Niniejsze rozważania dotyczące agentów piłkarskich warto rozpocząć przede wszyst-kim od ustalenia, wszyst-kim tak naprawdę jest agent piłkarski i jakie prawa oraz obowiązki wiążą się z uprawianiem tego zawodu. W Polsce agent piłkarski często bywa określa-ny mianem menadżer zawodnika i działa on na podstawie umowy agencyjnej, która regulowana jest przede wszystkim w ramach Kodeksu cywilnego2 (dalej: k.c.). Zgod-nie z art. 758 k.c.:
Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie dzia-łalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawie-rania ich w jego imieniu.
1 Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 roku (Dz. U. Nr 127 poz. 857).
2 Ustawa Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 roku (Dz. U. Nr 16 poz. 93).
Jeśli odnieść tę regulację do agenta piłkarskiego można uznać, że taka osoba jest pośrednikiem transakcyjnym zobowiązującym się – na podstawie umowy agencyjnej i za odpowiednim wynagrodzeniem – do stałego pośredniczenia m.in. przy zawiera-niu kontraktów zawodników (również trenerów) z klubami lub kontraktów transfe-rowych pomiędzy klubami. Definicję oraz sposób funkcjonowania pośrednika trans-akcyjnego w Polsce reguluje Uchwała nr III/42 z dnia 27 marca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej (dalej: PZPN) w sprawie współpracy z pośrednikami transakcyjnymi, która stanowi implementację (z dokonaniem pewnych zmian) FIFA Regulations on Working with Intermediaries. Zgodnie z art. 1 ust. 5 wskazanej uchwa-ły, pośrednikiem transakcyjnym jest osoba fizyczna, prawna lub inna jednostka or-ganizacyjna, zarejestrowana w PZPN zgodnie z postanowieniami niniejszej uchwały, która to nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem reprezentuje klub lub zawodnika przy negocjacjach i zawieraniu umowy transferowej (względnie kontraktu o profesjonal-ne uprawianie piłki nożprofesjonal-nej, w tym umowy zlecenia lub agencyjprofesjonal-nej), pośrednictwa pracy lub jakiegokolwiek innego stosunku prawnego.
Współpracę z agentem piłkarskim podejmują zarówno zawodnicy rozpoczynają-cy swoją karierę, którzy potrzebują pomorozpoczynają-cy profesjonalisty, jak i ci bardziej doświad-czeni, na różnych etapach rozwoju zawodowego, by wynegocjować atrakcyjne kon-trakty z jak największym wynagrodzeniem i bonusami. W dzisiejszych czasach rola agenta piłkarskiego jest ogromna, gdyż większość zawodników posiada własnych agentów. Sam zawód pośrednika piłkarskiego często wymaga dobrej znajomości przepisów prawa sportowego, zainteresowania piłką nożną oraz aktualną sytuacją na rynku, a także znajomością języków obcych oraz umiejętnościami komunikacyj-nymi w przypadku negocjacji z zagraniczkomunikacyj-nymi klientami [Pawlak, Smoleń 2012].
W wielu przypadkach natomiast sam zawód agenta piłkarskiego może kojarzyć się z dużymi prowizjami zarabianymi przez nich przy sprzedaży piłkarzy do (zazwy-czaj) większego klubu czy też aferami futbolowymi, w których brali oni udział [Jessel, Mendelewitsch 2012]. Mimo to, tak jak w każdym zawodzie, znaleźć tu można osoby profesjonalne i uczciwe, ale niestety również takie, które nie są lojalne i często dzia-łają w celu obejścia prawa.
