Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II

Sobór Watykański II (1962 - 1963) w konstutycji dogmatycznej 0 Kościele Lum en gentium uczy, że z ustanowienia Chrystusa Pana Piotr i reszta apostołów stanowili jedno kolegium apostolskie, a teraz biskup rzymski i biskupi, następcy apostołów połączeni są węzłem jedności, miłości i pokoju. Członkiem kolegium biskupiego zostaje się na mocy sakram entalnej konsekracji i hierarchicznej wspólnoty z głową kolegium oraz jego członkami (nr 22 a). - W dekrecie o pa­ sterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus Sobór Watykański II stwierdził, że kolegium biskupów wraz z biskupem rzymskim stanowi podm iot najwyższej i pełnej władzy nad całym Ko­ ściołem. Ta władza kolegialna może być sprawowana wespół z papie­ żem przez rozproszonych po świecie biskupów, byle tylko biskup rzymski wezwał ich do kolegialnego działania albo przynajmniej za­ twierdził działalność biskupów lub dobrowolnie ją przyjął (nr 4).- Po­ nieważ posługa biskupów została ustanowiona przez Chrystusa 1 zmierza do celu duchowego oraz nadprzyrodzonego, Sobór Waty­ kański II postanowił, że prawo nominacji i ustanawiania biskupów należy do władzy kościelnej jako jej własne, specjalne i wyłączne.

1 5 6 м . p a s t u s z k o [40]

104 AAS 68 (1976) 623; M. Zalba, Num Ecclesia habeat potestatem invalidandi ritum sacramentalem ordinis a episcopis exclusis peractam; Periodica 77 (1988) fasc. 2, p. 289 - 328; Periodica 77 (1988) fasc. 3, p. 425 - 458.

Równocześnie Sobór ten wyraził życzenie, aby w przyszłości nie przy­ znawano władzom świeckim przywileju co do wyboru, nominacji, przedstawienia lub wyznaczania na stanowisko biskupa (nr 20))

W prow adzając w życie postanow ienia Soboru Watykańskiego II (chodzi tu o dekret Christus D om inus, nr 20) papież Paweł VI w M otu proprio Ecclesiae sanctae, w dniu 6 sierpnia 1966 r. zalecił, aby krajowe konferencje biskupów, nie naruszając upraw nień p a­ pieża odnośnie do wolnego m ianow ania i ustanaw iania biskupów, a także prawa Kościołów wschodnich, działając na podstawie statu ­ tów już ustanowionych lub w przyszłości wydanych przez Stolicę Apostolską, naradzały się corocznie, sekretnie, roztropnie w sp ra­ wie kandydatów na biskupów i nazwiska przedstawiły Stolicy A po­ stolskiej (nr 10)106. - To M otu proprio Ecclesiae sanctae (nr 10) Pawła VI zostało opracow ane przez U rząd do międzynarodowych spraw Kościoła w dekrecie Episcoporum delectum zawierającym normy dotyczące prom ow ania do posługi biskupiej, z dnia 25 m ar­ ca 1972 r.107. D ek ret dom aga się odpow iednich przym iotów u kandy­ data na biskupa, którym winien się odznaczać pasterz i nauczyciel wiary. W inien on mieć dobrą opinię u ludzi, być bez zarzutu, jeśli chodzi o jego życie m oralne, mieć właściwy osąd odnośnie do rze­ czy i osób, być roztropnym i zrównoważonym, odznaczać się stało­ ścią charakteru, trwać przy prawowiernej wierze, być oddanym Sto­ licy Apostolskiej i wiernym nauczycielskiemu urzędowi Kościoła, odznaczać się gruntow ną znajom ością teologii dogmatycznej, m o­ ralnej i prawa kanonicznego, być pobożnym, mieć ducha ofiarności, być gorliwym w duszpasterstwie, zdatnym do zarządzania, winien być umysłowo zdolnym, mieć ukończone studia, nie być zależnym od partii, pochodzić z dobrej rodziny, cieszyć się zdrowiem , wresz­ cie ważne są jego skłonności dziedziczne10*.

