U ż y tk o w n ic y b ib lio te k uczelni te c h n ic z n y c h m a ją w ie le m o ż liw o ś c i k o rz y s ta nia ze z b io ró w b ib lio te c z n y c h : m o g ą k o rz y s ta ć z c z y te ln i lu b w y p o ż y c z a ć m a te ria ły d ru k o w a n e o ra z k o rz y s ta ć z e-kolekcji. W krę g u z a in te re s o w a ń u ż y tk o w n ik ó w uczelni te c h n ic z n y c h , z n a jd u ją się p u b lik a c je z a w ie ra ją c e n a j n o w szą w ie d z ę , in fo rm a c je d o ty c z ą c e n a jn o w s z y c h b a d a ń i o d k ry ć n a u k o w y c h . D e d y k o w a n a te j g ru p ie in fo rm a c ja w p o s ta c i p u b lik a c ji n a u k o w e j po w in n a być w ia ry g o d n a , re c e n z o w a n a , w y c z e rp u ją c a , a k tu a ln a i n a jn o w s z a . P u b lik a c ja d ru k o w a n a nie za w sze je s t w s ta n ie s p e łn ić te k ry te ria , np.: ze w z g lę d u na czas p ro ce su w y d a w n ic z e g o czy o g ra n ic z o n y d o s tę p ze w z g lę du na liczb ę e g z e m p la rz y . M ię d z y in n y m i z ty c h p o w o d ó w ta k in te n s y w n ie ro z w ija się p u b lik o w a n ie e le k tro n ic z n e . P o ja w ie n ie się e-książki nie o z n a c z a z a s tą p ie n ia czy w y e lim in o w a n ia książki tra d y c y jn e j, p rz e c iw n ie e-książki p o z w a la ją na a lte rn a ty w n y w y b ó r c z y ta n ia z w o le n n ik o m te c h n o lo g ii in fo r m a ty c z n y c h , k o m p u te ró w czy In te rn e tu . N ie bez z n a c z e n ia p o z o s ta je fa k t, iż
7 W ię ce j in fo rm a c ji d o tyczą cych w y n ik ó w b a d a n ia p ozio m u s a tysfa kcji c z yte ln ikó w z a w a rto w re fe racie : B. Feret, I. G a jd a , I. Sójkow ska, Ł ód zka fa b ry k a in fo rm a c ji n au ko w ej. B a d a n ie s a ty s fa k c ji i o cze kiw a ń
u ż y tk o w n ik ó w B ib lio te k i G łó w n e j P o lite c h n ik i Ł ó d z k ie j [o n lin e ], E le ktro n iczn y B iu letyn In fo rm a c y jn y
B ib lio te k a rz y EBIB 2 0 0 3 , n r 7 [d o stę p : 1 2 .0 9 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o rld W id e W e b : h ttp ://e b ib .o s s . w ro c .p l/m a tk o n f/to ru n /fe re t.p h p .
D a g m a r a B u b e l
z b io ry b ib lio te k c y fro w y c h i re p o z y to rió w są c o ra z b a rd z ie j d o c e n ia n e p rze z p ra c o w n ik ó w i s tu d e n tó w . B ib lio te k a c y fro w a je s t b a rd z o w a ż n y m o g n iw e m w p ro c e s ie k s z ta łc e n ia na o d le g ło ś ć . P rz y c z y n ia ją c się d o w s p ie ra n ia p ro c e su d y d a k ty c z n e g o je s t o d p o w ie d z ią na w c ią ż ro s n ą c e w y m a g a n ia u ż y tk o w n ik ó w w z a k re s ie n ie o g ra n ic z o n e j d o s tę p n o ś c i d o z b io ró w b ib lio te k i. E-kolekcje m o g ą je d n a k z a ró w n o z a c h ę c a ć ja k i z n ie c h ę c a ć u ż y tk o w n i ków. E le k tro n ic z n a fo rm a , w ie lo ś ć i ró ż n o ro d n o ś ć fu n k c ji, o d m ie n n e in te r fe js y p la tfo r m n ie k o rz y s tn ie w p ły w a ją na p rz y z w y c z a jo n y c h d o k a rtk o w a n ia p o d rę c z n ik ó w tr a d y c jo n a lis tó w . Pewne je s t je d n a k to , że s tu d io w a n ie , p ra c a n a u k o w a i b a d a w c z a o p ie ra ć się b ę d ą na h y b ry d o w y c h ko le kcja ch z b io ró w n a u k o w y c h , k tó ry c h d o s ta rc z a n ie je s t w p is a n e w m isję w s p ó łc z e s n e j n a u k o w e j b ib lio te k i te c h n ic z n e j. N a tle w s p ó łis tn ie n ia tra d y c y jn y c h i n o w o czesn ych ź ró d e ł in fo rm a c ji w d z ia ła ln o ś c i b ib lio te k ucze ln i te c h n ic z n y c h z a u w a ż a ln e s ta ją się z m ia n y p re fe re n c ji u ż y tk o w n ik ó w o ra z k o n s e k w e n c je te g o p ro ce su . W z ro s t z a in te re s o w a n ia ź ró d ła m i e le k tro n ic z n y m i ze s tro n y u ż y tk o w n ik ó w ro d zi k o n ie c z n o ś ć ś w ia d c z e n ia n o w ych u słu g in fo rm a c y jn o -b ib lio te c z n y c h .
