Strukturalnie odmienne są od siebie języki Wschodu i Zachodu, co wynika z systemu ich zapisu. Można je podzielić na trzy główne grupy: oparte na alfabecie (łacińskim, arabskim, hebrajskim i cyrylicy), sylabiczne (np. japoń-skie pisma sylabiczne Kana) oraz oparte na znakach/symbolach reprezen-tujących słowo (logographic) – rodzina języków chińsko-tybetańskich (Pan, Schmitt, 1996).
W alfabetycznym i sylabicznym systemie zapisu ortografi a i fonologia są ściśle powiązane. Sposób zapisu słowa jest wskazówką dotyczącą jego wy-mowy, ponieważ symbol (litera bądź znak sylaby) reprezentuje konkretny dźwięk. System zapisu oparty na znakach charakteryzuje się bardzo słabym powiązaniem pomiędzy pismem a dźwiękiem. Chiński znak nie reprezentuje konkretnego dźwięku, a jest konkretnym konceptem, stąd znaki nie są wska-zówką do ich wymowy, a podobnie wyglądające słowa mogą się znacznie róż-nić w wymowie.
W wielu językach różne systemy zapisu są wykorzystywane równocześnie.
Na przykład w Japonii obowiązuje system zapisu za pomocą znaków Kanji, wspomniane powyżej sylabiczne systemy zapisu Kana (Hiraganna i Kataka-na) oraz zapis oparty na alfabecie łacińskim (Pan, Schmitt, 1996).
Jednym z języków reprezentujących wysoko kontekstowe kultury Wscho-du jest arabski. Badania dotyczące tego języka koncentrowały się przede wszystkim na trzech zakresach tematycznych: zróżnicowaniu form języ-ków arabskich i naprzemiennym używaniu różnych kodów językowych, za-pożyczeń bądź gwary zarówno z różnych form języków arabskich, jak też z francuskiego i angielskiego, co wynika z kolonialnej przeszłości krajów (co-deswitching) oraz stylu komunikacji (Feghali, 1997).
Klasyczny arabski jest językiem Koranu (świętej księgi islamu) i dlatego jest uważany za najwyższy i niezrównany. Poza nim występują inne formy, jak urzędowy język Fusha. Dodatkowo w regionie obowiązuje wiele dialektów, przy czym są one na tyle odmienne, że nie pozwalają na swobodne interakcje w gronie ich przedstawicieli. Najbardziej spopularyzowany jest egipski arab-ski, do czego przyczynił się przemysł fi lmowy (Feghali, 1997).
9 Przykładowo w Szwecji obowiązuje odmienny niż w Polsce sposób podawania dat od-noszący się do numeru tygodnia w roku; pomiędzy językiem polskim a angielskim występuje różnica w zapisie liczb dziesiętnych – kropka, nie przecinek.
Kultura arabska wykształciła też specyfi czny dla niej styl komunikowa-nia. Niezależnie od języka, którym posługują się Arabowie, wykazują oni wspólne, specyfi czne cechy podczas interakcji, polegające na stosowaniu powtórzeń i parafraz, dużej liczby słów (wyrafi nowanie i bogactwo języka), emocjonalności wypowiedzi i jej pośredniości, która narzuca konieczność ukrywania właściwego celu i potrzeb rozmówcy. Cechy te można połączyć wprost z wysokim kontekstem komunikacji w rozumieniu Halla, zgodnie z którym uprzejmość i zachowanie twarzy są dominujące w stylu komunika-cji wszystkich kultur wysoko kontekstowych.
Na przykład charakterystyczne dla Arabów w rozmowie jest posługiwanie się przysłowiami i frazami grzecznościowymi, pozwalającymi na wyrażanie wdzięczności innym (Reynolds, Valentine, 2009), chwalenie innych (Feghali, 1997) oraz stosowanie formuł nawiązujących do religii (inshallah – jeżeli Bóg zechce, el hamdulillah, hamdillah, kattirkhairallah, ishkorallah – dzięki Bogu, sm‘allah – w imię Boga).
