Budżet UE odpowiada na konkretne potrzeby polityczne za pośrednictwem co najmniej jednego programu. Horyzontalny charakter niektórych celów politycznych wymaga jednak bardziej dogłębnego uwzględnienia ich w całym budżecie. Dotyczy to w szczególności wydatków związanych z klimatem, ochrony różnorodności biologicznej i osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju.
1.2.1. Budżet UE zapewnia silne wsparcie na rzecz jej celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej
Podejście uwzględniające kwestię klimatu wymaga szerokiego uwzględnienia wydatków związanych z klimatem w całym budżecie długoterminowym. Obecnym ogólnym zamierzeniem jest przeznaczenie 20 % wydatków UE na cele klimatyczne. W 2019 r. wydatki związane z klimatem przekroczyły ten poziom i wyniosły około 35 mld EUR, tj. 21 % budżetu UE. Łącznie w latach 2014–
2020 na cele klimatyczne przeznaczone zostanie z budżetu UE 211 mld EUR, tj. 19,8 %. Chociaż odsetek ten jest nieco niższy od zakładanego celu, w ostatnich latach roczne wydatki związane z klimatem stale przekraczały 20 %, nadrabiając zaległości po stosunkowo niskich poziomach we wcześniejszym okresie.
Po lewej: wkład wydatków związanych z klimatem w 2019 r. według działów.
Po prawej: istotny dla klimatu udział głównych programów wnoszących wkład w 2019 r.
Źródło: Komisja Europejska.
Dzięki podejściu uwzględniającemu kwestię klimatu wszystkie działy przyczyniają się do realizacji tego nadrzędnego priorytetu. Ponad 90 % wydatków związanych z klimatem jest finansowanych w ramach działów „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne” (dział 2), „Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna” (dział 1b) oraz „Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” (dział 1a).
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich1
Instrument „Łącząc Europę”
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
16 Stopień, w jakim dany program jest związany z klimatem, różni się w zależności od dziedziny działania
i charakteru inwestycji. W 2019 r. 28 %, tj. 16 mld EUR, finansowania na rzecz wspólnej polityki rolnej oraz 21 % środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności przeznaczono na cele klimatyczne. Dzięki skrupulatnemu programowaniu udział wydatków na klimat rośnie w innych obszarach: na przykład wkład Europejskiego Funduszu Społecznego zwiększono z 0 % w 2014 r. do 12 %, tj. 1,6 mld EUR, w 2019 r.
Aby przeciwdziałać zmianie klimatu i degradacji środowiska oraz stać się do 2050 r. pierwszą na świecie gospodarką neutralną dla klimatu, UE musi przyspieszyć przechodzenie na bardziej zrównoważoną gospodarkę. Zgodnie z porozumieniem klimatycznym z Paryża i celami zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych Komisja zaproponowała w odniesieniu do następnego budżetu długoterminowego wyznaczenie bardziej ambitnego celu dotyczącego uwzględniania kwestii klimatu we wszystkich programach UE, z docelowym poziomem unijnych wydatków przyczyniających się do wypełniania celów klimatycznych równym co najmniej 25 %.
Wniesie to istotny wkład we wdrożenie Europejskiego Zielonego Ładu zaproponowanego przez Komisję.
UE podejmuje również wspólne wysiłki na rzecz wsparcia różnorodności biologicznej. W latach 2014–2020 na wsparcie różnorodności biologicznej przeznaczono z budżetu UE 85 mld EUR (8 % wydatków ogółem). W całym tym okresie wkład z budżetu był stały, z wyjątkiem pierwszych dwóch lat wykonania.
Po lewej: wkład wydatków związanych z różnorodnością biologiczną w 2019 r. według działów.
Po prawej: istotny dla różnorodności biologicznej udział głównych programów wnoszących wkład w 2019 r.
Źródło: Komisja Europejska.
