Rozdział III Obraz funkcjonowania samorządności w Polsce, w rzeczywistości integracji
2. Instytucje samorządowe w Polsce, na przykładzie województwa pomorskiego
Teza: samorządność w Polsce rozwija się poprzez decentralizację władzy i zarządzania do województwa, a tu do lokalnie coraz mniejszych form, tworzonych zależnie od potrzeb.
Hipoteza badawcza: polskie rozwiązania administracyjno-prawne w układzie województwa konstytuują elastyczny, funkcjonalny system działania.
Pytania:
1. Czy istnieją, a jeśli tak to, jakie są wspólne rozwiązania prawne dla samorządności wojewódzkiej w Polsce?
2. Czy istnieją i jakie, zasady funkcjonowania prawa w zakresie samorządności w Polsce?
3. Jakie rozwiązania w zakresie samorządności istnieją w przykładowym województwie?
4. Czy istnieją i jakie zagrożenia dla rozwoju samorządności w Polsce?
5. Jaka jest prognoza rozwoju samorządności w przykładowym
województwie?
Województwo pomorskie zajmuje powierzchnię ponad 18 tys. km²,
co stanowi 6% powierzchni Polski303. Zamieszkuje je 2,3 mln mieszkańców,
z czego większość przypada na skupiska miejskie. Miastem wojewódzkim jest Gdańsk.
Potencjał gospodarczy regionu łączy się z: 1. przemysłem rafineryjnym, 2. spożywczym, 3. maszynowym, 4. meblowym, 5. transportowym, 6. usługami portowymi i 7. informatycznymi. Porty lotniczy w Gdańsku oraz morskie w Gdańsku i Gdyni stanowią nie tylko ważne węzły transportu, ale dysponują również obszarami rozwojowymi dla różnych rodzajów działalności
produkcyjnej i usługowej. Rozwój województwa realizuje się,
m.in. w aktywizowaniu sektora usług oraz wspieraniu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw304.
Pod względem liczby prywatnych przedsiębiorstw odniesionych do ilości 1000 mieszkańców, Pomorze zajmuje czwarte miejsce w kraju. Władze województwa tworzą warunki dla rozwoju branż o zaawansowanych technologiach. Zapleczem dla kształtowania takich przedsięwzięć jest znacząca ilość szkół wyższych z najbardziej znanymi: 1. Politechniką Gdańską
o stuletniej tradycji, 2. Uniwersytetem Gdańskim i 3. Wyższą Szkołą Morską305.
303 S. Briggs, Marketing w turystyce, Wrocław 2003, s. 169 - 178; G. Ignaczewski, Specyfika marketingu politycznego w Polsce, Warszawa 2004, s. 89 - 95; M. J. Malinowski, Region pomorski u progu akcesji Polski do Unii Europejskiej, „Gdańskie Studia Międzynarodowe” 2004, nr 3, s. 73 - 84; Archiwum Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku, Województwo pomorskie- charakterystyka, Gdańsk 2013, s. 13 - 18
304 Narodowa Strategia Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007 - 2013 wspierających wzrost gospodarczy i zatrudnienie) - dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów 14 lutego 2006 r., Archiwum Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006, s. 78
305 Archiwum Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku, Województwo pomorskie - charakterystyka, 2013, s. 19 – 20; Urząd Statystyczny w Gdańsku, Szkoły wyższe i ich finanse w województwie pomorskim w 2011r, analizy statystyczne 2013
formalną, tzn. system instytucji, urzędów, zrzeszeń, urządzeń, działających na podstawie przepisów prawnych, powołanych do organizowania, regulowania przebiegu współżycia, zaspokajania potrzeb, represji itp.
Przyjęto tezę, że rozwinięte, demokratyczne społeczeństwa, stoją w obliczu kryzysu zdolności do rządzenia. Należą do nich, m.in. problemy samorządności, wzrostu gospodarczego i społecznej integracji. W wielu krajach podjęto próbę uczynienia odpowiedzialnym za rozwiązanie tych problemów nie tylko rząd, wraz z jego wykonawczymi i prawodawczymi ciałami, lecz także władzę średniego szczebla, czyli regiony, które zyskały znaczne uprawnienia. Władza regionów wzmacniana jest przez władzę państwa, a ich społeczną bazę stanowią terytorialnie zróżnicowane zbiorowości.
