1. Objawienie publiczne a objawienia prywatne
Wprowadzając w tematykę, należy przypomnieć pojęcia, wzajemne relacje i miejsce w teologii tzw. „objawienia publicznego” oraz „obja-wień prywatnych”. Według Josepha Ratzingera „Określenie objawienie publiczne oznacza działanie objawiające Boga, skierowane do całej ludzkości, któremu nadano formę literacką w dwóch częściach Biblii w Starym i Nowym Testamencie”1. Objawienie publiczne zakończyło się i osiągnęło swą pełnię w osobie Jezusa Chrystusa. Każdy chrześci-janin jest zobowiązany do przyjęcia z wiarą jego treści. Natomiast do kategorii „objawień prywatnych” zalicza się wszystkie wizje i objawie-nia, które miały miejsce po ostatecznym uformowaniu się Nowego Te-stamentu. Objawienia prywatne nie są formą uzupełnienia objawienia publicznego, ale mają pomagać lepiej je rozumieć, przeżywać i na nowo odkrywać. Powinny prowadzić i ostatecznie odsyłać do osoby Jezusa Chrystusa. Chrześcijanie nie są zobowiązani do wiary w objawienia prywatne2. Mimo wszystko należy jednak docenić ich wagę, znaczenie i ogromy wpływ na Kościół. Kardynał Ratzinger w komentarzu do trzeciej tajemnicy fatimskiej podkreślił ten fakt w następujących sło-wach: „W każdym czasie dany jest Kościołowi charyzmat proroctwa, który należy badać, ale którego nie można też lekceważyć”3. Charyzmat
1 J. Ratzinger: Trzecia tajemnica fatimska – komentarz teologiczny. W: Jan Pa‑
weł II w Fatimie. Red. M. Czekański. Kraków 2000, s. 103–104.
2 Por. ibidem, s. 104–107.
3 Ibidem, s. 108.
proroctwa autor powyższych słów rozumiał jako: „wyjaśnianie woli Bożej na chwilę obecną, która wskazuje także właściwą drogę ku przyszłości”4.
2. Wprowadzenie w fenomen objawień Królowej Pokoju
Medziugorje to niewielka wioska położona na Bałkanach, w południowo -zachodniej części Bośni i Hercegowiny. Bałkany to region bardzo zróżnicowany pod względem religijnym, gdyż zamiesz-kują te tereny między innymi katolicy, prawosławni oraz muzułmanie.
Poza tym występują tam liczne narodowości i mniejszości etniczne5. Pluralizm narodowościowo -religijny tego terenu oraz jego burzliwa hi-storia były często zarzewiem licznych niepokojów i konfliktów. Ostatni z nich to wojna na Bałkanach w latach 1991–19956. Opisane wyżej uwarunkowania wydają się być istotnie związane z treścią i lokalizacją mających miejsce w Medziugorju (według zeznań świadków) objawień Matki Bożej. Fenomen tych wydarzeń rozpoczął się 24 czerwca 1981 roku i trwa po dziś dzień. Maryja przedstawiła siebie tytułem Królowej Pokoju7. Spotkań z Matką Bożą doświadcza szóstka widzących: Ivanka Ivanković, Mirjana Dragičević, Vicka Ivanković, Ivan Dragičević, Jacov Čolo oraz Marija Pavlović8. Według świadectwa tych osób, Maryja przekazuje tzw. orędzia, czyli kilkuzdaniowe wypowiedzi będące swego rodzaju formą kierownictwa duchowego. Do 2015 roku Medziugorje odwiedziło znacznie ponad 30 milionów pielgrzymów z całego świata9. Aktualnie rocznie przybywa ich tam około 1,8 miliona. Ludzi przyciąga to miejsce niespotykaną atmosferą modlitewną oraz licznymi owocami duchowymi, jakich tam doświadczają.
W Kościele katolickim sytuację prawną fenomenu Medziugorja regu-luje deklaracja z Zadaru z 10 kwietnia 1991 roku, w której komisja po-wołana przez Episkopat Jugosławii nie potwierdziła ani nie zanegowała objawień medziugorskich; pozostawiając ostateczne rozstrzygnięcie za
4 Ibidem.
5 Zob. R. Laurentin: Czy Maryja Panna ukazuje się w Medziugorju? Red. M. Ju-rasz. Przeł. D. Szczerba. Kraków 2007, s. 20–21.
6 Zob. A. Grzesiak -Kozina, B. Kozina: Miejsca Święte. Medziugorje. Warszawa 2011, s. 92.
7 Zob. M. Arkuszyński: Wzór życia chrześcijańskiego w objawieniach z Medziu‑
gorja (1981–2008). Warszawa 2009, s. 74.