Chociaż większość wydatków na różnorodność biologiczną jest powiązana z działem „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne” (dział 2), wiele innych programów przyczynia się do przeciwdziałania utracie różnorodności biologicznej.
W 2019 r. wkład z budżetu UE w przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej wyniósł niemal 13,4 mld EUR, tj. 8,3 % budżetu. Ponad 75 % wydatków na ten cel pochodzi ze wspólnej polityki rolnej.
Nowa strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, stanowiąca integralny element Europejskiego Zielonego Ładu, obejmie plan transformacji mający na celu dalszą ochronę i odbudowę zasobów
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
17 przyrodniczych, co przyniesie korzyści zarówno w zakresie powstrzymywania utraty różnorodności
biologicznej, jak i łagodzenia skutków zmiany klimatu. Budżet UE będzie odgrywał ważną rolę w realizacji tej strategii.
Więcej informacji na temat wykorzystywania budżetu UE do wspierania działań na rzecz klimatu i różnorodności biologicznej znajduje się w załączniku 2 do niniejszego sprawozdania.
1.2.2. Budżet UE i Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030
UE wraz z państwami członkowskimi w pełni angażuje się w aktywną realizację Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Agenda 2030 jest wspólnym planem działania przyjętym pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz pokoju i dobrobytu na świecie, mającym ogromne znaczenie dla wartości UE i przyszłości Europy. UE zobowiązała się również do uwzględniania celów zrównoważonego rozwoju zarówno w swojej polityce wewnętrznej, jak i polityce zewnętrznej. Od czasu przyjęcia agendy w 2015 r. UE osiągnęła znaczne postępy w realizacji celów zrównoważonego rozwoju i nadal intensyfikuje swoje wysiłki.
UE rozpoczęła przechodzenie na niskoemisyjną, neutralną dla klimatu, zasobooszczędną gospodarkę o obiegu zamkniętym, który to proces idzie w parze z większym bezpieczeństwem, dobrobytem, równością i włączeniem społecznym. W tym świetle opracowywanie i wdrażanie unijnych programów wydatków służy osiągnięciu celów w poszczególnych obszarach polityki przy jednoczesnym wspieraniu zrównoważoności poprzez działania i interwencje w ramach odpowiednich programów.
Dzięki Europejskiemu konsensusowi w sprawie rozwoju UE dostosowała również swoje podejście do współpracy międzynarodowej i polityki rozwojowej do Agendy 2030, umieszczając cele zrównoważonego rozwoju i porozumienie paryskie w centrum swoich działań zewnętrznych.
Ze względu na powiązany charakter tych celów większość programów budżetowych UE służy osiągnięciu wielu celów zrównoważonego rozwoju. Obecnie 75 % programów budżetowych UE (45 z 60) przyczynia się do realizacji tych celów. Na poniższej infografice przedstawiono w sposób niewyczerpujący liczne przykłady tego, w jaki sposób programy UE przyczyniają się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. UE w ramach spójnego podejścia wspiera różne inicjatywy w wielu obszarach polityki na całym świecie, dążąc do promowania zrównoważonego rozwoju dla wszystkich.
W 2018 r. w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji przyznano ponad 194 mln EUR na program pomocy pieniężnej i zakwaterowania w Grecji, zapewniający około 25 000 miejsc w mieszkaniach i odpowiednich schroniskach dla migrantów znajdujących się
„Spotlight” jest zapewnienie, aby migracja zarobkowa kobiet w regionie działania Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej była bezpieczna i sprawiedliwa.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty w zakresie recyklingu odpadów do 765 000 ton rocznie w porównaniu z 48 000 tonami rocznie na koniec 2017 r.
Do końca 2018 r. 27,5 mln osób skorzystało z ulepszonych usług zdrowotnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Dzięki Instrumentowi
Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju program SWITCH Africa Green zapewnia środki finansowe na projekty ekologicznych przedsiębiorstw w Afryce.
