dokumentu
3.1. Budowa geologiczna i morfologiczna
Za wyjątkiem niewielkiej, północnej części gminy Mełgiew całość powiatu znajduje się poza zasięgiem zlodowacenia Odry.
Na obszarze powiatu przewaŜają utwory mastrychtu (kreda górna):
wapienie, kreda pisząca z krzemieniami, opoki, margle, wkładki piaskowców i gezy. W części zachodniej powiatu występują głównie utwory paleocenu (kenozoik): gezy, wapienie, opoki, piaski i piaskowce glaukonitowe, margle, mułki i iły. Poza tymi utworami w budowie geologicznej powiatu występują:
soliflukcyjno-deluwialne gliny, piaski i gliny z rumoszami, piaski i Ŝwiry sandrowe, piaski i mułki kemów, gliny zwałowe i ich zwietrzeliny, a takŜe piaski i Ŝwiry lodowcowe.
W okolicach rzek i ich dawnych koryt występują przewaŜnie: piaski, Ŝwiry, Ŝwiry rzeczne, mady rzeczne oraz torfy i namuły i mułki rzeczne.
Północna część powiatu znajdowała się w zasięgu zlodowacenia Odry.
Występują tu plejstoceńskie gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe. Miejscami w powiecie występują lessy oraz oligoceńskie piaski, lokalnie z bursztynem, mułki, iły i węgiel brunatny, głównie w południowej i centralnej części powiatu.
W zachodniej części powiatu, tj. południowej część gminy Trawniki oraz na południowo-zachodnim krańcu gminy Piaski, występują polodowcowe formy rzeźby terenu - kemy.
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego teren powiatu świdnickiego połoŜony jest w trzech mezoregionach:
- PłaskowyŜ Świdnicki (343.16) – makroregion WyŜyna Lubelska (343.1), podprowincja WyŜyna Lubelsko-Lwowska (343),
- Wyniosłość Giełczewska (343.17) – makroregion WyŜyna Lubelska (343.1), podprowincja WyŜyna Lubelsko-Lwowska (343),
- ObniŜenie Dorohuskie (845.31) – makroregion Polesie Wołyńskie (845.3), podprowincja Polesie (845).
Większa część powiatu połoŜona jest na PłaskowyŜu Świdnickim, znajdują się tu gminy: Świdnik, Mełgiew, a takŜe północna część gminy Piaski i zachodnia część gminy Trawniki. Gmina Rybczewice oraz południowa część gminy Piaski połoŜone są na Wyniosłości Giełczewskiej, natomiast wschodnia część gminy Trawniki naleŜy do ObniŜenia Dorohuskiego.
PłaskowyŜ Świdnicki jest dość płaską równiną pozbawioną pokrywy lessowej i ścinającą margliste warstwy górnokredowe. Powierzchnia pochylona jest na ogół ku północy. Na południu bez wyraźnej granicy przechodzi w Wyniosłość Giełczewską będącą najwyŜszą, środkową częścią WyŜyny Lubelskiej. Głęboko w spękanych warstwach kredowych zalegają wody gruntowe.
Równinne ObniŜenie Dorohuskie wykazuje cechy zarówno poleskie jak i wyŜynne. Ma charakter lekko wklęsłej kotliny, nachylonej ku dolinie Wieprza. ObniŜenie tworzą głównie wapienno-margliste warstwy górnokredowe, na których zalegają niezbyt duŜej miąŜszości piaski
plejstoceńskie. Krasowienie utworów lessowych doprowadziło do powstania licznych zagłębień bezodpływowych wypełnionych głównie torfem. Miejscami występują wydmy.
3.2. Jakość gleb
Ogólnie na terenach powiatu przewaŜają obszary wykorzystywane rolniczo, o glebach kategorii I–III (kompleks pszenny bardzo dobry – kompleks pszenny wadliwy). Większość z nich to grunty orne, na których przewaŜają uprawy pszenicy, jęczmienia i roślin okopowych. Lesistość powiatu jest niska i wynosi ok. 11 %.
