Gminy w Polsce w różnym zakresie korzystają z możliwości prawnych i finansowych, które zostały im stworzone. Pozytywnych przykładów jednostek, które w sposób świadomy podchodzą do problemu bezpieczeństwa energetycznego oraz szansy wykorzystania ener-gii z odnawialnych źródeł, nie jest jeszcze niestety wiele. Dlatego te, które faktycznie anga-żują się w projekty służące poprawie ich bezpieczeństwa przy udziale odnawialnych źródeł energii, są uważane za przedsiębiorcze. Zdecydowanie należy do nich gmina Kobylnica, położna w północno-zachodniej części województwa pomorskiego, w powiecie słupskim. Obszar gminy Kobylnica należy do regionu Polski, w którym występują najwyższe, poza górami, prędkości wiatru, o czym świadczy wyjątkowo wysoka liczba dni z wiatrem silnym, powyżej 10 m/s, i bardzo silnym, powyżej 15 m/s. Jednak średnia roczna pręd-kość wiatru jest raczej niska i wynosi ok. 5 m/s. Wiatry wieją na ogół z kierunku połu-dniowo-zachodniego (21,2%). Gmina ma także jedne z lepszych w Polsce warunki do wykorzystywania energii słonecznej. Leży bowiem na pograniczu I i II regionu helioener-getycznego Polski, które wydzielono w ramach ekspertyzy PAN(Gogół, 1993). Wynika z niej podział na 11 regionów o zróżnicowanej dostępności energii promieniowania sło-necznego dla potrzeb energetycznych. Wielkość promieniowania słosło-necznego waha się
82 Monika nieDZiółka między 600 a 1200 W/m2. Najbardziej korzystne warunki mają rejony nadmorskie (ok. 1050 W/m2) oraz rejon południowo-wschodni Polski, a najmniej – Górnośląski Okręg Przemysłowy.
Teren gminy Kobylnica należy do zlewni rzek Doliny Słupi i Wieprzy. Poza tymi rze-kami występują tam także niewielkie rzeki i cieki, jak również liczne rowy melioracyjne, które znajdują się na terenach niewielkich dolin. Kobylnica charakteryzuje się bardzo nie-dużą jeziornością, czyli na terenach tych brakuje większych jezior. Ogranicza to możliwo-ści wykorzystania energii pozyskiwanej z wody.
Na obszarze gminy występują także korzystne warunki glebowe, dlatego też można ją uznać za rolniczą. Najlepsze gleby występują w północnej i środkowej części gminy, nato-miast im dalej na południe, tym gleba się pogarsza i maleją jej wartości uprawne. W Ko-bylnicy nie uprawia się roślin w celach energetycznych, gdyż największy obszar zajmują ziemie słabszej klasy (http://kobylnica.pl).
Warunki przyrodnicze stwarzają możliwości rozwoju przede wszystkim energetyki wiatrowej. W 2008 r. powstała pierwsza farma wiatrowa, która znajduje się pomiędzy Za-jączkowem, Widzinem a Łosinem. Na jej terenie zostały wybudowane 24 turbiny wiatro-we o łącznej mocy 48 MW, co stanowiło ok. 5 % energii pobieranej z elektrowni wiatrowiatro-wej w całej Polsce. Kolejna farma wiatrowa powstała pod koniec 2011 r. między Płaszewem a Luleminem, gdzie stanęło 18 elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 39,6 MW. W trak-cie budowy jest trzecia farma wiatrowa, na której znajdzie się 27 siłowni wiatrowych. Staną one pomiędzy Kończewem, Runowem Sławieńskim a Słonowicami. W planach jest również czwarta farma wiatrowa, gdzie ma się pojawić 26 turbin (http://kobylnica.pl).
Z inicjatyw służących promocji odnawialnych źródeł energii warto wspomnieć o wdrażanym w gminie „Programie wykorzystania energii słonecznej na terenie Gminy Kobylnica”, realizowanym w latach 2010–2012. Był to program partnerski gminy Ko-bylnica, Stowarzyszenia Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej oraz Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Lokalnych „Gmina 2010”. Projekt ten obejmował zakup i montaż instalacji solarnych, opierających się na kolektorach słonecznych, niekiedy wspomaga-nych pompą ciepła do uzyskania ciepłej wody użytkowej oraz wspierania instalacji ogrze-wania centralnego. Z projektu skorzystały lokale komunalne, jednorodzinne budynki mieszkalne, jak również obiekty użyteczności publicznej, m.in. szkoły i sale gimnastyczne (http://kobylnica.pl).
