Wsparcie na rzecz transformacji cyfrowej odgrywa ważną rolę w inwestycjach z budżetu UE. Oprócz zapewnienia dostępu do sfery cyfrowej kluczową kwestią podstawową jest bezpieczeństwo i dobrostan obywateli i przedsiębiorstw – czy chodzi o chronienie ich przed problemami takimi jak cyberprzestępczość, czy też o bezpośrednią poprawę bezpieczeństwa obywateli oraz odporności i bezpieczeństwa niezbędnej infrastruktury. Wizja ta obejmuje utworzenie ekosystemu interoperacyjnych usług cyfrowych dostępnych dla obywateli, przedsiębiorstw i administracji w całej UE, aby mogli oni w pełni korzystać z jednolitego rynku cyfrowego.
(18) W odniesieniu do programu Copernicus zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
24 Aby wesprzeć transformację cyfrową, zasoby programu „Horyzont 2020” zostały ukierunkowane na
projekty mające na celu budowanie nowych zdolności w dziedzinie sztucznej inteligencji i zwalczanie cyberprzestępczości. Do kluczowych projektów w 2019 r. należy Formobile, kompletny łańcuch end-to-end dotyczący dochodzeń kryminalistycznych ukierunkowanych na urządzenia przenośne wykorzystywane przez przestępców (19), oraz Spider, projekt badawczy służący badaniu bezpieczeństwa sieci telekomunikacyjnych 5G.
Instrument „Łącząc Europę” wspiera transformację cyfrową przez zapewnienie niezbędnej podstawowej infrastruktury szerokopasmowej i promowanie łączności, a także przez włączanie innowacji cyfrowych do wspieranych projektów dotyczących infrastruktury transportowej i energetycznej. W sektorze telekomunikacji budżet UE umożliwia ogólnounijną interoperacyjność określonych usług w takich dziedzinach, jak: zdrowie, wymiar sprawiedliwości, informacje dotyczące zabezpieczenia społecznego, administracja elektroniczna, dezinformacja, umiejętności cyfrowe oraz cyberbezpieczeństwo. Na koniec 2019 r. wykorzystania tych usług w państwach członkowskich i państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego dotyczyło 500 projektów. Za pośrednictwem inicjatywy „Bezpłatne Wi-Fi dla Europejczyków” (Wifi4EU) instrument „Łącząc Europę”
w sektorze telekomunikacji udzielił również wsparcia 7 980 gminom europejskim na potrzeby zainstalowania bezpłatnej łączności Wi-Fi w przestrzeni publicznej oraz stworzył instrument kapitałowy – fundusz na rzecz sieci szerokopasmowych, mający na celu wdrażanie sieci o bardzo dużej przepływności.
Europejska infrastruktura usług cyfrowych w dziedzinie e-zdrowia ułatwia zapewnianie ciągłości opieki i bezpieczeństwa pacjentom korzystającym z transgranicznej opieki zdrowotnej, umożliwiając transgraniczną wymianę danych dotyczących zdrowia. Transgraniczne e-recepty i ich realizacja pozwalają pacjentom za granicą na otrzymywanie takich samych leków, jakie otrzymaliby w swoim kraju. Usługi związane ze skróconą kartą zdrowia pacjenta zapewniają pracownikom służby zdrowia dostęp do zweryfikowanych kluczowych danych dotyczących zdrowia pacjenta potrzebującego nieplanowanej transgranicznej opieki zdrowotnej. Transgraniczna wymiana elektronicznych skróconych kart zdrowia pacjenta i e-recept odbywa się od stycznia 2019 r., przy czym w Finlandii, Portugalii, Estonii i Chorwacji łącznie wystawiono już niemal 8 000 e-recept. W 2019 r. wymianę skróconych kart zdrowia pacjenta umożliwiły Republika Czeska, Luksemburg, Chorwacja i Malta, a na początku 2020 r. dołączyła do nich Portugalia.
Kolejnym obszarem jest geolokalizacja. Program Galileo, obejmujący 26 satelitów na orbicie (20), pomaga zwiększyć dokładność i wiarygodność usług lokalizacyjnych w smartfonach ponad 1 mld użytkowników na całym świecie. Ponadto europejski system wspomagania satelitarnego odgrywa kluczową rolę w usługach krytycznych dla bezpieczeństwa takich jak bezpieczeństwo lotnicze. Na koniec 2019 r. w 23 państwach w Europie działało 350 portów lotniczych wyposażonych w tę usługę, przy czym liczba tych portów wzrosła piąty rok z rzędu, począwszy od 129 w 2014 r. (21)
Trzy pierwsze usługi Galileo (usługa otwarta, usługa publiczna o regulowanym dostępie oraz usługa poszukiwawczo-ratownicza) były w 2019 r. świadczone w sposób ciągły, z wyjątkiem sześciodniowej przerwy w świadczeniu pierwszych usług nawigacyjnych i synchronizacyjnych Galileo w lipcu 2019 r., spowodowanej incydentem technicznym. W tym okresie usługa poszukiwawczo-ratownicza Galileo funkcjonowała bez zakłóceń. Powołana przez Komisję niezależna komisja śledcza przeanalizowała pierwotne przyczyny incydentu i przedstawiła zalecenia. Komisja wprowadziła proces mający na celu wdrożenie zaleceń mających na celu zapewnienie stabilności, solidności i odporności systemu Galileo.
