P
FOt. us navy
skich państw uznawanych przez społeczność mię-dzynarodową za zagrożenie dla bezpieczeństwa światowego, takich jak Iran i Korea Północna.
Do 1945 roKU
Państwem europejskim, w którym najwcześniej prowadzono prace nad niewielkimi jednostkami podwodnymi były Włochy. Pierwszy sukces kon-struktorzy tego kraju osiągnęli w latach pierwszej wojny światowej – 1 listopada 1918 roku ich jed-noosobowa „Magnata” – właściwie załogowa tor-peda – zatopiła w porcie Pula austro-węgierski okręt liniowy „Viribus Unitis”. Sukces ten nie miał już wielkiego znaczenia w kończącej się wojnie, ale zainspirował Włochów do zintensyfikowania prac nad projektowaniem i konstruowaniem pełnowar-tościowych miniaturowych okrętów podwodnych (MOP). Prace prowadzone w okresie międzywo-jennym zaowocowały udanym projektem CA (dwie jednostki CA-1 i CA-2 z 1938 roku), późniejszą se-rią 22 jednostek typu CB z 1941 roku oraz kolej-ną, ulepszoną parą typu CA: CA-3 i CA-4. Okręty włoskie typu CB działały w trakcie działań wojen-nych na Morzu Śródziemnym, wodach fińskich i Morzu Czarnym. Na tym ostatnim akwenie od-niosły swój największy sukces – zatopiono radziec-ki okręt podwodny Sz-203. Marynarka włoska do przemieszczania okrętów tego typu stosowała nie tylko drogę morską (np. holowanie przez większe jednostki), ale również transport kolejowy.
Innym państwem, które wcześnie rozpoczęło pra-ce nad miniaturowymi okrętami podwodnymi, by-ła Japonia. Opracowano tam i wprowadzono do służby na początku lat trzydziestych ubiegłego wie-ku dwie jednostki doświadczalne Nishimura-1 i Nishimura-2, po nich – w 1933 roku – kolejny eksperymentalny MOP – Ko-hyoteki, następnie od 1939 roku bojowe Ha-1 (dwie jednostki), Ha-3 (10 jednostek) i Ha-13 (24 jednostki). Do dnia ata-ku na Pearl Harbor do służby weszło ponad 20 jed-nostek, a do końca 1942 roku łącznie 42, określa-nych całościowo jako typ A-Hyoteki. Później wpro-wadzono trzy jednostki typu B oraz 115 typu D, czyli Koryu. Wreszcie w ostatnim roku wojny opracowano typ Kairyu, który oprócz uzbrojenia torpedowego mógł być uzbrojony w sześćsetkilo-gramowy ładunek wybuchowy do wykonania mi-sji samobójczej.
Pięć okrętów typu Ha-3 i Ha-13 użyto w ataku na Pearl Harbor. Przetransportowano je na pokła-dach pięciu dużych okrętów podwodnych w rejon oddalony o 5–10 mil morskich od celu. Następnie zostały zwodowane i się zanurzyły. W takiej pozy-cji miały czekać do wyznaczonej godziny ataku lot-niczego, a po nim, korzystając z pewnego w tej sy-tuacji nieładu w obronie amerykańskiej, wejść do
portu i zaatakować ocalałe cele. Po wykonaniu za-dania powinny się wycofać i zostać odebrane przez okręty nosiciele w wyznaczonym rejonie. Atak ten nie powiódł się jednak, a co gorsza, wykrycie 61 minut przed atakiem jednego z tych okrętów przez amerykański niszczyciel USS „Ward” zdekonspiro-wało całą operację. Z pięciu miniaturowych okrę-tów podwodnych prawdopodobnie tylko jeden wszedł do portu i wykonał atak.