Specyfi czny styl komunikacji może stanowić także problem w komunika-cji biznesowej, na co wskazują wyniki badań Adelman i Lustig (1981), zreali-zowane wśród menedżerów z Arabii Saudyjskiej i USA. Badani wskazali róż-nice w sposobie formułowania myśli jako podstawową barierę utrudniającą interakcje. Menedżerowie z Arabii Saudyjskiej zarzucali Amerykanom brak znajomości form językowych odpowiednich dla sytuacji formalnych i nie-formalnych oraz rytuałów. Natomiast menedżerom amerykańskim przeszka-dzało to, że Saudyjczycy nie wyrażali swoich myśli zwięźle i jasno. Oprócz tego problematyczne było także powtarzanie i parafrazowanie charaktery-styczne dla stylu arabskiego (Adelman, Lustig, 1981).
Do kultur wysokiego kontekstu należą też Chiny, w których obowiązują języki z rodziny chińsko-tybetańskiej. Należą one – jak zaznaczono wcześ-niej – do języka opartego na systemie znaków odpowiadających słowom, w którym nie ma alfabetu. Tworzy go około 50 tysięcy znaków, które są ciągle uzupełniane. Specyfi ka komunikacji w tym języku dotyczy nie tylko znaków, lecz także opanowania czterech tonów, w których są wypowiadane (język to-nalny), oraz przysłów, których używanie jest właściwe dla wykształconych osób. W języku występują specyfi czne niuanse znaczeń (alikwoty), co po-woduje, że wyraz bądź związek wyrazowy mogą być różnie interpretowane przez interlokutorów w zależności od stopnia i wyczucia kulturowych niuan-sów (Winkler, 2013).
Cechą charakterystyczną stylu komunikacji Chińczyków, na którą zwró-cili uwagę badacze (Cardon, Scott, 2003 w: Dong, Lee, 2007), analizując chiński styl komunikacji w biznesie, jest uwrażliwienie na zachowanie twa-rzy, będące konsekwencją nacisku na budowanie i podtrzymywanie trwałych relacji. W języku chińskim są setki fraz wynikające z konceptualizacji twarzy i zachowań jej towarzyszących (zachowanie twarzy, nadanie komuś twarzy,
tracenie twarzy). Jednym z idiomów odnoszących się do nadawania twarzy jest przykładowo li shang wang lai (szacunek jest wzajemny). Zachowania biznesowe w myśl tej zasady wymagają także komplementowania partnera biznesowego, unikania tematów problematycznych i przestrzegania etykiety (Dong, Lee, 2007). Często w literaturze są opisywane specyfi czne dla Chiń-czyków sposoby wręczania wizytówek czy przedstawianie się od nazwiska połączone z ukłonem (Okoro, 2012). Cardon i Scott (2003) podkreślili, że menedżerowie chińscy wykorzystują różne strategie komunikacyjne pozwa-lające na zachowanie twarzy, jak niebezpośredniość komunikatu, uprzejmość (chwalenie i proszenie o drobne przysługi) czy niedostrzeganie gaf (udawa-nie). Ponadto często unikają bezpośrednich publicznych konfrontacji, szcze-gólnie w sytuacjach konfl iktowych.
Jak wspomniano wcześniej, lingua franca biznesu jest język angielski10, dlatego reguły tego języka są ważne nie tylko dla osób z kręgu anglojęzyczne-go. Odzwierciedla on charakterystyczne dla kultur zachodnich przekonanie, że rzeczywistość można opisać i zrozumieć poprzez obserwację i logiczne wnioskowanie (Reynolds, Valentine, 2009). Jak każdy język i angielski ma oryginalne zasady zachowań werbalnych, odnoszące się do relacji między osobami w zależności od ich pozycji czy kontekstu sytuacyjnego, których nieprzestrzeganie może prowadzić do nieporozumień. Przykładem mogą być reguły dotyczące uprzejmości, które w anglojęzycznych społeczeństwach są odmienne w zależności od tego, czy dotyczą sytuacji: ofi cjalnej (właściwej dla relacji służbowych), neutralnej (wśród obcych bądź dalszych znajomych) czy nieformalnej (w grupach nieformalnych, wśród rodziny i bliskich znajomych) (Kultanova, Yeskazinova, Tazhibayeva, 2012). Na przykład pytanie o godzinę brzmiące What time is it? jest odpowiednie w relacji z bliskimi znajomymi.
