i długotrwałego oddziaływania alkoholu na organizm człowieka
6.2.6. Konsekwencje długotrwałego oddziaływania alkoholu na zdrowie fizyczne
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia populacji. Ponad 60 rodzajów chorób
91 Ibidem, s. 26-32 92 Ibidem, s. 36-37
93 Król-Fijewska M., Tam i stamtąd…op.cit., s. 38 94 Ibidem, s. 40
i urazów ma związek ze spożywaniem alkoholu95. Alkohol stopniowo i długotrwale uszkadza organizm. Poszczególne narządy szybciej lub po dłuższym czasie reagują na zbyt częstą obecność alkoholu w organizmie.
Nawet niewielkie dawki alkoholu mogą osłabić układ odpornościowy organizmu. Wzrasta ryzyko powstania nowotworów. Duże dawki alkoholu działają na organizm podobnie jak AIDS. Około 80% alkoholików pali tytoń. U tych, którzy codziennie wypijają około litra piwa, trzydziestokrotnie wzrasta ryzyko powstania nowotworów jamy ustnej. U kobiet pijących 0, 25 litra wina dziennie o około 10% wzrasta prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi96. Osoby pijące są bardziej podatne na częste infekcje i choroby zakaźne97. U wielu obserwuje się podwyższoną podatność na przeziębienia i infekcje. Kolejnym problemem jest nadwaga wynikająca z nieprawidłowego odżywiania. Mówi się o tak zwanym „piwnym brzuchu”, który także stanowi obciążenie dla układu krążenia98.
Alkoholicy często nieprawidłowo ubierają się z powodu odczuwania przez nich„gorąca”. Pomimo chłodu ubierają się w cienkie stroje, co sprzyja przeziębieniom.
Wraz z rozwojem uzależnienia dochodzi do coraz większych zmian w naczyniach krwionośnych. Małe naczynka pękają tworząc tzw. pajączki na skórze. Skutkuje to nabrzmieniem i zaczerwienieniem skóry twarzy. Często dochodzi także do zgrubienia nosa, co potocznie nazywane jest pijackim nosem.
Rozpoznaje się u 10-30% mężczyzn pijących nadciśnienie tętnicze. Jest ono czynnikiem ryzyka wystąpienia krwotoku mózgowego lub udaru oraz zawału serca. U osób długotrwale pijących rozwija się kardiomiopatia alkoholowa, spowodowana osłabieniem kurczliwości mięśnia sercowego. Prowadzi to do niewydolności krążenia99. Alkohol dla uzależnionych jest najważniejszym źródłem kalorii100. 1 gram dostarcza 7 kalorii101. Organizm nie jest zaopatrzony w dostateczne substancje odżywcze i witaminy, co prowadzi do wielu zmian skórnych. Staje się obwisła i bardziej podatna na zmiany trądzikowe, grzybicze. Rany goją się wolniej. Wielu osobom trudno jest znieść widok samego siebie. Zmiany te bardzo powoli się cofają mimo zaprzestania picia, bo często są bolesną pamiątką,
95 http://www.parpa.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid=8 96 Lindenmeyer J, Ile możesz wypić… op.cit., s. 76
97 Woronowicz B.T, Alkoholizm jest chorobą… op.cit., s. 36 98 Lindenmeyer J., Ile możesz wypić… op.cit., s. 78
99 Woronowicz B.T, Alkoholizm jest chorobą… op.cit., s. 43 100 Lindenmeyer J, Ile możesz wypić… op.cit., s. 56
101 Cungi Ch., Stawić czoło uzależnieniom…op.cit., s. 216
przypominającą o problemie102. Zdaniem niektórych badaczy to niedożywienie jest bardziej szkodliwe niż samo działanie etanolu103.
