Streszczenie. Celem opracowania jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o wykorzystanie
in-stytucji interpretacji podatkowych przez podatników podatków lokalnych. W opracowaniu zasto-sowano metodę opisową i metodę analizy obowiązujących aktów prawnych dotyczących podatków lokalnych. Dla potwierdzenia tezy, że podatki lokalne stanowią istotne obciążenie kosztowe przed-siębiorstw, dokonano także analizy szeregów czasowych danych zagregowanych dotyczących udzia-łu podatków lokalnych w dochodach ogółem gmin oraz analizy wydanych interpretacji podatko-wych. Efektem rozważań jest ukazanie uwarunkowań wykorzystania interpretacji podatkowych jako elementu optymalizacji podatkowej wobec podatków lokalnych.
Słowa kluczowe: podatki, podatki lokalne, interpretacje podatkowe
Wstęp
Przedsiębiorstwa poszukują możliwości poprawy i utrzymania pozycji ryn-kowych oraz zwiększenia możliwości kreowania korzystnych rozwiązań pozwa-lających im konkurować na rynku. Ważnym działaniem jest dokonywanie anali-zy canali-zynników wpływających na prowadzoną działalność i jej efektywność oraz zapobieganie ryzyku. Czynnikiem w dużej mierze decydującym o efektywności prowadzonej działalności gospodarczej są podatki.
obciążenia fiskalne są jednym z czynników wpływających na potencjał go-spodarczy przedsiębiorstw, oddziałujących na efektywność czy zwiększających
zasoby aktualnie wolnej gotówki. Dlatego też przedsiębiorstwa podejmują dzia-łania na rzecz optymalizacji obciążeń fiskalnych. Poszukując najlepszych roz-wiązań mających na celu zmniejszenie ciężaru fiskalnego, zapominają jednak, że podatki lokalne mogą także stanowić istotne obciążenie kosztowe.
Problem ryzyka związanego z wykorzystaniem strategii podatkowych można zmniejszyć poprzez wykorzystanie instytucji interpretacji podatkowych. Wycho-dząc z tego założenia, za cel opracowania przyjęto poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o wykorzystanie interpretacji podatkowych przez podatników podatków lokalnych.
1. Ryzyko podatkowe przedsiębiorstw a podatki lokalne
Ryzyko oznacza możliwość nieosiągnięcia założonych celów przez przedsię-biorstwo, a w ujęciu zarządczym – brak możliwości osiągnięcia celów i efektów1. Należy pamiętać, że ryzyko wiąże się z szansą odniesienia korzyści lub poniesie-niem straty, co w tym przypadku należy rozumieć jako konkretny efekt finansowy związany ze zmniejszeniem obciążeń podatkowych lub poprawieniem wyniku fi-nansowego. W odniesieniu do podatków można również mówić o ryzyku dążenia do optymalnego opodatkowania, które jest wynikiem konkretnej strategii podat-kowej. Ryzyko to odnosi się do braku pewności co do konsekwencji podatkowych zrealizowanych, aktualnie uzyskanych lub przyszłych, związanych z operacjami gospodarczymi.
Rozpatrując ryzyko podatkowe w zakresie podatków lokalnych, należy pod-kreślić, że może ono oddziaływać w sferze finansowej, biznesowej i karnej. Ry-zyko w sferze finansowej będzie dotyczyć konieczności poniesienia dodatkowego ciężaru podatkowego związanego z dopłatą podatku, zapłatą odsetek karnych, utratą prawa do ulg i uzyskanych zwolnień, zmianami w ocenie wiarygodności finansowej w banku lub innej instytucji finansującej. znacznie bardziej dotkliwe jest ryzyko w sferze biznesowej, ponieważ przedsiębiorca może stracić reputację, zanotować obniżenie pozycji konkurencyjnej czy też zbankrutować. odpowie-dzialność karna powiązana jest z wszczęciem postępowania wyjaśniającego, po-stępowania podatkowego, karno-skarbowego czy prokuratorskiego2.
Ryzyko podatkowe może zostać spowodowane świadomymi lub nieświado-mymi działaniami podatnika. Jego źródłem są czynniki tradycyjne i nowe,
od-1 zob. Zarządzanie ryzykiem, red. K. Jajuga, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 13;
F. H. Knight, Risk. Uncertainty and Profit, Cosimo Inc., New york 2005, s. 19-21; B. Filipiak, Fi-nanse samorządowe. Nowe wyzwania bieżące i perspektywiczne, Difin, Warszawa 2011, s. 125.
2 R. Iniewski, A. Nikończyk, Świadomy podatnik, Lewiatan, Warszawa 2011, s. 31; Strategie
podatkowe przedsiębiorstw, red. T. Famulska, B. Ciupek, Wyd. uniwersytetu Ekonomicznego w Ka- towicach, Katowice 2013, s. 62.
