W ostatnich latach obserwowany jest wzrost zainteresowania zarówno teorii, jak i praktyki gospodarczej koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu. Wynika to z konieczności rozwiązywania coraz poważniejszych i nasilających się problemów społecznych oraz ekologicznych, przekonania, że realizacja koncepcji CSR jest bar-dziej korzystna dla przedsiębiorstwa i zatrudnionych w nim pracowników,
społecz-93 nie odpowiedzialne działania są akceptowane powszechnie i dzięki temu mogą się
okazać skuteczniejsze, a ponadto sprzyjają im warunki techniczne i technologiczne [Panek-Owsiańska 2015, ss. 95–107; Malara 2014, ss. 186–187; Mazur 2014, ss. 6–10]. Przedsiębiorstwa, którym udało się zbudować solidne, oparte na zaufaniu i współ-pracy relacje z kluczowymi interesariuszami, wykazują większą trwałość i odnoszą sukces.
W literaturze przedmiotu istnieje wiele definicji CSR, co powoduje, że nie jest ona rozumiana jednoznacznie, przy czym zmieniające się uwarunkowania rynkowe determinują rozwój tej koncepcji [Amin-Chaudhry 2016, ss. 190–202; Lauesen 2013, ss. 641–657]. W artykule przyjęto za Komisją Europejską [2011, s. 7], że społeczna od-powiedzialność biznesu to odod-powiedzialność przedsiębiorstw za ich wpływ na społe-czeństwo. Warunkiem wstępnym wypełniania zobowiązań wynikających z tej odpo-wiedzialności jest poszanowanie dla mającego zastosowanie prawodawstwa, a także dla układów zbiorowych pomiędzy partnerami społecznymi. Aby wypełniać te zobo-wiązania, przedsiębiorstwa powinny dysponować mechanizmem integracji zarów-no kwestii społecznych, środowiskowych, etycznych i tych związanych z prawami człowieka, jak i problemów konsumentów ze swoją działalnością oraz podstawową strategią w ścisłej współpracy z zainteresowanymi stronami. Jednak z drugiej strony koncepcja CSR jest poddawana krytyce. Trudno bowiem określić, w czyim konkret-nie interesie ma działać menedżer przedsiębiorstwa społeczkonkret-nie odpowiedzialnego, nie została ustalona granica odpowiedzialności przedsiębiorstwa [Samborski 2012, ss. 16–17]. Powoduje to trudności we wdrażaniu koncepcji CSR w konkretnym przed-siębiorstwie.
CSR jest koncepcją prowadzenia biznesu w sposób, który uwzględnia określone sfery oddziaływania przedsiębiorstwa, wskazuje na kierunki kształtowania strategii i definiowania celów, do których należy dążyć [Stefańska 2014, s. 56]. Zasady społecz-nej odpowiedzialności powinny być uwzględniane w misji i wizji przedsiębiorstwa, jego celach oraz strategiach działania. W obecnych uwarunkowaniach rynkowych re-alizacja koncepcji społecznej odpowiedzialności przez przedsiębiorstwo wpływa ko-rzystnie na reputację przedsiębiorstwa, pozwala na pozyskiwanie i utrzymywanie od-powiedniej kadry, umożliwia kreowanie i wdrażanie innowacji przyczyniających się do wzrostu satysfakcji klientów i pozostałych interesariuszy, wpływa na zmniejszenie ryzyka operacyjnego, wzrost przychodów, obniżenie kosztów, przyczynia się do po-prawy efektywności prowadzonej działalności, a w konsekwencji pozwala podnieść konkurencyjność przedsiębiorstwa.
94
Społeczna odpowiedzialność stanowi zobowiązania biznesu do przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju przy współpracy zatrudnionych, społeczności lokal-nych i całego społeczeństwa, zmierzających do poprawy jakości życia, co ma istotny wpływ na rozwój biznesu oraz całego społeczeństwa [Skrzypek 2010, s. 4]. Zdaniem A. Jabłońskiego [2013, ss. 389–402] zrównoważony biznes to biznes realizowany z jednoczesnym wykorzystaniem, w sposób systemowy, koncepcji zarządzania war-tością przedsiębiorstwa i jego społecznej odpowiedzialności dającej wartość dla in-teresariuszy przedsiębiorstwa. Autor sformułował model zrównoważonego biznesu, który kreuje długoterminową wartość przedsiębiorstwa odpowiedzialnego społecz-nie. Zbudowany jest z jednoczesnym wykorzystaniem, w sposób systemowy, kon-cepcji społecznej odpowiedzialności biznesu oraz zarządzania wartością przedsię-biorstwa, zapewnia spełnienie potrzeb akcjonariuszy oraz innych grup interesariuszy poprzez umiejętne równoważenie potencjałów przedsiębiorstwa do generowania wartości rozdysponowanej w sposób zrównoważony, umożliwia ciągłość zarządzania przedsiębiorstwem.