Największy sukces japońskie MOP osiągnęły 30 maja 1942 roku. Dwóm okrętom udało się wów-czas wykonać atak na jednostki brytyjskie w bazie Diego Suarez. Zatopiły tankowiec „British Loyality” i ciężko uszkodziły pancernik HMS
„Ramilles”, którego remont trwał ponad rok. Pod koniec wojny planowano wykorzystanie miniatu-rowych okrętów podwodnych w ramach szeroko
Jako kryterium zaklasyfikowania jednostek do podklasy miniaturowych okrętów podwodnych przyjęto następujące cechy:
– wyporność nawodną nieprzekraczającą 300 ton;
– posiadanie stałej etatowej załogi, odpowiadającej wyłącznie za prowadzenie okrętu i użycie pokładowych sys-temów uzbrojenia;
– zapewnienie załodze pracy w suchym przedziale we-wnętrznym.
Kryteria
planowanych akcji samobójczych przeciwko ame-rykańskiej flocie inwazyjnej.
Niemcy przystąpiły do budowy miniaturowych okrętów podwodnych w 1944 roku. Opracowano projekt typu Hecht (50 jednostek) i następnie typu Molch (390 jednostek). Później zbudowano 325 jednoosobowych siedmiotonowych okrętów typu Biber (fot. 1) i na koniec około 300 piętnastotono-wych okrętów typu XXVIIB, znanych też jako Seehund. Bojowo użyto je w czasie lądowania alian-tów w Normandii. Nie uzyskano jednak liczby za-topień adekwatnej do liczby użytych jednostek.
Było to zapewne skutkiem małego akwenu dzia-łań, silnej obrony przeciwpodwodnej aliantów i ich panowania w powietrzu. Udało się jednak zatopić dziewięć statków, duży okręt desantowy i niszczy-ciel. Ciekawym aspektem działań tych okrętów mo-że być zaopatrywanie przez nie niemieckiego gar-nizonu oblężonej Dunkierki.
Stosunkowo późno budowę miniaturowych okrę-tów podwodnych podjęli Brytyjczycy, zainspiro-wani prawdopodobnie sukcesami włoskimi. Prace nad projektem X-3 rozpoczęto dopiero w 1941 ro-ku, a w marcu roku następnego wodowano jednost-kę prototypową. X-3 wraz z późniejszym X-4 były okrętami doświadczalnymi. Następna seria – od
X-5 do X-10 – została zmodernizowana i przezna-czona do działań bojowych. Po nich powstało sześć szkolnych miniaturowych okrętów podwodnych ty-pu XT oraz okręty przeznaczone na Daleki Wschód – typu XE (łącznie 36 jednostek). Zostały one tak skonstruowane, aby mogły użyć dwa dwutonowe ładunki wybuchowe z zapalnikiem czasowym.
Mimo niewielkiej liczby wykorzystanych bojowo jednostek, odniosły one wiele sukcesów, między innymi:
– we wrześniu 1943 roku ciężko uszkodziły pan-cernik „Tirpitz” w Altafjordzie, eliminując tym sa-mym zagrożenie trzymające w gotowości brytyj-ską Home Fleet;
– w 1944 roku wykonały dwa ataki na dok w Bergen (pierwszy nieudany – omyłkowo zato-piono sąsiedni statek, i drugi, w którym oprócz do-ku uszkodzono dwa statki), pokazując możliwości działań przeciw infrastrukturze portowej;
– w listopadzie1944 roku, w czasie ataku na Singapur, unieszkodliwiły japoński ciężki krążow-nik „Takao”.
Ponadto miniaturowe okręty podwodne w trak-cie lądowania w Normandii zostały wykorzystane w niezwykłej roli pław nawigacyjnych dla zespo-łów lądowania. Do ich sukcesów należy zaliczyć
Fot. 1. siedmiotonowy niemiecki okręt podwodny typu Biber FO
t. imPerial War museum
także przecięcie, w lipcu 1945 roku, kabli podwod-nych Sajgon–Singapur i Sajgon–Hongkong, co przerwało jedyny tajny sposób komunikacji wojsk japońskich (komunikacja radiowa była stale nasłu-chiwana i deszyfrowana przez służby alianckie).