Zadając je przypadkowej osobie, należy wykorzystać bardziej uprzejmą wer-sję Excuse me, could you tell me the time, please? Natomiast w sytuacji ofi cjal-nej pytanie wprost o czas jest niewłaściwe (Kultanova et al., 2012). Specyfi ka biznesowego języka angielskiego, szczególnie u Amerykanów, odnosi się też do częstego nadużywania – między innymi – akronimów11, kombinacji wielu słów o synonimicznym znaczeniu czy idiomów (Knotts, Th ibodeaux, 1992).
Odczytywanie komunikatu ze strony partnerów biznesowych osobom z wysoko i nisko kontekstowych kultur może nastręczać trudności, jak na przykład w przypadku kontaktów z Japończykami (kultura wysoko konteks-towa), którzy unikając mówienia „nie”, wysyłają subtelne sygnały werbalne i niewerbalne, trudne do zinterpretowania dla przedstawicieli kultur nisko kontekstowych (Okoro, 2012). Wyniki badań pokazują, że styl komunikacji
10 Przykładowy język reprezentujący kultury Zachodu o niskim kontekście.
11 Przykładowe akronimy, które występują w nieformalnej komunikacji biznesowej, to np. ASAP – as soon as possible, FYU – for your information.
może być także problemem w odniesieniu do nie tak odległych kręgów kultu-rowych. Chylewska (2004) powołuje się na wyniki badań zrealizowane wśród Polaków i Francuzów. Problemy, na które zwracali uwagę badani, dotyczyły przede wszystkim sposobu formułowania myśli/poleceń oraz umiejętno-ści słuchania, a nie biegłoumiejętno-ści znajomoumiejętno-ści języka (Chylewska, 2004). Francuzi zbyt ogólnikowo formułowali myśli, nastawiając się na dyskusję i wyjaśnianie ewentualnych niejasności podczas wykonywania zadania. Oczekiwania Po-laków były odmienne. Zmierzały do doprecyzowania zadania i sposobu jego wykonania, bez skłonności do dodatkowego zadawania pytań. Odmienność oczekiwań rodziła nieporozumienia dotyczące realizacji zadań. Brak umie-jętności słuchania był interpretowany jako przejaw arogancji drugiej strony (Chylewska, 2004).
Poza różnicami w stylu komunikacji (konwersacji) realizowane są także badania dotyczące ekwiwalencji słów12. Dla osób z różnych kultur precyzyj-ne wyrażanie myśli wymaga korzystania z idiomów, których znaczenie jest trudne do odczytania i zastosowania dla osób z odmiennych kręgów kulturo-wych. Badaniem relacji między angielskimi i chińskimi idiomami dotyczący-mi odżywiania się zajmowała się Yang (2010). Autorka podkreśla, że idiomy te mają ścisły związek ze zwyczajami żywieniowymi, uwarunkowaniami hi-storycznymi czy geografi cznymi (Yang, 2010). Dlatego też w języku chińskim dominują idiomy wykorzystujące ryż oraz słowa określające inne warzywa (Luo bo bai cai, ge you suo ai, co dosłownie powinno być przetłumaczone
„każdy kocha swoją kapustę i rzodkiewkę”, zwyczajowo jednak jest używa-ne do określania ludzi, którzy mają różużywa-ne opinie i nie zgadzają się z inny-mi; polskim odpowiednikiem jest – „jak pies z kotem”). Natomiast w języku angielskim występuje wiele idiomów zawierających słowo chleb (np. Bread and Butter oznacza coś powszechnego, analogicznie do obecnego w języku polskim idiomu „chleb powszedni”; Milk and Water dla określenia nudnych rzeczy i osób), masło, ziemniaki, ser, jajka, ciastko czy pudding (Yang, 2010).