[41] SZAFARZ ŚWIĘCEŃ 1 5 7

106 AAS 58 (1966) 763.

107 Consilium pro publicis Ecclesiae negotiis, D ecretum quo normae de promo­ vendis ad episcopale ministerium in Ecclesia latina approbantur, diei 25 martii 1972; AAS 64 (1972) 386 - 391.

108 AAS 64 (1972) 389. P. Tocanel, A dnotationes (in Decretum de promovendis ad episcopatum in Ecclesia latina), komentując nr VI, 2 Dekretu zwraca uwagę, iż z jednej strony trudno będzie znaleźć prezbitera z tyloma przymiotami, ale z dru­ giej strony właśnie taki powinien być każdy duszpasterz; Apollinaris 45 (1972) fasc. 3, p. 375. Więcej na ten temat zob. J. Wroceński, Nominacje biskupów w świetle prawa kanonicznego i praktyki dyplomatycznej; Prawo kanoniczne 40 (1997) nr 1-2, s. 71-101.

Uchwały Soboru Watykańskiego II miał na uwadze zespół studyj­ ny pracujący nad reform ą prawa kanonicznego dotyczącego sakra­ mentów. Zastanawiano się, czy konieczne jest zlecenie papieża, by kogoś godziwie wyświęcić na biskupa. W dyskusji nad kan. 953 KPK z 1917 r. jeden konsultor uważał, iż to zlecenie ze strony papieża jest konieczne, ponieważ konsekracja wprowadza do kolegium bisku­ pów. W ypada więc, by następowała interwencja głowy tego kole­ gium. Inny konsultor był zdania, iż wystarczy sama wspólnota z pa­ pieżem (icommunionem cum R om ano Pontifice) i nie potrzeba zgody papieskiej. Wystarczy zatem, aby papież kogoś mianował biskupem. Sekretarz przypomniał, iż w historii nie zawsze papież mianował bi­ skupów. Z nana była instytucja wyboru biskupów. Inny konsultor wy­ raził opinię, iż zgoda papieża jest konieczna, jeśli to nie papież m ia­ nował prezbitera biskupem. Ostatecznie poza jednym konsultorem, pozostali zgodzili się na taki tekst: Ponieważ członkiem kolegium bi­ skupów zostaje się na mocy konsekracji i wspólnoty z głową i członkami kolegium, żaden biskup nie może udzielić święceń biskupich bez zlece­ nia papieża (zob. konst. dogm. o Kościele, Lum en gentium, n 22: decr. Christus D ominus, η 4)109. W dyskusji nad tym tekstem konsul­ tor zaproponował, aby nie mówić o sakram entalnej konsekracji, tyl­ ko o sakram entalnych święceniach. Odpowiedziano mu, że ilekroć mówi się o biskupach, tylekroć mowa jest o konsekracji110.

Kan. 193 (C IC 953) Schem atu praw a na tem at Sakram entów z 1975 r. zawierał norm ę, w edług której członek kolegium bisku­ pów jest ustanawiany na mocy sakram entalnej konsekracji i h ierar­ chicznej wspólnoty z głową kolegium oraz z członkami kolegium, dlatego żaden biskup nie m oże udzielić konsekracji biskupiej k o­ mukolwiek bez zezwolenia papieskiego111.

Schem at praw a na tem at Sakram entów z 1975 r. został przedys­ kutowany przez specjalny zespół, którem u przewodniczył biskup R.

1 5 8 м . p a s t u s z k o [4 2]

Coetus studiorum. D e sacramentis, dd. 27 februarii - 3 martii 1967: Commu­ nicationes 30 (1998) n l.p . 77-78.

110 Coetus studiorum. D e sacramentis, dd. 29 ianuarii - 2 februarii 1973: Com­ municationes 32 (2000) n 1, p.86.

111 Schema documenti pontificii quo disciplina canonica de sacramentis reco­ gnoscitur, Typis Polyglottis Vaticanis 1975, can. 193 (CIC 953); Cum Membrum Collegii Episcoporum quis constituatur vi sacramentalis consecrationis et hierar- chica com m unione cum Collegii Capite et membris, nulli Episcopo licet quemqu­ am consecrare in Episcopum, nisi prius constet de pontificio mandato.