Realizacja wielu z tych inwestycji i infrastruktur wymaga czasu, a cykle życia inwestycji są bardzo długie, co oznacza, że często trudno jest wskazać bezpośrednie postępy i konkretne rezultaty.
Jednocześnie takie finansowanie z budżetu UE ma realny wpływ na życie obywateli. Na przykład
(19) Zaproszenie do składania wniosków w odniesieniu do projektu Formobile – https://formobile-project.eu/
(20) W 2019 r. 22 satelity Galileo miały pełną zdolność operacyjną w odniesieniu do wszystkich usług.
(21) Ważnym krokiem w ułatwianiu wprowadzenia na rynek europejskiego systemu wspomagania satelitarnego było przyjęcie w 2018 r. wymogów dotyczących korzystania z przestrzeni powietrznej i procedur dotyczących nawigacji w oparciu o charakterystyki systemów.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
25 jedna trzecia wszystkich gmin w UE wdraża program „Bezpłatne Wi-Fi dla Europejczyków” w ramach
instrumentu „Łącząc Europę”, zapewniający obywatelom bezpłatną łączność Wi-Fi objętą wsparciem UE. Ulepszone usługi lokalizacyjne Galileo ratują życie przez udostępnianie lokalizacji służbom ratunkowym przy połączeniu z numerem 112 z telefonów komórkowych.
1.3.3. Budżet UE zapewnia niezbędne wsparcie małym przedsiębiorstwom i drobnym przedsiębiorcom
Poza szczególnym naciskiem na zieloną transformację budżet UE w szerszym zakresie wspiera inwestycje niezbędne do tego, by unijna gospodarka była zrównoważona w perspektywie długoterminowej i skoncentrowana na ludziach. Badania i rozwój oraz infrastruktura pozostają wprawdzie istotną kwestią w tym obszarze, istnieją jednak inne ważne aspekty takie jak wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz na rzecz przedsiębiorczości i innowacji społecznych.
Małe i średnie przedsiębiorstwa są podstawą gospodarki UE, gdyż stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw. Odpowiadają za 56 % produkcji gospodarczej i zapewniają 67 % ogólnego zatrudnienia (22). Mimo ich znaczenia dla gospodarki małe i średnie przedsiębiorstwa nadal borykają się z wyzwaniami takimi jak znalezienie finansowania w różnych segmentach rynku wewnętrznego.
Budżet UE zapewnia wsparcie i możliwości w całym ich cyklu życia, od rozpoczęcia działalności, przez komercjalizację, po inwestycje długoterminowe i zrównoważony rozwój. Głównym programem budżetowym wspierającym małe i średnie przedsiębiorstwa jest unijny Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, który promuje przedsiębiorczość, pomagając takim podmiotom uzyskać dostęp do finansowania i rynków oraz poprawić ich konkurencyjność.
W kwietniu 2020 r. jeden z jego komponentów, instrument gwarancji kredytowych, wzmocniono dodatkowymi zasobami z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, aby umożliwić bankom oferowanie finansowania pomostowego małym i średnim przedsiębiorstwom. Za pośrednictwem tego instrumentu do końca 2019 r. w ramach programu udzielono finansowania ponad 500 000 małych i średnich przedsiębiorstw prowadzącym działalność w 32 państwach (23). Program ten zapewnił również pomoc przedsiębiorstwom, które odczuły skutki gospodarcze pandemii koronawirusa. Wsparcie finansowe ma postać pożyczek na kapitał obrotowy (na okres 12 miesięcy lub dłuższy) wraz z wakacjami kredytowymi umożliwiającymi opóźnienie spłaty istniejących pożyczek.
Małym i średnim przedsiębiorstwom pomaga też Europejska Sieć Przedsiębiorczości. Robi to za pośrednictwem partnerstw innowacyjnych w obszarach związanych z COVID-19 (takich jak sprzęt ochronny lub medyczny) oraz doradztwa w zakresie dostępu do specjalnego europejskiego i krajowego wsparcia finansowego.
