Kroki modelowania normatywnego

W realizacji modelu normatywnego muszą zostać określone pro-cedury, które zapewniają z jednej strony efektywność modelu, a z drugiej powinny uwzględniać stosowaną już tradycję postępo-wania. Proces modelowania normatywnego, to realizacja siedmiu kroków, który przedstawiono na rysunku 3.

Rysunek 3. Proces modelowania normatywnego

Rysunek 3

Proces modelowania normatywnego Źródło: Opracowanie własne

›Krok I wybór społecznego lub społeczno-prywatnego obszaru dzia-łania, dla którego opracuje się model normatywny.

Lokalna społeczność realizuje wiele działań społecznych i społeczno-prywatnych. Niektóre z nich, nie są wystarczająco zidentyfikowane. Identyfikacja obszaru działania jest pierwszym i najważniejszym krokiem budowy modelu normatywnego. Polega na sprecyzowaniu jego istoty oraz uwarunkowań.

›Krok II sformułowanie wizji dla wybranego społecznego lub spo-łeczno-prywatnego obszaru działania.

Wizja modelu normatywnego jest tym samym, czym wizja przy opracowywaniu strategii. Jest to przyszłościowy obraz dane-go działania. Zasadniczym problemem jest to, że wizja może być różnie postrzegana przez interesariuszy. Wizja nie powinna być wypadkową dążeń poszczególnych interesariuszy, lecz taką, która pozwala na uzyskanie synergii z jej realizacji. Wizja, to pojęcie stosowane w wielu znaczeniach i dlatego jest trudna do jedno-znacznego zdefiniowania. Wizja, to obraz stworzony w czyjejś świadomości. Oryginalnie odnosi się ją do religii, w której osoby uzyskiwały wizję czegoś od bytów pozaziemskich. Wizję otrzy-mywali prorocy, magowie, szamani. Jej wiarygodność zależy od bytu pozaziemskiego, który ją objawiał. Stąd też wizja zawiera dużą dozę subiektywizmu. Ekonomia w swojej teorii wykorzystuje pojęcie wizji, jednocześnie starając się ją zobiektywizować poprzez ukierunkowanie, uwiarygodnienie, integrowanie, inspirowanie oraz stabilizację19 ^{[IN – 10]}. Może ona dotyczyć czasu obecnego, ale także i przyszłego. W modelu normatywnym wizja dotyczy przyszłego stanu rzeczy. Wizja może pokazywać przyszłość we wspaniałym rozwoju, bądź też upadku. W modelu normatyw-nym wizja jest pozytywnormatyw-nym i realnormatyw-nym obrazem do osiągnięcia przyszłości, który może się zrealizować, na wskutek racjonalnego działania człowieka.

›Krok III sformułowanie misji dla wybranego społecznego lub spo-łeczno-prywatnego obszaru działania.

Misję w modelu normatywnym postrzega się tak, jak przy tworzeniu strategii. Misja modelu normatywnego definiuje cele, jakie powinny być osiągnięte w wyniku realizacji modelu norma-tywnego. Ze względu na dużą grupę interesariuszy, cele winny być wyrażone w formie skoordynowanej wiązki celów, które dostoso-wują cel główny do poszczególnych interesariuszy.

19

Funkcje dobrej wizji. Ukierunkowanie-wizja jako punkt odniesienia umożliwia weryfikację zgodności bieżących działań z długofalowy-mi zaz długofalowy-mierzeniaz długofalowy-mi i wartościaz długofalowy-mi, uwiarygod-nienie-wizja jako deklaracja intencji-stanowi narzędzie marketingu i Public Relations, w tym w kontaktach z akcjonariuszami; do-tyczy wizji w formie publikowanej, integro-wanie-wizja jako wartość wspólna – stanowi wartość, wokół której ogniskują się emocje i wartości wyznawane pracowników, inspiro-wanie-wizja jako źródło natchnienia-zachęca do innowacji zmierzających do szybszego, lepszego, tańszego wcielenia w życie zamie-rzeń zawartych w wizji, stabilizacja-wizja jako obietnica przyszłości-daje, szczególnie pracownikom niższych szczebli poczucie trwałości układu, w którym się znaleźli (ang.

