(Na przykładzie wybranych katalogów księgarskich)
Księgarstw o jak o specyficzna gałąź handlu, od początku swego istnienia związane było z nauką; „Księgarstwo było i jest środkiem do osiągnięcia wysokiego poziom u n au k i” - pisał J. Zaw adzki w swojej pracy O księgarstwie w Polszczę . D o dzisiaj słowa te nie straciły swego znaczenia. Pow staw anie i rozwój księgarń w nowożytnej E uropie, a tym samym i w Polsce związane było ze w zrostem znaczenia nauki i rozkwitem uniwersytetów.
Pierwszą polską księgarnią była oficyna uniwersytecka, pow ołana do życia wraz z założeniem A kadem ii Krakowskiej w 1364 r. K sięgarnia ta służyła przede wszystkim profesorom i stu d en to m uczelni2. Z czasem, wraz z rozwojem i upow szechnianiem się nauki, poszerzył się krąg odbiorców książek, a tym samym nastąpił bujny rozwój księgarstwa, nie tylko w dużych ośrodkach naukowych, ale i na prowincji. W zrosło znaczenie książki
w
życiu m niej wykształconych grup społeczeństwa. Pom im o to, nadal największym prestiżem cieszyły się księgarnie działające w dużych m iastach, ośrodkach uniw ersyteckich, gdzie na rzecz polskiej nauki pracowali uczeni i badacze.C en tru m życia naukow ego na ziem iach polskich X V I i X V II w. był Kraków, w późniejszym o kresie dołączyły do niego W arszawa i W ilno, a także Poznań, Lwów i W rocław. D ziałające tam księgarnie prow adzili ludzie światli i wykształceni, którzy dostrzegali znaczenie książki naukow ej w rozw oju nauki. Tym samym dbali o to, aby w księgarniach do nich należących nie zabrakło dzieł ważkich dla poszerzania i zdo
bywania wiedzy. Szczególne pow iązanie księgarstwa z nauką nastąpiło w Polsce w okresie O św iecenia. Wówczas głównym ośrodkiem księgarskim stała się Warszawa.
D ziałalność takich księgarzy, jak M itzler de K olof, P io tr D ufour, M ichał G róll oraz Jó zef Zaw adzki i Franciszek S. Dm ochow ski opierała się przede wszystkim na u p o
1J . Z a w a d z k i , O księgarstwie w Polszczę, „Pamiętnik Warszawski” 1818,1 .12, s. 468.
2 S . C z a r n o w s k i , Rys historii księgarstwa w ogóle, a u nas w szczególności, „Warszawski Rocznik Literacki” 1872, R. 2, s. 283.
wszechnianiu książek naukowych. Ich oficyny zaliczane były do najlepiej zao p atrzo nych w dzieła naukowe. Jednocześnie, spotykali się tu literaci i ludzie nauki.
Księgarstwo polskie w X IX w., chociaż ograniczone kordonam i zaborów p ro sp e
rowało równie pomyślnie, ja k w okresie poprzedzającym upadek Rzeczypospolitej.
N ajprężniej działały te księgarnie, k tó re funkcjonowały w dużych ośrodkach n au k o wych i kulturalnych. Istniejące tam szkoły i wyższe uczelnie gwarantowały odbiór książek, co dla księgarzy będących także handlow cam i m iało isto tn e znaczenie ek o nomiczne. Systematyczny i gwarantowany w zrost dochodów księgarń, pozw alał na stałe poszerzanie asortym entu o now e dzieła, isto tn e dla upow szechniania wiedzy.
W ielu księgarzy w szczególny sposób związanych było z nauką, należał do nich Józef Zawadzki, księgarz wileński, który niem alże od początku swojej działalności księgar- sko-wydawniczej piastow ał tytuł księgarza i nakładcy okręgu szkolnego w W ilnie. Po nim funkcję tę przejął Teofil Gliicksberg. D o ich obow iązków należało zaopatryw anie w podręczniki i książki naukow e uczniów i profesorów w ileńskiego okręgu szkolnego.