8 Zob. D. Manetti: Wokół Medjugorie. Fakty i kontrowersje. Przeł. I. Burchacka.
Warszawa 2012, s. 42–46.
9 Zob. M. Baron: Wokół tajemnicy Medziugorja. Prudnik 2014, s. 75.
otwarte10. Częstym argumentem zwolenników tego fenomenu jest fakt, że do tej pory Kościół nie znalazł niczego, co byłoby powodem do uznania tych objawień za fałszywe11. Pojawiają się także liczne głosy podkreślające niespotykane nigdzie indziej na taką skalę owoce duchowe tego miejsca w postaci np. powołań, nawróceń czy uzdrowień. Ostateczna weryfika- cja prawdziwości objawień będzie miała miejsce prawdopodobnie po ich zakończeniu.
W trosce o wysoką jakość tekstu będę umieszczał wielokrotnie w przypisach precyzyjną informację na temat daty określonego orędzia Matki Bożej z Medziugorja, a następnie informacje o tytule, redaktorze i opracowaniu tłumaczenia pozycji, w której wydano drukiem słowa Królowej Pokoju. Używając w niniejszym artykule zwrotów typu:
„Matka Boża powiedziała”, „orędzia Matki Bożej” czy „objawienia w Medziugorju” nie mam zamiaru wyprzedzać ostatecznej oceny Koś-cioła odnośnie do tego fenomenu. Nie chcę również ważyć argumentów za i przeciw tym objawieniom12. Pragnę na podstawie ich treści, ale także samego fenomenu wydarzeń mających miejsce w Medziugorju, podjąć temat miłosierdzia jako jednej z dróg prowadzącej do pokoju.
U progu niniejszej pracy stawiam pytanie: „Czy miłosierdzie może być traktowane jako droga do pokoju”?
Już na początku wydarzeń w Medziugorju Matka Boża określiła cel samych objawień. 26 czerwca 1981 roku wypowiedziała następujące słowa: „Pokój, pokój, pokój, pojednajcie się! Tylko pokój! Zawrzyjcie pokój z Bogiem i między sobą nawzajem. W tym celu musicie wierzyć, modlić się, pościć i przystępować do spowiedzi”13. Można założyć, że wszystkie objawienia oraz wypowiedziane słowa Maryi w Medziugorju mają przybliżać do tego celu; do osiągnięcia pokoju między Bogiem a ludźmi oraz ludźmi między sobą. Analizując szczegółowo orędzia i ich kontekst, można dojść do przekonania, że Królowa Pokoju ma na myśli nie tylko pokój w sensie zewnętrznym, czyli brak konfliktów, ale głęboki pokój wewnętrzny, który jest owocem Ducha Świętego14. Gdyby
10 Deklaracja z Zadaru. W: D. Manetti: Wokół Medjugorie. Fakty i kontrower‑
sje…, s. 119–120.
11 Zob. E. Maillard, D. Nolan: Pasterze Kościoła o Medjugoriu. Przeł. T. Hry-niewska. Warszawa 1997, s. 13.
12 Zagadnieniem tym zajmowali się różni autorzy: np. M. Arkuszyński: O ob‑
jawieniach w Medziugorju w kontekście błędów pracy Doroty Rafalskiej „Medjugorje:
prawda czy fałsz?”. Kraków 2007 oraz R. Laurentin: Czy Maryja Panna ukazuje się w Medziugorju? Red. M. Jurasz. Przeł. D. Szczerba. Kraków 2007.
13 Orędzie z 26.06.1981 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria.
Red. D. Szczerba. Przeł. A. Kuryś, Z. Oczkowska. Warszawa 1999, s. 59.
14 Święty Paweł zalicza pokój do owoców Ducha Świętego – (Ga 5,22); zob. M. Ar-kuszyński: O objawieniach w Medziugorju…, s. 44.
ludzie posiadali pokój Boży wszelkie spory, konflikty i wojny nie mia-łyby prawa bytu na ziemi. Skoro objawienia mają prowadzić do pokoju, zastanówmy się w kontekście tego artykułu, czy można odnaleźć w orę-dziach z Medziugorja elementy dotyczące miłosierdzia. Ich obecność świadczyłaby o tym, że miłosierdzie jest jedną z dróg prowadzącą do szeroko rozumianego pokoju.