company identity); niekiedy stanowi wielki hamulec dla zmian o charakterze innowa-cyjnym lub restrukturyzainnowa-cyjnym

IN – 10

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wizja_firmy doStęP: 09.01.2013

We współczesnej literaturze, a zwłaszcza w dokumentach prognozowania wielu firm i instytucji, często spotykamy się z po-jęciem misji. Według Dwojackiego i Jaśkowskiego [2000] misja jest stwierdzeniem określającym szczególny, wyjątkowy sens i rację bytu organizacji – teraz i w przyszłości. Misja, to najwyższy po-ziom celów organizacji; wyjaśnia dlaczego organizacja istnieje i co organizację odróżnia od innych, w kategorii produktu i rynku [Rue i Holland 1986]. Ponadto Gierszewska [2000] misją określa szczególny powód i cel istnienia przedsiębiorstwa. Takie pojęcie misji sprawdza się w organizacjach prywatnych – komercyjnych i non profit, które powstają z woli swoich założycieli. To właśnie założyciele deklarują, po co zakładają organizację, a więc jaka jest jej misja. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku jednostek samo-rządu terytorialnego, w przypadku których cel, jaki mają spełniać jest zapisany w ustawie.

Misję można rozpatrywać odrębnie, jako adresowaną do interesariuszy zewnętrznych, jak i interesariuszy wewnętrznych.

Misja promocji agroturystyki będzie różna w zależności od tego, o jakich interesariuszach promocji agroturystyki mówimy. Mi-sja jednostki samorządu terytorialnego może być kierowana do adresatów zewnętrznych i adresatów wewnętrznych. Nie chodzi o to, aby formułować dwie definicje misji; misja musi być jedna (skierowana zarówno do interesariuszy zewnętrznych, jaki i inte-resariuszy wewnętrznych).

›Krok IV identyfikacja interesariuszy.

Przy tworzeniu modelu normatywnego konieczna jest iden-tyfikacja wszystkich interesariuszy, w celu uwzględnienia ich inte-resów. Czasami identyfikacja nie jest wystarczająca i nie zapobiega wykluczeniu pewnych grup. Dlatego publiczne ogłoszenie może okazać się niezbędne.

›Krok V koordynacja interesów interesariuszy i synergii z realizacji modelu.

Kolejnym krokiem jest określenie interesów dla poszczegól-nych interesariuszy, w wyniku realizacji działania społecznego lub społeczno-prywatnego danego obszaru i ich koordynacja.

W kroku tym wskazuje się także synergię, wynikającą z realizacji modelu normatywnego. Skwantyfikowanie synergii jest trudne, więc powinno się ją raczej przedstawić w formie deskryptywnej.

›Krok VI opracowanie proceduralne wybranego społecznego lub społeczno-prywatnego obszaru działania.

Strategia ujęta w procedury, wskazuje drogi i terminy zre-alizowania wizji danego obszaru działania społecznego lub spo-łeczno-prywatnego. Procedury powinny określać kompetencje (zadania) realizatorów i interesariuszy oraz spodziewane efekty synergii, które uzyskają poszczególni interesariusze. To prawidło-wa realizacja procedur, zapewnia uzyskanie synergii, wynikającej z modelowania normatywnego.