W ię k s z o ś ć b ib lio te k uczelni te c h n ic z n y c h o s ią g n ę ła o b e c n ie e ta p ro z w o ju b ib lio te k i h y b ry d o w e j, łą c z ą c e j w s o b ie d w a ś w ia ty : rz e czyw isty, u tw o rz o ny p rze z fiz y c z n ie is tn ie ją c ą in s ty tu c ję , z w irtu a ln y m , o b e jm u ją c y m c y fro w ą p rz e s trz e ń in fo rm a c y jn ą 8.
O b e c n ie , g d y ra n g ę b ib lio te k i o c e n ia się c o ra z częściej s to p n ie m s a ty s fa k c ji u ż y tk o w n ik a , d z ia ła n ia o rg a n iz a c y jn e b ib lio te k i m u s z ą być s k ie ro w a ne na o d b io rc ę u słu g . W y c h o d z ą c n a p rz e c iw o c z e k iw a n io m u ż y tk o w n ik ó w , b ib lio te k i p o w in n y s ta le p o s z e rz a ć s w ą o fe r tę e le k tro n ic z n y c h ź ró d e ł in fo r m a c ji. Rodzi to z kolei ko n ie c z n o ś ć ś w ia d c z e n ia n o w ych u słu g in fo rm a c y j- n o -b ib lio te c z n y c h , a ta k ż e p rz y g o to w a n ia u ż y tk o w n ik ó w d o w y k o rz y s ta n ia m o ż liw o ś c i, ja k ie d a je n o w a te c h n o lo g ia in fo rm a c y jn a . W y m a g a n ia w s p ó ł cze sn e g o u ż y tk o w n ik a b ib lio te k i ro sn ą , p o z o s ta ją c w ś c is ły m z w ią z k u z ro z w o je m te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn y c h i p o s tę p e m te c h n ic z n y m . N a d ą ż a n ie za n im i o ra z k o m p le k s o w a w s p ó łp ra c a z u ż y tk o w n ik ie m je s t p o d s ta w o w y m z a d a n ie m każdej n o w o c z e s n e j b ib lio te k i.
B ib lio te k i d zię ki z a s to s o w a n iu n o w ych te c h n o lo g ii p o s z e rz a ją s w o je u słu gi, p o w ię k s z a ją z a s o b y o e-kolekcje, u ła tw ia ją e fe k ty w n e ich w y k o rz y s ta n ie , z d o b y w a ją c c o ra z w ię ksze u z n a n ie u ż y tk o w n ik ó w , k tó rz y n a b ie ra ją w ię k sze g o d o ś w ia d c z e n ia w p o s łu g iw a n iu się w y s z u k iw a rk a m i in te rn e to w y m i i w k o rz y s ta n iu z e -za so b ó w . P rz e c ię tn y u ż y tk o w n ik p o s ia d a p o d s ta w o w e u m ie ję tn o ś c i w y s z u k iw a n ia in fo rm a c ji i o cze ku je je d y n ie w s k a z ó w e k u s p ra w n ia ją c y c h je g o d z ia ła n ia .
8 G. P iotrow icz, B ib lio te k a rz a u ż y tk o w n ik -k lie n t w e w sp ó łcze sn e j b ib lio te c e u c z e ln ia n e j [o n lin e ], E lektro n iczny B iuletyn In fo rm a c y jn y B ib lio te k a rz y EBIB 2 0 0 3 , n r 7 [d o stę p : 1 0 .0 9 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o rld W id e W e b : h ttp ://e b ib .o s s .w ro c .p l/m a tk o n /to ru n /p io tro w ic z .p h p .
