informatycznych i biologicznych
2.9. Instytucje otoczenia biznesu
System instytucji otoczenia biznesu (IOB) w Polsce jest zagadnieniem bardzo złożonym, ze względu na liczbę instytucji, jak i ich różnorodność. Stosując definicje PARP, IOB można podzielić na trzy główne grupy:86
Ośrodki przedsiębiorczości – instytucje zajmujące się promocją i inkubacją przedsiębiorczości (tworzenie podmiotów gospodarczych i miejsc pracy). Do ośrodków przedsiębiorczości zaliczają się Inkubatory przedsiębiorczości i ośrodki szkoleniowo-doradcze.
Ośrodki innowacji – podmioty zajmujące się promocją i inkubacją przedsiębiorczości (rozwijanie produktów, transfer technologii, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpraca nauki z biznesem). Do ośrodków innowacji zaliczają się parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii, centra innowacji i akademickie inkubatory.
76
Instytucje finansowe – instytucje ułatwiające dostęp do finansowania działalności (usługi finansowe, zwrotne i bezzwrotne instrumenty finansowe). Do instytucji finansowych zaliczają się fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeń kredytowych i fundusze seed/VC. IOB rozwijają się w Polsce od lat 90. XX wieku, ale największa dynamika ich powstawania przypada na lata 2004-2006 i 2007-2013. Związane jest to z dostępnością środków z funduszy unijnych. Obecna runda finansowania ma na celu ustabilizowanie i wzmocnienie pozycji IOB na rynku. Zgodnie z raportem SOOIPP87 z 2018 roku, w Polsce funkcjonuje obecnie 560 instytucji – to o ponad 30% mniej, niż w 2012 roku, kiedy to odnotowano maksymalną liczbę IOB. Zmiany wynikają z zapotrzebowania na konkretne usługi oraz uwarunkowań tworzonych przez fundusze unijne – część podmiotów została zlikwidowana bądź „uśpiona” w oczekiwaniu na inne źródła finansowania.
Rysunek 12 Liczba IOB w Polsce w latach 2007-2017.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raport SOOIPP z 2018r.88
Na Rysunku 13 przedstawiono liczbę IOB w wybranych województwach w ostatnich latach (2012-2017).
Rysunek 13 . Liczba IOB w wybranych województwach w latach 2012-2017.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raporty SOOIPP z lat 2012-2018r.89
87 Ze względu na zaniechanie przez PARP analizowania IOB w dalszej analizie oparto się na raportach SOOIPP jako instytucji zajmującej się monitorowaniem aktywności tych jednostek.
88 http://www.sooipp.org.pl/aktualnosci/raport-sooipp-2018-n158 [dostęp: 13.07.2018] 89 http://www.sooipp.org.pl/publikacje-sooipp [dostęp: 13.07.2018] 698 717 738 809 674 560 2007 2009 2011 2013 2015 2017 67 48 68 92 51 96 71 52 39 58 84 40 81 63 47 35 45 71 38 49 52
77
Warto zauważyć, że liczba IOB spada systematycznie we wszystkich województwach. W województwie małopolskim znajduje się obecnie 45 IOB – jest to czwarty wynik w Polsce.
Wg Raportu SOOIPP z 2018 roku, rozkład rodzajów działalności prowadzonych przez IOB przedstawia się następująco:
Fundusz Pożyczkowy – 58
Fundusze Poręczeń Kredytowych – 52 Ośrodek Szkoleniowo-Doradczy – 151 Inkubator Przedsiębiorczości – 37 Akademicki Inkubator – 20 Centrum Innowacji – 39 Fundusze Seed /VC – 88
Centrum Transferu Technologii – 55 Inkubator Technologiczny – 23 Park Technologiczny – 37
Z punktu widzenia ekosystemu innowacyjności najważniejszymi podmiotami są ośrodki innowacji, które zostaną przedstawione w tym i kolejnych rozdziałach. Zarówno parki technologiczne, jak i preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości są szerokim zagadnieniem, którym zostały poświęcone dalsze podrozdziały niniejszego opracowania.90
Pierwszym z omówionych w tym podrozdziale ośrodków innowacji będą inkubatory technologiczne. Inkubatory technologiczne (IT) to programy inkubacji przedsiębiorczości, które mają pomóc nowo powstałej, innowacyjnej firmie w osiągnięciu dojrzałości i zdolności do samodzielnego funkcjonowania na rynku
.
Usługami IT, wspierającymi biznes są:szkolenia oraz usługi doradcze i informacyjne; kontakty i współpraca z instytucjami naukowymi; asysta w transferze technologii;
dostęp do wspólnej infrastruktury technicznej i serwisowej;
dostęp do różnorodnych, lokalnych i globalnych sieci biznesowych;
wsparcie we wchodzeniu na rynki zagraniczne (internacjonalizacja, soft-landing).
