Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2020) 265 final PART 1/3.

(1)

9150/20 ms

ECOMP.2.A PL

Rada

Unii Europejskiej

Bruksela, 26 czerwca 2020 r.

(OR. en) 9150/20

FIN 406

PISMO PRZEWODNIE

Od: Sekretarz generalna Komisji Europejskiej (podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU) Data otrzymania: 25 czerwca 2020 r.

Do: Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, sekretarz generalny Rady Unii Europejskiej

Dotyczy: Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Trybunału Obrachunkowego: Sprawozdanie roczne na temat zarządzania

budżetem UE i jego wyników za 2019 r.

Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2020) 265 final PART 1/3.

Zał.: COM(2020) 265 final PART 1/3

(2)

9150/20 ms

PL

Zał.: COM(2020) 265 final

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 24.6.2020 r.

COM(2020) 265 final PART 1/3

SPRAWOZDANIE KOMISJI

DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I TRYBUNAŁU OBRACHUNKOWEGO

Sprawozdanie roczne na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników za 2019 r.

(3)

(4)

2

(5)

PL PL

(6)

2

(7)

1

Spis treści

PRZEDMOWA ... 3

WPROWADZENIE ... 7

SEKCJA 1 – WYNIKI I REZULTATY ... 9

1.1. Budżet UE ukierunkowany na wyniki ... 11

1.2. Priorytety horyzontalne w budżecie UE ... 14

1.3. Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia... 19

1.4. Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna ... 24

1.5. Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne ... 28

1.6. Bezpieczeństwo i obywatelstwo ... 32

1.7. Globalny wymiar Europy ... 35

1.8. Instrumenty szczególne ... 39

SEKCJA 2 – KONTROLA WEWNĘTRZNA I ZARZĄDZANIE FINANSAMI 41 2.1. Komisja zarządza budżetem UE w złożonych okolicznościach ... 43

2.2. Komisja polega na różnych instrumentach w celu zapewnienia dobrego zarządzania pieniędzmi podatników ... 49

2.3. W wyniku kontroli przeprowadzonych przez Komisję potwierdzono, że budżet UE jest dobrze chroniony ... 58

2.4. Dalsze działania: prognoza dotycząca 2020 r. i okresu 2021–2027 ... 70

ZAŁĄCZNIKI ... 73

(8)

2

(9)

Sprawozdanie roczne na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników – rok budżetowy 2019

3

Przedmowa

Mam przyjemność przedstawić

Sprawozdanie roczne na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników – rok budżetowy 2019. Sprawozdanie zawiera przegląd wyników budżetu UE, zarządzania nim oraz jego ochrony i wchodzi w skład zintegrowanego pakietu sprawozdawczości finansowej i sprawozdawczości w zakresie rozliczalności Komisji. Stanowi ono realizację zobowiązań Komisji wynikających z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (¹) oraz z rozporządzenia finansowego (²) i istotny element wysoko rozwiniętego systemu odpowiedzialności finansowej.

Rok 2019 był ostatnim rokiem kadencji parlamentarnej 2014–2019, dlatego skupiono się w nim na zakończeniu prac nad priorytetami Komisji Jeana-Claude’a Junckera i przygotowaniu się do przejścia na nową Komisję pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen.

Budżet UE przyczynia się do wzmocnienia europejskiej gospodarki i zwiększenia jej odporności. Około połowa budżetu przeznaczona jest na inteligentny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. Jest również wykorzystywana do inwestowania w przyszłość, w szczególności w przejście na bardziej ekologiczną i cyfrową Europę. W 2019 r. po raz kolejny wykazano, że budżet UE może przynieść wymierne zmiany w życiu obywateli UE w wielu dziedzinach, czy to przez lepszą ofertę w zakresie transportu, lepszą łączność w domu i podczas podróży, czy też przez poprawę stanu środowiska dzięki dotrzymaniu obietnicy, że co najmniej 20 % środków przeznaczone zostanie na przeciwdziałanie zmianie klimatu. Z budżetu UE wspierano również wspólną europejską reakcję w dziedzinie migracji i bezpieczeństwa.

Budżet UE będzie nadal odgrywał kluczową rolę we wspieraniu ambitnego Europejskiego Zielonego Ładu. Jednocześnie pozostaje na pierwszej linii przy podejmowaniu nowych wyzwań: w obecnym kryzysie wykorzystaliśmy całą elastyczność budżetu, aby szybko

(¹) Art. 318 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

(²) Art. 247 rozporządzenia finansowego.

przekierować finansowanie tam, gdzie potrzeby w zakresie kryzysowych działań naprawczych są największe.

Obecny kryzys związany z COVID-19 pokazał również po raz kolejny, jak ważne jest, by UE mogła funkcjonować w oparciu o dobrze rozwinięte i elastyczne wieloletnie ramy finansowe. W ramach ustalonych granic zdolności i elastyczności regulacyjnej ramy te zapewniają możliwość podjęcia działań i szybkiego reagowanie na nieprzewidziane i bezprecedensowe kryzysy. Długoterminowy budżet UE, wzmocniony narzędziem Next Generation EU, będzie również stanowił centralny element odbudowy gospodarczej, ponieważ wykazano, że może on stanowić katalizator solidarności, odpowiedzialności i innowacji, zapewniając jednocześnie należyte zarządzanie finansami w całym cyklu życia finansowanych z niego programów.

Komisja przywiązuje wielką wagę do zapewnienia odpowiedzialnego i prawidłowego wydatkowania budżetu UE oraz do współpracy ze wszystkimi zaangażowanymi stronami w celu zagwarantowania, że przyniesie on wymierne wyniki. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono również działania, które są podejmowane, aby budżet UE był zarządzany zgodnie z najwyższymi standardami należytego zarządzania finansami.

Komisja uważnie monitoruje wykonanie budżetu UE w praktyce. Jeżeli zostanie stwierdzone, że państwa członkowskie, pośrednicy lub beneficjenci końcowi wydają środki unijne w sposób niewłaściwy, Komisja podejmuje natychmiastowe działania, aby naprawić te błędy i w stosownych przypadkach odzyskać środki. Komisja szacuje, że po dokonaniu korekt i odzyskaniu środków w nadchodzących latach poziom błędu w odniesieniu do wydatków w 2019 r. wyniesie mniej niż 1 % – znacznie poniżej progu istotności wynoszącego 2 %. Przyjmując niniejsze sprawozdanie, Komisja bierze na siebie ogólną odpowiedzialność polityczną za zarządzanie budżetem UE w 2019 r.

Według Komisji systematyczna sprawozdawczość i usprawnianie poszczególnych instrumentów kontroli mają zasadnicze znaczenie dla ochrony budżetu UE. Mogę zapewnić, że będziemy nadal pracować nad tym, żeby każde euro

(10)

przekazane przez podatników unijnych było dobrze wydane w interesie obywateli.

Johannes Hahn, komisarz do spraw budżetu i administracji

(11)

(12)

Sprawozdanie roczne na temat zarządzania

budżetem UE i jego wyników

Rok budżetowy 2019

(13)

(14)

Wprowadzenie

Sprawozdanie roczne na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników – rok budżetowy 2019 stanowi główny wkład Komisji w roczną procedurę udzielania absolutorium (³), w ramach której Parlament Europejski i Rada kontrolują wykonanie budżetu UE. Sprawozdanie obejmuje zarówno wyniki programów finansowanych z budżetu UE, jak i zarządzanie budżetem UE przez Komisję w danym roku budżetowym.