E - o d b io r c a czy c z y t e ln ik ? Z b io r y b ib lio t e c z n e a o c z e k iw a n ia .
B ib lio te k a je s t in s ty tu c ją u s łu g o w ą , k tó re j c e le m je s t ja k n a jle p s z e z a s p a k a ja n ie p o trz e b u ż y tk o w n ik ó w i k tó re j d z ia ła n ia p o w in n y być n a s ta w io n e na d o s to s o w y w a n ie g ro m a d z o n y c h z b io ró w o ra z o fe ro w a n y c h u słu g d o rze czy w is ty c h i p o te n c ja ln y c h o c z e k iw a ń o d b io rc ó w . G łó w n e z a d a n ie n o w o cze sn e j b ib lio te k i to z a p e w n ie n ie u ż y tk o w n ik o m ła tw e g o d o s tę p u d o z b io ró w , tr a d y c yjn ych i e le k tro n ic z n y c h , o ra z d o s to s o w a n ie ś w ia d c z o n y c h u słu g d o je g o p o trz e b , a ta k ż e d o n o w ych m o ż liw o ś c i te c h n o lo g ic z n y c h .
Czy t yl k o do stę p do i n f o r m a c j i . ?
N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że m is ją w s p ó łc z e s n e j b ib lio te k i je s t w y c h o d z e n ie n a p rz e c iw z a in te re s o w a n io m i p o trz e b o m in fo rm a c y jn y m u ż y tk o w n ik ó w , k tó ry m n a le ż y p o ś w ię c a ć c o ra z w ię c e j u w a g i. W z w ią z k u z ty m p ro fe s jo n a ln y p ra c o w n ik b ib lio te k i m usi p o ś w ię c ić u ż y tk o w n ik o w i ty le czasu, a b y ro z p o z n a ć z n im je g o p o trz e b y u ś w ia d o m io n e i być m o że w y g e n e ro w a ć kolejne, a n a s tę p n ie w s z y s tk ie z a s p o k o ić 9.
N a le ż y z a z n a c z y ć je d n a k , że s a m a m o ż liw o ś ć d o s tę p u d o in fo rm a c ji nie je s t w y s ta rc z a ją c a d la u ż y tk o w n ik a ; n ie z b ę d n a je s t o c e n a je j w a rto ś c i, a n a s tę p n ie d o k o n a n ie w y b o ru in fo rm a c ji n a jb a rd z ie j o d p o w ia d a ją c e j p o trz e b o m w d a n y m m o m e n c ie .
W s p ó łp ra c a z u ż y tk o w n ik ie m , k tó re g o o c z e k iw a n ia c ią g le z m ie n ia ją się, z ro z u m ie n ie i n a d ą ż a n ie za je g o p o trz e b a m i, je s t w a ż n y m i w y m a g a ją c y m w y s o k ic h k w a lifik a c ji z a d a n ie m b ib lio te k i. B ib lio te k i p re n u m e ru ją g łó w n ie p rz e te s to w a n e i w y s e le k c jo n o w a n e książki, c z a s o p is m a i b a z y o n lin e . K o rz y s ta ją c z c o ra z szerszej o fe r ty w y d a w c ó w , s u k c e s y w n ie p o s z e rz a ją w a c h la rz o fe ro w a n y c h e -ź ró d e ł ta k , a b y z a s p o k o ić o c z e k iw a n ia ja k n a jw ię k s z e j lic z b y u ż y tk o w n ik ó w .
R ó w n o cze śn ie o g ó ln o d o s tę p n e n a rz ę d z ia , s e rw is y in te rn e to w e i n o w e po d e jś c ie d o u d o s tę p n ia n ia z a s o b ó w (g o o g le , b ib lio te k i c y fro w e , re p o z y to ria , o p e n access) z a s a d n ic z o w p ły n ę ły na p o s ta w y i z a c h o w a n ia u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k . Z w ię k s z e n ie u d z ia łu z b io ró w e le k tro n ic z n y c h w z a s o b a c h b ib lio te k i i ro z w ó j e le k tro n ic z n y c h u słu g in fo rm a c y jn y c h im p lik u je w ie le z ja w is k , z w ią z a n y c h z z a c h o w a n ia m i u ż y tk o w n ik ó w , ich p o trz e b a m i i o c z e k iw a n ia m i.