M im o trudności spowodowanych sytuacją polityczną kraju, księgarze starali się roz
powszechniać dorobek nauki rodzim ej i światowej. D ostarczali czytelnikom przede wszystkim dzieł autorów polskich, a do p iero w dalszej kolejności prac zagranicznych.
Starano się o to, aby czytelnicy otrzymywali książki najbardziej ak tualne, inform ujące o najnowszych osiągnięciach nauki.
R olę reklam y w handlu doceniano już od najdawniejszych czasów. O jej znaczeniu nie zapom inali także księgarze. Jej rozwój w X IX w. spow odow any był również rosnącym wśród właścicieli oficyn zrozum ieniem dla roli inform acji o książce. K się
garze polscy stosowali różne środki reklamy. Ukazywały się prospekty wydawnicze, ogłoszenia o prenum eracie, wydawano katalogi księgarskie, inform ow ano o nowych książkach poprzez ogłoszenia prasowe. W łaśnie owe ogłoszenia prasow e były n ajb ar
dziej popularną form ą inform ow ania o nowościach wydawniczych, gdyż miały one szerszy zasięg oddziaływania. G azety i czasopism a docierały bowiem do szerszego kręgu czytelników niż katalogi księgarskie. Jednakże najbardziej pełną form ą reklam y książki były i pozostały katalogi księgarskie lub księgarsko-nakładcze3. Księgarze polscy publikowali najczęściej katalogi asortym entow e i nakładowe. N atom iast - wg opinii K arola E streichera prawie w ogóle nie ukazywały się katalogi antykwaryczne Katalogi, k tóre w owym czasie dostarczały czytelnikom i klientom księgarń inform acji o nowościach i ich zasobach stały się jednym ze źródeł służącym m.in. poznaniu rozwoju nauki, szerzeniu się wiedzy w społeczeństwie. Jak pisze J. R udnicka - „[...]
katalogi zawierają ważny, a czasami jedyny m ateriał świadczący o przenikaniu książki w życie społeczeństwa i n aro d u ”5. K atalogi księgarskie stanow ią podstaw ow ą bazę źródłową do poznania oferty wydawniczej księgarń, pozw alają także na częściową analizę ich działań w zakresie popularyzacji osiągnięć nauki. Liczba i jakość ukazują
3 A . P i I a k , Prasowe ogłoszenia księgarskie jako iródio do dziejów książki, „Studia o Książce” 1976,
Książka naukowa w księgarniach polskich.. 37
cych się katalogów uzależniona była od zam ożności firmy. Część oficyn, prowadzących jednocześnie działalność wydawniczą, publikow ała katalogi księgarsko-nakładczc, inne tylko księgarskie.
W niniejszej pracy, katalogi księgarskie stały się m ateriałem źródłowym do zbada
nia naukow ego asortym entu polskich księgarń okresu międzypowstaniowego. Z e względu na fakt, iż zarów no publikacje naukow e jak i popularnonaukow e, pełniły wówczas pod o b n e funkcje w upow szechnianiu wiedzy, w pracy przyjęto szerokie pojęcie książki naukow ej, obejm ujące oba rodzaje literatury. B adaniam i objęto 36 dostępnych katalogów wydanych w latach 1830-1876 na ziemiach byłego Królestw a Polskiego, opublikow anych w znacznej większości przez znane firmy wydawnicze, działające w dużych ośrodkach naukowych.
Najwięcej, bo aż 14 z analizowanych katalogów pochodzi z Warszawy. Wydane zostały przez takie firmy księgarsko-wydawnicze, jak: Spółka Józef Zawadzki i Józef W ęcki, G e b eth n er i Wolff, Sam uel O rgelbrand, H enryk N atanson oraz firmy księgar
skie A laksandra Nowoleckiego, Sam uela H. M erzbacha, Celsa Lewickiego. Swoje katalogi wydawały także K sięgarnie Ojców Pijarów i Księży Misjonarzy.
Spośród księgarzy krakow skich największym prestiżem cieszyła się firm a D aniela E. Friedleina, k tóra każdego roku publikow ała katalogi inform ujące o bogatych zasobach swojej księgarni. W K rakow ie działali również Józef Czech i Józef Cypccr.