Terytorialnie władze średniego szczebla mogą przybierać postać państwa federalnego, jak w Niemczech, rządów autonomicznych, jak w Hiszpanii, czy też rządów regionalnych, jak we Włoszech lub województw w Polsce.
Istotą samorządności lokalnej jest zarządzanie sprawami lokalnymi przez
samych mieszkańców306. Władze lokalne stanowią ich reprezentację, a więc ich
organizacja i miejsce w ustroju państwa są środkami do osiągnięcia celu podstawowego - zaspokojenia jak najszerzej rozumianych potrzeb społeczności lokalnych. Aby to było możliwe samo społeczeństwo winno się przekształcić, wykorzystując możliwości, jakie mu daje państwo demokratyczne. Samorząd terytorialny jest systemem sprawowania władzy za pomocą odpowiednich struktur instytucjonalnych w znaczeniu szczególnej formy zarządzania.
Gdy rozwój instytucji wyprzedza poziom świadomości społecznej, nie są one wykorzystywane właściwie, gdyż wspólnoty nie potrafią zrobić użytku z otrzymanych możliwości. Sytuacja odwrotna rodzi frustracje, gdyż społeczeństwo jest hamowane w swych aspiracjach przez brak właściwych rozwiązań.
Polski dylemat, w jaki sposób ukształtować regionalny ustrój organów administracji publicznej rozstrzygnięty został poprzez uchwalenie ustaw
o samorządzie województwa307 i administracji rządowej w województwie308.
Przyjęto model zarządzania województwem poprzez dwie odrębne struktury: 1. administrację samorządową, z marszałkiem województwa, jako
organem tej administracji i 2. rządową na czele z wojewodą309
. Zgodnie z brzmieniem ustawy o samorządzie województwa, mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Ustawa o samorządzie województwa charakteryzuje tę wspólnotę, jako regionalną, nawiązując przy tym do zapisów Konstytucji, wyodrębniających lokalne i regionalne wspólnoty samorządowe.
306 J. Regulski, Samorząd III Rzeczypospolitej, Warszawa 2000, s. 331
307 „Dziennik Ustaw” 1998, nr 91, poz. 576, ustawa o samorządzie województwa; Komentarz do ustawy
308 „Dziennik Ustaw” 1998, nr 91, poz. 577, ustawa o administracji rządowej w województwie
309 B. Dolniecki, op. cit., s. 119 - 134; Z. Niewiadomski, Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie, Poznań 2005, s. 258 - 275; Status prawny wojewody, pod red. M. Chmaja, Warszawa 2005, s. 194 - 211
socjologicznie czy politycznie, lecz przede wszystkim prawnie, przy czym jest to dokonywane przez państwo w celu realizacji jego zadań.
Sejmik województwa jest kolegialnym i kontrolnym organem
administracji i władzy. Zgodnie z zapisami ordynacji wyborczej310 w jego skład
wchodzą radni w liczbie 45 w województwach, liczących do 2 mln mieszkańców oraz po 5 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców. Radni wybierają spośród siebie przewodniczącego oraz więcej niż trzech wiceprzewodniczących sejmiku województwa. W ten sam sposób radni województwa mogą powoływać stałe i doraźne komisje do wykonywania wyznaczonych zadań.
Komisje są organami pomocniczymi, opiniodawczo–doradczymi. Komisją o charakterze obligatoryjnym jest komisja rewizyjna, w której skład wchodzą przedstawiciele wszystkich klubów. Radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie województwa.
