Dla celów zarówno diagnostycznych, jak i terapeutycznych, przepro‑
wadziłam wywiad z matką dziecka. Pytania stawiałam, opierając się na informacjach zawartych w publikacji autorstwa E. Kelman, A. Nicho‑
las (2008), również na podstawie wywiadu biologiczno ‑środowiskowego do wykrywania wczesnych uwarunkowań rozwoju mowy (Rocławski, Fedorowska, Wardowska, 1995). Utworzyłam pytania, kierując się także wytycznymi zawartymi w artykule J. Panasiuk (2008). Wywiad połączony z analizą dostępnej dokumentacji pozwolił mi na zebranie na‑
stępujących informacji o dziewczynce.
Przebieg ciąży był prawidłowy. Zosia1 urodziła się 27 maja 2009 roku.
Poród odbył się w 37. tygodniu ciąży, siłami natury. Dziewczynka była okręcona pępowiną wokół szyi jeden raz. Masa urodzeniowa 2 570 g, długość 54 cm. Ocena w skali Apgar w 1 i 3 min to 8/8 (mniejsza liczba punktów za napięcie mięśni i zabarwienie skóry). Dziecko po krwawie‑
niu dokomorowym IVH I st./I st. W czasie pobytu w klinice, w pierw‑
szych godzinach życia wystąpiła hiperbilirubinemia, która utrzymywała się 10 dni – leczono ją fototerapią i kroplówkami. Dziewczynkę wypi‑
sano w stanie ogólnym dobrym w 10. dniu życia. Przesiewowe badanie narządu słuchu wskazało normę.
Od pierwszych miesięcy życia u dziewczynki obserwowano uogól‑
nione obniżenie napięcia mięśniowego oraz zaburzenia neurorozwojowe,
1 Imię dziewczynki zostało zmienione ze względu na ochronę danych osobowych.
179
Terapia logopedyczna dziewczynki z rozwojową dysfazją dziecięcą
które wymagały rehabilitacji i kompleksowej stymulacji rozwoju. Dziec‑
ko zostało objęte opieką rehabilitanta od 2. miesiąca życia. Ćwiczenia odbywały się od 4 do 5 razy w tygodniu. Trwają nadal – odbywają się 3 razy w tygodniu.
Od pierwszych miesięcy życia Zosia wymagała ponadto opieki ze strony: poradni ortopedycznej – płaskokoślawość stóp i rotacja zewnętrz‑
na zagrażająca deformacją (obecnie dziecko zaopatrzone w obuwie orto‑
pedyczne oraz wkładki korekcyjne) – dziewczynka jest pod stałą opieką poradni; poradni neurochirurgicznej – brak wskazań do leczenia neuro‑
chirurgicznego, zalecono wizyty kontrolne oraz stałą opiekę neurologa.
Ocena neurologiczna z dnia 18 lipca 2011 roku wskazuje na zabu‑
rzenia neurorozwojowe, w tym: dyspraksję oralną, dyspraksję ruchową, nadpobudliwość psychoruchową, nadwrażliwość na bodźce, zaburzenia czucia i zaburzenia integracji sensorycznej, dysfazję rozwojową. U dziec‑
ka stwierdzono: asteniczną budowę ciała – słabo rozwinięte mięśnie, wiotki aparat więzadłowo ‑stawowy; hipotonię oraz asymetrię postu‑
ralną, płaskokoślawość stóp i ich rotację zewnętrzną. Zalecono wczesne wspomaganie rozwoju dziewczynki oraz rehabilitację słuchu i mowy.
Diagnoza neurologa z dnia 13 stycznia 2012 roku zawiera, oprócz roz‑
poznania zaburzeń neurorozwojowych, encefalopatię wczesnodziecięcą statyczną. Neurolog określił chód dziewczynki jako powolny, niezgrab‑
ny, na lekko ugiętych nogach. Słuch obwodowy opisał jako prawidłowy.
Lekarz zalecił w dalszym ciągu wielospecjalistyczną opiekę medyczną, rehabilitacyjną oraz stymulację rozwoju dziecka, w tym zajęcia z logo‑
pedą, psychologiem, pedagogiem, udział w specjalistycznym turnusie re‑
habilitacyjnym. Rokowanie co do dalszego rozwoju dziewczynki zostało określone jako niepewne.