W e Lwowie inform acje o nowych książkach rozpowszechniały księgarnie należące do Franciszka Pillera i Spółki, Edw arda W iniarza, H enryka K allenbacha oraz Karola Wilda.
M iasto Poznań i okolice zaopatrywały w książkę polską firmy księgarsko-wydaw
nicze Józefa Lissnera i Ja n a K onstantego Żupańskiego. W W ilnie znanymi księgarza
mi byli, w spom niany Jó zef Zaw adzki oraz Teofil G lucksberg i brat Sam uela O rgel
b randa, Maurycy.
Celem niniejszej pracy nie będzie więc ocena działalności firm księgarskich, ale ukazanie wzajemnych pow iązań między działalnością popularyzatorską oficyn księ
garskich i wydawniczych a nauką. K atalogi księgarskie pozwalają bowiem stwierdzić, czy doko n an ia polskiej i światowej nauki miały lub mogły mieć wpływ na upow szech
nianie wiedzy, a także w jakim stopniu rodzim a i obca książka naukow a odpow iadała na zapotrzebow ania czytelnicze klientów księgarń.
Szczegółowa analiza zapisów bibliograficznych zawartych w wybranych katalogach pozw oliła wyłonić zestaw piśm iennictw a naukow ego i na tej podstaw ie wysnuć w nio
sek, że w badanym okresie dzieła naukow e stanowiły około 22% ogólnej liczby książek oferow anych przez działające wówczas księgarnie. Największy wybór publikacji n a
ukowych miały księgarnie D .E. Friedleina w K rakow ie i S. M erzbacha w Warszawie oraz E rn e sta W. G iin th era w Lesznie.
P róba porów nania liczby tytułów naukowych zawartych na łamach katalogów z zamieszczonymi w Bibliografii polskiej K arola E streichera wypada na niekorzyść tych pierwszych. Należy domniemywać, iż inform acje o znacznej liczbie z tych publi
kacji, k tó re oferowały księgarnie, nigdy nie trafiały na karty katalogów księgarskich.
P raw dopodobnie były to dzieła poszukiw ane tak, że ich nakład rozchodził się szybko.
Tytuły te nie wymagały dodatkow ej reklamy. Innym pow odem braku inform acji
0 wielu interesujących książkach mogła być cenzura. N iektóre wydawnictwa reklam o
wane były kilkakrotnie, czasami jako kolejne wydanie, innym razem , jako książki nie sprzedane.
Piśm iennictwo naukow e oferow ane przez księgarnie, to w głównej m ierze dzieła autorów polskich. N ie brakow ało również tłum aczeń, k tó re odegrały niem ałą rolę w upow szechnianiu zdobyczy nauki światowej. Publikacje tłum aczone na język polski z nauk ścisłych i takich dziedzin jak medycyna, rolnictw o i ekonom ia, stanowiły niem alże 50% odnotow anej literatury naukow ej. Jednakże, wraz z rozw ojem badań rodzimych polska książka naukow a całkowicie zdom inow ała rynek księgarski. K się
garnie oferowały publikacje z różnych dziedzin wiedzy. Świadczyć to m oże o istnieją
cym zarów no w śród księgarzy, jak i ich klientów , szerokim zainteresow aniu nauką 1 wynikami jej badań. N iem alże we wszystkich księgarniach podaż publikacji n a u k o wych charakteryzowała się podobnym i proporcjam i tematycznymi.
Wnikliwy przegląd zawartości katalogów pozw ala domniemywać, iż w owym czasie największą poczytnością cieszyły się wydawnictwa dotyczące historii Polski, przem a
wiają za tym k ilkukrotne wznowienia dzieł autorów oświeceniowych i badaczy współ- czenych. Łącznie, książki dotyczące historii Polski i historii powszechnej stanowiły około 22% ogólnej liczby publikacji naukowych.