Znaczenie interpretacji podatkowych wobec podatków lokalnych... 47 działujące wewnątrz przedsiębiorstwa i na nie z zewnątrz. Problem występowania ryzyka podatkowego wiąże się niewątpliwie z wiedzą ludzi, procedurami i wdra-żanymi systemami informatycznymi.
Działania przedsiębiorstwa zmierzające do ograniczenia ryzyka są związane z odpowiednim przygotowaniem decyzji. oznacza to, że przedsiębiorstwa, mając świadomość ryzyka podatkowego, będą dążyły do przesunięcia punktu ciężkości decyzji zarządczych w kierunku wykorzystania instrumentów zmniejszających ryzyko podatkowe. Przedsiębiorstwo, które nie jest zwolnione z odpowiedzial-ności za zobowiązania podatkowe (w tym z tytułu podatków lokalnych) lub nie ma wiedzy podatkowej w przedmiotowej sprawie, może podjąć następujące dzia- łania:
– wprowadzić zarządzanie ryzykiem podatkowym3, – przerzucić opodatkowanie,
– wykorzystać instytucję interpretacji podatkowych4,
– opracować własną strategię podatkową, której elementem będą podatki lo-kalne5.
Są to oczywiście działania legalne, prowadzone w granicach prawa, zmierza-jące do takiego sterowania opodatkowaniem, aby zoptymalizować kwotę płaco-nego podatku i zminimalizować ryzyko podatkowe w sferze finansowej, bizneso-wej i karnej. Podatnicy podejmują również działania niezgodne z prawem, które polegają na świadomym lub nieświadomym unikaniu opodatkowania, zwiększa-jąc ryzyko.
Problem ryzyka w podatkach lokalnych jest często pomijany, a nawet trakto-wany jako mało istotny. Takie podejście może wynikać z tego, że podatki lokalne cechują się znacznym stopniem zróżnicowania ze względu na rodzaj źródła i po-tencjalną wydajność dochodową6. Ryzyko dotyczące podatków lokalnych inaczej będzie oddziaływać na przedsiębiorcę, który prowadzi działalność jako osoba fi-zyczna, a inaczej na podmiot prawa handlowego. Ryzyko będzie zatem dotyczyć: – posiadania majątku, tj. będzie związane z podatkiem od nieruchomości, le-śnym, rolnym, od środków transportu7,
3 o. Jędruszek, A. łukaszewicz-obierska, J. ziobrowski, Zarządzanie ryzkiem podatkowym,
Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013.
4 Oddziaływanie instytucji interpretacji podatkowych na finanse przedsiębiorstwa, red. T.
Fa-mulska, Difin, Warszawa 2013; Interpretacje podatkowe a finanse przedsiębiorstw, red. T. Famul-ska, Difin, Warszawa 2013.
5 Strategie podatkowe...
6 zob. S. owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005,
s. 519.
7 ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.u. nr 9, poz. 31
z późn. zm.; ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, Dz.u. nr 52, poz. 268 z późn. zm.; ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym, Dz.u. nr 200, poz. 1682 z późn. zm.
– przejmowania majątku – podatek od spadków i darowizn właściwy jedynie dla osób fizycznych (obciążający dochody konkretnego przedsiębiorcy – osoby fizycznej, wpływający na jego zdolność wywiązywania się ze zobowiązań, gdyż obciąża jego indywidualny dochód, uzyskiwany w wyniku prowadzonej działal-ności gospodarczej) oraz podatek od czyndziałal-ności cywilnoprawnych (związany je-dynie z prowadzoną działalnością gospodarczą)8,
– dokonywania transakcji – podatek od czynności cywilnoprawnych, – tworzenia dochodów – karta podatkowa właściwa jedynie dla osób fizycz-nych prowadzących działalność gospodarczą i rozliczających się na jej podstawie. Nie wszystkie rodzaje podatków lokalnych będą jednak obciążać prowadzoną przez przedsiębiorcę działalność. Specyfiką podatków lokalnych jest to, że musi zaistnieć pewna okoliczność (fakt posiadania majątku, jego nabycie, przejmo-wanie czy tworzenie w określony sposób dochodów), aby wystąpił obowiązek podatkowy. Cechuje je także właściwość innego organu podatkowego oraz inna właściwość interpretacji podatkowej w stosunku do organu. Powoduje to wystą-pienie ryzyka, które może znacząco wpłynąć na rentowność i płynność finansową przedsiębiorstwa. z tego względu konieczne jest opracowanie strategii podatko-wej jako działania mającego na celu ograniczenie ryzyka podatkowego.