Znaczny wzrost popularności agentów piłkarskich odnotowano na przełomie lat 90. XX wieku oraz na początku XXI wieku, kiedy to wykształciła się grupa osób, któ-re postanowiły w sposób profesjonalny trudnić się zawodem agenta i, w zamian za wynagrodzenie, pracować na jak najlepsze kontrakty dla swoich klientów. Zaczęli oni zastępować osoby bliskie czy znajomych zawodników, którzy do tej pory peł-nili tę funkcję. W Polsce trend ten wykształcił się w podobnym okresie, a przepisy związane z pośrednikami transakcyjnymi (czyli w tym przypadku agentami sporto-wymi) zmieniły się w marcu 2015 roku, kiedy to w życie weszła wyżej już wymie-niona uchwała PZPN nr III/42, która implementowała przepisy FIFA do polskiego porządku prawnego. Na podstawie tych właśnie przepisów doszło m.in. do zmiany
94 Adrian Szydlik
wymagań, które przewidują przepisy prawne dla osoby, która chce zostać agentem piłkarskim.
W ramach wcześniejszej procedury sprzed 2015 roku było to o wiele trudniejsze.
W tamtym czasie zwolnieni z obowiązku posiadania licencji agenta byli tylko rodzi-ce, rodzeństwo czy małżonek gracza oraz praktykujący adwokaci i radcy prawni. Od pozostałych wymagane było zdanie trudnego egzaminu, odbywającego się dwa razy w roku, i niezbędnego do otrzymania licencji, a opłata za niego wynosiła 5 tysięcy złotych, które należało wpłacać na konto PZPN. Zgodnie z obowiązującymi wcze-śniej przepisami, agentem mogła zostać tylko osoba fizyczna, która korzysta z pełni praw publicznych, ma pełną zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo polskie (a dokładnie posiada obywatelstwo polskie i nie zamieszkuje poza granicami Polski przez co najmniej 2 lata przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu, bądź posiada obywatelstwo inne niż polskie i przez co najmniej dwa lata posiada prawo pobytu na terytorium RP), nienaganną reputację oraz nie była wcześniej karana za przestępstwa wskazane w przepisach. Po pozytywnym zdaniu egzaminu należało także podpisać i złożyć w PZPN kodeks postępowania zawodowego, a także zawrzeć umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej [Kancelaria Sportu 2015].
Po zmianach wynikających ze wskazanej wcześniej uchwały, doszło do wprowa-dzenia legalnej definicji pośrednika – aktualnie może nim zostać nie tylko osoba fi-zyczna, ale również osoba prawna, czyli np. spółka akcyjna. W ramach zmian doszło do swego rodzaju otwarcia tego zawodu dla innych osób i zniesiono wymóg zdania odpowiedniego egzaminu dla uzyskania licencji, a także usunięto obowiązek posia-dania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Wydaje się, że zmieniła się też kwota uiszczana na rzecz PZPN, gdyż wynosi ona 1 000 zł, jednakże jest to opłata coroczna, zatem w przypadku licencji wydawanej na okres 5 lat – wpłacana kwota będzie taka sama (5 000 zł) co poprzednio, jednakże rozłożona w czasie.
Co więcej, na mocy nowych przepisów droga do zostania agentem piłkarskim jest znacznie krótsza oraz prostsza. Wystarczy ściągnięcie ze strony internetowej PZPN odpowiedniej deklaracji, wypełnienie jej, wysłanie listem poleconym do związku, rejestracja agenta w systemie rejestracyjnym i poinformowanie o tym PZPN, zapła-ta kwoty i oczekiwanie na weryfikację dokumentów przez związek. Jeśli zgłoszenie nie spełniałoby warunków formalnych, PZPN wezwie osobę składającą zgłoszenie do uzupełnienia brakujących danych w terminie tygodniowym, a w przypadku nie-wniesienia stosownych poprawek w dokumentach w określonym terminie, doku-menty te podlegają zwrotowi. Powyższe kwestie były bardzo ważne w przypadku egzaminu i licencji i są istotne również przy uzyskaniu odpowiedniego wpisu w ak-tualnym stanie prawnym, gdyż działanie bez spełnienia tych warunków skutkuje karami nakładanymi przez związek. Dodatkową odpowiedzialność dyscyplinarną mogą ponieść także kluby czy zawodnicy, których pośrednicy nie zostali zarejestro-wani [Kaliszuk 2015].