U prawie wszystkich alkoholików dochodzi do małych krwawień w błonie śluzowej żołądka. Zapalenie błony śluzowej żołądka objawia się bólami i wymiotami. Alkoholicy są bardziej niż inni podatni na wrzody żołądka. Przez długi czas uważano, że przyczyną wrzodów jest stres, natomiast udowodniono, że jest nią bakteria Helicobacter pylori, na którą alkoholicy są bardziej podatni. Alkohol uszkadzając trzustkę, organ ważny w procesie przemiany materii zmuszając ją do nadprodukcji enzymów trawiennych, co może doprowadzić do jej zniszczenia. U około 50 % alkoholików występują zaburzenia pracy trzustki. Powoduje to obniżenie tolerancji na alkohol i tłuste potrawy, co stwarza ryzyko cukrzycy. Ostre zapalenie trzustki występuje u około 5% alkoholików. Jest to bolesny stan zagrażający życiu. Objawia się silnym bólem brzucha i gwałtownymi wymiotami. Wymaga interwencji lekarskiej104.
Wątroba jest największym ludzkim narządem. Waży 1, 5 kg. Spełnia funkcje metaboliczne, wydzielnicze, wydalnicze oraz krążeniowe. Dzięki niej większość alkoholu jest usuwana z organizmu. Długotrwałe picie prowadzi do rozwoju głębokich uszkodzeń przebiegających w trzech etapach: stłuszczenia wątroby, zapalenia wątroby oraz marskości wątroby. W pierwszym etapie choroba objawia się mdłościami, uczuciem pełności i brakiem apetytu. Wątroba powiększa się, ponieważ tłuszcz się w niej osadza. Po odstawieniu picia wątroba powraca w ciągu kilku tygodni do normy. Zapalenie wątroby objawiają się różnorodnymi dolegliwościami. Do stanu tego dochodzi w następstwie uszkodzeń komórek wątroby i ich obumierania. Silne poty, gorączka, wymioty, bóle brzucha to częste objawy. Wątroba regeneruje się w razie podjęcia abstynencji, jednak powrót do picia powoduje jeszcze gorsze i szybsze zmiany. Marskość wątroby jest najbardziej niebezpieczna dla życia. Choroba rozwija się u 15% alkoholików. Polega na nadmiernym wytwarzaniu tkanki łącznej zastępującej miąższ wątroby. Zaostrza to wcześniejsze objawy i prowadzi do pojawienia się nowych. Powstają między innymi żylaki w przewodzie pokarmowym, hemoroidy, krwotoki,
102 Lindenmeyer J, Ile możesz wypić…op.cit., s. 77
103 Woronowicz B.T, Alkoholizm jest chorobą… op.cit., s. 36 104 Lindenmeyer J, Ile możesz wypić… op.cit., s. 79
żółtaczka i puchlina brzuszna. Znacznie obniża się tolerancja na alkohol. Postępuje ostre zatrucie organizmu prowadzące do śmierci.105.
U kobiet wraz z rozwojem uzależnienia dochodzi do poważnych zaburzeń cyklu miesiączkowego. Niewielkie ilości alkoholu w czasie ciąży mogą doprowadzić do uszkodzeń płodu i wystąpienia alkoholowego zespołu płodowego (FAS). U mężczyzn zmniejsza się wydzielanie testosteronu. U około 50% alkoholików dochodzi do uszkodzeń jąder. Nasila się wydzielanie estrogenu w konsekwencji rozwoju marskości wątroby. W następstwie mężczyźni często nabierają cech żeńskich: gromadzi się tkanka tłuszczowa na udach, powiększają się piersi, zmniejsza się owłosienie. Występują także zaburzenia płodności. Zmiany hormonalne nie koniecznie wpływają na obniżenie potencji i zdolności seksualnej. Większość problemów seksualnych ma jednak naturę psychiczną106.