Brak jest danych szczegółowych pozwalających na rzetelne określenie jakość gleb powiatu świdnickiego. W raporcie o stanie środowiska województwa lubelskiego za rok 2008 nie przedstawiono wyników badań jakości gleb z terenu powiatu świdnickiego.
Z danych zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla powiatu świdnickiego wykonanym w 2003 roku wynika, Ŝe znaczna część gleb powiatu ma odczyn kwaśny i bardzo kwaśny – poniŜej pH 5,5. Stwierdzono, Ŝe udział tych gleb moŜe sięgać nawet 40-60 %. Udział gleb o nisko i bardzo nisko przyswajalnym potasie, fosforze i magnezie kształtuje się na podobnym poziomie (40-60%).
3.3. Jakość wód
Teren powiatu połoŜony jest w dorzeczu Wisły, w zlewni rzeki Wieprz.
Głównym ciekiem powiatu jest rzeka Giełczew. Przepływa przez gminy Rybczewice, Piaski i Trawniki, gdzie uchodzi do rzeki Wieprz. Poza Giełczwią i Wieprzem przez teren gminy Trawniki płynie rzeka Młynówka oraz Kanał Wieprz-Krzna. W gminie Piaski swoje źródła ma rzeka Stoki płynąca następnie przez teren gminy Małgiew i w niedalekiej odległości od granic powiatu uchodzi do Wieprza. Poza wymienionymi powyŜej innymi większymi ciekami na terenie powiatu są: Radomirka (gm. Rybczewice, dopływ Giełczwi), Sierotka (źródła i całość cieku na terenie gm. Piaski, dopływ Giełczwi), Graniczny Rów (całość cieku na terenie gm. Mełgiew, dopływ rzeki
Stoki), Sławka (gm. Mełgiew, dopływ rzeki Stoki), Marianka, Młynówka oraz Rów Mokry (gm. Trawniki, dopływ Wieprza).
W Raporcie o stanie środowiska województwa lubelskiego za 2008 rok nie przedstawiono wyników pomiarów jakości wód powierzchniowych z terenu powiatu świdnickiego.
Badania stanu jakości wód na terenie powiatu prowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w 2007 roku, w ramach monitoringu środowiska na Rowie Mokrym w miejscowości Dorohucza (gm. Trawniki).
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych wody w omawianym punkcie pomiarowym zakwalifikowano do klasy IV - wody niezadowalającej jakości.
Wyniki badania parametrów przedstawiają się następująco:
- Barwa - 37,5 mg Pt/dm³,
- ChZT Mn - 13,66 mg O2/dm³, - ChZT Cr - 40,7 mg O2/dm³,
- OWO - 14,38 mg C/dm³, - tlen rozpuszczony - 7,15 mg O2/dm³, - chlorofil „a” - 6,36 µ/l.
Teren powiatu świdnickiego znajduje się na obszarze dwóch jednolitych części wód podziemnych: JCWPd 87 i JCWPd 127, które na analizowanym obszarze w całości leŜą w obrębie górnokredowego zbiornika Niecka Lubelska. Obie części charakteryzują się nadwyŜką zasobów wód podziemnych, w odniesieniu do wartości poboru. Na obszarach omawianych obszarach JCWPd nie występują zanieczyszczenia wód podziemnych. Wody podziemne powiatu wymagają jedynie prostego uzdatniania.
3.4. Jakość powietrza atmosferycznego
StęŜenie zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym na terenie gmin jest związane ze stopniem koncentracji i wielkością źródeł emisji, warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz ich napływem pochodzącym spoza obszaru powiatu.
Znaczącym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu jest transport, którego oddziaływanie skupia się głównie przy trasach komunikacyjnych oraz w rejonie miasta Świdnik. Do podstawowych zanieczyszczeń emitowanych przez środki transportu zalicza się tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory oraz ołów. Ograniczenie tego typu uciąŜliwości jest trudne, głównie ze względu na liczbę pojazdów oraz istniejące układy komunikacyjne.