W śród prac autorów wieków poprzednich popularnością cieszyły się dzieła Adam a Naruszewicza, M arcina Bielskiego, T eodora Wagi, Juliana U. Niemcewicza. H istońa narodu polskiego A. Naruszewicza należała wówczas do prac fundam entalnych. K o
lejne jej wydania odnotow ane zostały w katalogach J. L issnera, J. Cypcera, J. Czecha oraz S. O rgelbranda, J. Klukowskiego, H. N atansona i H. K allenbacha. W tych samych księgarniach m ożna było nabyć Kronikę po lską M. Bielskiego oraz H istońę królów i książąt polskich T. Wagi. Popularnością wśród czytelników, o czym świadczyły kolej
ne, notow ane edycje (W arszawa 1819, W rocław 1836, K raków 1860) cieszyły się Dzieje panow ania Zygmunta 1113X3. Niemcewicza. D zieło tego historyka i twórcy dram atów było sprzedaw ane w księgarniach S. M erzbacha, G eb eth n era i W olffa, E. G u n th era, J. Lissnera i J. Cypcera. W katalogach księgarskich m ożna odnaleźć takie prace, jak B ernarda W apowskiego Dzieje Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (wy
dana w W ilnie w latach 1847-1848), czy M ichała Stryjkowskiego Kronika polska, litewska iżm u d zka [W arszawa 1846].
W śród dzieł autorów współczesnych dom inują publikacje wybitnych historyków takich, jak Jerzy S. Bandtkie, Jó zef Łukaszewicz, T om asz D ziekoński, T eo d o r Na- rbutt. Jednakże najwięcej notow ano publikacji Joachim a Lelewela. T en znam ienity historyk polski zdobył sobie trw ałe m iejsce w nauce światowej jako p re k u rso r i now a
to r w niektórych dziedzinach historii pow szechnej6. Joachim Lelew el był au to rem szeregu prac wydawanych najpierw w Polsce, a później za granicą. Jego publikacje dotyczyły w głównej m ierze historii Polski. Uczony zajm ował się rów nież zagadnie
niam i teo rii historiografii. W ynikiem tych zainteresow ań była publikacja O historii i je j rozgałęzieniach (W arszawa 1826). W ydawnictwo to zostało o d notow ane w k ata
logach kilku firm. Spośród dzieł omawiających historię Polski najczęściej w ym ieniane 6 M . S e r e j s lei, Historiografiia. W. Historia nauki polskiej, 1 3, Wrocław 1977, s. 676.
Książka naukowa w księgarniach polskich... 39
byty Dzieje Polski wydane w W arszawie w 1828 r., następnie we W rocławiu w 1849 i w Poznaniu w 1859, Narody na ziemiach słowiańskich przed pow staniem Polski (P o
znań 1853 r.) oraz Polska wieków średnich (Poznań 1841). Wszystkie te edycje od n o tow ują katalogi księgarń S. M erzbacha, J. Zawadzkiego, J.K. Żupańskiego, J. Lissne- ra, J. Czecha i H. K allenbacha. O dużej poczytności prac J. Lelewela świadczą kolejne wydania każdego z tytułów. Na tak dużą popularność miały zapewne wpływ osoba a u to ra o raz now oczesne spojrzenie na zagadnienia historii.
D zieło innego historyka Jerzego S. B andtkiego Dzieje Królestwa Polskiego opubli
kow ane we W rocławiu w 1820 r. rozpow szechniane było przez księgarnie J. Czecha, Ojców Pijarów, S. M erzbacha i C. Lewickiego. Inne prace tegoż au to ra - Historię drukarń w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litew skim (Kraków 1926) oraz Historię drukarń krakowskich - wydaną także w K rakow ie w latach 1818 i 1853, znajdujem y w księgarniach S. O rgelbranda, S. M erzbacha, J. Zawadzkiego, J. Czecha, H. N atansona, D .E. F riedleina i J. Klukowskiego.
H isto rią Litwy zajmował się w tym czasie T eo d o r N arbutt. Jego utwory Dzieje starożytne narodu litewskiego wydane w W ilnie w 1835 r. oraz Dzieje wewnętrzne narodu litewskiego (W ilno 1843) rozpow szechniane były przez księgarnie S. O rgelbranda, J. Klukow skiego, J. Zaw adzkiego, H. N atansow a, W. W iniarza, J. Cypcera i J. Czecha.