Wielość definicji, wytycznych oraz standardów stwarza sytuację, w której istnieje dowolność w zakresie podejmowanych działań i prezentowanych wyników w ramach społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Coraz częściej przedsiębiorstwa pu-blikują informacje o społecznym zaangażowaniu. Nie ma wymagań prawnych doty-czących przygotowania i ujawnienia informacji w zakresie społecznej odpowiedzial-ności przedsiębiorstw, co powoduje dowolność w zakresie ilości, szczegółowości i formy prezentowanych danych. Przedsiębiorstwa najczęściej podają informacje do-tyczące swoich osiągnięć, bez wskazywania działań wykraczających poza wymagania prawne. Punktem odniesienia w doborze zasad, obszarów oceny i raportowania CSR stają się korzyści wizerunkowe przedsiębiorstw.
Istnieje wiele standardów i wytycznych w zakresie społecznej odpowiedzialno-ści, które wskazują na różne obszary działań i różne kryteria oceny. Coraz bardziej popularne i zróżnicowane raportowanie społecznej odpowiedzialności oraz różne-go rodzaju rankingi powodują, że bez wprowadzenia jednolitych kryteriów oceny osiągnięcia w zakresie CSR trudno porównywać. W 2010 r. opracowano standard ISO 26000 [ISO 26000 2010], aby uzyskać międzynarodowe porozumienie wszystkich śro-dowisk zainteresowanych CSR w zakresie: definicji i zasad społecznej odpowiedzial-ności, identyfikacji kluczowych problemów i obszarów CSR, wytycznych odnośnie do włączenia społecznej odpowiedzialności w strategię działania organizacji. Według ISO 2600 społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa dotyczy następujących
klu-95 czowych obszarów: zarządzanie, prawa człowieka, praktyki pracownicze, środowisko,
praktyki biznesowe, działania na rzecz konsumentów, zaangażowanie społeczne. Ważnym kierunkiem obecnie podejmowanych działań są prace w zakresie integrowa-nia standardów i wytycznych. Efektem tych działań jest podjęta przez Global Repor-ting Initiative próba dostosowania wskaźników oceny społecznej odpowiedzialności do wymagań ISO 26000, co w konsekwencji spowoduje, że najbardziej zaawansowa-ne wytyczzaawansowa-ne i standardy stanowić będą zintegrowany system oceny społeczzaawansowa-nej od-powiedzialności przedsiębiorstw [Adamczyk 2014, ss. 9–18; Zinenko, Rovira, Montiel 2015, ss. 498–525].
Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorstw uznawa-nych za liderów CSR w Polsce ukazały, że firmy te de facto liderami nie są [Jastrzębska 2013, ss. 39–47]. W badanych przedsiębiorstwach poprawne z reguły definiowanie CSR przez kadrę menedżerską nie do końca przekłada się na wdrażanie tej koncepcji w praktyce; motywem wdrażania koncepcji CSR są przede wszystkim kwestie wize-runkowe; dialog z interesariuszami jest komunikowaniem społecznej odpowiedzial-ności danej firmy; zaangażowanie społeczne to przede wszystkim filantropia; nie pro-wadzi się monitoringu, co oznacza, że koncepcja CSR nie jest weryfikowana ani przez przedsiębiorstwa, ani przez interesariuszy. Liderzy, realizujący koncepcję CSR w Pol-sce, zaczęli myśleć w kategoriach odpowiedzialności. Przedsiębiorstwa te zaczęły uwzględniać zasady CSR w strategiach, wprowadzać mierniki, wyceniać swój wpływ społeczny i środowiskowy, działania swoich menedżerów i pracowników zakotwiczać jako DNA firmy [Panek-Owsiańska 2015, s. 99].