Niniejsze sprawozdanie wchodzi w skład szerszego zintegrowanego pakietu sprawozdawczości finansowej i sprawozdawczości w zakresie rozliczalności Komisji (⁴), który obejmuje również roczne sprawozdanie finansowe (⁵), długoterminową prognozę przyszłych wpływów i wydatków obejmującą kolejne pięć lat (⁶), sprawozdanie dotyczące audytu wewnętrznego (⁷) oraz sprawozdanie z działań podjętych w następstwie udzielenia absolutorium (⁸).

W sekcji 1 przedstawiono ogólny przegląd wykonania budżetu UE w 2019 r., koncentrując się na kluczowych programach. Sekcja ta zawiera najnowsze informacje, pochodzące z różnych źródeł, w tym z monitorowania, oceny i audytów programów, na temat wyników osiągniętych dzięki budżetowi UE do końca 2019 r. Struktura tej sekcji odpowiada działom aktualnych wieloletnich ram finansowych.

Dane te są uzupełnione bardziej szczegółowymi informacjami na temat wyników poszczególnych programów zawartymi w „Przeglądzie wyników programów” (załącznik 1). Przegląd zawiera podsumowanie kluczowych komunikatów dotyczących wyników, które to komunikaty znajdują się w dokumentach programowych dołączonych do projektu budżetu na 2021 r.

Sekcja 2, poświęcona kontroli wewnętrznej i zarządzaniu finansami, zawiera informacje na temat kroków, które Komisja podjęła w 2019 r. w celu zapewnienia należytego zarządzania finansami w ramach budżetu UE. Na podstawie wyników kontroli zgłoszonych przez służby Komisji odpowiedzialne za zarządzanie budżetem potwierdzono, że budżet UE jest dobrze chroniony.

Przyjmując niniejsze sprawozdanie, Komisja bierze na siebie ogólną odpowiedzialność polityczną za zarządzanie budżetem UE.

(³) Roczna procedura udzielania absolutorium jest procedurą, w ramach której Parlament Europejski i Rada zatwierdzają ostatecznie wykonanie budżetu za dany rok i rozliczają Komisję w sferze politycznej za wykonanie budżetu UE (https://ec.europa.eu/info/about-european-commission/eu-budget/how-it-works/annual-lifecycle/assessment/parliaments- approval_en).

(⁴) Art. 247 rozporządzenia finansowego.

(⁵) Art. 246 rozporządzenia finansowego.

(⁶) Art. 247 ust. 2 rozporządzenia finansowego.

(⁷) Art. 118 ust. 8 rozporządzenia finansowego.

(⁸) Art. 261 ust. 3 rozporządzenia finansowego.

(15)

(16)

Sekcja 1 – Wyniki

i rezultaty

(17)

(18)

Sekcja 1 – Wyniki i rezultaty

12

1.1. Budżet UE ukierunkowany na wyniki

Budżet UE pomaga przekształcić priorytety Unii w rezultaty, które zmieniają życie ludzi. Jest to przede wszystkim budżet inwestycyjny, który pomaga dopasować wspólne ambicje UE do zasobów umożliwiających ich urzeczywistnienie. Budżet koncentruje się na obszarach, w których łączenie zasobów w celu sprostania wspólnym wyzwaniom może przynieść wyniki, których państwa członkowskie nie mogłyby osiągnąć w sposób tak skuteczny i efektywny, działając na własną rękę.

Dotyczy to obszarów tak różnych, jak: infrastruktura transgraniczna, zarządzanie granicami zewnętrznymi, wielkoskalowe projekty kosmiczne i ogólnoeuropejskie badania naukowe.

1.1.1. Budżet UE jest dobrze zarządzany, a duży nacisk kładzie się na rezultaty

Budżet UE jest przede wszystkim budżetem inwestycyjnym. Stanowi on około 1 % dochodu narodowego brutto UE i około 2 % wszystkich wydatków publicznych w UE, a jego celem jest uzupełnianie budżetów krajowych i realizacja wspólnie uzgodnionych priorytetów. W przeciwieństwie do budżetów państw budżet UE koncentruje się głównie na wspieraniu inwestycji strategicznych w perspektywie średnio- i długoterminowej oraz na wykorzystaniu efektu dźwigni w celu pobudzenia inwestycji z innych źródeł publicznych i prywatnych. Programy finansowe UE są zarządzane albo bezpośrednio przez Komisję, np. w dziedzinie badań naukowych, albo wspólnie z państwami członkowskimi, np. w odniesieniu do polityki spójności. Około dwie trzecie budżetu UE jest zarządzane wspólnie z państwami członkowskimi w ramach zarządzania dzielonego.

Budżet UE jest przyjmowany corocznie w oparciu o siedmioletnie ramy finansowe. Składa się z pięciu działów i obejmuje 60 programów finansowych o różnej wielkości i różnym zakresie. W niektórych obszarach takich jak wspólna polityka rolna budżet UE jest głównym narzędziem realizacji polityki.

W innych obszarach budżet UE uzupełniają instrumenty regulacyjne, które przyczyniają się do osiągnięcia celów polityki UE.

Budżet UE ma solidne i zintegrowane ramy wykonania, dzięki którym programy UE są dobrze zarządzane i zorientowane na wyniki. Ramy te obejmują jasne i mierzalne cele w odniesieniu do każdego programu wraz ze wskaźnikami stanowiącymi podstawę monitorowania, sprawozdawczości i oceny. Te informacje o wskaźnikach w połączeniu z innymi źródłami jakościowych i ilościowych informacji na temat wyników takimi jak oceny umożliwiają ewaluację wyników programu i postępów w osiąganiu uzgodnionych celów. Umożliwia to zarządzającym programami przewidywanie i eliminowanie niedociągnięć w realizacji programów i wnosi ważny wkład w proces podejmowania decyzji budżetowych.

W załączniku 1 do niniejszego sprawozdania, „Przeglądzie wyników programów”, przedstawiono najnowsze dostępne informacje na temat wyników poszczególnych programów. Zawiera on przegląd celów każdego programu wraz ze stanem wykonania jego budżetu oraz najnowsze dostępne dane dotyczące wyników.

Niektóre programy finansowe mają ocenę wyników jeszcze głębiej wbudowaną w swoją strukturę. Na przykład w odniesieniu do obecnych europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych utworzono rezerwę wykonania. Rezerwa ta została wykorzystana w 2019 r. na programy, których wstępnie określone cele pośrednie zostały osiągnięte do końca 2018 r. W przypadku programów i priorytetów, których celów pośrednich nie osiągnięto, środki zostały przeniesione.

Ramy wykonania budżetu UE i sprawozdawczość w tym zakresie są wzmacniane z czasem. Pomogły w tym kontrole przeprowadzone przez audytorów wewnętrznych i zewnętrznych. Ostatnie zalecenia Europejskiego Trybunału Obrachunkowego doprowadziły do bardziej zrównoważonej sprawozdawczości w zakresie wyników, zwrócenia większej uwagi na napotkane wyzwania, położenia większego nacisku na wiarygodność i jakość danych oraz bardziej przejrzyste wyjaśnienia sposobu wykorzystania danych dotyczących wyników w celu poprawy wyników.

(19)

13 Ulepszenia będą kontynuowane w ramach wniosków Komisji dotyczących wieloletnich ram

finansowych na lata 2021–2027. W oparciu o ustalenia zawarte w kompleksowym przeglądzie wydatków Komisja włączyła do wniosków dotyczących programów finansowych mniejszą liczbę wyższej jakości wskaźników ściśle powiązanych z celami programów. Obecnie Komisja współpracuje z Parlamentem Europejskim i Radą nad zapewnieniem, aby te ulepszenia wraz z pozostałymi zmianami w projekcie programów, które przyczynią się do poprawy wyników, zostały odzwierciedlone w ostatecznych wersjach przyszłych programów.