W pierwszej fazie tego programu wsparto 3 000 mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw i przyczyniono się do utworzenia lub zapewnienia 10 000 zielonych miejsc pracy.
W 2019 r. w ramach Sojuszu Afryka–Europa ponad 8 000 afrykańskich studentów i pracowników otrzymało stypendia w szkołach wyższych w UE dzięki programowi Erasmus+, co daje łącznie ponad 26 000 beneficjentów od 2014 r.
W 2019 r. z programu pomocy humanitarnej zapewniono finansowanie 24 państwom i na rzecz sześciu interwencji regionalnych w celu zwiększenia gotowości krajowych systemów reagowania na wypadek klęsk żywiołowych oraz w celu złagodzenia wpływu na potrzeby humanitarne klęsk i katastrof spowodowanych zmianą klimatu. o niskich dochodach bezpłatny dostęp dzieci do przedszkoli.
Dotychczas z Europejskiego
Funduszu Morskiego
i Rybackiego sfinansowano niemal 15 000 projektów dotyczących ochrony środowiska morskiego
„Horyzont 2020”, jest osiągnięcie ekologicznego i niskonakładowego rolnictwa przez zwiększenie różnorodności roślin uprawnych w ramach różnych ekosystemów rolniczych.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
19 Europejski Fundusz na rzecz
Inwestycji Strategicznych w programach szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, promując w ten sposób wspólną kulturę prawną i sądową.
W ramach Programu na rzecz konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz na rzecz
małych i średnich sygnałów alarmowych w sytuacji niebezpieczeństwa do 10 minut.
1.2.3. Budżet UE: potężne narzędzie reagowania kryzysowego
Budżet UE można szybko i elastycznie uruchomić w ramach skoordynowanej europejskiej reakcji na sytuacje kryzysowe. Wyraźnie pokazała to obecna reakcja na pandemię COVID-19. Komisja zaproponowała wykorzystanie całej pozostałej elastyczności w obecnych ramach finansowych do szybkiego przekierowania finansowania na obszary, w których jest ono najbardziej potrzebne. Oto przykłady:
• w ramach inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa zmobilizowano wszystkie dostępne środki z Funduszu Spójności, aby zapewnić natychmiastowe wsparcie środków reagowania kryzysowego państw członkowskich. Obejmuje to zaspokojenie najpilniejszych potrzeb w zakresie środków medycznych i sprzętu medycznego, a także zaradzenie skutkom kryzysu gospodarczego poprzez mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, wsparcie finansowe dla MŚP oraz natychmiastowe zasilenie w płynność.
Środkom tym towarzyszy szereg ustaleń w zakresie elastyczności, w tym w odniesieniu do zasad współfinansowania. Ogółem w ramach tej inicjatywy można uruchomić do 54 mld EUR z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, aby zaspokoić w państwach członkowskich najpilniejsze potrzeby związane z kryzysem;
• z dniem 1 kwietnia 2020 r. zakres Funduszu Solidarności Unii Europejskiej został rozszerzony, aby uwzględnić poważne stany zagrożenia zdrowia publicznego. Państwom członkowskim i krajom kandydującym poważnie dotkniętym kryzysem związanym z COVID-19 można udostępnić do 800 mln EUR na sfinansowanie pomocy dla ludności (środków w zakresie pomocy medycznej oraz dotyczących sektora opieki zdrowotnej i ochrony ludności) oraz środków podjętych w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się tej choroby;
• w kwietniu 2020 r. ponownie uruchomiono instrument wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych z budżetem w wysokości 2,7 mld EUR, aby zapewnić wsparcie państwom członkowskim, a budżet Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności/rescEU zwiększono o 380 mln EUR. Pieniądze te są wykorzystywane do pomagania państwom członkowskim w szybkim zaopatrzeniu się w zasoby potrzebne do walki z koronawirusem i rozdzielaniu tych zasobów.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
20 Służą temu środki, które obejmują utworzenie strategicznych zapasów sprzętu medycznego
w ramach rescEU, w tym respiratorów i środków ochrony indywidualnej takich jak maski;
• w ramach „Horyzont 2020” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji Komisja opublikowała specjalne zaproszenie do wyrażenia zainteresowania w celu wsparcia badań nad COVID-19 finansowaniem pochodzącym ze specjalnego funduszu na badania w sytuacjach nadzwyczajnych. Przykładem efektów jest pierwsze zaproszenie do składania wniosków dotyczących badań nad COVID-19 w dziedzinie zdrowia, opublikowane w styczniu 2020 r. Było ono ukierunkowane na opracowanie szczepionek, alternatywnych testów diagnostycznych, nowych metod leczenia i poprawy środków w zakresie zdrowia publicznego.