IT mogą także pomóc w zdobyciu środków finansowych - czy to z własnego kapitału inwestycyjnego, czy poprzez ułatwienie dostępu do zewnętrznych funduszy inwestycyjnych. Ze względu na fakt, że coraz więcej parków technologicznych przestało rozgraniczać powierzchnię przeznaczoną na inkubację od przestrzeni przeznaczonej na wynajem, inkubacja zaczęła być utożsamiana z usługami oferowanymi w ośrodku innowacji, a nie z infrastrukturą. Dodatkowo,
90 Ze względu na omówienie centrów transferu technologii w rozdziale 1.10 – Transfer technologii, ten rodzaj ośrodków innowacji nie jest szczegółowo analizowany w tym miejscu.
78
Raport SOOIPP z 2014 roku wskazuje na to, że inkubatory technologiczne są wchłaniane przez parki technologiczne w ramach jednej instytucji prowadzącej parki technologiczne. Z racji tego, inkubatory technologiczne przedstawione będą w połączeniu z parkami technologicznymi.
Drugim typem ośrodków innowacji są centra innowacji. Centra innowacji (CI) to ośrodki, które świadczą klientom wyspecjalizowane usługi informacyjne, doradcze i szkoleniowe o charakterze proinnowacyjnym. W odróżnieniu od CTT, CI nie są przypisane do żadnej konkretnej jednostki naukowej.
CI świadczą kompleksowe usługi proinnowacyjne, najczęściej dla już działających przedsiębiorstw i technologicznych start-upów. Wsparcie merytoryczne CI może przyjmować postać:
usług proinnowacyjnych: transfer i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań;
usług wspierających: ocena przedsięwzięć innowacyjnych, doradztwo technologiczne, finansowe, marketingowe, prawne i organizacyjne;
networkingu: z pracownikami naukowymi, z instytucjami badawczo-rozwojowymi oraz z właścicielami technologii i know-how;
usług wspierających pozyskiwanie środków finansowych.
Wg raportów SOOIPP za lata 2012-2018, IOB zlokalizowane są głównie w stolicach regionów i w dużych miastach. W celu wspomagania rozwoju biznesu i innowacji, Kraków, jako stolica Małopolski, prowadzi własny portal pod adresem www.business.krakow.pl. W Krakowie działa wiele stowarzyszeń, agencji, fundacji, izb gospodarczych, określanych mianem instytucji otoczenia biznesu. Przedsiębiorcom oraz osobom pragnącym rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej oferują one usługi wspierające w szerokim zakresie. Ich zadaniem jest wspomaganie rozwoju przedsiębiorczości w regionie poprzez inicjowanie i realizowanie programów, wdrażanie nowych technologii i form zarządzania oraz doradztwo ekonomiczno-prawne. Proponują wsparcie lokalowe oraz finansowe. Zajmują się także organizacją licznych szkoleń, konferencji i sympozjów. Poniżej zaprezentowano ich nazwy91:
Agencja Rozwoju Gospodarczego Kraków - Wschód Sp. z o.o., Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział Krakowski, Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie,
Enterprise Europe Network przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, Federacja Konsumentów Klub Krakowski,
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Fundacja - Progress and Business,
Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego, Instytut Rozwoju Miast,
Małopolska Agencja Energii i Środowiska Sp. z o.o.,
91https://business.krakow.pl/baza_danych_dla_msp/200136,artykul,instytucje_otoczenia_biznesu.html, dostęp 18.07.2018
79
Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Małopolskie Centrum Przedsiębiorczości,
Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego, Netherlands Business Support Office – Kraków, Sekwencja Sp. z o.o.,
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Nowej Huty,
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Wśród wielu różnych klasyfikacji IOB, warto także uwzględnić jednostki akredytowane przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii: Ośrodki Innowacji.92 Są to podmioty zajmujące się promocją i inkubacją innowacyjnej przedsiębiorczości, transferem technologii i dostarczaniem usług proinnowacyjnych. Wykaz Ośrodków Innowacji jest aktualizowany co 6 miesięcy, co pozwala stwierdzić, że lista ta dynamicznie się rozwija. Na liście tej znaleźć można zarówno parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, centra innowacji, jak i instytucje badawcze.