Zarząd województwa jest organem wykonawczym. Ustawa określiła jego skład na 5 osób: 1. marszałka województwa pomorskiego, 2. dwóch wicemarszałków, 3. dwóch członków zarządu i 4. skarbnika województwa pomorskiego. Marszałek kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz. W sytuacjach określonych prawem podejmuje czynności, należące do zarządu województwa w sprawach związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrożeniu zdrowia i życia oraz aby zapobiec spowodowaniu znacznych strat materialnych. Czynności podjęte w tym trybie wymagają przedstawienia do zatwierdzenia
na najbliższym, po ich podjęciu, posiedzeniu zarządu województwa311
Wyodrębniono zasadę zespolenia aparatu administracyjnego na szczeblu wojewódzkiej administracji samorządowej, która jest zespolona w jednym urzędzie. Zwierzchnikiem jej jest marszałek województwa, jako kierownik urzędu marszałkowskiego. Jest to zwierzchnik służbowy pracowników tego urzędu i kierownik wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Zasada zespolenia administracji w pełnej postaci łączy w sobie: 1. włączenie organizacyjne całego aparatu administracyjnego działającego na terenie danej jednostki urzędu administracji samorządowej lub rządowej, 2. włączenie budżetu danej służby czy inspekcji do budżetu organu administracji, 3. uzyskanie przez dany organ administracji rządowej lub samorządowej stanowczego wpływu na obsadę stanowisk w organach służb, inspekcji i straży, 4. uzyskanie przez organ administracji zespolonej
w administracyjnym prawie materialnym i procesowym wyłącznego
upoważnienia do podejmowania czynności władczych we własnym imieniu.
Sejmik województwa pomorskiego posiada kancelarię312. W jej skład
wchodzą: 1. dyrektor kancelarii i 2. zastępca dyrektora.
310 „Dziennik Ustaw” 2010, nr 176, poz. 1190, Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województwa
311 B. Dolniecki, op. cit., s. 135 - 136
312 B. Słobodzian, Zachodnioeuropejskie zapożyczenia w realizacji współczesnego systemu samorządu terytorialnego w Polsce, „Studia Samorządowe” 2003, nr 16, s. 167 - 181; Archiwum Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, op. cit., s.4 - 7
Zamiejscowego Urzędu Marszałkowskiego, w skład, którego w Słupsku wchodzi inspektor.
Wyróżniono następujące samorządowe jednostki organizacyjne (dzielone z uwagi na kryterium posiadania osobowości prawnej w skrócie os. praw. i bez osobowości prawnej, tj. w skrócie - b. os. praw. – por. tabela 1), wchodzące w skład departamentów.
Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy przyznają osobowość prawną, posiadają zdolność prawną, tzn. mogą mieć prawa i obowiązki, np. być właścicielem oraz zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że poprzez swoje działania mogą zaciągać, np. zobowiązania czy zawierać umowy. Osobami prawnymi są, np. przedsiębiorstwa państwowe lub spółki Skarbu Państwa i spółdzielnie oraz spółki kapitałowe. Osobowość prawną uzyskuje się z chwilą wpisania danej jednostki organizacyjnej
do Krajowego Rejestru Sądowego313.
Organem wojewódzkiej zespolonej administracji rządowej jest wojewoda, działający zgodnie z ustawą o administracji rządowej w województwie.
Konstytucja umożliwia tworzenie, obok gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego i odsyła w tym zakresie do ustawodawstwa zwykłego.
Dzięki zapisom ustawy utworzono nową jednostkę, powiat314
. Przez który rozumiemy lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.
Nastąpiło w ten sposób jego upodmiotowienie315
. Wyrazem tego
upodmiotowienia było przyznanie powiatowi osobowości prawnej,
zagwarantowanie prawa do wykonywania określonych ustawami zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Powiat, jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego objął obszar graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Wynika z tego, iż ustawa o samorządzie powiatowym wyróżniła dwa typy powiatów: 1. ziemski, który obejmuje graniczące ze sobą gminy, 2. miasto na prawach powiatu (tzw. powiat grodzki). Do organów powiatu zaliczono radę i zarząd. Rada powiatu stała się organem stanowiącym i kontrolnym. Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących.
