Instytucje otoczenia biznesu

Instytucje otoczenia biznesu (IOB) to podmioty, których zadaniem jest wsparcie przedsiębiorczości, innowacyjności i konkurencyjności. Są również nazywane ośrodkami innowacji i przedsiębiorczości.

W niniejszym raporcie został przyjęty podział IOB wykorzystywany przez Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce (SOOIPP) (Rysunek 1).

Zadania poszczególnych kategorii ośrodków innowacji i przedsiębiorczości można opisać następująco:

a) „ośrodki przedsiębiorczości – szeroka promocja i inkubacja przedsiębiorczości (często w grupach dyskryminowanych), dostarczanie usług wsparcia do małych firm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym;

b) ośrodki innowacji – szeroka promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości, transfer technologii i dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem;

c) parabankowe instytucje finansowe – ograniczanie dyskryminacji finansowej nowo powstałych oraz małych firm bez historii kredytowej, dostarczanie usług finansowych dostosowanych do specyfiki nowych przedsięwzięć gospodarczych.”

¹

1 Matusiak K.B., 2011: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości. W: Innowacje i transfer technologii, Słownik pojęć. Red.

K.B. Matusiak. Warszawa: PARP, s. 182

Strona 7 z 86

Rysunek 1 Podział instytucji otoczenia biznesu (ośrodków innowacji i przedsiębiorczości) w Polsce

Źródło: Matusiak K.B., 2011: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości. W: Innowacje i transfer technologii, Słownik pojęć. Red. K.B. Matusiak. Warszawa: PARP, s. 182.

Ośrodki przedsiębiorczości

OŚRODKI SZKOLENIOWO-DORADCZE (OSD)

Ośrodek szkoleniowo-doradczy to „nienastawiona na zysk jednostka doradcza, informacyjna i szkoleniowa, (spotykany najczęściej pod nazwami: Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości, Centrum Wspierania Biznesu, Klub Przedsiębiorczości, Punkt Konsultacyjno-Doradczy), działająca na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia oraz poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw.

OSD uczestniczą we wszelkich inicjatywach mających na celu zwiększenie potencjału gospodarczego oraz poprawę jakości życia społeczności lokalnej. Cele działalności ośrodków są integralnie związane z potrzebami i wymaganiami lokalnych rynków pracy i adaptacją nowych technologii. Cele te obejmują w szczególności:

 wspieranie i popularyzowanie idei przedsiębiorczości i samozatrudnienia;

 aktywne wspieranie inicjatyw lokalnej społeczności w zakresie tworzenia oraz rozwijania małych i średnich przedsiębiorstw;

 aktywną współpracę z lokalną (samorządową i rządową) administracją oraz innymi organizacjami (prywatnymi, pozarządowymi i in.), w celu tworzenia wspólnej płaszczyzny do działań na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego regionu;

 aktywne włączanie się w doraźne akcje w sytuacjach wynikających z potrzeb gospodarczych lub społecznych w regionie.”

²

INKUBATORY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI (IP)

Inkubator przedsiębiorczości to „wyodrębniony podmiot oparty na nieruchomości, realizujący program inkubacji przedsiębiorczości, posiadający ofertę lokalową oraz ofertę usług wspierających nowo powstałe oraz młode mikro i małe przedsiębiorstwa. Głównym celem inkubatora przedsiębiorczości jest pomoc

2 Mażewska M., 2011: Ośrodek szkoleniowo-doradczy. W: Innowacje i transfer technologii, Słownik pojęć. Red. K.B.

Matusiak. Warszawa: PARP, s. 179 OŚRODKI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości

OŚRODKI INNOWACJI PARABANKOWE INSTYTUCJE

FINANSOWE

ośrodki szkoleniowo-doradcze (ośrodki wspierania

przedsiębiorczości, centra biznesu, kluby przedsiębiorczości, punkty konsultacyjno-doradcze) inkubatory przedsiębiorczości

centra transferu technologii preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości inkubatory technologiczne parki technologiczne (parki naukowe, parki badawcze, technoparki, parki przemysłowo-technologiczne, technopole)

fundusze kapitału zalążkowego sieci aniołów biznesu regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe

fundusze poręczeń kredytowych fundusze mikrokredytowania

Strona 8 z 86

nowo powstałej firmie w osiągnięciu dojrzałości i zdolności do samodzielnego funkcjonowania na rynku.