1.1.2. Budżet UE w 2019 r.

Z uwagi na wybory do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się w maju, rok 2019 był dla Unii Europejskiej rokiem przejściowym. Skupiono się na zakończeniu prac nad priorytetami politycznymi Komisji Jeana-Claude’a Junckera i przygotowaniu się na nowy Parlament Europejski i nową Komisję pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen. W programie strategicznym Rady Europejskiej (⁹) oraz wytycznych politycznych (¹⁰) Komisji Ursuli von der Leyen określono ramy polityczne na nadchodzący okres.

Rok 2019 był również przedostatnim rokiem realizacji programów finansowych w wieloletnich ramach finansowych 2014–2020. Programy te wdrażane są obecnie we właściwym tempie i w znacznym stopniu przyczyniają się do realizacji priorytetów UE. W 2019 r. szczególny nacisk położono na inwestycje we wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy oraz na wspieranie priorytetów UE w obszarach migracji i bezpieczeństwa.

W 2019 r. budżet UE przyczynił się do wzmocnienia gospodarki Unii Europejskiej i zwiększenia jej odporności. W ramach budżetu wsparto również inwestycje w dwojaką transformację Europy – ekologiczną i cyfrową – oraz sfinansowano programy promujące solidarność i bezpieczeństwo zarówno w obrębie UE, jak i poza jej granicami.

W 2019 r. łączna kwota zobowiązań wykonanych przy użyciu środków z budżetu UE wyniosła 161 mld EUR (¹¹). Około połowę tej kwoty (81 mld EUR) przydzielono na dział 1 „Inteligentny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu” dzielący się na dział 1a „Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” (14 %) i dział 1b „Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna” (35 %). Dział 2 „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne” stanowił drugi największy obszar budżetu z 59 mld EUR (37 %). Kwotę 4 mld EUR przydzielono na dział 3

„Bezpieczeństwo i obywatelstwo”, w tym na wzmocnienie granic zewnętrznych UE oraz przeciwdziałanie kryzysowi uchodźczemu i nielegalnej migracji. Na dział 4 „Globalny wymiar Europy”

przydzielono 12 mld EUR, a 6 mld EUR przeznaczono na „Wydatki administracyjne Komisji”

w ramach działu 5.

(⁹) https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2019/06/20/a-new-strategic-agenda-2019-2024/

(¹⁰) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/political-guidelines-next-commission_pl.pdf

(¹¹) Środki na zobowiązania z 2019 r., w tym budżety korygujące, z wyłączeniem przeniesień i dochodów przeznaczonych na określony cel oraz kwot przeznaczonych na Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji i Fundusz Solidarności Unii Europejskiej. Kwota wszystkich zrealizowanych środków na zobowiązania wyniosła 173 mld EUR (zob. skonsolidowane roczne sprawozdanie finansowe).

(20)

14 Budżet UE na 2019 r., środki na zobowiązania według działów budżetowych. Wszystkie kwoty podano w mln EUR.

Źródło: Komisja Europejska.

Jeżeli chodzi o wykonanie budżetu UE, z dostępnych na koniec 2019 r. informacji przekazanych w ramach sprawozdawczości, przedstawionych w załączniku 1 „Przegląd wyników programów”, wynika, że większość programów osiąga dobre wyniki w realizacji celów określonych na początku okresu programowania. Pomimo opóźnienia w rozpoczęciu programów na rzecz spójności na lata 2014–2020 tempo postępów obecnie rośnie. W przypadkach, w których wystąpiły szczególne problemy związane z realizacją konkretnych programów, w „Przeglądzie wyników programów”

przedstawiono dalsze wyjaśnienia dotyczące tego, w jaki sposób wpłynęło to na wyniki i jakie środki łagodzące zastosowano. Sformułowanie ostatecznych wniosków odnośnie do wyników programu będzie jednak możliwe dopiero na podstawie szczegółowych ocen przeprowadzonych po zamknięciu obecnych programów. Wpływ pandemii COVID-19 oraz kroki podejmowane w celu przekierowania budżetu UE na wsparcie kryzysowych działań naprawczych i odbudowujących będą musiały zostać należycie uwzględnione w każdej takiej ocenie.

Wykonanie budżetu UE jest wspólnym obowiązkiem spoczywającym na wielu podmiotach zaangażowanych w to zadanie. Komisja jako instytucja zarządzająca budżetem UE, ponosząca zgodnie z Traktatem ostateczną odpowiedzialność za jego wykonanie, odgrywa pełną rolę, pracując nad zapewnieniem, aby programy finansowe UE były zarządzane w sposób skuteczny i efektywny oraz aby przynosiły zamierzone wyniki w praktyce.

Budżet administracyjny w ramach działu 5, który służy wsparciu zarówno zarządzania budżetem, jak i pełnego spektrum działań instytucji Unii Europejskiej, stanowi niewielką część budżetu UE. Wraz z pozostałymi instytucjami Komisja podjęła kroki mające na celu poprawę efektywności wszystkich swoich działań i osiągnęła znaczne oszczędności w aktualnych ramach finansowych, w tym dzięki redukcji zatrudnienia o 5 % w latach 2013–2017 (¹²). Europejski Trybunał Obrachunkowy potwierdził te oszczędności, zwracając jednocześnie uwagę na negatywne skutki, jakie miały one dla pracowników (¹³). Oszczędności te poczyniono w czasie, gdy wobec Komisji ciągle rosną oczekiwania, że osiągnie rezultaty w takich obszarach, jak: transformacja ekologiczna i cyfrowa, polityka przemysłowa, odbudowa gospodarcza i społeczna, migracja, praworządność i współpraca w dziedzinie obrony.

Presje te uległy nasileniu wskutek obciążenia pracą związanego z opracowaniem i wprowadzeniem kompleksowej odpowiedzi UE na pandemię COVID-19 i jej następstwa. Stabilność budżetu administracyjnego w przyszłych wieloletnich ramach finansowych będzie zatem miała zasadnicze znaczenie dla osiągania przez instytucje UE dalszych postępów we wszystkich obszarach priorytetowych UE.

(¹²) Dalsze szczegółowe informacje na temat działań, jakie Komisja nadal podejmuje w celu poprawy efektywności zarządzania budżetem, przedstawiono w sekcji 2 niniejszego sprawozdania.

(¹³) Europejski Trybunał Obrachunkowy, Sprawozdanie specjalne nr 15/2019 – Pakiet reform warunków zatrudnienia z 2014 r.

– znaczne oszczędności, jednak nie bez konsekwencji dla pracowników.

Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne

59 642 EUR

Globalny wymiar Europy

11 625 EUR

Administracja 5 828 EUR

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia 23 435 EUR Spójność gospodarcza,

społeczna i terytorialna 57 192 EUR

37 % 35 % 14 % 7 % 4 % ^{2 %}

Bezpieczeństwo i obywatelstwo 3 787 EUR

(21)

15

1.2. Priorytety horyzontalne w budżecie UE

Budżet UE odpowiada na konkretne potrzeby polityczne za pośrednictwem co najmniej jednego programu. Horyzontalny charakter niektórych celów politycznych wymaga jednak bardziej dogłębnego uwzględnienia ich w całym budżecie. Dotyczy to w szczególności wydatków związanych z klimatem, ochrony różnorodności biologicznej i osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju.