B ib lio te k a , ja k o m ie jsce p ra c y s tu d e n tó w i k a d ry n a u k o w o -d y d a k ty c z n e j, z g o d n ie z o c z e k iw a n ia m i czy te ln ik ó w , p o w in n a być te ż m ie js c e m w y m ia n y m yśli o ra z m ie js c e m s p o tk a ń in te g ru ją c y c h c a łą s p o łe c z n o ś ć a k a d e m ic k ą . P o w in n a z a p e w n ia ć w a ru n k i i m a te ria ły w s p ie ra ją c e k a d rę w re a liz a c ji pro
-9 J. W o jcie ch o w ski, B ib lio te k a rs tw o : za w ó d czy z a tru d n ie n ie , [w :] Z a w ó d b ib lio te k a rz a d z iś i ju tr o , V Forum SBP, W a rs z a w a 2 0 0 3 .
D a g m a r a B u b e l
g ra m ó w s tu d ió w , re a liz o w a ć szk o le n ie u ż y tk o w n ik ó w w z a k re s ie k o rz y s ta nia z u słu g b ib lio te c z n y c h a z w ła s z c z a p o s łu g iw a n ia się e le k tro n ic z n y m i ź ró d ła m i, tw o rz y ć ś ro d o w is k o s p rz y ja ją c e n a u c e i u w z g lę d n ia ją c e w ie lo ś ć s ty ló w u c ze n ia się z a ró w n o in d y w id u a ln e g o , g ru p o w e g o , s y n c h ro n ic z n e g o i a s y n c h ro n ic z n e g o , z a p e w n ić m a te ria ły d o p ra c y b a d a w c z e j i d o s tę p do in fo rm a c ji.
P o d s u m o w a n i e
W s p ó łc z e s n y u ż y tk o w n ik b ib lio te k i p rz e s ta ł być b ie rn y m o d b io rc ą in fo r m a cji, a s ta ł się a k ty w n y m u c z e s tn ik ie m p ro c e s u in fo rm a c y jn e g o . Z m ia n a je g o p o s ta w y je s t w y n ik ie m d z ia ła ń b ib lio te k i, k tó ra c o ra z częściej s to s u je m e to d y a n g a ż o w a n ia g o w p ro ce s tw o rz e n ia ja k o ś c i s w o ic h u słu g , w y c h o d z ą c z z a ło ż e n ia , że ja k o ś ć każdej u słu g i to e fe k t w s p ó łp ra c y d w u s tro n , w ty m p rz y p a d k u b ib lio te k i i u ż y tk o w n ik a . D u że z n a c z e n ie p rz y p is u ją b ib lio te k a rze ro z p o z n a w a n iu c o ra z w ię kszych o c z e k iw a ń u ż y tk o w n ik ó w , c z ę s to ko rz y s ta ją c z w y s p e c ja liz o w a n y c h n a rz ę d z i d o p o m ia ru u słu g b ib lio te c z n y c h , o c e n ia n y c h p rze z s a m y c h o d b io r c ó w 10. Przy o c e n ie p rz y d a tn o ś c i b ib lio te k i w uczelni te c h n ic z n e j z n a c z ą c ą w a g ę p rz y w ią z y w a ć n a le ż y d o o p in ii je j u żyt ko w n ikó w , ja k o że o ich p o trz e b a c h p o w in n i p rz e d e w s z y s tk im p a m ię ta ć s łu ż ą c y im b ib lio te k a rz e . P ow inni w ię c p o d n o s ić ja k o ś ć , tr a fn o ś ć i a tra k c y jn o ś ć u słu g , ro z s z e rz a ć o fe rty , d b a ć o w y g o d ę u ż y tk o w n ik ó w , s p ra w n ą i n o w o c z e s n ą o b s łu g ę . W ra z z o c z e k iw a n ia m i ro s n ą w y m a g a n ia o d n o ś n ie d o s p o s o b u k o rz y s ta n ia z b ib lio te k i - u k ie ru n k o w a n e na p o ś re d n ic tw o e le k tro n ic z n y c h m e d ió w , w o p ty m a ln y m czasie, z k a ż d e g o m ie js c a . W s z y s tk ie te z ja w is k a z m ie rz a ją d o u tr w a le n ia n o w e j w iz ji i ro li w s p ó łc z e s n e j b ib lio te k i, k tó ra p rz e k ra c z a ją c b a rie r y k o m u n ik a c y jn e s ta je się w a rto ś c io w y m a d re s e m w p rz e s trz e n i c y fro w e j.