Aktywność inkubatora jest ukierunkowana na wspomaganie rozwoju nowo powstałych firm, tworzenie miejsc pracy i rozwoju lokalnego poprzez:

 dostarczanie odpowiedniej do potrzeb powierzchni na działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach;

 usługi wspierające biznes, np.: doradztwo ekonomiczne, finansowe, prawne, patentowe, organizacyjne i technologiczne;

 tworzenie właściwego klimatu dla podejmowania działalności gospodarczej i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych, tzw. efekty synergiczne;

 pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych (przełamywanie luki finansowe);

 współpracę z instytucjami naukowymi i pozostałymi typami ośrodków innowacji i przedsiębiorczości.”

³

Ośrodki innowacji

CENTRA TRANSFERU TECHNOLOGII (CTT)

„To zróżnicowana organizacyjnie grupa nienastawionych na zysk jednostek doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, realizujących programy wsparcia transferu i komercjalizacji technologii i wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań. Działalność CTT na styku sfery nauki i biznesu (stąd częsta nazwa jednostki pomostowe), ma zaowocować adaptacją nowoczesnych technologii przez działające w regionie małe i średnie firmy, a tym samym przyczynić się do podniesienia innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz regionalnych struktur gospodarczych. CTT mają zapewniać swego rodzaju bufor, pozwalający na pogodzenie komercjalizacji, badań naukowych i działalności dydaktycznej na uczelniach.

[…] Do podstawowych celów działalności centrów należy zaliczyć:

 rozwijanie sieci kontaktów między światem nauki i biznesu, animację transferu technologii,

 upowszechnianie osiągnięć naukowych i prowadzenie uczelnianej polityki komercjalizacji wyników badań,

 zarządzanie własnością intelektualną powstałą w instytucjach naukowo-badawczych, udzielanie licencji,

 promocję instytucji naukowo-badawczych, zespołów badawczych i ich osiągnięć;

 doradztwo, szkolenia i informację w zakresie realizacji przedsięwzięć innowacyjnych,

przedsiębiorczości, własności intelektualnej itp., dla środowiska akademickiego i zewnętrznych partnerów,

 waloryzację potencjału naukowo-innowacyjnego w regionie lub określonej branży, tworzenie baz danych,

 ocenę potencjału komercyjnego nowych rozwiązań technologicznych, produktowych i organizacyjnych, opracowywanie studiów przedinwestycyjnych,

 identyfikację potrzeb innowacyjnych podmiotów gospodarczych (audyt technologiczny),

 współpracę z inwestorami ryzyka oraz pozostałymi typami ośrodków innowacji i przedsiębiorczości,

 pozyskiwanie funduszy na badania, rozwój kadr i przedsięwzięcia innowacyjne,

 popularyzację, promocję i rozwój przedsiębiorczości technologicznej.”

⁴

3 Matusiak K.B., 2011: Inkubator przedsiębiorczości. W: Innowacje i transfer technologii, Słownik pojęć. Red. K.B.

Matusiak. Warszawa: PARP, s. 104

4 Matusiak K.B., 2011: op.cit. , s. 31-32

Strona 9 z 86

PREINKUBATORY I AKADEMICKIE INKUBATORY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI (AIP)

„Aktywność akademickich inkubatorów przedsiębiorczości inicjowana jest zazwyczaj przez środowisko akademickie. Mają one służyć pomocą w przygotowaniu do utworzenia firmy oraz wstępnej oceny szans jej rynkowego powodzenia. Preinkubatory realizują swoje zadania statutowe w obszarze edukacji i promocji przedsiębiorczości oraz wsparcia działań na rzecz komercjalizacji nowych produktów i technologii. Idea wspierania akademickiej przedsiębiorczości zakłada aktywne ich włączanie w procesy edukacyjne poprzez wykorzystanie takich narzędzi jak:

 akcje promocyjne powiązane z zajęciami w zakresie przedsiębiorczości,

 uczelniane konkursy na biznesplany wśród studentów, doktorantów i młodych prawników nauki,

 organizacja szkoleń i doradztwa dla potencjalnych przedsiębiorców akademickich,

 tworzenie i rozwój centrów akademickiej kreatywności,

 tworzenie szerokiej sieci zewnętrznych kontaktów z inwestorami ryzyka, stowarzyszeniami absolwentów, innymi instytucjami wsparcia biznesu.

