011/12 inwestorzy wykazywali wzmożone zainteresowanie koroną duńską. Aby prze-ciwdziałać tendencji wzmacniania się waluty krajowej, NBD przeprowadzał interwencyj-ne zakupy walut obcych w znacznych ilościach od sierpnia 2011 oraz kilka razy dokonał obniżki podstawowych stóp procentowych w związku z redukcją stóp ECB, gdyż różnice w wysokości stóp procentowych między Danią a strefą euro bardzo silnie wpływają na kurs korony duńskiej do euro.
Po wprowadzeniu ujemnego oprocentowania certyfikatów depozytowych korona duńska przestała zyskiwać na wartości, a nawet zaczęła trochę tracić. Oprocentowa-nie certyfikatów depozytów w kwietniu 2014 roku wróciło do poziomu dodatOprocentowa-niego (+0,05%). Ponowna tendencja do wzmacniania korony wobec euro spowodowała, że NBD zmniejszał oprocentowanie certyfikatów kilka razy, w lutym 2015 do historycznie najniższego poziomu –0,75%. Aktualnie, po zmianie w styczniu 2016, stopa certyfikatów depozytowych wynosi –0,65% [www3].
3 Jest określana przez Riksbank raz na sześć miesięcy, 1 stycznia oraz 1 lipca, i normalnie jest równa stopie repo na koniec poprzedniego okresu sześciomiesięcznego, zaokrąglona w górę do najbliższego pół punktu procentowego. Poczynając od stycznia 2015 roku, stopa referencyjna wynosi 0%.
Równoległe centralny bank Danii bardzo aktywnie korzysta z innego narzędzia, jakim jest ustanawianie zarówno ogólnego limitu na rachunkach bieżących banków w NBD, jak i limitów indywidualnych dla poszczególnych banków. Jeżeli ogólny limit zostanie przekroczony, to nadwyżka środków na rachunkach bieżących tych banków, które przekroczyły limit indywidualny, jest automatycznie przeznaczana na kupno cer-tyfikatów depozytowych.
EBC po raz pierwszy ustanowił stopę depozytową (oprocentowanie środków
overni-ght banków komercyjnych lokowanych w bankach centralnych Eurosystemu) na
ujem-nym poziomie w czerwcu 2014 (-0,1%), a następnie we wrześniu tego samego roku na poziomie -0,2%. Kolejna obniżka nastąpiła po więcej niż rocznym okresie w grudniu 2015 (0,3%) oraz w marcu 2016 (-0,4%) [www4].
Ujemne oprocentowanie stosuje się do kilku rodzajów depozytów [ECB 2014], w szczególności do rezerw obowiązkowych przewyższających wymagany poziom, de-pozytów instytucji rządowych i samorządowych w Eurosystemie powyżej ustalonych przez EBC progów oraz sald rozrachunków uczestników w systemie TARGET24.
Cięcie stóp jest częścią zestawu środków mających na celu zapewnienie stabilno-ści cen w średnim okresie (dążenie do stopy inflacji nieznacznie poniżej 2%), co jest warunkiem koniecznym dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego w strefie euro. Inne środki to zakrojony na wielką skalę program zakupu aktywów [www5] ogłoszony w styczniu 2015 oraz program TLTRO5 [www6], czyli cykl ukierunkowanych dłuższych operacji refinansujących, które mają wzmacniać napływ kredytów do sektora niefi-nansowego strefy euro, z wykluczeniem kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych.
SBN ogłosił wprowadzenie ujemnego oprocentowania w grudniu 2014 r. dla środ-ków na rachunkach bieżących w CHF przekraczających ustalony limit, który wynosi co najmniej 10 mln CHF i jest ustanawiany indywidualnie dla każdego6 kontrahenta SBN. Dla podmiotów zobligowanych do odprowadzania rezerwy obowiązkowej, limit jest po-wiązany z wymogami w zakresie tych rezerw [SNB7 2014; 2015a]. Ujemna stopa procen-towa została ustalona na poziomie -0,25% a docelowy przedział trzymiesięcznej stopy Libor dla franka od -0,75 % do 0,25%. Jednocześnie SBN potwierdził, że minimalny kurs CHF pozostaje na poziomie 1,20 EUR. Wejście w życie nowych przepisów zostało zapla-nowane na 22 stycznia 2015 r.
4 TARGET2 (Trans-European Automated Real-Time Gross Settlement Express Transfer System) – system słu-żący do rozliczeń w czasie rzeczywistym transakcji w euro zawieranych w krajach i pomiędzy krajami strefy euro, a także w kilku innych krajach UE.
5 Targeted Long-Term Refinancing Operation
6 Z kilkoma wyjątkami, na przykład rachunki federalnej administracji centralnej nie podlegają ujemnemu oprocentowaniu.
7 Swiss National Bank
77 W styczniu 2015 r. SBN nieoczekiwanie podjął decyzję o zaprzestaniu ochrony mi-nimalnego kursu wymiany CHF/EUR na poziomie 1,20 (limit ten był utrzymywany od września 2011 r.), skutkującej gwałtownym umocnieniem kursu franka szwajcarskiego względem walut głównych, jak też polskiego złotego. Na zniesienie minimalnego kursu franka szwajcarskiego do euro miało wpływ m. in. osłabienie wspólnej waluty w stosun-ku do dolara. Dalsze utrzymywanie sztywnego w stosun-kursu franka odbiłoby się niekorzystnie na gospodarce Szwajcarii. Ponadto SBN obniżył oprocentowanie rachunków bieżących o 50 punktów bazowych, czyli do poziomu -0.75% i określił docelowy przedział trzymie-sięcznej stopy Libor dla franka między -1.25% i -0.25%. Celem ponownego obniżenia stóp procentowych było złagodzenie skutków decyzji o zniesieniu minimalnego kursu CHF w stosunku do EUR i dalsze zmniejszanie atrakcyjności inwestycji we franku szwaj-carskim [SNB 2015b, s. 22]. Zamiast pierwotnie planowanych zmian, w styczniu 2015 roku weszły w życie zaostrzone przepisy, które obowiązują do dziś.