10 M .A . Jankow ska, W y m a g a n ia in fo rm a c y jn e u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k a k a d e m ic k ic h w X X I w ie ku : Li-
b Q U A L + T M ja k o n a rz ę d z ie p o m ia ru ja k o ś c i u s łu g b ib lio te c z n y c h [o n lin e ], E-LIS [d o stę p : 1 4 .0 9 .2 0 1 0 ],
E - o d b io r c a czy c z y t e ln ik ? Z b io r y b ib lio t e c z n e a o c z e k iw a n ia .
B i b l i o g r a fi a
1. F ere t B., G a jd a I., S ó jko w ska I., Ł ó d z k a fa b r y k a in fo r m a c ji n a u k o w e j. B a d a n ie
s a ty s fa k c ji i o c z e k iw a ń u ż y tk o w n ik ó w B ib lio te k i G łó w n e j P o lite c h n ik i Ł ó d z k ie j [o n lin e ], E le k tro n ic z n y B iu le ty n In fo rm a c y jn y B ib lio te k a rz y EBIB 2 0 0 3 , n r 7 [d o s tę p : 1 2 .0 9 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o r ld W id e W e b : h t tp :/ / e b ib . o s s . w r o c . p l/ m a t k o n f / t o r u n /f e r e t .p h p . 2. G ó rn y M ., O c e n a e fe k ty w n o ś c i u d o s tę p n ia n ia in f o r m a c ji w b ib lio te k a c h n a u k o w y c h , P o zn a ń 1 9 9 9 , s. 3 3 . 3 . J a n k o w s k a M .A ., W y m a g a n ia in fo rm a c y jn e u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k a k a d e m ic k ic h w X X I w ie k u . L ib Q U A L + T M ja k o n a rz ę d z ie p o m ia r u ja k o ś c i u s łu g b ib lio te c z n y c h [o n lin e ], E-LIS [d o s tę p : 1 4 .0 9 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o r ld W id e W e b : h t t p : / / e p r in ts . r c lis .o r g /a r c h iv e /0 0 0 0 8 6 9 6 /0 1 /ja n k o w s k a .
4 . K le czko w ski A .S ., W a r s z ta t p r a c y n a u k o w c a a s łu ż b a in fo r m a c y jn a w b ib lio te c e
s z k o ły w yż s ze j, K ra k ó w 1 9 6 7 , s. 2 2 .
5. P in d lo w a W ., O z ja w is k u g lo b a liz a c ji c o ra z b a rd z ie j w id o c z n y m w p r a c y b ib lio te k,
[w :] B ib lio te k i n a u k o w e w k u ltu rz e i c y w iliz a c ji. D z ia ła n ia i c o d z ie n n o ś ć . M a te r ia ły k o n fe re n c y jn e , Poznań, 1 5 - 1 7 .0 6 .2 0 0 5 , t. 1, p o d re d . H. G a n iń s k ie j, B ib lio te k a G łó w n a P o lite ch n iki P o znańskiej, Poznań 2 0 0 5 , s. 4 4 - 5 1 .
6. P io tro w ic z G ., B ib lio te k a r z a u ż y tk o w n ik - k lie n t w e w s p ó łc z e s n e j b ib lio te c e u cze l
n ia n e j [o n lin e ], E le k tro n ic z n y B iu le ty n In fo rm a c y jn y B ib lio te k a rz y EBIB 2 0 0 3 , n r 7 [d o s tę p : 1 0 .0 9 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o r ld W id e W e b : h t tp :/ /e b ib .o s s .w r o c . p l/ m a t k o n / t o r u n / p io t r o w ic z . p h p .
7. S o s iń s k a -K a la ta B., B ib lio te k a rz e i p r a c o w n ic y in f o r m a c ji w ś w ie tle p o tr z e b w s p ó ł
c z e s n o ś c i, „ P o ra d n ik B ib lio te k a rz a " 1 9 9 5 , n r 9, s. 1 - 4 .
8. S ó jka J., P ro fila k ty k a w z a r z ą d z a n iu b ib lio te k ą p rz e z ja k o ś ć, [w :] W d r a ż a n ie n o
w o c z e s n y c h te c h n ik z a r z ą d z a n ia w in s ty tu c ja c h n o n -p r o fit, M a te r ia ły z k o n fe re n c ji w K ra k o w ie , 2 8 - 3 0 . 0 9 . 1 9 9 8 , K ra k ó w 1 9 9 8 , s. 2 3 2 - 2 4 3 .