W latach 2002 - 2007 prowadzone były przez WIOŚ badania stęŜeń zanieczyszczeń powietrza. Na terenie powiatu znajdował tylko jeden punkt pomiarowy (przy ulicy Wojska Polskiego, w Świdniku). W Raporcie o stanie środowiska województwa lubelskiego za rok 2008 nie przedstawiono wyników badań jakości powietrza na terenie powiatu świdnickiego. Jednocześnie cały teren powiatu świdnickiego został przez WIOŚ zaliczony do strefy A, gdzie poziom stęŜeń nie przekracza wartości dopuszczalnych określonych rozporządzeniem Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu.
3.5. Jakość klimatu akustycznego
Hałas jako energetyczne zanieczyszczenie środowiska w znacznym stopniu kształtuje warunki bytowe ludzi. Stan zagroŜenia hałasem zarówno w środowisku naturalnym, jak i na terenach zurbanizowanych systematycznie wzrasta, co związane jest z postępującym rozwojem oraz urbanizacją. Lokalizacja ciągów komunikacyjnych, obiektów przemysłowych i usługowych w stosunku do terenów mieszkaniowych, rekreacyjnych i chronionych determinuje jakość Ŝycia i wypoczynku.
Aktem prawnym aktualnie normującym dopuszczalne poziomy hałasu jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, które określa dopuszczalne poziomy hałasu dla terenów chronionych z akustycznego punktu widzenia.
Klimat akustyczny obszaru powiatu jest kształtowany głównie przez hałas komunikacyjny, w mniejszym stopniu przez hałas przemysłowy.
Dla oceny klimatu akustycznego Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciąŜliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych,
zgodnie z którą hałas drogowy przy elewacji budynku mieszkalnego o poziomie równowaŜnym większym niŜ 70 dB oddziaływujący stale ma ujemny wpływ na samopoczucie i zdrowie ludzkie.
Badania hałasu komunikacyjnego na terenie województwa lubelskiego prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w Lublinie zgodnie z wojewódzkim programem monitoringu środowiska.
W raporcie za 2008 rok nie przedstawiono wyników pomiarów hałasu na terenie powiatu świdnickiego. W 2007 roku z obszaru powiatu badaniem hałasu drogowego objęto drogę krajową nr 12 oraz nr 17. Ich wyniki wykazały, Ŝe wartości natęŜenia poziomów hałasu w linii zabudowy, przy głównych ciągach komunikacyjnych stanowią stałe zagroŜenie dla zdrowia ludzi oraz negatywnie oddziałuje na ich samopoczucie.
Przez teren powiatu przebiegają bardzo obciąŜone trasy tj. droga krajowa nr 12 oraz 17 prowadzące do przejść granicznych z Ukrainą.
Szczególne natęŜenie ruchu występuje na odcinku Lublin-Piaski.
Teren miasta Świdnik oddalony jest od dróg krajowych, co wyklucza ich oddziaływanie na warunki klimatu akustycznego tego obszaru. Układ planistyczny miasta minimalizuje oddziaływanie strefy przemysłowej poprzez skupienie jej w jednej (północnej) części miasta.
Klimat akustyczny w sąsiedztwie obiektów przemysłowych jest oceniany na etapie ich planowania i na etapie eksploatacji poprzez monitoring stały stanowiący obowiązek właścicieli danego zakładu.
Nowe inwestycje z zakresu rozwoju infrastruktury drogowej oraz usług i przemysłu stanowiące potencjalne zagroŜenie powinny być realizowane w oparciu o analizę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Analiza pozwala na oszacowanie skutków eksploatacji przedsięwzięć, przez co umoŜliwia zabezpieczenie środowiska przed nadmiernym hałasem.
Skuteczne obniŜenie wpływu hałasu na środowisko powinno nastąpić na etapie projektowania obszarów mieszkaniowych, tras komunikacyjnych, obiektów usługowych, przemysłowych, maszyn i środków transportu.