W założeniach programowych preinkubator w ramach szkoły wyższej powinien stwarzać możliwości rozwoju nowych biznesów poprzez ułatwianie dostępu do:

 doradztwa technologicznego i patentowego,

 wiedzy naukowców i studentów przy świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych,

 baz danych o badaczach i wynalazcach, pomysłach, patentach i technologiach.”

⁵

INKUBATORY TECHNOLOGICZNE (IT)

Inkubator technologiczny „to wyodrębniony organizacyjnie, oparty na nieruchomości podmiot prowadzący program inkubacji przedsiębiorczości technologicznej (high-tech), łączący ofertę lokalową z usługami wspierającymi rozwój młodych innowacyjnych firm w otoczeniu lub ścisłym powiązaniu z instytucjami naukowo-badawczymi. Główne funkcje inkubatora technologicznego obejmują wspomaganie rozwoju młodych innowacyjnych firm oraz optymalizację warunków dla transferu i komercjalizacji technologii poprzez:

 kontakty z instytucjami naukowymi i ocenę przedsięwzięć innowacyjnych;

 usługi wspierające biznes np. doradztwo finansowe, marketingowe, prawne, organizacyjne i technologiczne;

 pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych, w tym z funduszy ryzyka;

 tworzenie właściwego klimatu dla podejmowania działalności gospodarczej i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych tzw. efekty synergiczne;

 dostarczanie odpowiedniej do potrzeb powierzchni na działalność gospodarczą.”

⁶

PARKI TECHNOLOGICZNE (PT)

„To celowo zagospodarowana przestrzeń w ramach której rozwijane są dogodne warunki dla poprawy współpracy nauki z biznesem, optymalizacji mechanizmów transferu i komercjalizacji technologii, powstawania i rozwoju innowacyjnych firm oraz rozwoju i urynkowienia innowacji. Tworzone w różnych częściach świata parki są uznawane za synonim gospodarki wiedzy, łączący na jednym terenie:

 instytucje naukowo-badawcze oferujące wiedzę, nowe idee i rozwiązania technologiczne oraz innowacyjne firmy poszukujące nowych szans rozwoju,

5 Mażewska M., 2012: op.cit., s. 55

6 Matusiak K.B., 2011: op.cit., s. 101

Strona 10 z 86

 bogate otoczenie biznesu w zakresie finansowania, doradztwa, szkoleń i wspierania rozwoju innowacyjnych firm,

 finansowe instytucje wysokiego ryzyka (venture capital),

 wysoką jakość infrastruktury i walory otoczenia (przyjemne miejsce do zamieszkania i spędzania wolnego czasu),

 wysoki potencjał przedsiębiorczości i sprzyjający klimat dla biznesu, przyciągający kreatywne osoby z innych regionów,

 rządowe, regionalne i lokalne programy wspierania przedsiębiorczości, transferu technologii i rozwoju nowych technologicznych firm.”

⁷

Parabankowe instytucje finansowe

REGIONALNE I LOKALNE FUNDUSZE POŻYCZKOWE (FP)

Fundusz pożyczkowy „to parabankowy podmiot, wspomagający lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny poprzez kreowanie nowych podmiotów gospodarczych i miejsc pracy, jak również postaw sprzyjających przedsiębiorczości. Fundusze świadczą pomoc finansową w formie preferencyjnych pożyczek dla rozpoczynających działalność gospodarczą oraz małych, rozwojowych firm nie posiadających wystarczającej historii kredytowej lub wymaganych zabezpieczeń dla banku komercyjnego. […] Koncepcja FP […] ma pozwolić na:

 obniżenie kosztów obsługi pożyczek poprzez wyeliminowanie pośrednictwa banków;

 równoległe dostarczenie kapitału oraz wiedzy i informacji niezbędnej osobie rozpoczynającej lub prowadzącej działalność gospodarczą;

 umożliwienie reprezentantom społeczności lokalnej uczestnictwa w procedurze udzielania i monitorowania pożyczek w celu minimalizacji ryzyka związanego z jej udzieleniem, a także uwiarygodnienie działań lokalnej organizacji pozarządowej prowadzącej FP.

Pomoc lokalnych i regionalnych funduszy pożyczkowych jest dużo łatwiej dostępna dla sektora MŚP, niż kredyt bankowy, przede wszystkim ze względu na uproszczone procedury ubiegania się o pożyczkę, jak również dużo niższe, niż w bankach oczekiwania zabezpieczeń.”

