Korzyści wynikające z podejmowania regularnej aktywności

Prowadzone w wielu krajach badania epidemiologiczne dostar-czają coraz to nowych i bardziej przekonywujących dowodów świad-czących o jednoznacznie pozytywnym wpływie systematycznej ak-tywności ruchowej na zdrowie. Regularna aktywność fizyczna powo-duje wiele korzystnych zmian w organizmie, między innymi:

 w układzie kostno-stawowym – wpływa na mineralizację kośćca, wspo-maga proces wzrostu kości w szczególności u dzieci i młodzieży, sta-nowi prewencję wad postawy, stabilizuje stawy, powoduje wzrost ela-styczności i sprężystości torebek stawowych oraz więzadeł,

 w układzie mięśniowym – wzmacnia elementy czynne układu ruchu, zwiększa przekrój i objętości włókien mięśniowych,

 w układzie krążenia – zwiększa liczbę i objętości erytrocytów, przez co podwyższa pojemość tlenową krwi, zwiększa gęstość naczyń krwiono-śnych, obniża pojemność minutową, zmniejsza ciśnienia krwi zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe, reguluje jego wartości, obniża częstotli-wość skurczów serca (bradykardia), ekonomizuje pracę serca, przez co podnosi tolerancję wysiłkową,

 w układzie oddechowym – zwiększa pojemność życiową płuc, zmniej-sza liczbę oddechów na minutę oraz wielkość długu tlenowego,

 w układzie pokarmowym – pobudza narządy wewnętrzne do prawidło-wego działania, reguluje przemianę materii,

 w układzie nerwowym – przyspiesza dojrzewanie ośrodków rucho-wych mózgu, poprawia koordynację nerwowo-mięśniową, pamięć ru-chową oraz przewodzenie bodźców nerwowych, opóźnienia zmęczenie ośrodkowego układu nerwowego, wpływa na rozwój zdolności moto-rycznych, zmniejsza poziom lęku, stresu, redukuje stany depresyjne, po-prawia jakość snu i koncentrację,

 w układzie hormonalnym – wpływa na budowę i czynności przysadki mózgowej, zmniejsza reakcję układu współczulnego podczas wysiłku, zmienia wrażliwość tkankową na działanie hormonów – wzrasta wraż-liwość tkanek na insulinę, poprawia tolerancję glukozy, koryguje profil lipidowy,

Aktywność fizyczna przyczynia się w dużej mierze do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju człowieka w procesie ontogenezy oraz jest jedną z podstawowych wartości biologicznych pożądanych w życiu człowieka.

W znacznej mierze wpływa na zdolność do procesów adaptacyjnych oraz przyczynia się do optymalnej jakości życia. Aktywność fizyczna w zależności od okresu życia człowieka przebiega z różną intensywnością i spełnia od-mienne funkcje (Bednarek 2011). Aktywność fizyczna skutecznie oddziałuje na sprawność psychiczną, obniża zapadalność na przewlekłe schorzenia (jak na przykład otyłość, cukrzyca, choroby układu krążenia, schorzenia narządu ruchu) i sprzyja utrzymaniu zdrowia (Jethon 1992; Jethon 2013; Okely, Sal-mon, Vella i wsp. 2012; Plewa, Markiewicz 2006). Regularna aktywność ru-chowa „wpływa nie tylko na rozwój somatyczny i wydolność fizyczną ustroju, ale wzmacnia również układ nerwowy oraz zwiększa zdolność do pracy umysłowej” (Osiński 2002). Niedobór aktywności fizycznej

(hipokine-zja) traktowany jest, jako główna przyczyna tak zwanych chorób cywiliza-cyjnych (Hodaň, Dohnal 2005; Kitajewska, Szeląg, Kopański i wsp. 2014;

Penpraze, Reilly, MacLean i wsp. 2006; Woynarowska 2007). W związku z tym, człowiek w każdym momencie swojego życia powinien być aktywny fizycznie.

Aktywność fizyczna stymuluje i wspomaga rozwój:

1. Somatyczny – poprzez rozwój tkanki mięśniowej, zwiększa siłę i sprę-żystość mięśni, pomaga budować oraz wzmacniać siłę kości wpływając na ich mineralizację, zwiększa wydatek energii, redukuje masę tkanki tłuszczowej, wzmacnia i stabilizuje stawy, poprawia koordynację ru-chową, zapewnia proporcjonalny przyrost oraz ułatwia kontrolę masy ciała, zwiększa pojemność życiową płuc, zwiększa pułap tlenowy, wspo-maga pracę serca, reguluje ciśnienie tętnicze krwi, zmienia wrażliwość tkanek na działanie hormonów (w tym obniża wysokie stężenie insu-liny, podwyższa wrażliwość na czynniki lipolityczne), stymuluje układ immunologiczny, kształtuje dobrą sprawność i kondycję, tężyznę fi-zyczną.