1.2.1. Budżet UE zapewnia silne wsparcie na rzecz jej celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej

Podejście uwzględniające kwestię klimatu wymaga szerokiego uwzględnienia wydatków związanych z klimatem w całym budżecie długoterminowym. Obecnym ogólnym zamierzeniem jest przeznaczenie 20 % wydatków UE na cele klimatyczne. W 2019 r. wydatki związane z klimatem przekroczyły ten poziom i wyniosły około 35 mld EUR, tj. 21 % budżetu UE. Łącznie w latach 2014–

2020 na cele klimatyczne przeznaczone zostanie z budżetu UE 211 mld EUR, tj. 19,8 %. Chociaż odsetek ten jest nieco niższy od zakładanego celu, w ostatnich latach roczne wydatki związane z klimatem stale przekraczały 20 %, nadrabiając zaległości po stosunkowo niskich poziomach we wcześniejszym okresie.

Po lewej: wkład wydatków związanych z klimatem w 2019 r. według działów.

Po prawej: istotny dla klimatu udział głównych programów wnoszących wkład w 2019 r.

Dzięki podejściu uwzględniającemu kwestię klimatu wszystkie działy przyczyniają się do realizacji tego nadrzędnego priorytetu. Ponad 90 % wydatków związanych z klimatem jest finansowanych w ramach działów „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne” (dział 2), „Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna” (dział 1b) oraz „Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” (dział 1a).

Dział 1a:

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i

zatrudnienia 5 553 EUR

16 %

Dział 1b: Spójność gospodarcza,

społeczna i terytorialna 9 995 EUR

29 % Dział 2: Trwały

wzrost gospodarczy:

zasoby naturalne 16 609 EUR

48 % Dział 3:

Bezpieczeństwo i obywatelstwo

20 EUR 0 %

Dział 4: Globalny wymiar Europy 2 212 EUR

7 %

Ogółem (mln EUR) 34 389 EUR

57% 56%

44%

34%

25% 24%

18% 18%

12%

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich1

Instrument „Łącząc Europę”

Program LIFE

Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju

„Horyzont 2020”

Fundusz Spójności

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji Europejski Fundusz Społeczny

(22)

16 Stopień, w jakim dany program jest związany z klimatem, różni się w zależności od dziedziny działania

i charakteru inwestycji. W 2019 r. 28 %, tj. 16 mld EUR, finansowania na rzecz wspólnej polityki rolnej oraz 21 % środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności przeznaczono na cele klimatyczne. Dzięki skrupulatnemu programowaniu udział wydatków na klimat rośnie w innych obszarach: na przykład wkład Europejskiego Funduszu Społecznego zwiększono z 0 % w 2014 r. do 12 %, tj. 1,6 mld EUR, w 2019 r.

Aby przeciwdziałać zmianie klimatu i degradacji środowiska oraz stać się do 2050 r. pierwszą na świecie gospodarką neutralną dla klimatu, UE musi przyspieszyć przechodzenie na bardziej zrównoważoną gospodarkę. Zgodnie z porozumieniem klimatycznym z Paryża i celami zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych Komisja zaproponowała w odniesieniu do następnego budżetu długoterminowego wyznaczenie bardziej ambitnego celu dotyczącego uwzględniania kwestii klimatu we wszystkich programach UE, z docelowym poziomem unijnych wydatków przyczyniających się do wypełniania celów klimatycznych równym co najmniej 25 %.

Wniesie to istotny wkład we wdrożenie Europejskiego Zielonego Ładu zaproponowanego przez Komisję.

UE podejmuje również wspólne wysiłki na rzecz wsparcia różnorodności biologicznej. W latach 2014–2020 na wsparcie różnorodności biologicznej przeznaczono z budżetu UE 85 mld EUR (8 % wydatków ogółem). W całym tym okresie wkład z budżetu był stały, z wyjątkiem pierwszych dwóch lat wykonania.

Po lewej: wkład wydatków związanych z różnorodnością biologiczną w 2019 r. według działów.

Po prawej: istotny dla różnorodności biologicznej udział głównych programów wnoszących wkład w 2019 r.

Chociaż większość wydatków na różnorodność biologiczną jest powiązana z działem „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne” (dział 2), wiele innych programów przyczynia się do przeciwdziałania utracie różnorodności biologicznej.

W 2019 r. wkład z budżetu UE w przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej wyniósł niemal 13,4 mld EUR, tj. 8,3 % budżetu. Ponad 75 % wydatków na ten cel pochodzi ze wspólnej polityki rolnej.

Nowa strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, stanowiąca integralny element Europejskiego Zielonego Ładu, obejmie plan transformacji mający na celu dalszą ochronę i odbudowę zasobów

Dział 1a 524 EUR 4 %

Dział 1b 1 668 EUR

12 % Dział 2

10 692 EUR 80 %

Dział 4 552 EUR

4 %

Ogółem (mln EUR) 13 435 EUR

51%

30%

14%

10%

6% 3% 3%

Program LIFE 1

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji

Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju Fundusz Spójności

„Horyzont 2020”

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

(23)

17 przyrodniczych, co przyniesie korzyści zarówno w zakresie powstrzymywania utraty różnorodności

biologicznej, jak i łagodzenia skutków zmiany klimatu. Budżet UE będzie odgrywał ważną rolę w realizacji tej strategii.

Więcej informacji na temat wykorzystywania budżetu UE do wspierania działań na rzecz klimatu i różnorodności biologicznej znajduje się w załączniku 2 do niniejszego sprawozdania.

1.2.2. Budżet UE i Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030

UE wraz z państwami członkowskimi w pełni angażuje się w aktywną realizację Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Agenda 2030 jest wspólnym planem działania przyjętym pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz pokoju i dobrobytu na świecie, mającym ogromne znaczenie dla wartości UE i przyszłości Europy. UE zobowiązała się również do uwzględniania celów zrównoważonego rozwoju zarówno w swojej polityce wewnętrznej, jak i polityce zewnętrznej. Od czasu przyjęcia agendy w 2015 r. UE osiągnęła znaczne postępy w realizacji celów zrównoważonego rozwoju i nadal intensyfikuje swoje wysiłki.

UE rozpoczęła przechodzenie na niskoemisyjną, neutralną dla klimatu, zasobooszczędną gospodarkę o obiegu zamkniętym, który to proces idzie w parze z większym bezpieczeństwem, dobrobytem, równością i włączeniem społecznym. W tym świetle opracowywanie i wdrażanie unijnych programów wydatków służy osiągnięciu celów w poszczególnych obszarach polityki przy jednoczesnym wspieraniu zrównoważoności poprzez działania i interwencje w ramach odpowiednich programów.

Dzięki Europejskiemu konsensusowi w sprawie rozwoju UE dostosowała również swoje podejście do współpracy międzynarodowej i polityki rozwojowej do Agendy 2030, umieszczając cele zrównoważonego rozwoju i porozumienie paryskie w centrum swoich działań zewnętrznych.

Ze względu na powiązany charakter tych celów większość programów budżetowych UE służy osiągnięciu wielu celów zrównoważonego rozwoju. Obecnie 75 % programów budżetowych UE (45 z 60) przyczynia się do realizacji tych celów. Na poniższej infografice przedstawiono w sposób niewyczerpujący liczne przykłady tego, w jaki sposób programy UE przyczyniają się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. UE w ramach spójnego podejścia wspiera różne inicjatywy w wielu obszarach polityki na całym świecie, dążąc do promowania zrównoważonego rozwoju dla wszystkich.

W 2018 r. w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji przyznano ponad 194 mln EUR na program pomocy pieniężnej i zakwaterowania w Grecji, zapewniający około 25 000 miejsc w mieszkaniach i odpowiednich schroniskach dla migrantów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

Celem programu „safe and fair”

(„bezpiecznie i sprawiedliwie”) o wartości 25 mln EUR realizowanego w ramach inicjatywy

„Spotlight” jest zapewnienie, aby migracja zarobkowa kobiet w regionie działania Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo- Wschodniej była bezpieczna i sprawiedliwa.