J. Castillo Lara, a sekretarzem zespołu i relato rem był V. Onclin. Dyskusja nad Schem atem tym odbyła się w dniach 6 - 1 0 lutego 1978 r. W dyskusji zaraz na początku zaproponow ano, aby pierwsza część kan. 193, jako teologiczna, została skreślona, bo w Kodeksie Prawa Kanonicznego m ają być normy, nie teologia. Ta wypowiedź wywołała dalsze głosy w dyskusji. Je d en konsultor stwierdził, że ta pierwsza część kanonu dotyczy ważności konsekracji biskupiej, gdy jego część zaczynająca się od wyrazów: żadnem u biskupowi nie wol­ no, jest do godziwości. R elator zauważył, iż elem entem konstytu­ tywnym konsekracji biskupiej są święcenia, zaś w spólnota z bisku­ pami udzielającego święceń, to w arunek. Replikował pierwszy kon­ sultor, że wspólnota z biskupam i jest warunkiem , ale do ważności. Inny konsultor dodał tu, że jeśli ktoś udziela konsekracji nie we wspólnocie z innymi biskupam i, konsekrow any będzie biskupem , ale nie będzie członkiem kolegium biskupiego. Pierwszemu konsul- torowi ta opinia nie wydała się zgodna z nauką Soboru W atykań­ skiego II, bo według tegó Soboru, kto nie należy do kolegium, nie jest też biskupem . W tej sytuacji biskup R. J. Castillo L ara przypo­ mniał tekst noty dołączonej do konstytucji dogmatycznej o Koście­ le, w której czytamy: bez wspólnoty hierarchicznej nie może być wy­ konywana posługa sakramentalno - ontologiczna, którą odróżnić na­ leży od aspektu kanoniczne - prawnego. Komisja uznała, że nie nale­ ży wchodzić w problem y dotyczące godziwości i ważności, które po­ zostawia się rozważaniom teologów, w szczególności co się tyczy władzy sprawowanej faktycznie u oddzielonych chrześcijan wschodnich, co do wyjaśnienia której istnieją różne zdania. - O sta­ tecznie wszyscy członkowie komisji zgodzili się, aby pierwsza część kan. 193 została skreślona, a to także dlatego, że znajduje się ona wyrażona lepiej w fundam entalnym praw ie Kościoła112.

Zespół studyjny odwołał się do fundam entalnego praw a Kościo­ ła, ale nie wskazał kanonów, o które chodzi. Jak się zdaje, są to dwa kanony, mianowicie 38 i 39. W edług kan. 38 § 1 biskupi wraz z p a­ pieżem stanowią ciało czyli kolegium biskupów, którego głową jest papież, następca Piotra. Biskupi stają się członkami tego kolegium na mocy sakram entalnej konsekracji (święceń) i wspólnoty h ierar­ chicznej z głową kolegium i członkami. W edług § 2 tego kanonu

[43] SZAFARZ ŚWIĘCEŃ 1 5 9

1 6 0 ^{M. PASTUSZKO} [44]

kolegium biskupów reprezentuje cały Kościół poprzez węzeł poko­ ju, miłości i jedności. O ile składa się z wielu członków, wyraża ono różnorodność i powszechność ludu Bożego. Jeśli zaś jest zebrane pod jed n ą głową, wyraża jedność trzody Chrystusa. - Kan. 39 sta­ nowi, że kolegium biskupów o ile jest następcą w nauczaniu i pro ­ w adzeniu duszpasterstwa, co więcej, w którym stale trwa ciało ap o­ stołów, razem z jego głową, a nie bez papieża, jest także podm io­ tem najwyższej i pełnej władzy w Kościele, jakkolwiek ta władza m oże być wykonywana za zgodą papieża.

