Tradycja i nowoczesność w bibliotece naukowej XXI wieku

t r a d y c j a

i

n o w o c z e s n o ś ć

w

b i b l i o t e c e

n a u k o w e j

t r a d y c j a

i

n o w o c z e s n o ś ć

w

b i b l i o t e c e

n a u k o w e j

x x i

w i e k u

r e d a k c j a n a u k o w a

j a n u s z k o

-

K ra k ó w 2012

R a d a W y d a w n ic z a K ra k o w s k ie j A k a d e m ii im . A n d r z e ja F rycza M o d rz e w s k ie g o : K le m e n s B u d z o w s k i, M a r ia K a p is z e w s k a , Z b ig n ie w M a c ią g , J a c e k M . M a jc h r o w s k i

R ecenzje: d r h a b . W a n d a P in d e l, e m . p ro f. UJ, p ro f. d r h a b . B a r b a ra S o s iń s k a -K a la ta

P ro je k t o k ła d k i: A le k s a n d ra F ajfer, K a r o lin a Im io łe k

A d iu s ta c ja i k o re k ta : z e s p ó ł

ISBN 9 7 8 - 8 3 - 7 5 7 1 - 2 2 8 - 5

C o p y r ig h t© b y K ra k o w s k a A k a d e m ia im . A n d r z e ja F rycza M o d rz e w s k ie g o K ra k ó w 2 0 1 2

W s z y s tk ie m a te r ia ły ilu s tra c y jn e z o s ta ły p rz y g o to w a n e p rz e z a u to r ó w i sq z a m ie s z c z o n e n a ic h o d p o w ie d z ia ln o ś ć Ż a d n a czę ść te j p u b lik a c ji n ie m o ż e b y ć p o w ie la n a a n i m a g a z y n o w a n a w s p o s ó b u m o ż liw ia ją c y p o n o w n e w y k o rz y s ta n ie , a n i te ż r o z p o w s z e c h n ia n a w ja k ie jk o lw ie k fo r m ie za p o m o c ą ś r o d k ó w e le k tro n ic z n y c h , m e c h a n ic z n y c h , k o p iu ją c y c h , n a g ry w a ją c y c h i in n y c h , b e z u p rz e d n ie j p is e m n e j z g o d y w ła ś c ic ie la p r a w a u to r s k ic h N a z le c e n ie : K ra k o w s k ie j A k a d e m ii im . A n d r z e ja F rycza M o d r z e w s k ie g o w w w .k a .e d u .p l W y d a w c a : K ra k o w s k ie T o w a rz y s tw o E d u k a c y jn e sp. z o .o . - O fic y n a W y d a w n ic z a A F M K ra k ó w 2 0 1 2 S p rz e d a ż p ro w a d z i: K s ię g a rn ia u Frycza K a m p u s K ra k o w s k ie j A k a d e m ii im . A n d r z e ja F rycza M o d r z e w s k ie g o ul. G u s ta w a H e rlin g a - G ru d z iń s k ie g o 1, 3 0 -7 0 5 K ra k ó w

te l./fa k s : (1 2 ) 2 5 2 4 5 9 3 e -m a il: k s ie g a rn ia @ k te .p l

S kła d : J o a n n a S ro ka

s p i s t r e ś c i

C Z Ę Ś Ć I

E le k t ro n ic z n e bazy danych a p o lity k a g ro m a d z e n ia c z a s o p is m

w B ib lio t e c e G łó w n e j P o lite c h n ik i C z ę s t o c h o w s k i e j ...13

Danuta patk anio wska

O p ra c o w a n ie rz e c z o w e ks ią ż k i tr a d y c y jn e j i k s ią ż k i e le k tr o n ic z n e j. W y b ra n e p r o b l e m y ... 29

Danuta D om ale w ska

Z asoby e le k tr o n ic z n e w d z ia ła ln o ś c i p r o m o c y jn e j B ib lio t e k i G łó w n e j U n iw e r s y te t u E k o n o m ic z n e g o w K r a k o w i e ... 49

Dorota Magdale na Grabowska

P ro m o w a n ie u s łu g b ib lio te k n a u k o w y c h P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k przez s e r w is y WWW. P rz e g lą d f o r m i p o s t u l a t y ... 61

Agata Bożek, Lena K a m iń s k a -M a z u r

W y k o rz y s ta n ie te le fo n ii m o b iln e j w d y s try b u c ji

u s łu g b i b l i o t e c z n y c h ...71

Lidia Lewicka

C zynnik i s p rz y ja ją c e p o z y s k iw a n iu c z y te ln ik ó w przez b ib lio te k i

w d obie ro z w o ju t e c h n i k i i n ow ych t e c h n o l o g i i ... 85

Monika Curyło

P ra w o a u t o r s k ie w b ib lio te c e c y f r o w e j ... 93

Anna B olis ęga-S zeliga, Karolina Im io łe k Ile w a ż y e -b o o k ? O m o ż liw o ś c ia c h c z y tn ik ó w

k s ią ż e k e l e k t r o n i c z n y c h ... 103

Izabela o le a s z e w s k a -p o r z y c k a Coś sta re g o , coś nowego...