(24)

18 W 2018 r. w ramach

Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym udzielono wsparcia żywnościowego 12,6 mln osób.

Do końca 2018 r. finansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności poskutkowało zwiększeniem możliwości przerobowych w zakresie recyklingu odpadów do 765 000 ton rocznie w porównaniu z 48 000 tonami rocznie na koniec 2017 r.

Do końca 2018 r. 27,5 mln osób skorzystało z ulepszonych usług zdrowotnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Dzięki Instrumentowi

Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju program SWITCH Africa Green zapewnia środki finansowe na projekty ekologicznych przedsiębiorstw w Afryce.

W pierwszej fazie tego programu wsparto 3 000 mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw i przyczyniono się do utworzenia lub zapewnienia 10 000 zielonych miejsc pracy.

W 2019 r. w ramach Sojuszu Afryka–Europa ponad 8 000 afrykańskich studentów i pracowników otrzymało stypendia w szkołach wyższych w UE dzięki programowi Erasmus+, co daje łącznie ponad 26 000 beneficjentów od 2014 r.

W 2019 r. z programu pomocy humanitarnej zapewniono finansowanie 24 państwom i na rzecz sześciu interwencji regionalnych w celu zwiększenia gotowości krajowych systemów reagowania na wypadek klęsk żywiołowych oraz w celu złagodzenia wpływu na potrzeby humanitarne klęsk i katastrof spowodowanych zmianą klimatu.

Do końca 2019 r.

z Europejskiego Funduszu Społecznego przeznaczono 2,4 mld EUR na projekty na rzecz równouprawnienia płci. Na przykład w ramach projektu „Nidi Gratis” w Lombardii we Włoszech zapewniono 30 000 rodzin o niskich dochodach bezpłatny dostęp dzieci do przedszkoli.

Dotychczas z Europejskiego

Funduszu Morskiego

i Rybackiego sfinansowano niemal 15 000 projektów dotyczących ochrony środowiska morskiego i zapewnienia efektywniejszego gospodarowania zasobami.

Od 2014 r. w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności zapewniono ponad 3 mln osób dostęp do wysokiej jakości wody pitnej i oczyszczania ścieków.

Celem projektu Diversifood, finansowanego z programu

„Horyzont 2020”, jest osiągnięcie ekologicznego i niskonakładowego rolnictwa przez zwiększenie różnorodności roślin uprawnych w ramach różnych ekosystemów rolniczych.

(25)

19 Europejski Fundusz na rzecz

Inwestycji Strategicznych pomógł dostarczyć energię ze źródeł odnawialnych około 10 mln gospodarstw domowych i zaoszczędzić ponad 5 000 gigawatogodzin energii rocznie.

W ramach programu

„Sprawiedliwość” w 2018 r.

wsparto udział 1 358 osób w programach szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, promując w ten sposób wspólną kulturę prawną i sądową.

W ramach Programu na rzecz konkurencyjności

przedsiębiorstw oraz na rzecz

małych i średnich

przedsiębiorstw przeprowadza się ocenę zdolności do zarządzania innowacjami i udziela porad w tym zakresie ponad 4 000 MŚP rocznie.

Oczekuje się, że dzięki ustaleniom dotyczącym współpracy międzynarodowej w ramach programu Copernicus około 50 % ludności świata otrzyma za pośrednictwem lokalnego centrum danych bezpłatny, pełny i otwarty dostęp do danych.

Usługa poszukiwawczo- ratownicza systemu Galileo umożliwia skrócenie czasu potrzebnego na wykrycie sygnałów alarmowych w sytuacji niebezpieczeństwa do 10 minut.

1.2.3. Budżet UE: potężne narzędzie reagowania kryzysowego

Budżet UE można szybko i elastycznie uruchomić w ramach skoordynowanej europejskiej reakcji na sytuacje kryzysowe. Wyraźnie pokazała to obecna reakcja na pandemię COVID-19. Komisja zaproponowała wykorzystanie całej pozostałej elastyczności w obecnych ramach finansowych do szybkiego przekierowania finansowania na obszary, w których jest ono najbardziej potrzebne. Oto przykłady:

• w ramach inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa zmobilizowano wszystkie dostępne środki z Funduszu Spójności, aby zapewnić natychmiastowe wsparcie środków reagowania kryzysowego państw członkowskich. Obejmuje to zaspokojenie najpilniejszych potrzeb w zakresie środków medycznych i sprzętu medycznego, a także zaradzenie skutkom kryzysu gospodarczego poprzez mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, wsparcie finansowe dla MŚP oraz natychmiastowe zasilenie w płynność.

Środkom tym towarzyszy szereg ustaleń w zakresie elastyczności, w tym w odniesieniu do zasad współfinansowania. Ogółem w ramach tej inicjatywy można uruchomić do 54 mld EUR z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, aby zaspokoić w państwach członkowskich najpilniejsze potrzeby związane z kryzysem;

• z dniem 1 kwietnia 2020 r. zakres Funduszu Solidarności Unii Europejskiej został rozszerzony, aby uwzględnić poważne stany zagrożenia zdrowia publicznego. Państwom członkowskim i krajom kandydującym poważnie dotkniętym kryzysem związanym z COVID-19 można udostępnić do 800 mln EUR na sfinansowanie pomocy dla ludności (środków w zakresie pomocy medycznej oraz dotyczących sektora opieki zdrowotnej i ochrony ludności) oraz środków podjętych w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się tej choroby;

• w kwietniu 2020 r. ponownie uruchomiono instrument wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych z budżetem w wysokości 2,7 mld EUR, aby zapewnić wsparcie państwom członkowskim, a budżet Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności/rescEU zwiększono o 380 mln EUR. Pieniądze te są wykorzystywane do pomagania państwom członkowskim w szybkim zaopatrzeniu się w zasoby potrzebne do walki z koronawirusem i rozdzielaniu tych zasobów.

(26)

20 Służą temu środki, które obejmują utworzenie strategicznych zapasów sprzętu medycznego

w ramach rescEU, w tym respiratorów i środków ochrony indywidualnej takich jak maski;

• w ramach „Horyzont 2020” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji Komisja opublikowała specjalne zaproszenie do wyrażenia zainteresowania w celu wsparcia badań nad COVID-19 finansowaniem pochodzącym ze specjalnego funduszu na badania w sytuacjach nadzwyczajnych. Przykładem efektów jest pierwsze zaproszenie do składania wniosków dotyczących badań nad COVID-19 w dziedzinie zdrowia, opublikowane w styczniu 2020 r. Było ono ukierunkowane na opracowanie szczepionek, alternatywnych testów diagnostycznych, nowych metod leczenia i poprawy środków w zakresie zdrowia publicznego.

W rezultacie 136 zespołów badawczych z łącznym budżetem w wysokości 47,5 mln EUR będzie pracowało nad 17 projektami. Kolejne 45 mln EUR zostanie udostępnione za pośrednictwem Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Drugiej Inicjatywy w zakresie Leków Innowacyjnych, a 164 mln EUR za pośrednictwem zaproszenia do składania wniosków ogłoszonego w ramach projektu pilotażowego Europejskiej Rady ds. Innowacji;

• UE jako podmiot działający na arenie światowej oraz w ramach wspólnego działania jako Drużyna Europy (UE, państwa członkowskie, instytucje finansowe) zapewniła krajom partnerskim wsparcie finansowe w łącznej kwocie ponad 36 mld EUR, koncentrując się na reagowaniu na grożący kryzys zdrowotny i wynikające z niego potrzeby humanitarne, wzmacnianiu systemów opieki zdrowotnej, systemów zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych oraz zdolności krajów partnerskich w zakresie badań i gotowości w celu stawienia czoła pandemii, a także na łagodzeniu skutków społeczno-gospodarczych. Ponadto UE promuje globalną reakcję na pandemię koronawirusa w wielostronnym partnerstwie. Podczas międzynarodowej konferencji darczyńców zebrano zobowiązania o wartości ponad 9,8 mld EUR zadeklarowane przez ponad 40 szefów państw lub rządów oraz ministrów w celu wspierania wspólnego opracowywania i powszechnego wprowadzenia środków diagnostycznych, metod leczenia i szczepionek przeciwko koronawirusowi.