Kan. 966 Schem atu Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1980 r., a także kan. 1013 Schem atu Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1982 r. oraz kan. 1013 Kodeksu Prawa Kanonicznego Jana Pawła II, obo­ wiązujący za naszych dni, zawierają identyczną norm ę. Stwierdza ona, że żadnem u biskupowi nie wolno konsekrować kogokolwiek na biskupa, chyba że wcześniej upewni się o papieskim zleceniu.- Rację tego kanonu określa Katechizm Kościoła Katolickiego; Dla prawo­ witych święceń wymagana jest dzisiaj specjalna decyzja Biskupa Rzy­ mu, ponieważ stanowi on najwyższą widzialną więź kom unii Kościo­ łów partykularnych w jednym Kościele i zapewnia ich wolność (nr 1559). Papież m a na uwadze dobro całego Kościoła, strzeże jedności wiary, uzupełnia i koordynuje prace wszystkich biskupów.

Kan. 1013 wyraźnie nie wspom ina o zastrzeżeniu święceń bisku­ pich papieżowi, jak to czynił kan. 953 KPK z 1917 r. A le też już w kan. 953 KPK z 1917 r. nie było konieczne to zastrzeżenie, ponie­ waż wystarczająco jasno jest ono zaw arte w stwierdzeniu o koniecz­ ności zlecenia papieskiego.

Bp P. H em perek, G. G hirlanda, a także P. Lom bardia i J. J. Ar- rieta zgodnie utrzym ują, że zlecenie papieskie (im andatum ) jest ko­ nieczne do godziwości święceń biskupich113. Z atem święcenie bisku­ pa bez zlecenia papieża jest ważne, ale niegodziwe.

Papież mianuje biskupów w sposób nieskrępowany, względnie za­ twierdza wybranych zgodnie z prawem (kan. 377 § 1). To wybranie ze strony papieża lub zatwierdzenie wyboru dokonanego przez innych uprawnionych do tego i następnie święcenia biskupie, powodują włą­

113 Sakramenty, w; Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. t. 3, Lublin 1986, S.189; D e Ecclesiae munere sanctificandi - D e ordine, adnotationes in Codicem, Rom ae 1983, p. 10; Codice di diritto canonico, edizione bilingue commentata, volum e II; libri IV, V, VI, Rom ae (1986) p.720.

czenie wyświęconego do wspólnoty hierarchicznej z głową Kościoła i członkami kolegium biskupiego, w którym trwa sukcesja apostolska i które stanowi podm iot najwyższej i pełnej władzy nad całym Ko­ ściołem (kan.336). Biskup włączony do wspólnoty hierarchicznej może otrzymać od władzy kościelnej misję kanoniczną, mocą której jest mu przydzielony urząd lub wyznaczenie podwładnych (LG 24)114. W łączenie biskupa do wspólnoty hierarchicznej z papieżem i ko­ legium biskupów jest wymagane praw em Bożym. To praw o Boże jest chronione przez praw o kościelne zaw arte w kan.1013115.

Kan. 1013 expressis verbis mówi tylko o udzieleniu święceń bez zezwolenia papieskiego. Ponieważ jed n ak sakram ent święceń nale­ ży do tych sakram entów , których udziela się nie sobie, ale drugie­ mu, z każdym udzieleniem święceń biskupich koniecznie połączone jest przyjęcie tych święceń biskupich. D latego też kan. 1382, który odpowiada kan. 1013, w ten sposób postanawia; 1. udzielenie świę­ ceń biskupich bez pozwolenia papieskiego, jak też 2. przyjęcie świę­ ceń biskupich bez m andatu papieskiego, podlega karze ekskom uni­ ki latae sententiae zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej. Przestępstwo zachodzi z chwilą wykonania czynności liturgicznych składających się na udzielenie i przyjęcie święceń biskupich, jak je określa Ponty­ fikat Rzymski. Jed n ak tak udzielenie jak przyjęcie święceń bisku­ pich winno być dokonane ze świadomością działania wbrew prawu kościelnemu116. Ta świadomość działania wbrew praw u m a miejsce chyba zawsze od czasu, gdy do obrzędów święceń biskupich w pro­ wadzono pytanie głównego ko nsekratora w odpowiedzi na postulat udzielenia święceń biskupich prezbiterow i X, czy macie zlecenie p a ­ pieskie? Jeśli tego zlecenia nie ma, to zaraz nie tylko główny konse-