Strategia jest pojęciem szeroko stosowanym. W dobie współ-czesnej opracowuje się strategie rozwoju prawie wszystkiego. Nie ma chyba obecnie, ani jednego obszaru działalności człowieka, w którym nie można byłoby zastosować tego pojęcia. Oryginalnie odnosi się, do działalności wojennej i dotyczy przewidywania, w oddalonym horyzoncie czasowym spraw najistotniejszych, które pozwolą utrzymać dany podmiot na pozycji nie gorszej, lub lepszej niż wyjściowa. We współczesnej działalności gospodarczej, pod pojęciem strategia rozumie się określony sposób postępowania, zmierzający do osiągnięcia celu. Być może, w wielu wypadkach działalności gospodarczej człowieka, właściwszym byłoby zasto-sowanie pojęcia taktyka, bo o nią często właściwie chodzi, ale z różnych powodów, termin ten nie znalazł szerszego zastosowania w ekonomii.

W modelowaniu normatywnym, pojęcie taktyka, odnosi się do sposobu osiągania wizji rozwojowej, a w wypadku modelu nor-matywnego promocji turystyki wiejskiej i agroturystyki, sposobu osiągnięcia wizji tych turystyk w danym regionie.

›Krok VII zapewnienie legalności modelu i procedur.

Model normatywny podlega pewnym ograniczeniom, czy-li warunkom brzegowym, do których należą: reaczy-lizacja interesu partykularnego, poprzez realizację interesu wspólnego, legalność procedur, stan kanałów komunikacji oraz zasoby finansowe.

Model normatywny składający się z siedmiu kroków można stosować w różnych dziedzinach, także w rozwoju turystyki wiej-skiej i agroturystyki.

Rozdział 2

Współczesne kierunki

rozwoju turystyki wiejskiej

i agroturystyki

2.1 Istota turystyki wiejskiej i agroturystyki

W ostatnim półwieczu nastąpiły znaczne przemiany, dotyczące prawie wszystkich sfer życia człowieka. Wzrost dobrobytu znacz-nej części ludności świata i dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych, dalsze pogłębianie się procesu glo-balizacji i nieustanne przemiany dotyczące rozwoju nowocze-snych tendencji, w zakresie stylów życia powodują, że coraz to istotniejszą rolę w życiu człowieka odgrywa turystyka. W sferze ekonomicznej jest ona istotnym elementem rozwoju gospodarek narodowych. Ten aspekt powszechnie podkreślają ekonomiści, choćby na przykład: Mikuta i Świątkowska [2008] pisząc: turysty-ka od lat zajmuje wysoką pozycję w stymulowaniu rozwoju gospo-darczego wielu krajów świata, wywierając wpływ na powstawanie nowych usług i wytwarzanie nowych produktów. Współcześnie turystyka uznawana jest za jedną z najważniejszych gałęzi gospo-darki światowej, co wynika z wielkości zaangażowanego kapitału, osiąganych zysków, liczby zatrudnionych osób oraz zakresu rynku usług turystycznych.

Instytucje i organizacje międzynarodowe szczegółowo mo-nitorują rozwój turystyki w świecie, czy to Światowa Organizacja Turystyki Narodów Zjednoczonych (UNWTO)20, czy Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)21, Europejski Urząd Statystyczny (Eurostat)22, czy prywatne przedsięwzięcia, takie jak Knoema ^{[IN – 11]} i World Trave & Tourism Council ^{[IN – 12]}. Na przykład Knoema, to specjalny mechanizm generowania danych, który pozwala na pobranie turystycznych danych statystycznych dla całego świata i poszczególnych państw. Dla Polski dane dotyczą ostatniego trzydziestolecia. I tak, w roku 2014 do Polski przyje-chało 16 mln turystów, wobec 83,7 mln do Francji. Polska pod tym względem lokuje się na 18 miejscu w świecie. Z Polski było 56 mln wyjazdów (piąta lokata w świecie), wobec 84,5 mln z Chin. Niestety mechanizm ten nie pozwala na generowanie danych statystycz-nych, dotyczących turystyki wiejskiej i agroturystyki.