2. Psychologiczno-emocjonalny – poprawia pamięć, samopoczucie, uczy radzenia sobie ze zmęczeniem i stresem, korzystnie wpływa na koncen-trację i zachowanie uwagi, zmniejsza poziom lęku, a także poziom bólu, ułatwia zasypianie, poprawia ilość i jakość snu, zwiększa optymizm, ob-niża głębokość stanów depresyjnych.

3. Społeczny – poprzez kształtowanie relacji z innymi, osiągnięcie syntonii psychicznej, sprzyja tworzeniu pozytywnych zachowań w ramach idei

„fair play”, uczy wygrywać i przegrywać, uczy współpracy, samokon-troli opanowania, może być dobrym sposobem spędzenia czasu (w tym także wolnego) z rówieśnikami.

Ponadto, aktywność fizyczna wpływa na utrzymanie zdrowia poprzez:

 redukcję ryzyka rozwoju tak zwanych chorób cywilizacyjnych (jak oty-łość, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca), czy niektórych nowo-tworów (rak jelita grubego, rak piersi),

 zapobieganie osteoporozie, wadom postawy ciała, chorobom zwyrod-nieniowym,

 zwiększanie odporności organizmu i stymulowanie adaptacji organi-zmu do bodźców i zmian środowiska fizycznego oraz społecznego,

 zmniejszenie stresu, uczucia napięcia, nasilenia objawów depresji i pro-mocję dobrego zdrowia psychicznego, pomoc w eliminacji zachowań ry-zykownych wśród młodzieży,

 mniejsze wydatki na ochronę zdrowia i pomoc społeczną także w póź-niejszym wieku (Bednarek 2011; Jodkowska 2013; Kozłowska, Kowal-czyk, Rząca i wsp. 2015; Lubowiecki-Vikuk, Biernat 2015; ŁazorKowal-czyk, Domaradzki 2015; Miles 2007; Plewa, Markiewicz 2006; Stańczyk, Krenc, Tkaczyk 2013; Świderska-Kopacz, Marcinkowski, Jankowska 2008; Timmons, Naylor, Pfeiffer 2007; Ward 2010; World Health Orga-nization 2010; Wiciński, Niedzwiecki, Soroko i wsp. 2015; Wojtyła, Bi-liński, Bojar i wsp. 2011).

Aktywność fizyczna niesie więc ze sobą szereg wymiernych korzyści, przede wszystkim, warunkuje dobre zdrowie zarówno fizyczne, jak i psy-chiczne. Aktywność fizyczna podejmowana od wczesnych lat życia przeciw-działa mechanizmom chorobotwórczym, a w starszym wieku opóźnia pro-cesy inwolucyjne (Napierała i wsp. 2014). Systematycznie praktykowana jest zatem najskuteczniejszym i najtańszym sposobem na uniknięcie wielu schorzeń i zaburzeń somatycznych, jak i psychicznych (Romanowska-Toł-łoczko 2011).

Aktywność fizyczna stanowi kluczowy i integrujący składnik zdrowego stylu życia. Bez niej niemożliwa jest jakakolwiek strategia zdrowia, jego

utrzymanie i pomnażanie, a u dzieci prawidłowy rozwój (Timmons, Naylor, Pfeiffer 2007; Ward 2010; Żukowska 2008). Aktywność fizyczna (aktywność ruchowa, wysiłek fizyczny) jest istotnym czynnikiem warunkującym zdro-wie, jedną z fundamentalnych potrzeb człowieka na każdym etapie jego ży-cia (Antos, Staniak 2015; Hills, King, Armstrong 2007; McManus, Mellecker 2012; Pocztarska-Dec 2011; Zecevic i wsp. 2010), a zarazem istotnym prze-jawem prozdrowotnego stylu życia (Bochenek, Grabowiec 2013; Napierała i wsp. 2014; Ozimek, Jurczak 2005; Ponczek, Olszowy 2012; Romanowska-Tołłoczko 2011). Poza uprawianiem regularnej aktywności fizycznej, do za-chowań prozdrowotnych zaliczyć można wszelkie nawyki, zwyczaje, czyn-ności, postawy odnoszące się do zdrowia, takie jak: właściwe odżywianie się, odpowiednia ilość snu, unikanie używek, bezpieczeństwo komunikacyjne, zachowania związane z działalnością prewencyjną, a także umiejętność ra-dzenia sobie ze stresem (Gruszczyńska, Bąk-Sosnowska, Plinta 2015; Gór-ska-Kłęk, Mełeszko, Boerner 2011; Napierała i wsp. 2014; Osiński 2011;

Ponczek, Olszowy 2012; Romanowska-Tołłoczko 2011; Spilková 2015).

1.4. Wpływ aktywności fizycznej na rozwój dzieci