Właściwie zaprojektowane inwestycje, uwzględniające dalszy rozwój danego obszaru tworzą optymalne warunki bytowania i czynią region bardziej atrakcyjnym dla mieszkańców oraz inwestorów.
3.6. Obszary chronione
Spośród obszarów Natura 2000, na terenie powiatu występuje Specjalny Obszar Ochrony (SOO) „Świdnik” (kod PLH 060021). PołoŜony jest on w północnej części gminy Świdnik. Powołany został w celu ochrony kolonii susła perełkowanego Sphernophilus suslicus, który jako gatunek ginący wpisany jest do Czerwonej Księgi Zwierząt. Obszar zajmuje powierzchnie 122,83 ha, z której 96 % to trawiasta płyta lotniska.
ZagroŜeniem dla obszaru jest zmiana uŜytkowania terenu oraz zaprzestanie koszenia trawiastej płyty lotniska.
W powiecie znajduje się jeden rezerwat przyrody „Wierzchowiska”. Jest to obszar o powierzchni 24,52 ha połoŜony w północno-zachodniej części gminy Piaski, na wschodnim skraju lasu. Rezerwat powołany został w celu zachowania starego, naturalnego drzewostanu dębowego i lipowego.
W powiecie znajdują się dwa parki krajobrazowe. W części południowej jest to Krzczonowski Park Krajobrazowy (KPK), który występuje na terenie gminy Rybczewice natomiast w części wschodniej Nadwieprzański Park Krajobrazowy (NPK). Tereny KPK są urozmaicone, występuje tu krajobraz wyŜynny, z przewagą pól uprawnych, urozmaiceniem są doliny o stromych zboczach, ostańce denudacyjne oraz wąwozy lessowe, z porastającymi je murawami kserotermicznymi, będącymi często siedliskiem rzadkich gatunków roślin. Otulina KPK graniczy od zachodu z Czerniejowskim OChK.
W KPK występują: olsy, łęgi, lasy dębowo - grabowe z domieszką buka, dąbrowy świetliste, bory mieszane, zarośla, murawy kserotermiczne, torfowiska niskie, łąki trzęślicowe, zespoły roślinności wodnej i ruderalnej, a takŜe segetalnej.
Na terenie powiatu znajduje się fragment południowej części Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego, znacznie róŜniący się od części północnej. Pomimo swego dolinnego charakteru, odznacza się wyraźnym zróŜnicowaniem typów krajobrazu. Rzeźbę tego terenu tworzą równiny akumulacyjne pochodzenia rzecznego i jeziornego urozmaicone zespołami wydm. W krajobrazie roślinnym parku dominują lasy, stanowiące ponad 40 % jego powierzchni, oraz łąki i pastwiska. Inne proporcje występują
w otulinie NPK, gdzie lasy zajmują niespełna 3 % powierzchni, a dominują grunty orne oraz łąki i pastwiska, stosunkowo duŜo teŜ jest sadów. W parku i jego otulinie moŜna spotkać szereg rzadkich gatunków roślin. Rośliny wodne to m. in.: salwinia pływająca, rzęsa garbata, grąŜel Ŝółty, grzybienie białe; rośliny łąkowe: kosaciec syberyjski, czosnek kątowy, storczyk szerokolistny, kserotermiczne: miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, macierzanka Marschalla czy oŜanka właściwa i leśne: paprotka zwyczajna i lilia złotogłów.
W granicach gminy Mełgiew znajduje się ok. 100 ha powierzchni stanowiącej północno-zachodnią część Czerniejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (CzOChK).
Obszar odznacza się krajobrazem wyŜynnym o duŜych walorach botanicznych. Bogata flora roślin naczyniowych reprezentowana jest przez około 1000 gatunków. NajwyŜsze walory florystyczne i faunistyczne ma obszar rezerwatu „Wierzchowiska”.
Występujące na terenie powiatu pomniki przyrody to głównie pojedyncze drzewa. Łącznie w powiecie jest 16 pomników przyrody, z których najokazalszym wydaje się grupa 9 lip drobnolistnych o obwodzie pnia od 300 do 570 cm w parku w miejscowości Krzesimów (gm. Mełgiew).