krator, ale także zamierzający przyjąć święcenia biskupie i wszyscy obecni to zauważają. W takim przypadku obrzęd święceń biskupich nie mógłby być dalej kontynuowany.

Ekskom unika, którą zaciąga udzielający święceń biskupich bez pozwolenia papieskiego lub przyjmujący te święcenia, jest cenzurą, która zabrania:

[45] SZAFARZ ŚWIĘCEŃ 161

114 P. Hem perek bp., Sakramenty, s. 188. 115 G. Ghirlanda, D e ordine, p. 12.

116 FI. Lempa, Część szczegółowa, w; Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicz­ nego z 1983 r., t. 4, księga V - dobra doczesne, księga VI - sankcje w Kościele, Lu­ blin 1987, s. 25.

1. spełniania jakichkolw iek czynności liturgicznych podczas spra­ wowania Mszy świętej oraz podczas jakichkolwiek nabożeństw:

2. sprawowania sakram entów i sakram entaliów:

3. przyjmowania sakram entów , ale nie sakram entaliów: 4. wykonywania urzędów (officium ) kościelnych:

5. spełnienia jakiejkolwiek posługi (ministerium) lub zajęcia ko­ ścielnego (m u n us):

6. wykonywania władzy rządzenia (kan. 1331 § 1,. 1 - 3). Cięż­ kość kary jest odpow iednia do ciężkości przestępstwa niszczącego jedność Kościoła, jego wspólnotę.

E kskom unika w kan. 1382 jest k arą latae sententiae zastrzeżo­ ną Stolicy A postolskiej. O d k ar latae sententiae uw alnia Stolica A postolska i ci, których do tego upow ażnia. W przypadku nag lą­ cym kan. 1357 § 1 zezw ala spow iednikow i na uw olnienie p e n ite n ­ ta od cenzury ekskom uniki, o ile cenzura ta nie została jeszcze orzeczona w yrokiem sądowym lub d ek retem adm inistracyjnym . P en iten ta zagrożonego niebezpieczeństw em śm ierci spow iednik m oże rozgrzeszyć od wszystkich grzechów i cenzur na mocy kan. 976.

Jeśli bezpraw nie wyświęcony biskup wykonuje przyjęte święcenia biskupie, to zaciąga nieprawidłowość, zgodnie z kan. 1041 n. 6.

W naszych czasach, podobnie, jak w przeszłości, możemy spo­ tkać chrześcijan, także duchownych, którzy ponad Kościół wolą kapliczkę i tw orzą sek tę117. M arcel L efebure ( + 2 5 m arca 1991 r), em erytow any arcybiskup, założyciel konfraternii św. Piusa X, określany często jak o tradycjonalista, nie uznawał uchwał Soboru W atykańskiego II, w szczególności reform y liturgicznej, np. w pro­ w adzenia do liturgii języków narodowych, a także ekum enizm u. Ekum enizm nazywał fałszywym, prowadzącym do upadku Kościo­ ła i do apostazji katolików. D zień modlitw o pokój zorganizowany przez Jan a Pawła II w 1986 r. w Asyżu arcybiskup M. L efebure n a­ zwał brzydkością spustoszenia. - W dniu 30 czerwca 1988 r. abp M.