Księgarz poznański J.K. Ż upański był nakładcą pracy poświęconej zagadnieniom historii szkolnictw a, autorstw a Józefa Łukasiewicza. Publikacja Historya Szkół w K o
ronie i Wielkim Księstwie Litew skim (Poznań 1849-1859) przedstaw iała pow stanie
wskiego - Wstęp do historyipowszechnej (W arszawa 1812).
N iem ałą rolę w owym czasie zaczęły odgrywać drukow ane źródła historyczne.
R osnące zainteresow anie, tego typu publikacjam i, wśród czytelników potw ierdzają kolejne edycje dzieł Franciszka Nowakowskiego - Źródła do dziejów Polski (Berlin 1841) i Szczęsnego M oraw skiego Materyały do Konfederacyi Barskiej (Lwów 1851).
D użą poczytnością cieszyły się także książki dotyczące historii powszechnej. Wy
m ienić tutaj należy dzieła: J.M . Schroeka - Historya powszechna, wydane w W ilnie w 1813 r. oraz Fryderyka R iihsa Rys dziejów wieków średnich (W ilno 1838-1839), a także Tom asza D ziekońskiego Historya A nglii (W arszawa 1946) i Historya Francji, któ ra ukazywała się w W arszaw ie w latach 1845-1848. Książki te m ożna było nabyć niem alże we wszystkich księgarniach.
K olejne m iejsce pod względem liczby notow anych tytułów zajmowały w katalogach księgarń publikacje językoznawcze, zwykle około 20% ogółu oferowanych książek naukowych. W śród wydawnictw językoznawczych najliczniejszą grupę tworzyły p o d ręczniki do nauki języka polskiego i niem ieckiego, dalej podręczniki umożliwiające poznanie języka francuskiego, angielskiego, łacińskiego i rosyjskiego. Były to przede wszystkim gram atyki. Słowniki językowe, dwu- i wielojęzyczne, będące ważnym n a
rzędziem pom ocniczym w procesie nauki języka obcego stanowiły pokaźną część
piśmiennictwa. D o bardzo popularnych należały słowniki trójjęzyczne, najczęściej polsko-francusko-niem ieckie. A utorzy pow szechnie wówczas znanych podręczników i słowników to Celestyn M rongovius i F. A n to n i W oelke. K sięgarnią, k tó ra posiadała największy zasób tego typu książek była oficyna firmy J. Zaw adzki i J. W ęcki w W ilnie, oraz księgarnie A Nowoleckiego, J. Czecha, S. M erzbacha, J. Cypcera i D.E. Fried- leina.
N iem alże w każdym katalogu księgarskim notow ano prace językoznawcze H ipolita Cegielskiego. Jego dziełaN auka o poezji., zawierająca terię poezji (wydana w Poznaniu w 1851 r.), o ra z O słowie p o lskim (P oznań 1852) znalazły się w księgarniach T. G lucksberga, H. N atansona, J. Czecha, H. K allenbacha, J. Ż upańskiego i S. O rgel
branda. Popularność H .Cegielskiego wiązała się z now atorskim i w owym czasie, poglądam i au to ra na wszelkie zagadnienia dotyczące języka. W swoich pracach b a dawczych zastosował, jako pierwszy w Polsce językoznawca m etodę porównawczą.
Niestety jego dzieła nie wywarły wpływu na rozwój polskiej gram atyki, gdyż były przedwczesne.
D użą poczytnościa cieszyły się E uzebiusza Słowackiego, Prawidła wymowy ipoezyi wydane w W ilnie w latach 1826 i 1847, oraz Tadeusza Szum skiego - D okładna nauka języka i stylu polskiego (Poznań 1809 i 1819) i K arola M echerzyńskiego Prawidła
ortografii i języka polskiego.