313 „Dziennik Ustaw” 1964, nr 16, poz. 93, kodeks cywilny; T. Fijałkowski, Kodeks Cywilny. Komentarz, orzecznictwo, Warszawa 2005, s. 583 - 596; M. Tarska, Ustawa o krajowym rejestrze sądowym. Komentarz, Poznań 2009, s. 166 - 245; C. Kosikowski, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2011, s.45 - 77
31416 „Dziennik Ustaw” 1998, nr 91, poz. 578, ustawa o samorządzie powiatowym; Komentarz do ustawy o samorządzie powiatowym, pod red. P. Chmielnickiego, Poznań 2004, s. 497 - 522
315 B. Dolniecki, op. cit., s. 100 - 118; Z, Niewiadomski, Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie, Poznań 2005, s. 234
lp. Departament Jednostki posiadające osobowość prawną Jednostki nieposiadające osobowości prawnej 1 Departament Edukacji i
Sportu
Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku Kolegium Pracowników Służb Społecznych w Gdańsku
Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Kwidzynie Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku Specjalny Ośrodek Wychowawczy w Wejherowie Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Słupsku Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w
Kościerzynie
Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Starogardzie Gdańskim
Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Wejherowie Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Gdyni Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Chojnicach Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Sztumie
2 Departament Europejskiego
Funduszu Społecznego
Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku
3 Departament Zdrowia ZOZ dla Szkół Wyższych w Gdańsku
Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy w Gdańsku
Specjalistyczny ZOZ nad Matką i Dzieckiem w Gdańsku
Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Gdańsku Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha w Gdańsku Zaspie
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku Zakład Techniki Medycznej w Słupsku
Zakład Opiekuńczo - Leczniczy dla Dzieci w Gdańsku
Stacja Pogotowia Ratunkowego w Gdańsku
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku Wojewódzka Przychodnia Stomatologiczna w Gdańsku
Wojewódzki Zespół Reumatologiczny im. J. Litz-Kosko w Sopocie
Szpital Morski im. PCK w Gdyni Szpital Miejski w Gdyni
Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Słupsku
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Słupsku Szpital Specjalistyczny w Prabutach
Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gdańskim
Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie Szpital Specjalistyczny w Wejherowie
Wojewódzkie Centrum Leczenia Uzależnień w Zapowiedniku
Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku
Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień w Gdańsku Specjalistyczna Przychodnia Rehabilitacyjna w Gdańsku
Stacja Pogotowia Ratunkowego w Słupsku
4 Departament
Środowiska i Rolnictwa Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku Pomorski Zespół Parków Krajobrazowych w Słupsku 5 Departament Rozwoju
Regionalnego i Przestrzennego
Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku
Infrastruktury Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego w Słupsku
7 Departament Geodezji i Kartografii
Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Gdańsku
8 Departament Kultury Państwowy Teatr Wybrzeże w Gdańsku Opera Bałtycka w Gdańsku
Polska Filharmonia Bałtycka im. F. Chopina w Gdańsku
Muzeum Narodowe w Gdańsku Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Gdańsku Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku Teatr Muzyczny im. D. Baduszkowej w Gdyni Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny
we Wdzydzach Kiszewskich
Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku
9 Regionalny Ośrodek
Polityki Społecznej Dom im. J. Korczaka Regionalna Placówka Opiekuńczo-Terapeutyczna w Gdańsku Pomorski Ośrodek Adopcyjny w Gdańsku Źródło: Archiwum Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, Pomorski Urząd Marszałkowski, Gdańsk 2012, s. 4 - 7
Zarząd Powiatu stał się kolegialnym organem wykonawczym. W skład zarządu powiatu wchodzą: 1. starosta jako jego przewodniczący, 2. wicestarosta i 3. pozostali członkowie.
Rada Ministrów, zgodnie z treścią art. 146 Konstytucji RP, posiadła uprawnienia, aby w drodze rozporządzenia, tworzyć, łączyć, dzielić i znosić powiaty, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Rozporządzenie określa gminy wchodzące w skład powiatów oraz nazwy powiatów i siedziby ich władz.
Województwo pomorskie dzieli się na 16 powiatów, oraz 4 grodzkie, a mianowicie: Powiat Bytowski, Powiatowe Chojnicki, Powiat Człuchowski, Powiat Gdański, Powiat Kartuski, Powiat Kościerski, Powiat Kwidzyński, Powiat Lęborski, Powiat Malborski, Powiat Nowodworski, Powiat Pucki, Powiat Starogardzki, Powiat Sztumski, Powiat Słupsk, Powiat Tczewski, Powiat Wejherowski oraz Miasta na prawach powiatu, tj. Gdańsk, Gdynia, Słupsk, Sopot.