Obecnie na liście znajduje się 67 podmiotów; 10 z nich znajduje się w Małopolsce, a dokładniej w aglomeracji krakowskiej. Poniżej przedstawiono ich listę:
Instytut Doradztwa Sp. z o.o.,
Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania, UX2 Centrum Technologiczne Sp. z o.o.,
Fundacja Rozwoju Podhala, Fundacja Inicjatyw Innowacyjnych, Fundacja "Progress and Business",
Krakowski Park Technologiczny Sp. z o.o. , Centrum Transferu Ekotechnologii Sp. z o.o.,
Centrum Inteligentnych Systemów Informatycznych Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie (AGH),
2.10. Spółki celowe
Niniejszy podrozdział stanowi uzupełnienie części raportu dot. transferu wiedzy i zawiera charakterystykę spółek celowych uczelni i instytutów badawczych zajmujących się komercjalizacją wyników B+R. 92 http://www.mpit.gov.pl/strony/zadania/wsparcie-przedsiebiorczosci/innowacyjnosc/akredytacja-osrodkow- innowacji-swiadczacych-uslugi-proinnowacyjne/#Zestawienie%20dotychczas%20akredytowanych%20O%C5%9Brodk%C3%B3w%20Innowacji [dostęp 31.07.2018]
80
Zgodnie z art. 86a Ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365)93, spółki celowe to jednoosobowe spółki kapitałowe powoływane przez uczelnie w celu komercjalizacji pośredniej. Mają one za zadanie prowadzenie działalności w zakresie komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności poprzez zakładanie spółek portfelowych lub zarządzanie infrastrukturą badawczą. Spółka celowa może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo od opisanej wyżej działalności.
Spółki celowe stanowią istotny, dynamicznie rozwijający się element ekosystemu transferu wiedzy i poszerzają go o wypracowanie innowacji na linii nauka-przedsiębiorstwa w modelu B2B. Ze względu na rozeznanie na rynku lokalnym (podaż innowacji w macierzystych jednostkach oraz popyt wśród klientów), spółki celowe są kluczowym interesariuszem procesów innowacyjnych w regionach. Instytucją zrzeszającą aktywnie działające spółki celowe uczelni wyższych i instytutów badawczych w kraju jest Porozumienie Spółek Celowych (PSC). Zgodnie z danymi zawartymi na stronie internetowej Porozumienia,94 wśród jego sygnatariuszy są 24 spółki, z czego dwie z nich mają siedzibę w Małopolsce.
Od 2010 r. działa Krakowskie Centrum Innowacyjnych Technologii INNOAGH sp. z o.o., będące spółką celową Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Misją INNOAGH jest tworzenie start-upów technologicznych, a tym samym rozwijanie biznesu opartego na wiedzy i nowoczesnych technologiach. INNOAGH ma w swoim portfelu 16 aktywnych spółek portfelowych oraz dodatkowe trzy, z których spółka celowa już wyszła kapitałowo.95 Dominujące sektory, w których działają założone spółki to: efektywność energetyczna, inżynieria oprogramowania, diagnostyka konstrukcji, robotyka, nowe materiały i telemedycyna.
W 2014 r. Politechnika Krakowska założyła spółkę celową - INTECH PK sp. z o.o. Jej głównym obszarem działalności jest komercjalizacja wyników badań i prac rozwojowych. Zajmuje się ona zakładaniem i asystą w prowadzeniu spółek technologicznych spin-off oraz realizacją zleceń komercyjnych bazujących na potencjale intelektualnym i infrastrukturalnym uczelni. Na chwilę obecną, INTECH PK ma w portfelu trzy spółki: AlSiTech sp. z o.o., FlexAndRobust Systems sp. z o.o., Spektronik sp. z o.o. oraz udziały w klastrze South Poland Cleantech Cluster sp. z o.o. Wiodące sektory, w których działa spółka to: nowoczesne materiały, budownictwo, architektura, ochrona środowiska, life science, energetyka i energooszczędne technologie, teleinformatyka. Na Uniwersytecie Jagiellońskim nie działa jeszcze spółka celowa (w rozumieniu przywoływanych wyżej przepisów prawnych). Jednakże, zgodnie z uchwałą nr 12/I/2018 z dnia 31 stycznia 2018 roku96 Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego wyraził zgodę na utworzenie Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pn. „InnoCel Spółka Celowa Uniwersytetu Jagiellońskiego Sp. z o.o.”. Na UJ
93 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20051641365 - dostęp: 28.07.2018.
94 http://psc.edu.pl - dostęp: 28.07.2018.
95Pełne portfolio można obejrzeć na stronie: http://www.innoagh.pl/portfel-spolek-spin-off.
96 http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/138835547/uchw_nr_12_2018.pdf/6372b2e2-3ea7-410d-868a-5a2e9ba85e9e
81
działa również JCI Ventures sp. z o.o., będący funduszem inwestującym w projekty podwyższonego ryzyka z obszaru life science, w pierwszej fazie ich rozwoju. Zgodnie z danymi zawartymi na stronie internetowej funduszu,97 pod koniec marca 2014 JCI Venture Sp. z o.o. wypełnił portfel inwestycyjny, powołując łącznie 16 spółek typu start-up i obejmując w nich udziały za 11,6 mln zł. Na Uniwersytecie Rolniczym im. Hugona Kołłątaja w Krakowie w marcu 2012 r. zawiązana została spółka celowa „Centrum Innowacji Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie Sp. z o.o.”, która nie przystąpiła do PSC. Spółka zajmuje się komercjalizacją wyników prac naukowo – badawczych powstałych na UR poprzez sprzedaż patentów, licencji i tworzenie spółek spin-off.98 Na chwilę obecną, założyła jedną spółkę portfelową – GreenLab Sp. z o.o.