Księgarnie oferowały niewiele książek z historii i teorii literatury. N ajbogatszy wybór wydawnictw z tej dziedziny miały oficyny H. N atansona, M. O rgelbranda, Ojców Pijarów oraz D .E. Friedleina. Dziwi tak mała ilość książek literaturoznaw czych w księgarniach, m im o notow anego rozkw itu badań nad literatu rą i językiem ojczy
stym. W śród uczonych, którzy rozpoczęli jeszcze w X V III w. akcję ratow ania polskiej kultury piśm ienniczej był Józef Jędrzej Z ałuski, a u to r dzieła Bibliotheca Poetarum Polonorum. W początkach X IX w. wzrosło znaczenie bibliografii i prac o charakterze bio-bibliograficznym. Takim była Feliksa Bentkow skiego Historya literatury polskiej (wydana w W arszawie w 1. 1814 i 1827) i dwutomowy Dykcyonarz poetów polskich księdza H ieronim a Juszyńskiego, którego pierwsze wydanićWikazało się w Krakow ie w 1820 r., uwzględniający nie tylko książki, ale i druki u lo tn e oraz broszury. R ozsze
rzeniem i uzupełnieniem powyższych opracow ań była wydana w W ilnie, w latach 1840-1857 bibliografia Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i n a u k w Polsce...
A dam a Jochera, k tórą odnotow ały katalogi księgarń - M aurycego i Sam uela O rg el
brandów , Ojców Pijarów, J. Zawadzkiego, E. W iniarza, E. G iinthera. W spom niana praca F. Bentkowskiego stała się podstaw ą syntetycznych ujęć całości literatury polskiej, przyniosła p róbę nakreślenia drogi rozw oju polskiego piśm iennictw a u jm u jąc dzieje literatury polskiej w sześć okresów 7. W zorowali się na niej Lesław Ł ukasze
wicz pisząc Rys dziejów piśm iennictwa polskiego (Poznań 1859) oraz K azim ierz W. W ójcicki, a u to r utw ofu Historya literatury polskiej (W arszawa 1845).
K atalogi oficyn M. O rgelbranda, D .E. F riedleina, H. K allenbacha, H . N atansona, J. Zawadzkiego zamieściły inform ację o wydawanej w K rakow ie w latach 1840-1857, pracy M ichała W iszniewskiego Historya literatury polskiej. To dziesięciotom ow e
dzie-7 J ■ K r z y ż a n o w s k i , Historia literatury. W: Historia nauki polskiej, t. 3, Wrocław 1977, s. 739.
Książka naukowa w księgarniach polskich... 41
to profesora U niw ersytetu Jagiellońskiego było w rzeczywistości szerokim om ów ie
niem dziejów kultury polskiej, jego treść daleko wykraczała poza ramy określone w tytule. Podobny c h arak te r m iała publikacja A leksandra M aciejowskiego Piśmien
nictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do 1830 (W arszawa 1851), W yróżniała ją wysoka w artość inform acyjna, m im o iż a u to r doprow adził swoją historię tylko do połowy X V II w.8
Jednym z tw órców p rac dotyczących historii literatury polskiej był Józef M aksym i
lian O ssoliński. Jego W iadom ości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej miały ch arak ter bio-bibliograficzny, pośw ięcone były pisarzom , publicystom i tłum a
czom. K siążkę tę sprzedaw ano w księgarniach D .E. F riedleina, Józefa Czecha, J. Klu- kow skiego o ra z J. Z aw adzkiego w W ilnie. T e sam e oficyny oferowały także dzieło M aurycego M ochnackiego O literaturze polskiej wieku X IX , którego pierwsza edycja ukazała się w W arszaw ie w 1830 r., a n astęp n a w Poznaniu w 1845.
K atalogi zaw ierają niew iele opisów wydawnictw dotyczących literatury powszech
nej, do nielicznych wyjątków należy M ikołaja G recza - Rys historyczny literatury rosyjskiej (W arszawa 1823) w tłum aczeniu znakom itego polskiego językoznawcy Sa
m uela Bogum iła L indego. N iestety, księgarze niezm iernie rzadko zamieszczali w tym czasie inform acje o nowych publikacjach J.B. Lindego. M oże to być potw ierdzeniem wcześniejszej tezy, iż książki poczytne nie wymagały tak szerokiej reklamy, stąd n iejed n o k ro tn ie b rak w katalogach księgarskich inform acji o interesujących wydaw
nictwach.
L ite ra tu ra filozoficzna nie była szeroko rozpow szechniana poprzez księgarnie.