Inną inicjatywą był zakończony w 2013 r. projekt „Budowa drogowego oświetlenia gminy Kobylnica”. W ramach tego zadania wybudowano 25 sztuk lamp hybrydowych. Celem tego projektu była poprawa jakości życia w gminie dzięki zapewnieniu dostępności do infrastruktury technicznej oświetlenia drogowego.
Również w tym samym roku zakończono inne przedsięwzięcie pod nazwą „Budowa drogowego oświetlenia hybrydowego na terenie Gminy Kobylnica”, które było współ-finansowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku w wyniku programu „Słoneczne Pomorze”. W ramach tego działania wybu-dowano 11 lamp solarno-hybrydowych (Osińska, 2014).
Gmina Kobylnica jest założycielem i członkiem Stowarzyszenia Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej, które zostało utworzone w 2008 r. Celem organizacji jest „wspie-ranie inicjatyw popularyzujących i promujących produkcję i wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych z zachowaniem równowagi ekologicznej i przestrzeganiem zasad współżycia społecznego”.
Przedsiębiorczość władz samorządowych w zakresie energetyki odnawialnej 83 Stowarzyszenie zajmuje się:
opiniowaniem i promowaniem inicjatyw prawnych i gospodarczych związanych z po-zyskaniem i produkcją energii w oparciu o wykorzystanie siły wiatru, energii wody, słońca, biomasy i gazu w celu realizacji Krajowej strategii rozwoju energii odnawialnej powiązanej z dyrektywami i rozporządzeniami Unii Europejskiej;
reprezentowaniem wspólnych interesów miast i gmin w zakresie ochrony i kształto-wania środowiska, w tym dotyczących opłat środowiskowych, podatków, ulg i zwol-nień z takich opłat;
podejmowaniem wspólnych przedsięwzięć w zakresie ochrony wód, ziemi, powietrza i krajobrazu, tj. naturalnych walorów zasobów przyrodniczych;
przedstawianiem organom władzy państwowej, parlamentarzystom, administracji rządowej i samorządowej opinii, wniosków, projektów programów będących przed-miotem działań stowarzyszenia;
koordynacją działań i edukacją w zakresie celów i zadań stowarzyszenia (http://sgpeo.pl). Ważnym programem sprzyjającym wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii jest program „Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii (Część 2). Prosu-ment – linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odna-wialnych źródeł energii”, którego celem jest ograniczenie lub uniknięcie emisji dwutlen-ku węgla w wynidwutlen-ku zwiększenia produkcji energii z odnawialnych źródeł dzięki zadwutlen-kupowi i montażowi małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii, do pro-dukcji energii elektrycznej lub ciepła dla osób fizycznych oraz wspólnot albo spółdzielni mieszkaniowych. Program promuje nowe technologie OZE oraz postawy prosumenckie (podniesienie świadomości inwestorskiej i ekologicznej), a także wpływa na rozwój rynku dostawców urządzeń i instalatorów oraz zwiększenie liczby miejsc pracy w tym sektorze. Program stanowi kontynuację i rozszerzenie zakończonego w 2014 r. programu „Wspie-ranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii (Część 3). Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecz-nych dla osób fizyczsłonecz-nych i wspólnot mieszkaniowych”. Dofinansowanie przedsięwzięć obejmuje zakup i montaż nowych instalacji i mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej lub ciepła dla potrzeb budynków mieszkalnych jedno-rodzinnych lub wielojedno-rodzinnych, w tym dla wymiany istniejących instalacji na bardziej efektywne i przyjazne środowisku. Beneficjentami programu mogą być osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe oraz jednostki samorządu teryto-rialnego. Budżet programu wynosi 800 mln zł na lata 2014–2022 z możliwością zawiera-nia umów pożyczek (kredytu) wraz z dotacją do 2020 r. (www.nfosigw.gov.pl).