Istnieje szereg definicji turystyki, od interpretacji literaturo-wej począwszy, a na artykułowaniu rzeczywistych potrzeb tury-stów skończywszy. Na podkreślenie zasługuje definicja Światowej Organizacji Turystyki, która ujmuje turystykę, jako: ogół czynno-ści osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok, bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których

głów-20

United Nations World Tourism Organization 21

Organisation for Economic Co-operation and Development

World Trave & Tourism Council (2016), Travel

& Tourism Economic Impact – World doStęP: 06.04.2017

nym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości. Definicja ta została przyjęta do celów statystycznych [IN – 13].

Turystyka dotyczy przemieszczania się ludzi i związana jest z dobrowolną zmianą miejsca ich pobytu. Branża turystyczna obejmuje różne zjawiska i stosunki odnoszące się do ruchu tury-stycznego. Słowo turystyka pochodzi od francuskiego słowa tour.

Oznacza ono wycieczkę z jednego miejsca do drugiego, a następnie powrót do tego pierwszego [Marak 2010].

Liczni badacze, dla podkreślenia szczególnych i istotnych dla nich aspektów turystyki, tworzą własne definicje. I tak, np.

Theobald [1998] określił turystykę, jako: chwilowy przepływ osób, do miejsc znajdujących się poza ich zwykłymi miejscami pracy i za-mieszkania, działań podejmowanych w czasie ich pobytu, w tych miejscach i obiektach stworzonych, aby zaspokoić ich potrzeby. Ma-zur [2002] podkreśla, że: turystyka nie jest pojęciem równoznacz-nym rekreacji ani wypoczynkowi. Rekreacja oznacza wszystkie czyn-ności, podejmowane w celu regeneracji sił, natomiast wypoczynek, to działalność człowieka poza pracą zawodową. W tym sensie wy-poczynek i rekreacja odpowiadają czasowi wolnemu, a turystyka może być jedną z form jego spędzania. Łazarek [1999] twierdzi, że turystykę zestawia się zwyczajowo z potrzebami wyższego rzędu w piramidzie Maslowa [1954], szczególnie z najwyższą potrzebą – samorealizacji.

Różne są kryteria podziału turystyki. Jednym z najważniej-szych jest cel wyjazdu. W tym przypadku najczęściej wymienia się następujące motywy podróży: religijne, pielgrzymkowe, zdro-wotne, biznesowe [Cymańska – Grabowska i Steblik – Wlaźlak 2011]. Do najbardziej rozpowszechnionych rodzajów i definicji turystyki zalicza się:

› turystykę wypoczynkową;

› turystykę krajoznawczą;

› turystykę kwalifikowaną (specjalistyczną);

› ekoturystykę;

› turystykę wiejską (agroturystykę, ekoagroturystykę);

› turystykę zdrowotną;

› turystykę morską;

› turystykę pielgrzymkową (religijną);

› turystykę biznesową;

› turystykę miejską [Gaworecki 2007].

IN – 13

https://pl.wikipedia.org/wiki/Turystyka doStęP: 08.02.2016

Prawie we wszystkich krajach świata, coraz większe znaczenie zdobywa turystyka alternatywna, która kładzie duży nacisk, między innymi, na ochronę środowiska, a jej rozwój powinien odbywać się w harmonii ze środowiskiem, zarówno przyrodni-czym, społecznym, jak i kulturowym. Chodzi tutaj o turystykę przyrodniczą, ekologiczną i im podobne. Szczególnym nurtem rozwojowym jest turystyka na terenach wiejskich. Jest ona jedną z pożądanych form aktywności gospodarczej na tych terenach.