U 40% alkoholików dochodzi do uszkodzeń zwanych polineuropatią (zapalenie wielonerwowe). Powodem jest niedobór witaminy B, prowadzący do uszkodzenia połączeń nerwowych. Powoduje to:
Rwące, palące lub kłujące bóle mięśni, nerwobóle;
Zmiany w obrębie czucia skórnego, przejawiające się drętwieniem kończyn; Niepewność przy poruszaniu się i zmianach pozycji ciała;
Nadwrażliwość zakończeń nerwowych, skurcze mięśni;
Obniżenie sprawności ruchowej, w skrajnych przypadkach niedowład a nawet porażenie.107
Prawie zawsze zmianom w obwodowym układzie nerwowym towarzyszą zmiany mięśniowe (miopatia alkoholowa). Objawia się to osłabieniem siły i zanikiem mięśni. Powoduje to bóle i problemy z poruszaniem się. Przewlekłe spożywanie alkoholu prowadzi do poważnych problemów ze wzrokiem. Neuropatia wzrokowa toksyczna, przejawia się zaburzeniami widzenia różnego stopnia, pełnej ślepoty włącznie, różnego typu ograniczeniami pola widzenia oraz zaniku nerwu wzrokowego108.
Ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym wiąże się występowanie drgawkowych napadów abstynencyjnych nazywanych padaczką alkoholową. Towarzyszy to alkoholowemu zespołowi abstynencyjnemu. Atak padaczkowy przebiega przeważnie z nagłą utratą przytomności, chory upada na ziemię następują
105 Lindenmeyer J., Ile możesz wypić?, s. 82 106 Ibidem, s. 83
107 Woronowicz B.T, Alkoholizm jest chorobą … op.cit., s. 37 108 Ibidem, s. 38
silne drgawki, bezdech, zasinienie twarzy oraz piana wokół ust. Przy każdym ataku dochodzi do obumierania komórek nerwowych. Chory nic nie pamięta z ataku, odczuwa silne bóle mięśni i zmęczenie109. Napady nie występują podczas długotrwałej abstynencji. Pojawiają się u 5-15% alkoholików najczęściej w okresie pomiędzy 6 a 48 godziną od odstawienia alkoholu110.
Zespół abstynencyjny występuje wówczas, kiedy w trakcie „ciągu” picia dojdzie do obniżenia poziomu alkoholu we krwi. Objawy ostrego zespołu abstynencyjnego imitują wiele schorzeń, poprzez które organizm domaga się kolejnych dawek alkoholu. Organizm reaguje brakiem łaknienia, nudnościami, wymiotami, biegunkami, przyspieszeniem akcji serca, zaburzeniami rytmu, podwyższone ciśnienie krwi, wzmożona potliwość, rozszerzone źrenice, suchość w jamie ustnej, objawy „grypowe”, przypominające przeziębienie: złe samopoczucie, osłabienie, podwyższona ciepłota ciała, bóle mięśniowe, bóle głowy, silne drżenia, nadpobudliwość, lęk, obniżenie nastroju, zaburzenia snu. Objawy abstynencyjne są tak silne i dokuczliwe, że chory, kiedy nie otrzyma pomocy zaczyna leczyć się sam dalej pijąc. Po ustąpieniu ostrych objawów przez okres wielu miesięcy może utrzymywać się przewlekły zespół abstynencyjny nacechowany obniżeniem nastroju, zaburzeniami koncentracji, kłopotami z pamięcią, zaburzeniami snu, upośledzeniem abstrakcyjnego myślenia, podatność na stres oraz nadpobudliwość emocjonalna. W ramach zespołu abstynencyjnego mogą wystąpić wspomniane wyżej napady padaczkowe111.
Zmiana tolerancji na alkohol to wynik neurofizjologicznej adaptacji synaps112. U osób nadużywających alkoholu rozwija się znacznie zmiana tolerancji na jego działanie i aby osiągnąć pożądany efekt potrzeba coraz większych dawek, a nagłe dawkowania prowadzi do wystąpienia zespołu abstynencyjnego113.