W rezultacie 136 zespołów badawczych z łącznym budżetem w wysokości 47,5 mln EUR będzie pracowało nad 17 projektami. Kolejne 45 mln EUR zostanie udostępnione za pośrednictwem Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Drugiej Inicjatywy w zakresie Leków Innowacyjnych, a 164 mln EUR za pośrednictwem zaproszenia do składania wniosków ogłoszonego w ramach projektu pilotażowego Europejskiej Rady ds. Innowacji;
• UE jako podmiot działający na arenie światowej oraz w ramach wspólnego działania jako Drużyna Europy (UE, państwa członkowskie, instytucje finansowe) zapewniła krajom partnerskim wsparcie finansowe w łącznej kwocie ponad 36 mld EUR, koncentrując się na reagowaniu na grożący kryzys zdrowotny i wynikające z niego potrzeby humanitarne, wzmacnianiu systemów opieki zdrowotnej, systemów zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych oraz zdolności krajów partnerskich w zakresie badań i gotowości w celu stawienia czoła pandemii, a także na łagodzeniu skutków społeczno-gospodarczych. Ponadto UE promuje globalną reakcję na pandemię koronawirusa w wielostronnym partnerstwie. Podczas międzynarodowej konferencji darczyńców zebrano zobowiązania o wartości ponad 9,8 mld EUR zadeklarowane przez ponad 40 szefów państw lub rządów oraz ministrów w celu wspierania wspólnego opracowywania i powszechnego wprowadzenia środków diagnostycznych, metod leczenia i szczepionek przeciwko koronawirusowi.
Oprócz tej reakcji, która zapewni szybkie wsparcie, Komisja zaproponowała również wykorzystanie pełnej mocy budżetu UE, aby osiągnąć trwałą i pomyślną odbudowę gospodarczą. W ramach unijnego planu odbudowy dla Europy (14) w dniu 27 maja 2020 r. Komisja zaproponowała wzmocnione wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 wraz z nowym Europejskim Instrumentem na rzecz Odbudowy („Next Generation EU”) mającym na celu zwiększenie i przyspieszenie finansowania.
Propozycje te wspierają kryzysowe działania naprawcze i stanowią ramy dla długoterminowych inwestycji w odporność UE oraz transformację ekologiczną i cyfrową. Priorytetami przyszłych ram finansowych będą zwiększenie elastyczności budżetu UE oraz inwestowanie w gotowość na wypadek sytuacji kryzysowych i odporność.
Finansowanie pozyskane dla Next Generation EU zostanie zainwestowane w trzy filary: wsparcie dla państw członkowskich dzięki inwestycjom i reformom, pobudzanie gospodarki UE poprzez zachęcanie do inwestycji prywatnych oraz wyciągnięcie wniosków z kryzysu. Przykładem wyciągnięcia wniosków z kryzysu jest propozycja dotycząca Programu UE dla zdrowia na lata 2021–2027: całkowity budżet w wysokości 9,4 mld EUR stanowi istotną zmianę, jeżeli chodzi o wkład UE w sektor opieki zdrowotnej.
(14) COM(2020) 442 final, 27.5.2020, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Budżet UE napędza plan odbudowy Europy”.
Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty
21