3. Obraz Boga w przesłaniach z Medziugorja
W pierwszej kolejności postaram się na podstawie treści orędzi określić, jaki wyłania się z nich obraz Boga. Zgodnie ze słowami Kró-lowej Pokoju objawienia są darem Ojca Niebieskiego, wyrazem Jego dobroci dla świata15. To czas wielkiej łaski16. Bóg posyła Matkę Bożą, aby w Jego imieniu upomniała i wezwała do nawrócenia grzeszną ludzkość; pragnie nawrócić cały świat i wezwać go do zbawienia i na drogę ku Niemu, który jest początkiem i końcem wszelkiego bytu17. Królowa Pokoju, przychodząc do Medziugorja, niesie dobrą nowinę, że Bóg jest Miłością, że Chrystus oddał życie z miłości do człowieka na drzewie krzyża18. Pragnie, by ludzkość poznała Boga. Przypomina, że jest On jedyną drogą, prawdą i życiem. W Nim jest pokój i nasza nadzieja. Maryja zachęca, abyśmy zbliżyli się do Boga i umieścili na pierwszym miejscu w życiu19. Zapewnia, że On może uzdrowić nasze serca i przyjść z pomocą w naszych potrzebach20. Nigdy nie po-zostawia swych dzieci samych. Szczególnie towarzyszy im w chwilach bólu i rozpaczy21. Królowa Pokoju w jednym z orędzi mówi o tym, że Jezus cierpi z powodu braku pojednania między ludźmi. Nawiązując do ogromnych grzechów ludzkości, Maryja stwierdza, że kary Boże można złagodzić modlitwą i postem. Przypomina, że Ojciec Niebieski jest
15 Zob. Orędzie z 25.06.2007 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja. Red.
J. Gwiazda. Warszawa 2014, s. 224; por. Orędzie z 02.07.2008 r. Ibidem, s. 263.
16 Zob. Orędzie z 25.10.1985 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 124.
17 Por. Orędzie z 25.09.1994 r. Ibidem, s. 219; zob. Orędzie z 25.06.2007 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 224.
18 Zob. Orędzie z 25.09.2007 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja Królowej Pokoju. Przeł. Z. Oczkowska, M. Jurasz. Kraków 2011, s. 202.
19 Zob. Orędzie z 25.02.2000 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 202;
por. Orędzie z 02.02.1990 r. Ibidem, s. 249; por. Orędzie z 25.01.2001 r. Ibidem, s. 205.
20 Por. Orędzie z 25.02.2000 r. Ibidem, s. 202; zob. Orędzie z 1983 r. W: Słowa z nie‑
ba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 107.
21 Zob. Orędzie z 02.01.2012 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 276.
w stanie wybaczyć wszystko, gdyż Jego miłosierdzie jest niezmierzone22. Przywołując piękno przyrody (konkretnie: pól pszenicy) mówi o wiel-kim miłosierdziu Bożym wobec każdego stworzenia. Pragnie, abyśmy otworzyli swoje serca na Boże miłosierdzie, a On udzieli wszystkiego, czego potrzebujemy i napełni nas pokojem. W jednym z orędzi Królowa Pokoju podkreśla, że Ojciec Niebieski dał nam wolność. Mamy sami podjąć decyzję, czy poznamy i przyjmiemy prawdę w Jezusie Chrystusie, czy ją odrzucimy23.
Analizując powyższy opis Boga, jaki rysuje się z objawień medziu-gorskich, widzimy, że to Bóg wychodzi naprzeciw grzesznej ludzkości.
Jak pisał papież Franciszek w bulli Misericordiae vultus: „Miłosierdzie: to najwyższy i ostateczny akt, w którym Bóg wychodzi nam na spotkanie (…) to droga, która łączy Boga z człowiekiem, ponieważ otwiera serce na nadzieję bycia kochanym na zawsze, pomimo ograniczeń naszego grzechu”24. W innym miejscu Ojciec Święty pisze również: „On [Bóg – M.B.] czuje się odpowiedzialnym, to znaczy: pragnie naszego dobra i chce nas widzieć szczęśliwymi, napełnionymi radością i pokojem”25. W obrazie Ojca Niebieskiego, jaki wyłania się z objawień z Medziugorja, widzimy także swoiste napięcie pomiędzy Bożą miłością a sprawiedli-wością. Odpowiada ono słowom Jana Pawła II z encykliki Dives in mi‑
sericordia: „Miłość niejako warunkuje sprawiedliwość, a sprawiedliwość ostatecznie służy miłości. Ów prymat, pierwszeństwa miłości w stosunku do sprawiedliwości (co jest rysem znamiennym całego Objawienia), ujawnia się właśnie poprzez miłosierdzie”26. Z powyższej analizy wynika zatem jednoznacznie, że orędzia medziugorskie ukazują miłosiernego Boga zatroskanego o całą ludzkość, który pragnie jej opamiętania i wej-ścia na drogę nawrócenia.
