usług – podatek VAT
Z punktu widzenia funkcjonowania jednolitego rynku bez barier szczególne znaczenie ma eliminacja barier fiskalnych związanych z podat-kami pośrednimi, zwłaszcza z podatkiem od wartości dodanej. Po blisko czterdziestu latach od jego wprowadzenia, w Zielonej Księdze dotyczącej przyszłości podatku VAT z 2010 r. dokonano krytycznej analizy systemu tego podatku w celu wzmocnienia jego spójności z jednolitym rynkiem, z jednoczesnym ograniczeniem kosztów poboru tego podatku20. Obowią-zująca dyrektywa VAT z 2006 r. stanowi, że obecny mechanizm opodat-kowania obrotu handlowego pomiędzy państwami członkowskimi ma charakter przejściowy i zostanie zastąpiony docelowym rozwiązaniem zakładającym, co do zasady, opodatkowanie towarów i usług w państwie członkowskim pochodzenia21. Podejmowane w przeszłości próby realiza-cji tej zasady w oparciu o fizyczne przepływy towarów czy
opodatkowa-19 B. Bacia, A. Zawidzka, Swoboda przepływu kapitału i usługi finansowe w Unii
Europej-skiej, Warszawa 2011, s. 9 i n.
20 Zielona Księga w sprawie przyszłości podatku VAT. W stronę prostszego,
solidniejsze-go i wydajniejszesolidniejsze-go systemu podatku VAT, SEK(2010) 1455 wersja ostateczna.
21 Dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu
nie według miejsca, w którym dostawca ma swoją siedzibę, nie powiodły się. Wśród powodów takiego stanu rzeczy można wymienić m.in.:
• konieczność większego ujednolicenia stawek podatku VAT, aby zapobiec sytuacji, w której zróżnicowane stawki tego podatku miałyby wpływ na decyzje dotyczące miejsca zakupu, podejmo-wane nie tylko przez osoby fizyczne, ale i przedsiębiorstwa; • system rozliczeń musiałby gwarantować, że wpływy z tytułu
po-datku VAT trafią do państwa członkowskiego konsumpcji. Główną cechą opodatkowania w miejscu przeznaczenia jest to, że do-chody z podatku VAT przysługują bezpośrednio państwu członkowskie-mu konsumpcji, według obowiązujących w nim stawek krajowych i zwol-nień, a te – jak wcześniej wykazano – jednak znacznie się różnią. Krajowe i wewnątrzunijne transakcje z punktu widzenia podatku VAT są nadal traktowane w różny sposób, występują również derogacje i odstępstwa przyznane państwom członkowskim, a to oznacza rozbieżności przepi-sów i bariery w funkcjonowaniu jednolitego rynku europejskiego. W UE stawka podstawowa obejmuje zaledwie około 2/3 całkowitej konsumpcji, natomiast pozostała 1/3 podlega różnym zwolnieniom lub stawkom ob-niżonym22.
W czerwcu 2007 r. w ramach debaty poświęconej zwalczaniu oszustw w zakresie podatku VAT Rada zwróciła się do Komisji o ponowne roz-ważenie systemu podatku VAT opartego na opodatkowaniu w miejscu, w którym towary znajdują się w momencie rozpoczęcia ich wysyłki lub transportu. W celu przezwyciężenia problemu zróżnicowanych stawek podatku VAT Komisja przeanalizowała model przewidujący opodatko-wanie wewnątrzunijnych dostaw stawką podatku w wysokości 15%, przy czym państwo członkowskie przeznaczenia albo dokonywałoby poboru dodatkowej kwoty podatku VAT, aby osiągnąć poziom obowiązującej stawki, albo też dokonywałoby zwrotu nadwyżki zapłaconego podatku VAT23. Rada nie ustosunkowała się jednak do prośby Komisji o wyraże-nie wyraże-niezbędnego zainteresowania tą kwestią, umożliwiającego podjęcie bardziej dogłębnej analizy takiego systemu. Jednak w nowych dyrekty-wach24, w których określono miejsce opodatkowania niektórych
trans-22 Copenhagen Economics, Study on reduced VAT applied to goods and services in the
Member States of the European Union, final report, 21.06.2007.
23 Zielona Księga w sprawie przyszłości podatku VAT. W stronę prostszego,
solidniejsze-go i wydajniejszesolidniejsze-go systemu podatku VAT, KOM(2010) 695 wersja ostateczna.