9. S ó jko w ska I., P o d g ó rski F., D o k ą d z m ie rz a in fo rm a c ja ? - C z y li co o fe ru je b ib lio te k a ,
a c ze g o o c z e k u je u ż y tk o w n ik . S ta n o b e c n y i ro z w ó j in fo r m a c ji n a u k o w e j w b ib lio te k a c h u c z e ln i te c h n ic z n y c h, [w :] B ib lio te k i X X I w ie ku . C z y p rz e tr w a m y ? II K o n fe re n cja B ib lio te k i P o lite ch n iki Ł ó d zkie j 1 9 - 2 1 . 0 6 .2 0 0 6 , Ł ó d ź 2 0 0 6 , s. 4 0 7 - 4 2 0 . 1 0. W o jc ie c h o w s k i J., B ib lio te k a r s tw o . Z a w ó d c z y z a tr u d n ie n ie, [w :] Z a w ó d b ib lio te
A l e k s a n d r a S i d ł o
m a g is te rW yższa Szkoła H u m a n ita s w Sosnow cu Bib lio te ka
K s i ą ż k a vs n o w e t e c h n o l o g i e .
U z u p e ł n i e n i e , w s p ó ł i s t n i e n i e
czy k o n k u r e n c j a ?
Słow a k lu c zo w e : b ib lio s o c jo lo g ia , c z y te ln ic tw o stu d e n tó w , W yższa S zkoła H u m a n ita s w S osnow cu, w y b o ry c zyteln icze
A b s tra k t: sp o łe cz n y o d b ió r książki w dobie nowych te c h n o lo g ii s ta ł się p u n k te m w yjścia do badań prze p ro w a d zo n ych w ś ró d s tu d e n tó w W yższej S zkoły H u m a n ita s w S osnow cu. W yniki p o z w o liły o d pow ied zie ć na pytanie czy w o b e c rosnącej ro li op ra co w a ń n a u k o w ych, u d o stę p n ia n ych w fo rm ie e le k tro n ic z n e j, pozycja książki w ś w ia d o m o ś c i s tu d e n tó w sta je się zagrożona oraz czy z p u n k tu w id ze n ia b ib lio te k i a k a d e m ic k ie j m o żliw e je s t w z a je m n e u zu p e łn ia n ie się tra d y c ji i no w o czesno ści. C zytelnicy B ib lio te k i Wyższej S zkoły H u m a n ita s, po sia dają cy coraz w ię k s z y zasób w ie d z y u m ie ję tn o ś c i oraz przyzw y czajeni do k o rzy sta n ia na co dzień z nowych te c h n o lo g ii, sta w ia ją b ib lio te ce coraz w ię k sze w ym a g a n ia . B adania a n kie to w e p o s łu ż y ły zate m nie ty lk o sp ra w d ze n iu p rzyd a tn o ści i sto p n ia w y ko rz ystyw a n ia now ych te c h n o lo g ii, ale przede w s z y s tk im u ka z a ły poziom za d ow olen ia u żytk o w n ikó w , zarów no z tra d ycy jn yc h ja k i no w o czesnych u s łu g in fo rm a cyjnych, ofe row an ych c a łe j s p o łe cz n o ś ci a k a d e m ic k ie j.
Wstęp
K s ią ż k a p o w in n a m ie ć w a ż n e m ie js c e w k a ż d y m s p o łe c z e ń s tw ie . O d c z a s ó w a n ty c z n y c h d o w s p ó łc z e s n o ś c i w p ły w a n a p o z y c ję c z ło w ie k a w s tr u k tu rz e s p o łe c z n e j (...). K s ią ż k a je s t p o n a d to w a ż n ą c e c h ą k u ltu ry. D la te g o p e łn i is to tn ą ro lę w ż y c iu s p o łe c z n y m . B y ła i je s t w a rto ś c ią d la lu d z i c e n ią c y c h j e j w a lo ry i u m ie ją c y c h j e w y k o rz y s ta ć . S ta n o w i e le m e n t o c e n y k u ltu r y c z ło w ie k a 1.