W ramach tego programu finansowane są instalacje do produkcji energii elektrycznej lub ciepła wykorzystujące:
źródła ciepła opalane biomasą, pompy ciepła oraz kolektory słoneczne o zainstalowa-nej mocy cieplo zainstalowa-nej do 300 kWt;
systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe oraz układy mikrokogeneracyjne (w tym mikrobiogazownie) o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe.
Dofinansowanie może mieć formę pożyczki lub kredytu preferencyjnego wraz z do-tacją łącznie do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji, dotacji w wysokości 20% lub 40% dofinansowania (15% lub 30% po 2016 r.). Maksymalna wysokość kosztów kwali-fikowanych to 100–500 tys. zł, w zależności od rodzaju beneficjenta i przedsięwzięcia.
84 Monika nieDZiółka Oprocentowanie pożyczki/kredytu to zaledwie 1%, zaś maksymalny okres finansowania pożyczką/kredytem wynosi 15 lat.
Gmina Kobylnica jako jedna z ośmiu w całej Polsce przystąpiła do programu Prosument. Projekt otrzymał dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu Ochro-ny Środowiska i Gospodarki Wodnej w formie dotacji oraz w formie pożyczki. Wartość projektu to 5 023 650,00 zł, w tym kwota dotacji z NFOŚiGW to 1 935 982,00 zł, zaś kwota pożyczki z NFOŚiGW to 3 087 668,00 zł. W ramach przedsięwzięcia uzyskano dofinanso-wanie na realizację czterech typów mikroinstalacji, tj.:
systemów fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, pomp ciepła,
małych elektrowni wiatrowych.
Termin realizacji przedsięwzięcia to lata 2015–2016. Na 84 nieruchomościach gminy Kobylnica zostały zamontowane urządzenia, dzięki którym energia elektryczna będzie pro-dukowana w ekologiczny sposób na potrzeby mieszkalnych budynków jednorodzinnych. Umowa zakładała sporządzenie indywidualnych, dopasowanych do potrzeb użytkowni-ków danego obiektu projektów oraz wykonanie mikroinstalacji zgodnych z opracowaną dokumentacją. Gmina w imieniu mieszkańców wzięła pożyczkę z NFOŚiGW. Mieszkań-cy będą zobowiązani do jej spłacania przez najbliższe 12 lat, począwszy od 2017 r. (ok. 200–500 zł kwartalnie). Wydatki na spłatę zobowiązań będą bilansowane przez oszczęd-ności, które uzyskają z tytułu mniejszych rachunków za prąd (www.nfosigw.gov.pl).
Zakończenie
Ostatnie lata w sektorze energetycznym to etap intensywnych i dynamicznych zmian. Część z nich została podyktowana członkostwem w Unii Europejskiej i jej wymaganiami dotyczącymi wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych. Największe przemiany zachodzące w energetyce są wymuszane przez państwo. Ale zauważa się także, że co-raz więcej przedsięwzięć prowadzonych jest na poziomie lokalnym, a ich inicjatorami są gminy. W świetle uwarunkowań prawnych gmina ma obowiązek zapewnienia bez-piecznego dostępu do energii i może to robić w różnorodny sposób. Większość gmin w Polsce podchodzi do tego tematu w tradycyjny sposób, nie wychodząc poza ogólnie przyjęte standardy. Ale są też gminy, które problem bezpieczeństwa energetycznego trak-tują ponadprzeciętnie, wykorzystrak-tując wszystkie możliwości do jego zapewnienia. Taką przedsiębiorczą i nowoczesną pod tym względem jednostką lokalną jest gmina Kobylnica, usytuowana w województwie pomorskim. Ma ona bardzo korzystne warunki do wyko-rzystania energii ze źródeł odnawialnych. Zarówno średnia prędkość wiatru, jak i średnie nasłonecznienie stwarzają ponadprzeciętne możliwości dla rozwoju energetyki wiatrowej oraz słonecznej. Obok korzystnych warunków przyrodniczych w gminie Kobylnica nie brakuje innowacyjnych, przedsiębiorczych i kreatywnych pomysłów, jak je wykorzystać. Głównie dzięki zaangażowaniu władz samorządowych, ale także dużej świadomości kon-sumenckiej mieszkańców gminy.