28 lipca 2011 roku dziecko było konsultowane przez neurologopedę, stwierdzono wtedy: opóźnienie rozwoju mowy w stopniu umiarkowa‑
nym, typ dyskretnie dysharmonijny na niekorzyść sfery ekspresyjnej;
niższą niż przeciętna dynamikę rozwoju komunikacyjnego i poznawcze‑
go. Uwzględniając pracę aparatu oralnego, wskazano na niedokształce‑
nie funkcji oralnych (pokarmowych oraz motorycznych) na tle deficytu ruchowego pochodzenia centralnego, zalecono pilne wygaszenie odru‑
chu ssania. Dziecko zaliczono do grupy podwyższonego ryzyka dysartrii atetotycznej.
Konsultacja psychologiczna, która odbyła się tego samego dnia, wska‑
zała na opóźnienie rozwoju psychomotorycznego. W zakresie motoryki dużej – opóźnienie lekkie. W zakresie koordynacji oraz spostrzegania – również opóźnienie lekkie. Widoczne początki zabaw konstrukcyjnych, krótkie ciągi czynności, obniżenie sprawności manualnej, trudność w dostosowaniu przestrzennym zakresu ruchu. Pod kątem rozwoju za‑
chowań społecznych kontakt z dzieckiem prawidłowy, reakcja przekory rozwojowej, słabsza współpraca, słabsza organizacja czynności. Opóź‑
nienie w rozwoju dziecka oceniono na stopień lekki. Wiek rozwojowy dziewczynki, która w dniu badania miała 26 miesięcy, został oceniony w przedziale od 12. do 15. miesiąca. Zalecono obserwację oraz stymula‑
cję rozwoju dziecka.
W opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, wydanej przez poradnię psychologiczno ‑pedagogiczną dnia 8 września 2011 roku, opisane zostały wyniki badań psychologicznych wskazujące na opóźnienie rozwoju psychomotorycznego dziewczynki o nieharmonij‑
nym przebiegu poszczególnych funkcji. W zakresie spostrzegania oraz koordynacji wzrokowo ‑ruchowej dziecko potrafi zbudować wieżę z kil‑
ku klocków, wkłada podstawowe kształty figur do odpowiednich otwo‑
rów wkładanki, nie odwzorowuje bardziej złożonej konstrukcji. Słaba kontrola wzroku podczas wykonywania zadań. Widoczne obniżenie sprawności manualnej oraz grafomotorycznej dziewczynki, trudności z wykonywaniem bardziej precyzyjnych ruchów. Dziecko podejmuje próby odwzorowania linii pionowych, poziomych, kreśli linie koliste.
Najsłabiej rozwinięta jest u niego mowa czynna (poziom umiarkowane‑
go opóźnienia). Dziewczynka wypowiada kilka pojedynczych słów, ciągi sylab. Wskazuje na niektóre przedmioty, części ciała, kilka obrazków do podawanej nazwy. Wykonuje proste polecenia. Swoje potrzeby komuni‑
kuje przez wskazywanie, okrzyki. Dziewczynka w sposób prawidłowy nawiązuje kontakt z otoczeniem. Czytelnie okazuje emocje. Swoją uwagę koncentruje przez niewielki okres czasu, wymaga stosowania zachęt oraz przerw, nieco lepiej współpracuje w sytuacji zadaniowej. Badanie logope‑
dyczne przeprowadzone w poradni wykazało opóźnienie rozwoju mowy w stopniu umiarkowanym. Dziewczynka porozumiewa się gestem, przez wokalizacje i wskazywanie. Pojawiają się monosylaby oraz pojedyncze słowa o prostej budowie fonetycznej. Zalecono: wczesne wspomaganie
181
Terapia logopedyczna dziewczynki z rozwojową dysfazją dziecięcą
rozwoju dziecka, rehabilitację ruchową, terapię logopedyczną oraz psy‑
chologiczną.