Zapisy konstytucyjne stanowią, iż podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Rozwinięcie tych norm dokonane zostało w ustawie
o samorządzie gminnym316.
Według niej mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.
Odtąd mieszkańcy gminy, zorganizowani w korporacyjną jednostkę samorządową sami mogą decydować o swoich prawach, przy czym przynależność do wspólnoty wynika z mocy prawa i nie zależy od aktywności czy też bierności mieszkańców. Gmina stała się podmiotem nie tylko prawa
publicznego, ale i prawa prywatnego317. Zgodnie ze zmianami, wynikającymi
z ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta318
organami gminy są: 1. rada gminy, 2. wójt (burmistrz, prezydent). Wójt (burmistrz, prezydent) wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie, który może rozstrzygać o wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy, a niezastrzeżonych dla referendum. Jeżeli siedziba rady gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium gminy, rada nosi nazwę rady miejskiej.
Rada Gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1 - 3 wiceprzewodniczących. Podstawową formą pracy Rady Gminy są sesje. Organami wewnętrznymi rady są komisje.
W województwie pomorskim podział administracyjny przewiduje 119 jednostek administracyjnych szczebla gminy.
316 „Dziennik Ustaw” 1998, nr 13, poz. 74, ustawa o samorządzie gminnym; Administracja publiczna, pod red. J. Hausnera, Warszawa 2005, s. 269 - 275
317 B. Dolniecki, op. cit., s. 62 - 69; Z, Niewiadomski, Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie, Poznań 2005, s. 224 - 226
Gmina posiada uprawnienia do tworzenia jednostek pomocniczych: 1. sołectwa oraz 2. dzielnic, 3. osiedli i innych.
Tabela nr 2. Podział administracyjny województwa pomorskiego szczebla gminnego
Gmina Miasto Miasto i Gmina
Bobowo, Borzytuchom, Cedry Wielkie, Cewice, Chmielno, Choczewo, Chojnice, Czarna Dąbrówka, Człuchów, Damnica, Dębnica Kaszubska, Dziemiany, Główczyce, Gniewino, Gardeja, Kaliska, Karsin, Kartuzy,
Kobylnica, Koczała, Kolbudy, Kołczygłowy, Konarzyny,
Kosakowo, Kościerzyna, Krokowa, Kwidzyń, Lichnowy, Linia,
Liniewo, Lipnica, Lipusz, Lubichowo, Luzino, Łęczyce, Malbork, Mikołajki Pomorskie, Miłoradz, Morzeszczyn, Nowa Karczma, Nowa Wieś Lęborska, Osieczna, Osiek, Ostaszewo, Parchowo, Potęgowo, Pruszcz Gdański, Przechlewo, Przodkowo, Puck, Przywidz, Pszczółki,
Ryjewo, Rzeczenica, Sadlinki, Sierakowice, Skórcz, Słupsk, Smętowo Graniczne, Smołdzino, Somonino, Stara Kiszewa, Stare Pole, Starogard Gdański, Stary Dzierzgoń, Stary Targ, Stegna, Stężyca, Studzienice, Subkowy, Suchy Dąb, Sulęczyno, Gmina Szemud, Sztutowo, Tczew, Trąbki Wielkie, Trzebielino, Tuchomie, Ustka, Wejherowo, Wicko, Zblewo, Żukowo Chojnice, Czarna Woda, Człuchów, Kościerzyna, Krynica Morska, Kwidzyń, Lębork, Łeba, Malbork, Puck, Pruszcz Gdański, Reda, Rumia, Skórcz, Starogard Gdański, Tczew, Ustka, Wejherowo, Brusy, Bytów, Czarne, Czersk, Debrzno, Dzierzgoń, Gniew, Hel, Jastarnia, Kępice, Miastko, Nowy Dwór Gdański, Nowy Staw, Pelplin, Prabuty, Skarszewy, Sztum, Władysławowo,
Źródło: Archiwum Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, Pomorski Urząd Marszałkowski Gdańsk 2012, Charakterystyka województwa, s. 10
Można utworzyć jednostki nienazwane przez ustawę. Kryterium charakteru kompetencji posłużyło do wyodrębnienia organów sołectwa.