W Polsce jest dużo więcej gmin charakteryzujących się dobrymi albo bardzo dobrymi wa-runkami przyrodniczymi, które jednak nie wszystkie te możliwości faktycznie wykorzystu-ją. Okazuje się bowiem, że sposób postępowania związany jest z indywidualną przedsiębior-czością władz gminy, a ta jest bardzo zróżnicowana w polskich jednostkach samorządowych.
Przedsiębiorczość władz samorządowych w zakresie energetyki odnawialnej 85
Literatura References
Adamkiewicz, J. (2015). Bezpieczeństwo energetyczne w małych wspólnotach. W: J. Maj, P. Kwiatkiewicz, R. Szczerbowski (red.). Między ewolucją a rewolucją – w poszukiwaniu strategii energetycznej. Tom II. Zrównoważony rozwój – OZE – Elektroenergetyka – Prawo – Ochrona środowiska – Ekologia – Biomasa – Odpady komunalne. Poznań: Wyd. WAT, 253 i kolejne.
Gogół, W. (1993). Konwersja termiczna energii promieniowania słonecznego w warunkach krajowych. Warszawa: Ekspertyza Polskiej Akademii Nauk.
http://kobylnica.pl/warunki_klimatyczne,1048,292.html (2016, 20 września) http://kobylnica.pl/Program_wykorzystania_energii_slonecznej_na_terenie_Gminy_Kobylnica_kobyl-nica_category,275.html (2016, 11 października) http://sgpeo.pl/Misja_Stowarzyszenia (2016, 16 września) https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-krajowe/programy-priorytetowe/prosu-ment-dofinansowanie-mikroinstalacji-oze/informacje-o-programie/ (2016, 10 listopada)
Komisja Europejska (2010). Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, dok.7110/10 z dnia 5 marca 2010 r. Bruksela. Pozyskano z: http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf
Księżopolski, K., Pronińska, K., Sulowska, A. (red.). (2013). Odnawialne źródła energii w Polsce wybrane problemy bezpieczeństwa, polityki i administracji. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Kuciński, K. (red.). (2016). Lokalizacja działalności gospodarczej a jej ryzyko. Warszawa: CeDeWu. Kurowski, K. (red.). (2015). Nowe wybrane technologie w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł
energii. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Niedziółka, D. (red.) (2012). Zielona energia w Polsce. Warszawa: CeDeWu.
Osińska, P. (2014). Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Kobylnica na lata 2015–2020. Gdańsk: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Ośrodek Regionalny Kobylnica.
Szukalski, S.M., Malinowski S. (red.). (2013). Energia odnawialna. Technologia, ekonomia, finansowanie. Poddębice: Fundacja Centrum Wspierania Przedsiębiorczości. Pozyskano z:
http://www.mae.com.pl/baza-wiedzy-odnawialne-zrodla-energii.html
Trzcińska, B. (2012). Uwarunkowania międzynarodowe. W: D. Niedziółka (red.). Zielona energia w Polsce. Warszawa: CeDeWu, 13–34.
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 90.16.95 z późn. zm.). Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. o prawie energetycznym (Dz.U. 15.942 z późn. zm). Ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 15.478 z późn. zm).
Monika Niedziółka, dr nauk ekonomicznych, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
w Siedl-cach, Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych, Katedra Administracji i Zarządzania Publiczne-go. Zainteresowania badawcze: lokalne bezpieczeństwo ekonomiczne, problematyka rozwoju lokal-nego i regionallokal-nego, ekonomiczne aspekty funkcjonowania samorządu terytoriallokal-nego.
Monika Niedziółka, PhD in economic sciences, University of Natural Sciences and Humanities
in Siedlce, Faculty of Economics and Law, Department of Administration and Public Management. Research interests: local economic security, issues of local and regional development, economic aspects of the functioning of local self-government.
Adres/Address:
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Katedra Administracji i Zarządzania Publicznego Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych ul. Żytnia 17/19
08-110 Siedlce, Polska
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – EDUKACJA
ENTREPRENEURSHIP – EDUCATION ISSN 2083-329613 2017 10.24917/20833296.13.7
j
acekr
uDewicZUniwersytet Szczeciński, Polska University of Szczecin, Poland