Z m ie n n o ś ć o ta c z a ją c e j nas rz e c z y w is to ś c i, z d e rz e n ie k u ltu ry t r a d y c y jn e j, p rz e k a z y w a n e j w ro d z in ie z k u ltu rą m a s o w ą , w o ln y ry n e k książki, b o g a ta o fe r ta ró żn ych d ó b r, k o n s u m p c y jn y m o d e l życia - to część c z y n n ik ó w , k tó re w p ły w a ją na c z y te ln ic tw o s p o łe c z e ń s tw a
1 B. Tw orek, S o cjo lo g ia książki, [w :] W p ro w a d z e n ie d o s o c jo lo g ii ku ltury, pod red. M . Filipiaka, Lublin 2 0 0 9 , s. 2 6 5 .
A l e k s a n d r a S id to
i u tr u d n ia ją w y k s z ta łc e n ie n a w y k ó w c z y te ln ic z y c h u d zie ci - a w re z u lta c ie u d o ro s ły c h . W cza sa ch w s p ó łc z e s n y c h , w k tó ry c h d o m in u ją z d o b y c z e te c h niki m .in . k o m p u te ry i te le w iz o ry , zaś In te rn e t o fe ru je z n a c z n ie ła tw ie js z y d o s tę p d o in fo rm a c ji, c z ło w ie k o w i z a c z y n a b ra k o w a ć czasu na w ie le a s p e k tó w c o d z ie n n e g o życia w ty m ró w n ie ż na c z y ta n ie . N ie za w sze ta k b yło . Przez w ie le s tu le c i to w ła ś n ie książki s ta n o w iły s k a rb n ic e w ie d zy, z a p e łn ia ły lu d z io m ich w o ln y czas a lb o s ta n o w iły d la nich ro z ry w k ę .
A ja k je s t te ra z? C zy s tu d e n c i, ro z d a rc i p o m ię d z y u cz e ln ią , d o m e m a ży c ie m to w a rz y s k im p o tr a fią d o c e n ić w a rto ś ć c z y ta n ia książek? C zy te m p o życia je s t ta k duże, że nie m o g ą p o z w o lić s o b ie na ta k ą ro z ry w k ę i c z y ta ją w y łą c z n ie książki b ę d ą c e o b o w ią z k o w ą lite ra tu r ą z a le c a n ą p rze z w y k ła d o w ców? C zy w d o b ie n o w ych te c h n o lo g ii książki są n a d a l p o trz e b n e czy są ty lk o p rz e ż y tk ie m , a c a ła u w a g a m ło d y c h lu d zi z w ró c o n a je s t na tech n ikę ?
To w ła ś n ie o k re ś le n ie p re fe re n c ji c z y te ln ic z y c h s tu d e n tó w W yższe j S zkoły H u m a n ita s w S o sn o w cu (n ie p o d k ą te m rz e c z o w y m lecz p o d k ą te m s p o łe c z n e g o o d b io ru o p ra c o w a ń n a u k o w y c h w w e rs ji p a p ie ro w e j o ra z e le k tro n ic z nej) b yło c e le m b a d a ń , k tó ry c h w y n ik i z o s ta ły p rz e d s ta w io n e i o m ó w io n e w p o n iższych ro z d z ia ła c h
B ib l i o s o c j o l o g i a
N a jtra fn ie j zja w is k o sp o łe czne j fu n k c ji i o d b io ru książki o p is u je s u b d y s c y p lin a s o c jo lo g ii z w a n a b ib lio s o c jo lo g ią czyli s o c jo lo g ią książki. P ow stanie je j n ie ja ko w y m u s iła s p o łe c z n o -g o s p o d a rc z a z m ia n a s y tu a c ji książki. B ib lio s o c jo lo g ia o b e jm u je b a d a n ie g ru p ludzkich, d la k tó ry c h w ię z ią s p o łe c z n ą je s t s to s u n e k d o książki o ra z m iejsce książki w sp o łe c z e ń s tw ie . Z a w ie ra ją się w niej n a s tę p u ją c e p o d d y s c y p lin y : s o c jo lo g ia p is a rs tw a (p ro d u k c ja książki), s o c jo lo g ia e d y to rs tw a i d y s try b u c ji (b ib lio te k i i k s ię g a rn ie - czyli s o c jo lo g ic z n y o b ie g książki), s o c jo lo g ia c z y te ln ic tw a (c z y te ln ik ja k o ko n su m e n t). W g J. M u sz k o w s k ie g o so c jo lo g ia książki je s t d z ia łe m s o c jo lo g ii o g ó ln e j p o ś w ię c o n y m b a d a n io m g ru p ludzkich, d la k tó ry c h w ię z ią s p o łe c z n ą je s t s to s u n e k d o ksią żki2.