Oprócz tej reakcji, która zapewni szybkie wsparcie, Komisja zaproponowała również wykorzystanie pełnej mocy budżetu UE, aby osiągnąć trwałą i pomyślną odbudowę gospodarczą. W ramach unijnego planu odbudowy dla Europy (¹⁴) w dniu 27 maja 2020 r. Komisja zaproponowała wzmocnione wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 wraz z nowym Europejskim Instrumentem na rzecz Odbudowy („Next Generation EU”) mającym na celu zwiększenie i przyspieszenie finansowania.

Propozycje te wspierają kryzysowe działania naprawcze i stanowią ramy dla długoterminowych inwestycji w odporność UE oraz transformację ekologiczną i cyfrową. Priorytetami przyszłych ram finansowych będą zwiększenie elastyczności budżetu UE oraz inwestowanie w gotowość na wypadek sytuacji kryzysowych i odporność.

Finansowanie pozyskane dla Next Generation EU zostanie zainwestowane w trzy filary: wsparcie dla państw członkowskich dzięki inwestycjom i reformom, pobudzanie gospodarki UE poprzez zachęcanie do inwestycji prywatnych oraz wyciągnięcie wniosków z kryzysu. Przykładem wyciągnięcia wniosków z kryzysu jest propozycja dotycząca Programu UE dla zdrowia na lata 2021–2027: całkowity budżet w wysokości 9,4 mld EUR stanowi istotną zmianę, jeżeli chodzi o wkład UE w sektor opieki zdrowotnej.

(¹⁴) COM(2020) 442 final, 27.5.2020, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Budżet UE napędza plan odbudowy Europy”.

(27)

21

1.3. Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Wszystkie kwoty podano w mln EUR.

W 2019 r. na konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia przydzielono kwotę 23 mld EUR, co stanowi prawie 15 % budżetu UE. W ramach tego działu uruchomiono znaczne inwestycje gospodarcze w infrastrukturę, badania naukowe i innowacje oraz wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ten rodzaj inwestycji jest kluczowy dla dwojakiej transformacji – przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu i cyfrową – oraz ma zasadnicze znaczenie dla zrównoważonego długoterminowego wzrostu gospodarczego w Europie.

Dział ten odzwierciedla również zdolność budżetu UE do mobilizowania inwestycji z innych źródeł. Na przykład do końca 2019 r. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych uruchomiono inwestycje w kwocie ponad 458 mld EUR i wsparto ponad 8,5 mln miejsc pracy (¹⁵).

Odegrał on ważną rolę we wspieraniu gospodarki poprzez finansowanie kluczowych inwestycji infrastrukturalnych w obszarach takich jak energetyka i transport oraz udzielanie wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom.

Znaczna część inwestycji w ramach tego działu ma na celu zapewnienie, aby UE zachowała przewagę konkurencyjną na dzisiejszych rynkach światowych. Rozwój najnowocześniejszych technologii i wspieranie ich wdrażania w UE mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia wykorzystywania tych technologii przez uczestników rynku i obywateli. Programy te zapewniają również inwestycje w niezbędną infrastrukturę, czy to przez zapewnianie bezpośredniego finansowania w obszarach, w których istniejące finansowanie jest niewystarczające, czy to przez inwestycje w rozwój lub utrzymanie infrastruktury, która ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Ponadto ten dział – wraz z innymi częściami budżetu UE – służy inwestowaniu w kapitał ludzki, w szczególności przez zapewnianie możliwości w zakresie mobilności.

(¹⁵) W odniesieniu do programu Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.

(28)

22

1.3.1. Budżet UE umożliwia zieloną transformację dzięki wspieraniu innowacji i inwestowaniu w czystą energię i ekologiczny transport

Aby umożliwić zieloną transformację, z budżetu UE finansuje się odpowiednią infrastrukturę, taką jak infrastruktura do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, i skoncentrowano się w nim na inteligentnych rozwiązaniach przez rozwijanie innowacyjnych technologii i łączenie ich z inwestycjami w niezbędną infrastrukturę.

„Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji jest jednym z największych na świecie zintegrowanych programów tego typu wspierających badania i innowacje.

Jest on szczególnie ważny i typowy dla szerzej zakrojonego dążenia do wspierania innowacji i rozwoju technologicznego za pośrednictwem budżetu UE. „Horyzont 2020” wspiera cały łańcuch badań i rozwoju – od laboratorium po rynek. Jego celem jest zapewnienie, aby UE stworzyła światowej klasy bazę naukową i technologiczną, usunęła bariery dla innowacji i usprawniła współpracę sektora publicznego i prywatnego umożliwiającą zmierzenie się z najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed społeczeństwem. Do końca 2019 r. w ramach tego programu wsparto ponad 23 000 organizacji w dostępie do finansowania ryzyka, a także udzielono wsparcia na rzecz 5 522 projektów badawczych wysokiej jakości w ramach Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych oraz 44 000 innowacji, które obejmują prototypy i działania testowe (¹⁶). Niemniej jednak udział wydatków związanych z klimatem w ramach programu „Horyzont 2020” pozostał poniżej oczekiwanego poziomu, gdyż wyniósł 27 %, co spowodowane było trudnością w ocenieniu z wyprzedzeniem, w jakim stopniu pewne projekty badawcze przyczynią się do osiągnięcia celów związanych z klimatem. Komisja zajęła się już tą kwestią: w 2020 r. ogłosiła zaproszenie do składania wniosków dotyczących Europejskiego Zielonego Ładu i przeznaczyła na to budżet w wysokości 1 mld EUR. Znacznie zwiększy to poziom wydatków związanych z klimatem.

W ramach programu „Horyzont 2020” opublikowano przekrojowe zaproszenie do składania wniosków

„Budowanie niskoemisyjnej i odpornej na zmianę klimatu przyszłości: baterie nowej generacji”, w którym po raz pierwszy połączono wszystkie tematy związane z bateriami w jedno zaproszenie,

„Sojusz na rzecz baterii”, w tym siedem tematów dotyczących zastosowań w transporcie i zastosowań stacjonarnych, materiałów i produkcji. Sfinansowano 16 wniosków, a całkowity wkład UE wyniósł 97 mln EUR (¹⁷).

W ramach projektu „Flow Induced Phase Transitions” („Przemiany fazowe indukowane przepływem”) wspierane są innowacje umożliwiające zastąpienie tworzyw sztucznych zrównoważonymi i odpornymi włóknami. Projekt ten umożliwia testowanie i rozwijanie nowatorskiego procesu przetwarzania polimerów poprzez kontrolowane zestalanie w oparciu o materiały naturalne i przy ograniczonym zużyciu wody i energii. Inspiracją dla projektu są pająki i jedwabniki, które tworzą bardzo wytrzymałe włókna naturalne (zrównoważone, degradowalne i elastyczne) w sposób, który jest ponad 1 000 razy bardziej energooszczędny niż włókna wytwarzane przemysłowo. Dzięki bardzo niskim emisjom CO2 i wykorzystaniu zasobów naturalnych ten nowy proces przetwarzania polimerów ograniczy zużycie energii i produkcję tworzyw sztucznych. Projekt ten jest obecnie częścią udoskonalonego projektu pilotażowego Europejskiej Rady ds. Innowacji.