Ustawa o samorządzie gminnym powierza kompetencje uchwałodawcze zebraniu wiejskiemu, ustanawiając instytucję demokracji bezpośredniej.
Właściwości zebrania wiejskiego określają przepisy prawa materialnego, które także przypisują sołtysowi kompetencje.
Organem wykonawczym w sołectwie jest sołtys, którego działalność wspomaga Rada Sołecka. Organizacje i zakres działania sołectwa ustala
właściwa Rada Gminy odrębnym statutem319
.
Organem uchwałodawczym w dzielnicy jest rada, lub, jeżeli w statucie osiedla ustali się, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd. Na czele zarządu stoi przewodniczący.
Samorządy mają współpracować z wszystkimi organizacjami i instytucjami społecznymi, które funkcjonują na podległym im terenie. W swoich działaniach współpracują, m.in. z organizacjami samorządu gospodarczego. Praca ta na szczeblu starostwa i gmin odbywa się w komisjach, np. gospodarczych, planowania i rozwoju oraz innych. Samorząd gospodarczy, aby na terenie województwa mógł współdecydować w najważniejszych dla regionu sprawach musi współpracować z wojewodą. W tym celu powinien zostać uczestnikiem dialogu społecznego.
Posiadającą najszersze kompetencje instytucją dialogu społecznego
w województwie jest wojewódzka komisja dialogu społecznego.
O jej utworzeniu postanawia wojewoda na wspólny wniosek, co najmniej jednej
z organizacji reprezentatywnych w rozumieniu ustawy320.
W skład wojewódzkiej komisji dialogu społecznego wchodzą przedstawiciele: 1. wojewody, jako strona rządowa, 2. reprezentatywnych organizacji związkowych, jako strona pracowników, 3. reprezentatywnych
organizacji pracodawców, jako strona pracodawców, 4. marszałka
województwa, jako strona samorządowa. Członków wojewódzkiej komisji dialogu społecznego powołuje i odwołuje wojewoda, który wchodzi w skład tej komisji, jako przewodniczący. Wojewódzka komisja dialogu społecznego może zapraszać do udziału w posiedzeniach przedstawicieli powiatów i gmin z terenu województwa. Zgodnie z ustawą, obsługę wojewódzkiej komisji dialogu społecznego zapewnia biuro wojewódzkiej komisji dialogu społecznego, będące komórką organizacyjną urzędu wojewódzkiego.
Do zadań wojewódzkich komisji dialogu społecznego należy wyrażanie opinii w sprawach objętych zakresem zadań związków zawodowych lub organizacji pracodawców będących w kompetencji administracji rządowej i samorządowej z terenu województwa.
319
B. Dolniecki, op. cit., s. 70 - 71; Lokalna wspólnota polityczna a zagadnienie tożsamości zbiorowej, pod red. R. Piekarskiego, Gdańsk 2002, s. 195 - 217; H. Izdebski, Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Poznań 2004, s. 241 - 256
320 „Dziennik Ustaw” 2001, nr 100, poz. 1080, Ustawa o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego,
Szczegółowe zasady i tryb działania wojewódzkich komisji dialogu społecznego określa rozporządzenie prezesa rady ministrów w sprawie
wojewódzkich komisji dialogu społecznego321
.
Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych322
, przedmiotem ich działalności jest obrona praw i interesów zawodowych i socjalnych godności, praw i interesów materialnych i moralnych oraz współuczestniczenie w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypoczynku. Przedmiot działalności związków zawodowych jest szeroki, obejmuje prawa i interesy części aktywnej zawodowo grupy społeczeństwa, dotyczące sfery zawodowej, socjalnej, materialnej i moralnej. Uprawnienia publicznoprawne związków zawodowych realizowane są poprzez opiniowanie założeń i projektów aktów prawnych oraz udział w instytucjach dialogu społecznego. Związki zawodowe posiadają prawo do rokowań, w celu rozwiązywania sporów zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień. Organizacje pracodawców zajmują się ochroną praw i reprezentowaniem interesów pracodawców wobec związków zawodowych i administracji publicznej