Rozwój ruchowy Zosi przebiega z opóźnieniem. Dziewczynka sie‑
działa samodzielnie w wieku 15 miesięcy, raczkowała, mając 16 miesięcy, zaczęła chodzić samodzielnie, mając 24 miesiące. Opinia prowadzącego fizjoterapeuty z dnia 27 stycznia 2012 roku wykazuje prezentowany przez dziecko obraz hipotonii – dziewczynka porusza się sprawnie, angażując prawidłowe reakcje równoważne. Terapeuta wskazuje na niewystarczają‑
cą jeszcze stabilizację w obrębie obręczy barkowej oraz biodrowej, także na stopy ustawione w pozycji płasko ‑koślawej (ustawienie ulega popra‑
wie). U dziewczynki brak utrwalonych patologicznych kompensacji po‑
stawy ciała.
Podczas wywiadu z mamą zadałam pytania dotyczące karmienia dziecka, osiągania przez nie kolejnych umiejętności w przyjmowaniu pokarmów oraz płynów. Uzyskałam następujące informacje. Zosia była karmiona piersią do 18. miesiąca życia. Karmienie łyżeczką wprowadzo‑
no od 5. miesiąca życia. Około 9.–10. miesiąca życia dziecko samodziel‑
nie utrzymywało w ręku biszkopta, chrupka oraz kierowało go do ust.
Około 12. miesiąca dziewczynka zaczęła jeść pokarm z drobnymi grud‑
kami, również potrawy o twardszej konsystencji. Treningi picia z odkry‑
tego kubeczka zaczęto wprowadzać około 24. miesiąca życia, podobnie jak próby samodzielnego utrzymywania łyżeczki podczas jedzenia.
Z informacji zebranych podczas wywiadu uzyskałam dane o do‑
tychczasowym rozwoju mowy dziecka. Dziewczynka zaczęła wydawać pierwsze dźwięki około 6. miesiąca życia. Mając około 18 miesięcy, wy‑
powiadała ciągi sylab. Pierwsze słowo powiedziała ze zrozumieniem około 24. miesiąca życia.
Na pytanie, czy w najbliższej rodzinie dziecka występowała trudność w rozwoju mowy, zaburzenia mowy, u któregoś z jej członków, mama odpowiedziała przecząco.
Podczas przeprowadzanego wywiadu zapytałam o to, czy dziecko ma świadomość swoich trudności z mową. Mama odpowiedziała, że tak – kiedy nie potrafi się porozumieć, złości się. Dziewczynka stara się uży‑
wać gestów, wskazuje palcem na to, co chce, bierze osobę dorosłą za rękę i prowadzi do miejsca, z którego coś chce – w taki sposób próbuje radzić sobie z problemami w komunikacji. Zapytałam mamę, co najbardziej
pomaga dziecku, kiedy ma trudności w mówieniu – odpowiedziała, że wolne i wyraźne mówienie do niego.
Podczas wywiadu z mamą poprosiłam, aby na skali od 0 do 7 (gdzie 0 oznacza, że występujące trudności nie niepokoją rodzica, a 7 – bar‑
dzo silnie niepokoją) zaznaczyła, jaki jest obecnie poziom obaw, lęków związanych z mową dziecka. Mama zaznaczyła cyfrę 6. Zapytałam też o to, czego dotyczą obawy – odpowiedziała, że dalszych rokowań co do rozwoju Zosi.
Od mamy dziewczynki uzyskałam również informację o rodzaju za‑
jęć, z jakich korzysta dziecko: od czerwca 2011 roku zajęcia z logopedą prowadzone raz w tygodniu; od lipca 2011 zajęcia w ramach wczesnego wspomagania rozwoju – raz w tygodniu spotkania z pedagogiem, psy‑
chologiem, logopedą; zajęcia z rehabilitantem – 3 razy w tygodniu; do‑
datkowe zajęcia z pedagogiem – raz w tygodniu; od stycznia 2012 roku sala integracji sensorycznej – raz w tygodniu; od grudnia 2011 roku mini‑
przedszkole – początkowo 3 razy w tygodniu, od kwietnia 2012 – 4 razy w tygodniu.