Kolejny ważny wkład w tej dziedzinie wnoszą unijne programy kosmiczne. Program Copernicus jest światowym liderem w dziedzinie obserwacji Ziemi – obecnie w jego ramach działa siedem satelitów, a przygotowania do uruchomienia ósmego zakończyły się w 2019 r. Jest niezbędny do zrozumienia systemów klimatycznych i oferuje nieodpłatnie szeroki zakres usług wszystkim

(¹⁶) W odniesieniu do programu „Horyzont 2020” zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.

(¹⁷) Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, Roczne sprawozdanie z działalności za 2019 r., s. 18–19.

(29)

23 zainteresowanym podmiotom w UE. W 2019 r. liczba aktywnych użytkowników po raz pierwszy

przekroczyła 300 000 (¹⁸) – jest to liczba znacznie większa, niż pierwotnie zakładano. Usługi programu Copernicus wspierają zarówno dokładne prognozowanie pogody, jak i monitorowanie zmiany klimatu i wpływu zanieczyszczenia. Kluczowym elementem programu Copernicus jest jego usługa w zakresie zarządzania kryzysowego, która pomaga organom odpowiedzialnym za ochronę ludności w natychmiastowym reagowaniu między innymi na takie katastrofy, jak pożary lasów w Grecji i we Włoszech w 2019 r., lecz także pożary w Australii.

Bezpośrednich inwestycji w infrastrukturę dokonuje się w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, który finansuje niezbędną infrastrukturę transportową, energetyczną i telekomunikacyjną, integrując sieci w całej UE. Instrument „Łącząc Europę” skupia się na inteligentnych rozwiązaniach, łączących cyfryzację i infrastrukturę w celu stworzenia bezpiecznych i wydajnych zintegrowanych sieci wspierających obniżenie emisyjności dzięki zrównoważonym rozwiązaniom w sektorach transportu i energii oraz w sektorze cyfrowym. W ramach tego instrumentu współfinansowano na przykład projekty w sektorze transportu, które doprowadzą do elektryfikacji ponad 2 000 km linii kolejowych, modernizacji prawie 3 000 km śródlądowych dróg wodnych oraz rozmieszczenia około 13 000 punktów zaopatrzenia w paliwa alternatywne w całej Europie, wspierając w ten sposób zazielenianie sektora transportu. Element składowy instrumentu „Łącząc Europę” dotyczący energii przyczynił się między innymi do zakończenia izolacji energetycznej państw bałtyckich, poprawy połączeń międzysystemowych Półwyspu Iberyjskiego z resztą Europy oraz połączenia Irlandii z Europą kontynentalną – wszystko to znacznie pomogło w osiągnięciu większego udziału energii odnawialnej w systemie elektroenergetycznym. Ponadto zgodnie z celem neutralności klimatycznej Komisja ocenia istniejące rozporządzenia w sprawie sieci transeuropejskich, aby w dalszym stopniu dostosować swoje duże inwestycje infrastrukturalne.

Jeśli chodzi o infrastrukturę transportową, poczyniono postępy w regionie Morza Bałtyckiego oraz w zakresie infrastruktury kolejowej na granicy polsko-niemieckiej, dzięki czemu korzysta z niej około 95 mln obywateli.

Transport morski: promy zeroemisyjne – zielone połączenie w regionie Øresund

Działanie obejmowało wprowadzenie nowych i innowacyjnych koncepcji i technologii przez przerobienie dwóch istniejących złożonych statków pasażerskich – pierwotnie napędzanych ciężkim olejem napędowym – na statki całkowicie zasilane prądem sieciowym, używające wyłącznie akumulatorów. W ramach tego działania wprowadzono bardziej przyjazne środowisku rozwiązanie dla bardzo ruchliwego połączenia morskiego, łączącego porty Helsingør (Dania) i Helsingborg (Szwecja) należące do kompleksowej transeuropejskiej sieci transportowej. Ponadto w portach/terminalach promowych zamontowano niezbędne instalacje do zasilania i ładowania. Projekt ten wspierał rozwój ekologicznych autostrad morskich przez testowanie i wdrażanie nowych rozwiązań technologicznych w rzeczywistych warunkach operacyjnych.

1.3.2. Budżet UE wspiera transformację cyfrową dzięki

inwestycjom w kluczową infrastrukturę cyfrową, badania naukowe i usługi

Wsparcie na rzecz transformacji cyfrowej odgrywa ważną rolę w inwestycjach z budżetu UE. Oprócz zapewnienia dostępu do sfery cyfrowej kluczową kwestią podstawową jest bezpieczeństwo i dobrostan obywateli i przedsiębiorstw – czy chodzi o chronienie ich przed problemami takimi jak cyberprzestępczość, czy też o bezpośrednią poprawę bezpieczeństwa obywateli oraz odporności i bezpieczeństwa niezbędnej infrastruktury. Wizja ta obejmuje utworzenie ekosystemu interoperacyjnych usług cyfrowych dostępnych dla obywateli, przedsiębiorstw i administracji w całej UE, aby mogli oni w pełni korzystać z jednolitego rynku cyfrowego.

(¹⁸) W odniesieniu do programu Copernicus zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.

(30)

24 Aby wesprzeć transformację cyfrową, zasoby programu „Horyzont 2020” zostały ukierunkowane na

projekty mające na celu budowanie nowych zdolności w dziedzinie sztucznej inteligencji i zwalczanie cyberprzestępczości. Do kluczowych projektów w 2019 r. należy Formobile, kompletny łańcuch end-to- end dotyczący dochodzeń kryminalistycznych ukierunkowanych na urządzenia przenośne wykorzystywane przez przestępców (¹⁹), oraz Spider, projekt badawczy służący badaniu bezpieczeństwa sieci telekomunikacyjnych 5G.

Instrument „Łącząc Europę” wspiera transformację cyfrową przez zapewnienie niezbędnej podstawowej infrastruktury szerokopasmowej i promowanie łączności, a także przez włączanie innowacji cyfrowych do wspieranych projektów dotyczących infrastruktury transportowej i energetycznej. W sektorze telekomunikacji budżet UE umożliwia ogólnounijną interoperacyjność określonych usług w takich dziedzinach, jak: zdrowie, wymiar sprawiedliwości, informacje dotyczące zabezpieczenia społecznego, administracja elektroniczna, dezinformacja, umiejętności cyfrowe oraz cyberbezpieczeństwo. Na koniec 2019 r. wykorzystania tych usług w państwach członkowskich i państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego dotyczyło 500 projektów. Za pośrednictwem inicjatywy „Bezpłatne Wi-Fi dla Europejczyków” (Wifi4EU) instrument „Łącząc Europę”

w sektorze telekomunikacji udzielił również wsparcia 7 980 gminom europejskim na potrzeby zainstalowania bezpłatnej łączności Wi-Fi w przestrzeni publicznej oraz stworzył instrument kapitałowy – fundusz na rzecz sieci szerokopasmowych, mający na celu wdrażanie sieci o bardzo dużej przepływności.