M iłośnikom filozofii oferow ano zarów no dzieła autorów starożytnych ja k i współczes
nych. W ydane w W arszaw ie w 1845 r. Dzieła P latona odnotow ały katalogi S. O rgel
branda, H . N atan so n a i J. Zaw adzkiego. Poczytnością cieszyła się praca niem ieckiego filozofa Jo h a n n a G. H erd e ra Pomysły do dziejów rodzaju ludzkiego, a także W ilhelm a B. T en n em an a - R y s historyifilozofii (K raków 1836-1839) w tłum aczeniu J.H . Rze- sińskiego. K atalogi kilku księgarń nadm ieniają o posiadanych na składzie pracach Im m anuela K anta, w tym m .in. o Rozprawie filozoficznej o religii i moralności. Publi
kacje tychże au to ró w rozpow szechniały księgarnie : J.K. Ż upańskiego, J. Czecha, G eb e th n e ra i W olffa, C. Lewickiego.
P okaźną grupę, w śród oferow anych wydawnictw społecznych stanowiły książki praw nicze, lecz tylko w nielicznych oficynach m ożna było znaleźć więcej niż kilkana
ście różnych tytułów. N ajwięcej literatu ry prawniczej posiadały księgarnie D .E. F ried leina, J. L issnera, J. Z aw adzkiego i J. W ęckiego oraz J. Cypcera.
S tan n a u k praw nych w początkach X IX w. w Polsce, uzależniony był od ich poziom u w poszczególnych ośrodkach uniwersyteckich. D o najczęściej publikow anych utw o
rów należały p race teoretyczne, po 1832 r. nastąpił ilościowy spadek wydawnictw prawniczych. D otychczasow i teoretycy zm ienili niejako swoje zainteresow ania, zajęli się zagadnieniam i h isto rii u stro ju i praw a polskiego. K atalogi księgarskie zawierały też inform acje o posiadanych wydawnictwach, publikow anych jeszcze w X V III w., jak np. Ja n a D ługosza Statuta Regni Poloniae, czy G ustaw a Lengnicha Prawo pospolite
8 Tamże, s. 740.
Królestwa Polskiego (edycje z lat 1762 i 1768). Dzieła te sprzedaw ano u E. G iinthera, T. G lucksberga, J. L issnera, M. O rgelbranda i D .E. Friedleina. D ziew iętnastw ieczne księgarnie miały również prace Tadeusza Czapskiego - O litewskich i polskich prawach oraz H ugona Kołłątaja Prawo polityczne narodu litewskiego wydane w W arszawie w 1780 r. W śród utw orów autorów współczesnych, dom inowały opracow ania Jo ach i
ma Lelewela Początkowe prawodawstwo polskie, cywilne i kryminalne za czasów Jagiel
lonów (1827 r.), Wacława M aciejowskiego H istoryaprawodawstw słowiańskich (W ar
szawa 1832-1835). W księgarniach Ojców Pijarów , J. Zaw adzkiego, S. M erzbacha, G eb eth n era i W olffa oraz M. O rgelbranda oprócz wymienionych m ożna było nabyć pracę Jan a Bandtkie-Stężyńskiego Historya praw a polskiego (W arszawa 1850), będącą zbiorem faktów i źródeł do historii u stro ju Polski . W ybitnym, w owym czasie p rzed stawicielem szkoły historycznej był R om uald H ube, a jedyna jego praca notow ana w katalogach to Ogólne zasady nauki prawa karnego opublikow ane w W arszawie
szawa 1832-1835). W księgarniach Ojców Pijarów , J. Zaw adzkiego, S. M erzbacha, G eb eth n era i W olffa oraz M. O rgelbranda oprócz wymienionych m ożna było nabyć pracę Jan a Bandtkie-Stężyńskiego Historya praw a polskiego (W arszawa 1850), będącą zbiorem faktów i źródeł do historii u stro ju Polski . W ybitnym, w owym czasie p rzed stawicielem szkoły historycznej był R om uald H ube, a jedyna jego praca notow ana w katalogach to Ogólne zasady nauki prawa karnego opublikow ane w W arszawie