Z ja w is k o w y k s z ta łc e n ia się o ra z ro z w o ju b ib lio s o c jo lo g ii d o s k o n a le o p i su je w s w o ic h p ra c a c h3 B e a ta T w o re k z U M C S w L u b lin ie . N a p o trz e b y ni n ie jsze g o a rty k u łu z o s ta ło o n o je d y n ie z a a k c e n to w a n e , a b y w y ja ś n ić sens 1 c e lo w o ś ć p o d e jm o w a n ia o k re ś lo n y c h p ro c e d u r b a d a w c z y c h o p is u ją c y c h p re fe re n c je o ra z rz e c z y w is te u c z e s tn ic tw o s tu d e n tó w w p is e m n e j p o s ta c i k o m u n ik a c ji sp o łe c z n e j.
2 J. M uszkow ski, W s tę p do s o c jo lo g ii książki, „ S tu d ia o K siążce" 1 9 7 2 , t. 3, s. 8 9. 3 B ib lio g ra fia p ra c d r B e a ty Tw orek za m ie szczo na je s t na końcu a rty k u łu .
Ksią ż ka \/s n o w e t e c h n o lo g ie . U z u p e łn ie n i e , w s p ó ł i s t n i e n i e czy k o n k u r e n c ja ?
C h a r a k t e r y s t y k a badań a n k i e to w y c h
W b a d a n ia c h a n k ie to w y c h u d z ia ł w z ię ło 1 0 0 re s p o n d e n tó w - s tu d e n tó w w y łą c z n ie s tu d ió w lic e n c ja c k ic h w W yższe j Szkole H u m a n ita s w S o sn o w cu . Taki d o b ó r p ró b y b a d a w c z e j nie b y ł p rz y p a d k o w y . S tu d e n c i s tu d ió w m a g i s te rs k ic h , m a ją c za s o b ą p is a n ie i o b ro n ę p ra c y lic e n c ja c k ie j z u p e łn ie in a c z e j p o s trz e g a ją b ib lio te k ę i je j z b io ry . N ie p rz y p a d k o w o ró w n ie ż b a d a n ą g ru p ę s ta n o w ili w y łą c z n ie s tu d e n c i s tu d ió w d z ie n n y c h . M ia ło to z w ią z e k z p y ta n ie m o p la tfo r m ę e -le a rn in g o w ą , z k tó rą o b o w ią z k o w o m a ją z a p o z n a ć się s tu d e n c i te g o tr y b u . S tu d e n c i n ie s ta c jo n a rn i ta k ie g o o b o w ią z k u nie m a ją , a le n ic nie s to i na p rz e s z k o d z ie a b y ta k ż e ta k i kurs o d b y li.
W g ru p ie re s p o n d e n tó w z n a la z ło się 6 5 % k o b ie t i 3 5 % m ężczyzn. Rok s tu d ió w : I ro k - 4 8 % II ro k - 26% III ro k - 26% K ie ru n k i s tu d ió w : P e d a g o g ik a - 3 5 % b a d a n y c h D z ie n n ik a rs tw o i k o m u n ik a c ja s p o łe c z n a - 26% A d m in is tr a c ja - 22% Z a rz ą d z a n ie i m a rk e tin g - 7% F ilo lo g ia a n g ie ls k a - 7% P o lito lo g ia - 2% E u ro p e is ty k a - 2% D w a o s ta tn ie k ie ru n k i z o s ta ły je d y n ie z a a k c e n to w a n e w p o n iższym o m ó w ie n iu , g d y ż ta k m a ły u d z ia ł p ro c e n to w y u n ie m o ż liw ia u zyska n ie m ia ro d a j nych w y n ik ó w .
A n k ie ta z o s ta ła z b u d o w a n a z p y ta ń z a m k n ię ty c h , p ó ło tw a r ty c h i o tw a r ty c h . P yta n ia o tw a r te z o s ta ły o p is a n e za p o m o c ą a n a liz y tre ś c i, zaś p o zo s ta łe w y n ik i o p ra c o w a n o w s p o s ó b ilo ś c io w y i ja k o ś c io w y . B a d a n ia z o s ta ły p rz e p ro w a d z o n e na te re n ie W yższe j S zkoły H u m a n ita s w o k re s ie o d m a ja d o c z e rw c a 2010 r.