Instytucje uczestniczce w rozwoju klastrów

Funkcjonowanie klastrów wie si z wystpowaniem szeregu korzyci, których beneficjentami s przedsibiorstwa, brane, jak i gospodarka. Klastry s

uznawane za innowacyjny sposób uzyskania przewagi konkurencyjnej [Chrobo-ciska i Juchniewicz 2010]. Z kolei, Jankowska i Gorynia uznaj, i wymiarami, w jakich naley rozpatrywa wpyw struktur klastrowych na konkurencyjno s

[Gorynia i Jankowska 2008]:

 pozycja konkurencyjna (tzw. konkurencyjno wynikowa, jako rezultat oce-ny przez rynek oferty danego przedsibiorstwa);

 potencja konkurencyjny (tzw. konkurencyjno zasobowa, czyli zasoby, którymi przedsibiorstwo dysponuje);

 strategia konkurencyjna (tzw. konkurencyjno czynnociowa, czyli zbiór instrumentów sucych wypracowaniu przewagi konkurencyjnej).

Korzyci z wystpowania w przestrzeni skupisk przedsibiorstw w formie klastrów mona analizowa w wymiarze mikroekonomicznym, mezoekono-micznym oraz makroekonomezoekono-micznym [Kad i Kowalski 2010]. W wymiarze mi-kroekonomicznym, a zatem w odniesieniu do przedsibiorstw, funkcjonowanie w ramach klastra umoliwia midzy innymi lepszy dostp do informacji oraz rozwój zasobów ludzkich, jak równie zwiksza stopie elastycznoci dziaania.

Ponadto, procesy kooperacyjne wi si z rozwojem kapitau spoecznego, któ-ry uznawany jest za jedn z determinant wyksztacania si i podtrzymywania

procesów kooperacyjnych. W wymiarze mezoekonomicznym, a wic z punktu widzenia sektora, dziki strukturom klastrowym nastpuje zwikszenie nate-nia aktywnoci gospodarczej, transferu wiedzy i nakadów inwestycyjnych oraz wyksztacenia si gstej sieci powiza pomidzy przedsibiorstwami danej brany i podmiotami reprezentujcymi sektory pokrewne i wspomagajce. Suma korzyci skadajcych si na wymiar mikroekonomiczny oraz mezoekonomicz-ny znajduje wreszcie swoje odzwierciedlenie w dodatnich efektach, bdcych udziaem caej gospodarki.

Jedn z cech charakterystycznych klastrów jest nasilenie w ich obrbie powiza pomidzy grupami podmiotów o rónym charakterze, a mianowicie przedsibiorstwami, przedstawicielami wadz, jednostkami naukowo- -badawczymi oraz instytucjami otoczenia biznesu. Do grupy instytucji wspiera-jcych rozwój klastrów w Polsce zaliczy mona:

 ministerstwa (szczególn rol w tym wzgldzie odgrywa Ministerstwo Go-spodarki oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego);

 organy samorzdowe;

 agencje krajowe i regionalne (w tym np. PARP oraz agencje rozwoju regio-nalnego);

 parki technologiczne;

 specjalne strefy ekonomiczne;

 inkubatory przedsibiorczoci;

 uniwersytety i powizane z nimi centra transferu technologii, instytuty ba-dawcze oraz inne podmioty sfery B+R;

 inicjatywy klastrowe;

 zwizki i stowarzyszenia branowe;

 inne, których dziaalno bezporednio lub porednio wpywa na funkcjo-nowanie klastrów.

Podmioty biorce udzia w procesie klasteringu mona uszeregowa we-dug zasigu ich oddziaywania. W ten sposób lista podmiotów majcych wpyw na klastry zostaje podzielona pomidzy szczeble: centralny, regionalny oraz lo-kalny (tabela 2.1).

Tabela 2.1. Uczestnicy procesu kreowania klastrów

Szczebel centralny Szczebel regionalny Szczebel lokalny - polityka regionalna

- polityka przemysowa - polityka naukowa

- regionalne organy publiczne

- organizacje o zasigu regionalnym

- firmy

- organy wadz lokalnych - uniwersytety

ródo: Opracowanie wasne na podstawie Sölvell 2009.

Problematyczn kwesti moe si okaza synchronizacja dziaa po-szczególnych podmiotów, podejmowanych na rzecz rozwoju struktur klastro-wych, która zapobiegaaby ich powielaniu oraz rozmywaniu si odpowiedzial-noci za jej ksztatowanie, prowadzc tym samym do wyksztacenia si spójnej i przejrzystej polityki opartej na klastrach (ang. cluster-based policy). Uwarun-kowania instytucjonalne wywieraj istotny wpyw na ksztatowanie si proce-sów rynkowych, których przebieg determinuje wyksztacenie przewag konku-rencyjnych, nie tylko w przypadku poszczególnych przedsibiorstw, ale równie

w odniesieniu do gospodarki danego regionu lub kraju. Pomiar

konkurencyjno-ci na poziomie narodowym jest procesem wieloaspektowym. W jednym z naj-popularniejszych na wiecie rankingów konkurencyjnoci narodowej, publiko-wanych w formie roczników przez wiatowe Forum Ekonomiczne (World Eco-nomic Forum), wielowtkowo ta przejawia si w stworzonym zestawie czyn-ników determinujcych konkurencyjno , na który skada si dwanacie filarów konkurencyjnoci [World Economic Forum 2011]:

 wymagania podstawowe:

9 instytucje, 9 infrastruktura,

9 równowaga makroekonomiczna,

9 zdrowie i edukacja na poziomie podstawowym,

 czynniki poprawiajce efektywno :

9 wyksztacenie wysze wraz z doskonaleniem zawodowym, 9 efektywno rynku dóbr,

9 efektywno rynku pracy,

9 poziom rozwoju rynku finansowego, 9 gotowo techniczna,

9 rozmiar rynku,

 czynniki innowacyjnoci i rozwoju:

9 jako rodowiska biznesowego, 9 innowacyjno .