4. Obraz Matki Bożej w przesłaniach z Medziugorja
Królowa Pokoju przychodzi z miłością i miłosierdziem do swoich zagubionych dzieci27. Wzywa do nawrócenia i pokuty. Poucza, udziela matczynych upomnień, rad i ostrzeżeń. Kiedy mamy trudności, za-
22 Zob. Orędzie z 15.10.1983 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 106; por. Orędzie z 06.11.1982 r. Ibidem, s. 94; por. Orędzie z 1993 r. Ibidem, s. 146.
23 Zob. Orędzie z 25.08.1999 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 201; por.
Orędzie z 25.11.2010 r. Ibidem, s. 234; por. Orędzie z 02.05.2014 r. Ibidem, s. 288–289.
24 Franciszek: Bulla Misericordiae vultus (2015) [dalej: MV], 2.
25 Ibidem, 9.
26 Jan Paweł II: Encyklika Dives in misericordia (1980) [dalej: DiM.], 4.
27 Zob. Orędzie z 18.03.2007 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 369.
chęca do zwracania się do Niej z prośbą o pomoc28. Pragnie prowadzić nas do świętości, do Jezusa, do Jego Boskiego Serca29. Jako współczująca Matka cierpi, kiedy my cierpimy. Rani Ją nasz grzech i brak nawróce-nia30. Niestrudzenie wzywa do przemiany życia także wówczas, kiedy ludzie znajdują się daleko od Jej Niepokalanego Serca. Jako Matka boleje nad błądzącymi w ciemnościach grzechu. Wybacza i cieszy się każdym dzieckiem, które do Niej powraca31. Matka Boża przynosi nam w ramionach swojego Syna. Wskazuje na Niego. Przypomina o tym, że Chrystus oddał swoje życia dla zbawienia człowieka32. Wstawia się za nami u Jezusa, aby przebaczył grzechy świata. Modli się o niekaranie ludzkości, o złagodzenie sprawiedliwości Bożej wymierzonej przeciw grzechowi ludzkiemu33. Królowa Pokoju pragnie, aby przez naszą miłość do Jezusa i naszą modlitwę opromieniło nas Boże światło i napełniło Boże miłosierdzie34.
Przyglądając się szczegółowo powyższemu zarysowi sylwetki, jaki prezentuje Królowa Pokoju można, wysunąć kilka ważnych wniosków.
Matka Boża z Medziugorja jawi się jako Ta, która: „dała światu Syna Bożego, Wcielone Miłosierdzie i daje Je nieustannie, prowadząc do Niego wszystkich wierzących”35. Zwiastując dobrą nowinę o Bożym mi-łosierdziu, Królowa Pokoju realizuje to, o czym pisał Jan Paweł II w en-cyklice Dives in misericordia, odnosząc się do udziału Maryi w dziele Jezusa: „poprzez swój ukryty a równocześnie nieporównywalny udział w mesjańskim posłannictwie swojego Syna, w szczególny sposób została powołana do tego, ażeby przybliżać ludziom ową miłość, jaką On przy-szedł im objawić”36. W wyżej przytaczanych orędziach z Medziugorja podkreślone zostają również waga i potęga wstawiennictwa Maryi. Wy-nikają one z Jej ogromnego, nieporównanego udziału w dziele zbawienia
28 Zob. Orędzie z 21.07.1981 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 62; por. Orędzie z 07.1981 r. Ibidem, s. 63; por. Orędzie z 18.03.1989 r. Ibidem, s. 135;
por. Orędzie z 04.03.1982 r. Ibidem, s. 86.
29 Zob. Orędzie z 25.10.2003 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 214;
por. Orędzie z 25.09.2003 r. Ibidem, s. 213.
30 Zob. Orędzie z 18.03.1985 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 121; por. Orędzie z 25.03.1984 r. Ibidem, s. 110.
31 Zob. Orędzie z 14.11.1985 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja Królowej Po‑
koju…, s. 44.
32 Zob. Orędzie z 25.12.2011 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 237;
por. Orędzie z 28.12.2012 r. Ibidem, s. 352; por. Orędzie z 25.09.2007 r. Ibidem, s. 225.
33 Zob. Orędzie z 03.11.1981 r. W: Słowa z nieba. Wszystkie orędzia z Medjugoria…, s. 76; por. Orędzie z 24.06.1983 r. Ibidem, s. 103.
34 Zob. Orędzie z 18.03.2014 r. W: Orędzia Matki Bożej z Medziugorja…, s. 371.
35 M.E. Siepak: Maryja Matka Boża Miłosierdzia. Kraków 2013, s. 17.
36 DiM 9.