W sferze społecznej jest stosunkowo nową, wspieraną przez rządy państw, formą zapewniającą, z jednej strony wzrost dochodów ludności wiejskiej, a z drugiej pożądanym sposobem podnoszenia jakości życia ludzkości. Lane i Majewski [2001] uważają, że: tu-rystyka uprawiana na terenie wsi, czyli tutu-rystyka wiejska, jest to każda forma turystyki odbywająca się w środowisku wiejskim i wy-korzystująca jego walory. Wiejskość (przyroda, krajobraz, kultura, zabudowa itp.) jest tu główną atrakcją. Podobnie turystykę wiejską rozumieją Mikuta i Żelazna [2004], które twierdzą że: oznacza ona całokształt gospodarki turystycznej, która odbywa się na tere-nach wsi. Jest to forma wypoczynku odbywająca się w środowisku wiejskim, wykorzystująca specyficzne walory i zasoby wsi. Obej-muje ona różnorodne rodzaje rekreacji związane z wędrówkami, krajoznawstwem, poznawaniem wsi, a także osobistymi kontak-tami z jej mieszkańcami.

Częścią turystyki wiejskiej jest turystyka w gospodarstwach rolnych, czyli agroturystyka, związana z pobytem w gospodarstwie rolnym, dotycząca różnych form spędzania czasu wolnego i usług turystycznych świadczonych w obrębie gospodarstwa rolnego.

Agroturystyka jako termin, to już swego rodzaju światowa marka.

Jest ona już powszechnie znana i szeroko stosowana. Eksplozja tego pojęcia, w świadomości społeczeństw, w latach dziewięćdzie-siątych ubiegłego wieku i pierwszych dekadach obecnego wieku spowodowała, że termin turystyka wiejska w języku potocznym, jest niejako spychany do roli drugorzędowej, natomiast prawi-dłowo terminami agroturystyka i turystyka wiejska posługują się w zasadzie właściwi specjaliści.

Termin agroturystyka zawiera w sobie dwie części: agro i turystyka. Agro pochodzi z greckiego słowa agros – rola, zaś agronomos dotyczy zarządzania majątkiem rolnym, natomiast tu-rystyka należy do formy spędzenia wolnego czasu poza miejscem zamieszkania, wywołana głównie potrzebami wypoczynkowymi [Sznajder 2006].

Meyer [2004] stwierdza, że agroturystyka: jest formą turystyki wiejskiej umożliwiającą turystom oraz odwiedzającym jednodnio-wym bezpośredni kontakt z funkcjonującym gospodarstwem rolnym, ogrodniczym lub rybackim oraz uczestnictwo w życiu rodziny za-wodowo i życiowo związanej z wyżej wymienioną działalnością.

Podobnie agroturystykę definiuje Czerwiński [2015], który twierdzi, że jest ona: swoistym pomostem łączącym miasto ze wsią, umożli-wia bliższe kontakty ze społecznością wiejską, pomaga poznawać (gościom) i kultywować (gospodarzom) ludowe tradycje i wiejski styl życia, a dla gospodarstw jest dodatkowym źródłem dochodu z wy-najmu kwater żywienia turystów oraz sprzedaży produktów rolnych.

Pobyt w gospodarstwie agroturystycznym jest niedrogą oka-zją do biernego lub aktywnego wypoczynku poza miastem. Może również mieć wpływ na poprawę zdrowia. Przyczynia się do re-generacji sił fizycznych i psychicznych oraz pozwala turystom na obcowanie z niezanieczyszczonym środowiskiem miejskim [Roman i Niedziółka 2017].

Agroturystykę i turystykę wiejską można analizować z dwóch, odmiennych punktów widzenia; a mianowicie, z punktu widzenia:

› turystów;

› usługodawców zwanych dalej tur-operatorami (rolnicy, lokalne stowarzyszenia agroturystyczne, samorządy lokalne, inni).