Fragment doliny Giełczwi i Sierotki, w okolicach miejscowości Piaski-Brzeziczki (gm. Piaski), uznany został jako uŜytek ekologiczny. Teren ten jest róŜnorodny zarówno pod względem krajobrazowym jak i florystycznym.
Obszar ma charakter łąkowo-torfowiskowy i stanowi ostoję ptaków wodnych i wodno-błotnych. Powierzchnia uŜytku to ok. 250 ha. Kolejny uŜytek ekologiczny znajduje się w gminie Trawniki. Jest to wąwóz odchodzący w kierunku północnym od rzeki Giełczew.
Na terenie powiatu, wzdłuŜ rzek występują korytarze ekologiczne.
Największym, pełniącym funkcję korytarza międzyregionalnego jest dolina Wieprza (gm. Trawniki). Zapewnia on łączność pomiędzy obszarami chronionymi połoŜonymi w zlewni Wieprza, a doliną Wisły. Obszar ma charakter mozaiki polno-łąkowej i jest chroniony poprzez zapisy Planu zagospodarowania przestrzennego gminy Trawniki (np. ochrona przed zainwestowaniem, zakaz zmiany stosunków wodnych).
WzdłuŜ dolin rzek Giełczew i Sierotka przebiega regionalny korytarz ekologiczny łączący Krzczonowski i Nadwieprzański Park Krajobrazowy.
Tereny te to łąki, pastwiska i torfowiska o duŜej róŜnorodności florystycznej, a jednocześnie ostoja ptaków wodnych i wodno-błotnych. Dolina rzeki Giełczew pomiędzy Biskupicami, a Pełczynem stanowi jednocześnie zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Meandry Giełczwi”.
3.7. Zabytki
Na terenie powiatu świdnickiego znajduje się wiele obiektów cennych kulturowo. Są to zarówno obiekty świeckie jak i sakralne. Niektóre z nich są w dalszym ciągu uŜytkowane zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem. Część zabytkowych obiektów została zaadaptowana na uŜytkowanie inne niŜ pierwotnie. Wiele zabytkowych obiektów jest zaniedbana, a ich stan techniczny się pogarsza. Najczęściej opieką konserwatorską otaczane są pałace, dwory i dworki bądź całe zespoły obiektów, niekiedy z parkami, a z obiektów sakralnych kościoły, cmentarze i dzwonnice.
3.8. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu
Planowane do realizacji zadania zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego jak i prywatne podmioty gospodarcze, w skali powiatu nie będą miały znaczącego zasięgu.
Brak realizacji zaplanowanych zadań nie będzie miał negatywnego wpływu na budowę geologiczną oraz morfologię.
Brak realizacji zadań zaplanowanych w projekcie Programu Ochrony Środowiska dla powiatu świdnickiego moŜe przyczynić się do:
- pogorszenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych, - spadku jakości gleb,
- zwiększenia oddziaływania na klimat akustyczny, - pogorszenia bezpieczeństwa na drogach,
- zwiększenia zuŜycia paliw grzewczych,
- zwiększenie niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza, - obniŜenia świadomości ekologicznej społeczeństwa,
- osłabienia tempa rozwoju gospodarczego powiatu świdnickiego.
Zaniechanie realizacji planowanych przedsięwzięć moŜe w konsekwencji wpływać ujemnie zarówno na komponenty środowiska, jak i na komfort oraz warunki Ŝycia mieszkańców powiatu.
W kontekście przedsięwzięcia polegającego na budowie portu lotniczego brak jego realizacji spowoduje niewykorzystanie szansy rozwojowej nie tylko dla powiatu świdnickiego ale dla całego regionu lubelskiego. Będzie równieŜ znaczącą przyczyną wzrostu zatrudnienia.
Pod część z planowanych przedsięwzięć zarezerwowane zostały tereny, które w przypadku ich niezrealizowania nie mogą być wykorzystywanie w innym celu.