1 6 2 м . p a s t u s z k o [4 6]

117 J. Tischner, Duszpasterze: charyzmatycy i sekciarze; Tygodnik Powszechny, 3 sierpnia 1997 r. Nr 31 (2508) s. 4: J. Tischner, U żródel integryzmu; Tygodnik Po­ wszechny, dnia 19 czerwca 1994 r. Nr 25 (2345) s. 8 i 9. Zob. M. Okoński, Zawsze wierni; Tygodnik Powszechny, z dnia 20 lipca 1967 r. Nr 29 (2506) s. 1 i 7; M. Czaj­ kowski, N ie ten Kościół, nie ta Polska; Tygodnik Powszechny z dnia 27 lipca 1997 r. s. 10, Nr 30 (2507); J. Poniewierski, Jak rozumieć Tradycję; Tygodnik Powszech­ ny, z dnia 5 października 1997 r. Nr 40 (2517) s. 10-11.

Lefebure wyświęcił czterech biskupów wbrew Stolicy Apostolskiej. - Arcybiskup i w spólkonsekrator oraz konsekrow ani przez nich czterej prezbiterzy zostali zadeklarow ani jako ekskom unikowani na mocy sam ego praw a. L ' O sservatore R om ano, wydanie polskie, 9 (1988) nr 5. S.29 w Nocie inform acyjnej w sprawie abpa M arcela L efebure’a ogłoszonej w dniu 16 czerwca 1988 r. podaje, iż w tym przypadku nie m ożna zastosować przepisu kan.1323. Nie m iała bowiem miejsca żadna z przew idzianych tam okoliczności. R zeko­ ma zaś konieczność została stw orzona celowo przez abpa L efebu ­ r e 'a , a to poto, aby zachować postaw ę dzielącą Kościół katolicki, pomimo zaproszenia do w spólnoty i ustępstw poczynionych przez Ojca Świętego.

Jan Paweł II w Liście apostolskim M otu proprio Ecclesia Dei z dnia 2 lipca 1988 r. w sprawie święceń biskupich udzielonych przez arcybiskupa M arcela L efebu re’a napisał; Czyn ten sam w so­ bie był aktem nieposłuszeństwa wobec Biskupa Rzym u w materii naj­ wyższej wagi, mającej kapitalne znaczenie dla jedności Kościoła, jaką jest wyświęcanie biskupów, poprzez które urzeczywistnia się w sposób sakramentalny sukcesja apostolska. Tak więc tego rodzaju nieposłu­ szeństwo, zawierające w sobie praktyczną odmowę uznania prymatu rzymskiego, stanowi akt schizmatycki. Spełniając ten czyn - pom im o formalnego upomnienia przesłanego przez Kardynała Prefekta Kon­ gregacji Biskupów 17 czerwca - abp Lefebure oraz kapłani Bernard Fełlay, Bernard Tissier de Mallerias, Richard Williamson i Alfonso de Galarreta ściągnęli na siebie przewidzianą przez prawo kościelne cięż­ ką karę ekskom uniki (przypis 4: Por. K odeks Prawa Kanonicznego, kan. 1382). - Korzenie tego schizmatyckiego aktu m ożna dostrzec w niepełnym i wewnętrznie sprzecznym rozumieniu Tradycji. Niepeł­ nym bowiem niedostatecznie uwzględniającym żywy charakter Trady­ cji, która ja k z całą jasnością uczy Sobór Watykański I I - wywodząc się od Apostołów, czyni w Kościele postępy p o d opieką Ducha Święte­ go. Zrozumienie przekazanych rzeczy i słów wzrasta bowiem dzięki kontemplacji oraz dociekaniu wiernych, którzy rozważają w swoim sercu, dzięki głębokiemu, doświadczalnemu podejm owaniu spraw du­ chowych oraz dzięki nauczaniu tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali pewien charyzmat prawdy (przypis 5: Sobór Watykański II, Konstytucja Dei Verbum, nr 6; por. Sob. W at.I, Konst. Dei Filius, rozdz. 4: DS 3020) - Przede wszystkim wewnętrznie sprzeczne jest ta­ kie rozumienie tradycji, które przeciwstawia ją powszechnem u Magi­

sterium Kościoła przysługującemu Biskupowi Rzym u i Kolegium B i­ skupów ш.