Bardziej ukierunkowane finansowanie przedsiębiorstw rozpoczynających działalność zapewniane jest innowacyjnym przedsiębiorstwom typu start-up przez Europejską Radę ds. Innowacji w ramach programu „Horyzont 2020”, a mikroprzedsiębiorstwom i przedsiębiorstwom społecznym – w ramach programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych. W tym względzie skoncentrowano się na konkretnych segmentach rynku – wysoce innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstwach oraz przedsiębiorstwach społecznych – które w przeszłości miały szczególne trudności w dostępie do finansowania. Dane liczbowe są zachęcające i wskazują na znaczny wzrost liczby innowacji przełomowych i przedsiębiorstw wysokiego wzrostu. Każde euro zainwestowane przez Europejską Radę ds. Innowacji prowadzi do inwestycji kontynuacyjnych w wysokości 2,4 EUR (24). Ponadto oczekuje się, że w ramach programu na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych odblokowane zostanie ponad 2,7 mld EUR w wyniku umów w sprawie gwarancji o wartości 236 mln EUR, które Komisja zawarła z pośrednikami finansowymi.
(22) Roczne sprawozdanie dotyczące europejskich MŚP w latach 2018–2019, badanie przeprowadzone na zamówienie Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (https://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/performance-review_en#annual-report).
(23) W odniesieniu do Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.
(24) Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, Roczne sprawozdanie z działalności za 2019 r., s. 7.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
26 Wsparcie na rzecz przedsiębiorczości udzielane jest również w postaci niefinansowej w ramach
programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców, który promuje wymianę doświadczeń między przedsiębiorcami nowszymi a przedsiębiorcami bardziej doświadczonymi. W 2019 r. miało miejsce 2 100 wymian, a ponad 90 % przedsiębiorców uczestniczących w tym programie uznało go za udany.
Kolejny ważny wkład z budżetu UE polega na zapewnieniu finansowania w ramach segmentu MŚP Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Oczekuje się, że w obszarze finansowania ryzyka dla innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw społecznych, a także przedsiębiorstw działających w sektorze kultury i sektorze kreatywnym fundusz ten wesprze ponad 1,1 mln takich podmiotów.
1.3.4. Budżet UE inwestuje w obywatelstwo i wartości UE przez promowanie mobilności transgranicznej
Oprócz bezpośrednich inwestycji w infrastrukturę gospodarczą i przedsiębiorstwa budżet UE obejmuje również inwestycje w ludzi i instytucje, promując wspólne wartości europejskie zgodnie z mottem UE
„Zjednoczeni w różnorodności”.
Erasmus+ oferuje młodzieży, osobom uczącym się i pracownikom w każdym wieku możliwości studiowania, szkolenia się i wolontariatu w Europie i poza nią. W 2019 r. ponad 900 000 osób miało okazję wyjechać za granicę i w ramach szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego i różnych innych możliwości wymiany zgromadzić nowe doświadczenia (25). Skutki tych doświadczeń, niekiedy zmieniających życie, w istotny sposób przyczyniają się do poprawy perspektyw zatrudnienia i propagowania idei obywatelstwa Unii.
Program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych wspierał mobilność pracowników za pośrednictwem partnerstw transgranicznych i ukierunkowanych programów mobilności. Wsparcie dla pracowników mobilnych zostało jeszcze bardziej zwiększone w 2019 r. wraz z utworzeniem Europejskiego Urzędu ds. Pracy (26), podmiotu mającego na celu zapewnienie sprawiedliwego i skutecznego egzekwowania unijnych przepisów dotyczących mobilności pracowników i koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Dzięki temu obywatelom i przedsiębiorstwom będzie łatwiej czerpać korzyści z rynku wewnętrznego.
Wykazano, że oprócz promowania wewnątrzunijnych powiązań i wymiany współpraca transgraniczna sprzyja również udanym i ważnym badaniom. W ramach programu „Horyzont 2020” w dalszym ciągu udzielano wsparcia transgranicznym sieciom naukowców. W ramach jednego ze swoich komponentów, działań „Maria Skłodowska-Curie”, program „Horyzont 2020” w dalszym ciągu zapewniał inwestycje w europejskich naukowców, aby umożliwić im pracę i współpracę w innych państwach na wszystkich etapach kariery i wspierać inicjatywy, które znoszą bariery między środowiskiem akademickim, przemysłem i przedsiębiorstwami.
Finally, the European Sol idarity Corps i s promoting s olidarity activities, mainly throug h volunte ering, trainees hips and jobs, to en hance the engage ment of young pe ople and organisations in a cce ssible and high -quality solidarity activities. Young pe ople age d between 18 and 30 undertook vol unteering a ctivities or solidarity proje cts ma naged by organi sations, i nstitutions , bodies or groups. By the en d of 2 019 more tha n 12 000 participant s had been involve d in volunteering actions.
(25) W odniesieniu do programu Erasmus zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.
(26) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1149 z dnia 20 czerwca 2019 r. ustanawiające Europejski Urząd ds. Pracy.