Dla pierwszych, jest to forma wypoczynku, zaś dla drugich często – choć nie zawsze – intratne przedsięwzięcie turystyczne. W rze-czywistości, jest to forma działalności usługowej (rekreacyjnej), którą zajmują się obie strony: uczestnicy (wypoczywający goście) oraz organizatorzy wypoczynku (głównie rolnicy). Sceną agrotu-rystyki jest gospodarstwo rolne. Agroturystyka, to forma wypo-czynku odbywającego się na terenach wiejskich, połączona z bazą noclegową i aktywnościami rekreacyjnymi, które odbywają się w konkretnym gospodarstwie rolnym. Wyróżnić można kilka, istotnych cech odróżniających agroturystykę od turystyki wiejskiej [Drzewiecki 2001]:

› agroturystyka ogranicza się do terenów o charakterze rolniczym, a więc pomija formy turystyki odbywające się na terenach, które są wiejskie tylko w znaczeniu administracyjnym;

› agroturystyka ma ścisły związek z gospodarstwem rolnym (lub hodowlanym, rybackim, ogrodniczym, a także porolnym),

pole-gający na wykorzystywaniu budownictwa mieszkaniowego i go-spodarczego ludności wiejskiej dla celów noclegowych;

› agroturystyka zwraca uwagę na rozległość aktywności rekreacyj-nych, które obejmują wypoczynek czynny, realizowany w otocze-niu przyrodniczym gospodarstwa, należących do gospodarstwa:

polach uprawnych, łąkach, wodach i lasach, w formie udziału w produkcji i korzystania z różnorakich usług, świadczonych przez właścicieli gospodarstw, w oparciu o produkcję rolno – spożywczą.

Agroturystyka, jest więc szczególnym rodzajem turystyki, wciąż jeszcze sezonowej, czyli głównie wakacyjnej, wykorzystującej gospodarstwa wiejskie, zwłaszcza w okresie wiosennym, letnim i jesiennym. Przybiera ona różne formy, ale zawsze obejmuje zakwaterowanie, a często również inne usługi. Zakwaterowanie z obsługą umiejscowione jest bezpośrednio w gospodarstwie agroturystycznym. Możliwe jest także zakwaterowanie, z własną obsługą, w najbliższym otoczeniu gospodarstwa wiejskiego lub na terenach należących do tegoż gospodarstwa, np. w domkach, na polach kempingowych oraz namiotowych. Jest wówczas, także formą turystyki wiejskiej w szerszym znaczeniu [Medlik 1995].

Agroturystyka, to bardzo rozpowszechniony rodzaj przedsię-biorczości na obszarach wiejskich. Wsparcie usług agroturystycz-nych, ze środków Unii Europejskiej jest istotnym czynnikiem ich rozwoju. W ofercie agroturystycznej są również zróżnicowane usługi rekreacyjne, zarówno dla turystów planujących spędzenie czasu wolnego czynnie, jak i biernie. Usługi rekreacyjne są świad-czone w najbliższym otoczeniu gospodarstwa agroturystycznego (np. grillowanie, jazda konna, rowerem, bryczką), jak i poza nim (np. grzybobranie, wycieczki piesze, zwiedzanie zabytków itp.) [Niedziółka 2015].

Turystyka wiejska i agroturystyka, wciąż zdobywają, coraz to szersze grono zwolenników. Stwarzają one bowiem nowe możli-wości wykorzystania przestrzeni wiejskiej, zabudowań rolniczych, lokalnej infrastruktury, zaś uzyskiwane przez kwaterodawców dodatkowe dochody, mogą stanowić zalążek aktywizacji gospo-darczej obszarów wiejskich. Rozwój tej formy przedsiębiorczości, to nie tylko szansa dla poszczególnych gospodarstw, ale także dla wsi. Agroturystyka i turystyka wiejska, to kreowanie nowych funk-cji obszarów wiejskich, to także szansa aktywizafunk-cji gospodarczej kobiet wiejskich [Kania 2003].