24 Dyrektywa Rady 2003/92WE z dnia 7 października 2003 r. zmieniająca dyrektywę
77/388/EWG w odniesieniu do zasad dotyczących miejsca dostawy gazu i energii elektrycz-nej, Dz. Urz. L 260 z 11.10.2003; Dyrektywa Rady 2006/58/WE z dnia 27 czerwca 2006 r. zmieniająca dyrektywę 2002/38/WE w odniesieniu do okresu stosowania systemu podatku od wartości dodanej stosowanego do usług nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz
nie-akcji, wyraźnie utrzymano rozwiązanie przejściowe, definiując miejsce opodatkowania jako to, gdzie następuje konsumpcja lub gdzie klient posiada siedzibę, tak jest w przypadku usług, a w szczególności usług nadawczych czy świadczonych drogą elektroniczną, dostawy energii elektrycznej i gazu ziemnego. W przypadku transakcji transgranicz-nych, zarówno w obrocie towarowym jak i usługowym, realizowanych między podatnikami, tzw. B2B, ogólną regułą jest więc opodatkowanie według zasad i stawek kraju przeznaczenia, czyli w miejscu zakończenia wysyłki lub transportu w przypadku towarów i w miejscu siedziby usłu-gobiorcy w przypadku usług. W konsekwencji opodatkowanie dostawy towarów lub świadczenia usług jest zróżnicowane w zależności od tego, czy transakcja ma charakter krajowy, czy wewnątrzunijny. Natomiast w przypadku B2C (przez firmę na rzecz konsumenta) dostawa towa-rów czy świadczenie usług opodatkowane są w tym kraju, w którym dostawca lub usługodawca ma siedzibę, a zatem klient nabywa towary czy przyjmuje usługi w cenie brutto. Od 1 stycznia 2015 r. obowiązują nowe reguły dotyczące podatku VAT w przypadku usług elektronicz-nych w ramach handlu B2B25. Nowe przepisów opierają się na nałoże-niu na osoby fizyczne z UE podatku VAT kraju, w którym mieszkają nabywcy usług, a nie miejsca działalności gospodarczej dostawcy usług. Bez względu na to, w jakim kraju osoba fizyczna wykupi e-usługę, za-płaci podatek VAT kraju, w którym mieszka. Nowe rozporządzenie do-tyczy trzech głównych typów usług: telekomunikacyjnych, związanych z transmisjami radiowymi i telewizją oraz elektronicznych. Chodzi zatem o usługi telefonii stacjonarnej i mobilnej, dostęp do Internetu, udostępnianie programów audiowizualnych w sieciach telewizyjnych, radiowych i w bezpośredniej transmisji w Internecie. Podatek VAT bę-dzie przekazywany przez dostawców e-usług poprzez portal udostęp-niony przez administrację podatkową każdego kraju członkowskiego UE. Usługodawcy nie będą musieli identyfikować się w każdym kraju członkowskim UE, aby zadeklarować i zapłacić podatek VAT, wystarczy jednorazowa rejestracja.
Obecne znaczne zróżnicowanie stawek VAT, mechanizmy korygujące i zmieniające się przepisy sprawiają, że system ten jest bardzo złożony, zwłaszcza dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w więcej niż jednym państwie członkowskim, a procedura przyznawania odstępstw nie zawsze jest wystarczająco elastyczna.Rozwiązaniem tego problemu
których usług świadczonych drogą elektroniczną, Dz. Urz. L 174 z 28.06.2006; Dyrektywa Rady 2008/8/WE z 12 lutego 2008 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do miejsca świadczenia usług, Dz. Urz. L 44 z 20.02.2008.
mogłyby być szersze uprawnienia Komisji do podejmowania w bardzo krótkim czasie decyzji w sprawie przyznawania – na wnio sek państwa członkowskiego – odstępstw w celu zwalczania oszustw26. Znalazło to wyraz w dyrektywie Rady z 2013 r. w sprawie wspólnego systemu po-datku od wartości dodanej w odniesieniu do mechanizmu szybkiego re-agowania na oszustwa związane z VAT27. Mechanizm szybkiego reago-wania pozwala państwom członkowskim na powiadamianie Komisji (na specjalnym formularzu28) o przyjęciu szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od ogólnej zasady dotyczącej osób zobowiązanych do zapła-ty VAT. Środek ten polega na odwrotnym obciążeniu podatkiem VAT (wyznaczeniu odbiorcy jako osoby zobowiązanej do zapłaty VAT) w celu zwalczania oszustw związanych z VAT w określonych sektorach. Jeśli Ko-misja, w krótkim terminie, nie zgłosi sprzeciwu, państwo członkowskie może zastosować szczególny środek w ramach mechanizmu szybkiego reagowania.