Wedug raportu WEF 2011/2012, czoówk najbardziej konkurencyjnych gospodarek na wiecie stanowi Szwajcaria, Singapur oraz Szwecja. W gronie 142 sklasyfikowanych pastw Polska zajmuje 41 pozycj. Gospodarki krajów nalecych do Unii Europejskiej zajmuj miejsca w bardzo szerokim przedziale od trzeciego do dziewi dziesitego. W porównaniu z rokiem poprzednim pozy-cja Polski ulega pogorszeniu o dwa miejsca. Z kolei w roku 2009/2010 Polska znalaza si na pozycji 46. Zdaniem autorów raportu pozycja Polski jest do

stabilna i wyrównana we wszystkich dwunastu filarach konkurencyjnoci.

W tabeli 2.2 przedstawiono zestawienie wyników aktualnej (2011/2012) oceny wybranych filarów konkurencyjnoci pastw UE-27.

Tabela 2.2. Ranking wybranych filarów konkurencyjnoci pa stw UE-27 Kraj Miejsce

ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych World Economic Forum 2011.

Do cech wyróniajcych Polsk zalicza si wielko rynku (20. pozycja), wiarygodno (16. pozycja) oraz wysokie standardy w sektorze edukacji. Z dru-giej strony, jednym ze wskaników negatywnie wpywajcych na pozycj ko-cow w rankingu s obcienia wynikajce z regulacji narzucanych przez wa-dze. W chwili obecnej Polska zaliczana jest do grona krajów pretendujcych do

miana gospodarek innowacyjnych. Uzyskanie tego statusu wymaga wzmoone-go wysiku w odniesieniu do filarów, jakimi s innowacyjno oraz jako ro-dowiska biznesowego. W tym zakresie rekomendacje WEF dotycz umacniania klastrów wystpujcych w kraju, zwikszania nakadów na sfer B+R oraz na-wizywania wspópracy pomidzy uczelniami wyszymi i sektorem prywatnym [World Economic Forum 2011].

Klastry s przykadem systemów, w których za spraw wzmoonych rela-cji zachodzcych pomidzy uczestniczcymi w nich podmiotami, dostp do za-sobów wiedzy jest uatwiony. Jest to rezultatem przebiegu dwóch procesów. Po pierwsze, wynika on ze zwizków zachodzcych pomidzy przedsibiorstwami oraz przepywu pomidzy nimi wykwalifikowanej siy roboczej. Po drugie, za spraw rozwinitej sieci wspópracy pomidzy sektorem prywatnym a sfer ba-dawczo-rozwojow, nastpuje komercjalizacja wyników bada naukowych, w której du rol odgrywaj centra innowacyjnoci, do których zalicza si

funkcjonujce przy uczelniach wyszych centra transferu technologii, inkubato-ry technologii, akademickie inkubatoinkubato-ry biznesu oraz parki technologiczne [Daszkiewicz 2008]. Ponadto, w sytuacji gdy uczelnie oferuj moliwo stu-diowania na kierunkach odpowiadajcych profilowi dziaalnoci klastra, docho-dzi do przepywu wiedzy oraz dowiadczenia. Sfera B+R odgrywa zatem klu-czow rol w ksztatowaniu innowacyjnoci i konkurencyjnoci.

W przypadku sektora rolno-ywnociowego w Polsce czynnikami sukcesu dla funkcjonujcych, jak i potencjalnych klastrów s bez wtpienia instytucje na-ukowe oraz badawczo-rozwojowe, bdce elementami otoczenia innowacyjnego biznesu. Znaczenie tego otoczenia wzrasta w obliczu rozwoju gospodarki opartej na wiedzy [Kowalski 2010]. Powodzenie wysików ukierunkowanych na rozwój klastrów rolno-ywnociowych jest uzalenione od jakoci usug wiadczonych przez te instytucje. Z jednej strony, kwestia transferu wiedzy i wzmacniania in-nowacyjnoci przedsibiorstw i gospodarki jest zwizana z ofert wyszych uczelni rolniczych w Polsce. W ich strukturach ksztatowana jest przysza kadra, która zasila zasoby kapitau ludzkiego. Ponadto, wyniki prowadzonych w nich bada naukowych powinny znajdowa zastosowanie w gospodarce. Z drugiej strony, na innowacyjno sektora wpyw maj równie jednostki badawczo-rozwojowe, laboratoria oraz pastwowe instytuty badawcze, które podlegaj od-powiednim resortom, w tym m.in. Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Zdaniem Kowalskiego [2010] wspópraca pomidzy sfer B+R a sekto-rem przedsibiorstw, zachodzca w obrbie klastrów, zwiksza szans na

wdro-enie wyników prac badawczo-rozwojowych w przedsibiorstwach, poprzez stwarzanie lepszych moliwoci ukierunkowania pracy naukowców na potrzeby przedsibiorstw.