W nawiązaniu do M otu proprio Ecclesia Dei Papieża Jana Pawła II z 2 lipca 1988 r. oraz dekretu D om inus Marcellus Lefebure z dnia 1 lipca 1988 r. Kongregacji do spraw Biskupów, Komisja In te rp re ­ tacyjna wydała specjalną notę: Nota sulla scomunica per scisma in cui incorrono gli aderenti al movimento del vescowo Marcel Lefebure, z dnia 24 sierpnia 1996 r. Jest to dłuższy dokum ent, składający się z dziesięciu punktów.

1. Z M otu p roprio Ecclesia Dei z dnia 2 lipca 1988 r. i z dekretu D om inus Marcellus Lefebure Kongregacji Biskupów z dnia 1 lipca 1988 r. wynika, że zadeklarow anie schizmy arcybiskupa M. Lefebu- r e ’a nastąpiło po udzieleniu święceń biskupich dokonanych w dniu 30 czerwca 1988 r. bez m andatu papieskiego przez tegoż arcybisku­ pa (zob. kan. 1382 KPK). Także z wcześniejszych dokum entów wy­ nika jasno, iż ten akt najcięższego nieposłuszeństwa ujawni! się ja ­ ko dopełnienie postępującej schizmy.

2. Rzeczywiście nr 4 M otu proprio Ecclesia Dei wyjaśnia, gdzie jest istota tego schizmatyckiego aktu, zaś nr 5 с podaje, iż form alne przystąpienie do schizmy (to jest ruchu arcbpa M. L efebure’a) p o ­ ciąga za sobą ekskom unikę ustanow ioną w prawie powszechnym Kościoła (kan. 1364 § 1 KPK). Także dekret Kongregacji Biskupów wyraźnie nawiązuje do wspom nianych święceń biskupich i przypo­ m ina o ciężkiej karze ekskom uniki za przynależność do schizmy arcbpa M. L efebu re’a.

3. N iestety sam akt schizmy ujawniony w sposób szczególnie wi­ doczny i bezdyskusyjny w M otu proprio Ecclesia Dei i we wspo­ m nianym dekrecie Kongregacji Biskupów, stanowił najcięższe nie­ posłuszeństwo wobec papieża i oddalenie się od hierarchicznej wspólnoty (kom unii). D o czasu pojaw ienia się zmian, które przy­ wrócą nieodzow ną w spólnotę (kom unię) hierarchiczną, cały ruch arcbpa M. L efebu re’a winien być uznawany za schizmatycki przez władzę najwyższą.

4. Nie m ożna opierać się na pracy doktorskiej M ouraya, pon ie­ waż nie została ona opublikowana, zaś dwa artykuły prasow e n a ­ wiązujące do tej pracy, nie są jasne. W każdym razie nie m ożna na

1 6 4 м . p a s t u s z k o [48]

tym budować rozum nej wątpliwości co do ważności ekskomuniki biskupów zadeklarow anej w M otu proprio Ecclesia Dei i w dek re­ cie Kongregacji Biskupów. W szczególności nie wydaje się możliwe znalezienie okoliczności, k tó ra zmniejszałaby poczytalność i wyklu­ czała zaciągnięcie kary (zob. kan. 1323-1324 KPK). Co zaś do stanu konieczności, w której rzekom o znalazł się arcbp M. L efebure, to należy pam iętać, że ten stan musiałby istnieć obiektywnie i że nigdy nie ma konieczności wyświęcenia biskupów wbrew woli papieża głowy kolegium biskupów. To bowiem stwarzałoby sytuację, w któ­ rej możliwe jest służenie Kościołowi i równocześnie prowadzenie ataku na jedność Kościoła i podstawy tej jedności.

5. Jak to stwierdza M otu proprio Ecclesia Dei n r 5 с ekskom uni­ ka latae sententiae za schizmę przeciwko zwolennikom arcbpa M. Lelebure’a, dotyczy tych wszystkich, którzy należą form alnie do te ­ go schizmatyckiego ruchu. W edług Komisji Interpretacyjnej taka