⁸

FUNDUSZE PORĘCZEŃ KREDYTOWYCH (FPK)

Fundusz poręczeń kredytowych „to nienastawiona na zysk jednostka parabankowa, wspomagająca lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny. FPK tworzone są albo w ramach już funkcjonujących pozarządowych struktur organizacyjnych (stowarzyszenia, fundacje) lub w oparciu o podmioty prawa handlowego (spółki z o.o., spółki akcyjne). Fundusze świadczą pomoc w formie poręczeń dla małych, rozwojowych firm nie posiadających wystarczającej historii kredytowej lub wymaganych przez bank komercyjny zabezpieczeń.”

⁹

FUNDUSZE KAPITAŁU ZALĄŻKOWEGO (FKZ)

Fundusz kapitału zalążkowego „to podmiot prowadzący profesjonalnie działalność venture capital wyspecjalizowany w inwestycjach w projekty znajdujące się w fazie zasiewu/seed oraz w fazie startu

7 Matusiak K.B., 2011: op.cit., s. 186-187

8 Mażewska M., 2011: op.cit., s. 157

9 Mażewska M., 2011: op.cit., s. 85

Strona 11 z 86

(etapy finansowania firmy innowacyjnej). Inwestycje typu seed należą do najtrudniejszych dla funduszy venture capital. Do zasadniczych problemów należą:

 wysoki poziom ryzyka technicznego, rynkowego oraz związanego z zarządzaniem przyszłą firmą i jej rozwojem;

 niekorzystny stosunek kosztów operacyjnych związanych z oceną projektu inwestycyjnego do wielkości inwestycji – inwestycje w fazie seed należą do najmniejszych (zwykle poniżej 1 mln zł), natomiast nakłady na ocenę projektu pracy są porównywalne z innymi fazami;

 typowy dla wczesnych faz rozwojowych brak znaczącego majątku firmy, który może być ewentualnym zabezpieczeniem dla różnego typu instrumentów dłużnych, wchodzących w skład pakietu finansowego dla firmy.

Okres inwestowania funduszy zalążkowych jest z reguły dłuższy niż w przypadku ogółu venture capital.

Rozpoczęcie inwestycji na wczesnym etapie powoduje, że inwestorzy zakładają wyjście z niej nawet po siedmiu latach. Przedsiębiorca może liczyć na inwestycję w wysokości od około 50 tys. zł (na etapie seed) do około 4 mln zł.”

¹⁰

SIECI ANIOŁÓW BIZNESU (SAB)

„Określenie AB [anioły biznesu] odnosi się do osób fizycznych, dostarczających kapitałów udziałowych (lub zbliżonych) bezpośrednio do nowych (młodych) przedsiębiorstw o dużym potencjale wzrostu, z którymi łączy ich jedynie interes ekonomiczny. Głównym źródłem zysków inwestora jest wzrost wartości przedsiębiorstwa, a konsekwencji posiadanych udziałów (akcji). Inwestorami tego typu są najczęściej osoby o dużym doświadczeniu zawodowym, które samodzielnie inwestują zgromadzone oszczędności oraz wiedzę w obiecujące nowe przedsięwzięcia gospodarcze. […] Ze względu na rozproszenie inwestorów oraz potrzebę dyskrecji działalności, znaczna część AB prowadzi działalność inwestycyjną wykorzystując wsparcie sieci inwestorów (business angels networks – BAN). […] Wśród działań realizowanych przez sieci należy wyróżnić:

 identyfikacja potencjalnych inwestorów i innowacyjnych przedsiębiorców oraz określenie ich preferencji;

 usługi bezpośredniego kojarzenia propozycji pomysłów, projektów z inwestorami;

 usługi polegające na tworzeniu forum, na którym wybrani przedsiębiorcy mogą zaprezentować swoje biznesplany grupom wyselekcjonowanych inwestorów;

 publikacje zawierające opis propozycji inwestycyjnych, przeznaczone dla subskrybentów lub dla poszczególnych grup inwestorów;

 prowadzenie baz danych i serwisów internetowych;

 doradztwo i szkolenia.”

¹¹

W dokumencie Spis treści 1. Cele badania Przedmiot badania Definicje Instytucje otoczenia biznesu Obszar aglomeracji (Stron 6-11)