Europejska infrastruktura usług cyfrowych w dziedzinie e-zdrowia ułatwia zapewnianie ciągłości opieki i bezpieczeństwa pacjentom korzystającym z transgranicznej opieki zdrowotnej, umożliwiając transgraniczną wymianę danych dotyczących zdrowia. Transgraniczne e-recepty i ich realizacja pozwalają pacjentom za granicą na otrzymywanie takich samych leków, jakie otrzymaliby w swoim kraju. Usługi związane ze skróconą kartą zdrowia pacjenta zapewniają pracownikom służby zdrowia dostęp do zweryfikowanych kluczowych danych dotyczących zdrowia pacjenta potrzebującego nieplanowanej transgranicznej opieki zdrowotnej. Transgraniczna wymiana elektronicznych skróconych kart zdrowia pacjenta i e-recept odbywa się od stycznia 2019 r., przy czym w Finlandii, Portugalii, Estonii i Chorwacji łącznie wystawiono już niemal 8 000 e-recept. W 2019 r. wymianę skróconych kart zdrowia pacjenta umożliwiły Republika Czeska, Luksemburg, Chorwacja i Malta, a na początku 2020 r. dołączyła do nich Portugalia.

Kolejnym obszarem jest geolokalizacja. Program Galileo, obejmujący 26 satelitów na orbicie (²⁰), pomaga zwiększyć dokładność i wiarygodność usług lokalizacyjnych w smartfonach ponad 1 mld użytkowników na całym świecie. Ponadto europejski system wspomagania satelitarnego odgrywa kluczową rolę w usługach krytycznych dla bezpieczeństwa takich jak bezpieczeństwo lotnicze. Na koniec 2019 r. w 23 państwach w Europie działało 350 portów lotniczych wyposażonych w tę usługę, przy czym liczba tych portów wzrosła piąty rok z rzędu, począwszy od 129 w 2014 r. (²¹)

Trzy pierwsze usługi Galileo (usługa otwarta, usługa publiczna o regulowanym dostępie oraz usługa poszukiwawczo-ratownicza) były w 2019 r. świadczone w sposób ciągły, z wyjątkiem sześciodniowej przerwy w świadczeniu pierwszych usług nawigacyjnych i synchronizacyjnych Galileo w lipcu 2019 r., spowodowanej incydentem technicznym. W tym okresie usługa poszukiwawczo-ratownicza Galileo funkcjonowała bez zakłóceń. Powołana przez Komisję niezależna komisja śledcza przeanalizowała pierwotne przyczyny incydentu i przedstawiła zalecenia. Komisja wprowadziła proces mający na celu wdrożenie zaleceń mających na celu zapewnienie stabilności, solidności i odporności systemu Galileo.

Realizacja wielu z tych inwestycji i infrastruktur wymaga czasu, a cykle życia inwestycji są bardzo długie, co oznacza, że często trudno jest wskazać bezpośrednie postępy i konkretne rezultaty.

Jednocześnie takie finansowanie z budżetu UE ma realny wpływ na życie obywateli. Na przykład

(¹⁹) Zaproszenie do składania wniosków w odniesieniu do projektu Formobile – https://formobile-project.eu/

(²⁰) W 2019 r. 22 satelity Galileo miały pełną zdolność operacyjną w odniesieniu do wszystkich usług.

(²¹) Ważnym krokiem w ułatwianiu wprowadzenia na rynek europejskiego systemu wspomagania satelitarnego było przyjęcie w 2018 r. wymogów dotyczących korzystania z przestrzeni powietrznej i procedur dotyczących nawigacji w oparciu o charakterystyki systemów.

(31)

25 jedna trzecia wszystkich gmin w UE wdraża program „Bezpłatne Wi-Fi dla Europejczyków” w ramach

instrumentu „Łącząc Europę”, zapewniający obywatelom bezpłatną łączność Wi-Fi objętą wsparciem UE. Ulepszone usługi lokalizacyjne Galileo ratują życie przez udostępnianie lokalizacji służbom ratunkowym przy połączeniu z numerem 112 z telefonów komórkowych.

1.3.3. Budżet UE zapewnia niezbędne wsparcie małym przedsiębiorstwom i drobnym przedsiębiorcom

Poza szczególnym naciskiem na zieloną transformację budżet UE w szerszym zakresie wspiera inwestycje niezbędne do tego, by unijna gospodarka była zrównoważona w perspektywie długoterminowej i skoncentrowana na ludziach. Badania i rozwój oraz infrastruktura pozostają wprawdzie istotną kwestią w tym obszarze, istnieją jednak inne ważne aspekty takie jak wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz na rzecz przedsiębiorczości i innowacji społecznych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa są podstawą gospodarki UE, gdyż stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw. Odpowiadają za 56 % produkcji gospodarczej i zapewniają 67 % ogólnego zatrudnienia (²²). Mimo ich znaczenia dla gospodarki małe i średnie przedsiębiorstwa nadal borykają się z wyzwaniami takimi jak znalezienie finansowania w różnych segmentach rynku wewnętrznego.

Budżet UE zapewnia wsparcie i możliwości w całym ich cyklu życia, od rozpoczęcia działalności, przez komercjalizację, po inwestycje długoterminowe i zrównoważony rozwój. Głównym programem budżetowym wspierającym małe i średnie przedsiębiorstwa jest unijny Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, który promuje przedsiębiorczość, pomagając takim podmiotom uzyskać dostęp do finansowania i rynków oraz poprawić ich konkurencyjność.

W kwietniu 2020 r. jeden z jego komponentów, instrument gwarancji kredytowych, wzmocniono dodatkowymi zasobami z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, aby umożliwić bankom oferowanie finansowania pomostowego małym i średnim przedsiębiorstwom. Za pośrednictwem tego instrumentu do końca 2019 r. w ramach programu udzielono finansowania ponad 500 000 małych i średnich przedsiębiorstw prowadzącym działalność w 32 państwach (²³). Program ten zapewnił również pomoc przedsiębiorstwom, które odczuły skutki gospodarcze pandemii koronawirusa. Wsparcie finansowe ma postać pożyczek na kapitał obrotowy (na okres 12 miesięcy lub dłuższy) wraz z wakacjami kredytowymi umożliwiającymi opóźnienie spłaty istniejących pożyczek.

Małym i średnim przedsiębiorstwom pomaga też Europejska Sieć Przedsiębiorczości. Robi to za pośrednictwem partnerstw innowacyjnych w obszarach związanych z COVID-19 (takich jak sprzęt ochronny lub medyczny) oraz doradztwa w zakresie dostępu do specjalnego europejskiego i krajowego wsparcia finansowego.

Bardziej ukierunkowane finansowanie przedsiębiorstw rozpoczynających działalność zapewniane jest innowacyjnym przedsiębiorstwom typu start-up przez Europejską Radę ds. Innowacji w ramach programu „Horyzont 2020”, a mikroprzedsiębiorstwom i przedsiębiorstwom społecznym – w ramach programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych. W tym względzie skoncentrowano się na konkretnych segmentach rynku – wysoce innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstwach oraz przedsiębiorstwach społecznych – które w przeszłości miały szczególne trudności w dostępie do finansowania. Dane liczbowe są zachęcające i wskazują na znaczny wzrost liczby innowacji przełomowych i przedsiębiorstw wysokiego wzrostu. Każde euro zainwestowane przez Europejską Radę ds. Innowacji prowadzi do inwestycji kontynuacyjnych w wysokości 2,4 EUR (²⁴). Ponadto oczekuje się, że w ramach programu na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych odblokowane zostanie ponad 2,7 mld EUR w wyniku umów w sprawie gwarancji o wartości 236 mln EUR, które Komisja zawarła z pośrednikami finansowymi.

(²²) Roczne sprawozdanie dotyczące europejskich MŚP w latach 2018–2019, badanie przeprowadzone na zamówienie Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (https://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/performance-review_en#annual-report).

(²³) W odniesieniu do Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw zob. załącznik 1 – Przegląd wyników programów.

(²⁴) Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, Roczne sprawozdanie z działalności za 2019 r., s. 7.