Jak już wcześniej wspomniano, w praktyce agroturystykę bardzo często utożsamia się z turystyką wiejską, tymczasem mię-dzy nimi istnieją widoczne różnice. W literaturze przedmiotu najczęściej występują trzy ujęcia w definiowaniu agroturystyki [Żmija 1999]:

› agroturystyka, jako turystyka na terenach wiejskich (rural to-urism): jest terminem określającym wszelką turystykę na wsi. Za-liczamy tutaj różne formy turystyki kwalifikowanej, weekendowej i wycieczkowej. W praktycznym działaniu oznacza to, że każdy przejaw turystyki pozamiejskiej można określić jako uprawianie agroturystyki;

› agroturystyka, jako turystyka związana z rolnictwem (agrito-urism): jest oferowana, jako produkt turystyczny bezpośrednio związany ze środowiskiem rolniczym, produktami rolnymi. Do produktu turystycznego należą również przejawy miejscowej tra-dycji, np. święta lokalne, festyny, wykopki, zbiór owoców, praca na roli, czy też sianokosy;

› agroturystyka, jako pobyt turystyczny w gospodarstwie wiejskim (farm tourism): ta forma określana jest przez miejsce pobytu i za-jęcia, które się tam odbywają. Pobyt na farmie dotyczyć może różnych zainteresowań, czy grup społecznych, np. może być zor-ganizowany dla osób niepełnosprawnych, starszych, z małymi dziećmi, dla miłośników jazdy konnej.

Reasumując, można stwierdzić, że agroturystyka, to szeroki zakres usług, zajęć i urządzeń, bazujących na charakterystycznych dla wsi cechach (wartościach), które rolnicy i społeczność wiejska sprzedają turystom, w celu zaspokojenia ich potrzeb, w zakresie rekreacji i spędzenia wolnego czasu.

Żmija [1999] stwierdza, że do wzrostu tego zainteresowania agroturystyką i turystyką wiejską przyczyniły się:

› zmiany w upodobaniach i w zachowaniach turystów oraz krytyczny ich stosunek do klasycznych form wypoczynku;

› promocja tej formy turystyki, mającej na celu rozwój gospodarczy wsi;

› potrzeba ochrony przyrody i krajobrazu;

› zmiana motywów zachowań turystów, którzy coraz częściej za-stępują dotychczasowy model biernego wypoczynku, chęcią do-świadczenia czegoś nowego (poznawania kraju, regionu, wsi i ich żywego kontaktu ze środowiskiem naturalnym i krajobrazem);

› wprowadzone, w niektórych regionach ograniczenia turystyki, ze względu na konieczność ochrony nadmiernie eksploatowanego środowiska przyrodniczego.

Do rozwoju turystyki wiejskiej i agroturystyki przyczynia się moż-liwość uruchomienia wielu zasobów, a do najważniejszych z nich możemy zaliczyć:

› naturalne zasoby i walory danego środowiska (warunki przyrodni-cze i klimatyczne, sposoby i metody gospodarowania), określające specyfikę regionu, wsi (np. region Małopolski, region Mazurski, wieś góralska, wieś mazurska);

› materialne zasoby kultury, np. domy kultury, świetlice, muzea, stare gospody itd.;

› duchowe dziedzictwo kultury, a więc język (gwara) i jego wytwo-ry, np.: legendy, gawędy, pieśni, baśnie, regionalne zespoły pieśni i tańca, zwyczaje i obyczaje charakterystyczne dla danego środo-wiska, obrzędy świąteczne, regionalne wesela, historia i kultura danego regionu, w róż nych formach utrwalana i kultywowana.

Na rozwój turystyki wiejskiej i agroturystyki duży wpływ ma także baza noclegowa, baza żywieniowa, szeroko rozumiany sys-tem usług (poczta, bank, biblioteka, klub, wypo życzalnia sprzętu sportowego itd.), system wszelkiej informacji dotyczą cej, np. tras turystycznych, bazy noclegowej i wyżywieniowej, komunikacji, itp.

Według Kaczmarka [2010] oferta turystyczna, inaczej produkt turystyczny, to zestaw składników materialnych i niematerialnych, opartych na możliwościach spędzania czasu w miejscu docelowym,

Według Kaczmarka [2010] oferta turystyczna, inaczej produkt turystyczny, to zestaw składników materialnych i niematerialnych, opartych na możliwościach spędzania czasu w miejscu docelowym,