Spis tr e ś c i Aneta J a n u s z k o -S z a k ie l A r c h iw iz a c ja e le k tr o n ic z n y c h z a s o b ó w b ib lio te c z n y c h . P rz e g lą d s to s o w a n y c h m e to d o c h r o n y ... 131

C Z Ę Ś Ć II

Ale k s a n dra Sidło

K siążka vs n ow e te c h n o lo g ie . U z u p e łn ie n ie , w s p ó łi s t n i e n ie

czy k o n k u r e n c j a ? ...169

Justyna Buczyńska-Ł aba

O c z e k iw a n ia a s a ty s fa k c ja u ż y tk o w n ik ó w k o rz y s ta ją c y c h z z a s o b ó w b ib lio te c z n y c h sieci b ib lio te k

U n iw e r s y te t u P e d a g o g ic z n e g o w ś w ie t le badań a n k i e t o w y c h ... 179 Renata patela W y k o rz y s ta n ie ź ró d e ł tr a d y c y jn y c h i e le k tr o n ic z n y c h w B ib lio te c e K r a k o w s k ie j A k a d e m ii im . A n d r z e ja Frycza M o d r z e w s k i e g o ... 193 u rs z u la Anna Wojtasik S a tysfa kcja u ż y tk o w n ik a z k o rz y s ta n ia z k o m e r c y jn y c h s e r w is ó w z a g ra n ic z n y c h k s ią ż e k e l e k t r o n i c z n y c h ...211 Katarzyna S ta chnik T re ści n a u k o w e w f o r m i e d r u k o w a n e j i c y fro w e j. P rz e g lą d p r e fe re n c ji n a d a w c ó w i o d b io r c ó w k o m u n i k a t ó w n a u k o w y c h ...221 M a r e k Szepski P o ls k ie b ib lio te k i c y fr o w e z p u n k tu w id z e n ia i n t e r n a u t y ...233 M a rz a nn a Baś T ra d ycyjn e i n ow e f o r m y o rg a n iz a c ji k s z ta łc e n ia w B ib lio t e c e J a g i e l l o ń s k i e j ... 249

Anna Chadaj, Danuta Turecka

E fe k ty w n o ś ć s z k o le ń z z a k r e s u ź ró d e ł i n fo r m a c ji w opinii

s ł o w o w s t ę p n e

P rze ka zu je m y w ręce c z y te ln ik ó w d w u c z ę ś c io w y z b ió r te k s tó w s k ła d a ­ ją c y się na m o n o g ra fię z a ty tu ło w a n ą T ra d y c ja i n o w o c z e s n o ś ć w b i­

b lio te c e n a u k o w e j X X I w ie ku .

Z e b ra n e w części p ie rw s z e j a r t y k u ły p t. N o w e te c h n o lo g ie a w s p ó ł­

cze sn a b ib lio te k a n a u k o w a s ta n o w ią p rz e g lą d o p in ii b ib lio te k a rz y

i p ra c o w n ik ó w in fo r m a c ji1 na te m a t w p ły w u ro z w o ju te c h n o lo g ic z ­ n e g o na o to c z e n ie in s ty tu c ji b ib lio te c z n y c h . Z w y p o w ie d z i a u to r e k w y ła n ia się o b ra z w s p ó łc z e s n e j b ib lio te k i n a u k o w e j c z e rp ią c e j z n a j­ n o w szych o s ią g n ię ć te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn o -k o m u n ik a c y jn y c h .

C zęść p ie rw s z a ro z w a ż a ń s k ła d a się z d z ie s ię c iu a rty k u łó w , o d ­ n o szą cych się k o le jn o d o p o d s ta w o w y c h p ro c e s ó w z a c h o d z ą c y c h w b ib lio te k a c h . O tw ie ra ją te k s t p o ś w ię c o n y te m a ty c e g ro m a d z e n ia z b io ró w , a u to r s tw a U rs z u li K nop. A u to rk a s k u p ia u w a g ę na p o lity c e o rg a n iz a c ji d o s tę p u d o kolekcji c z a s o p is m e le k tro n ic z n y c h o ra z na u w a ru n k o w a n ia c h g ro m a d z e n ia c z a s o p is m d ru k o w a n y c h . N a s tę p ­ ny a rty k u ł, a u to r s tw a D a n u ty P a tk a n io w s k ie j, d o ty c z y w y b ra n y c h p ro b le m ó w rz e c z o w e g o o p ra c o w a n ia książki d ru k o w a n e j i książki e le k tro n ic z n e j. A u to rk a z w ra c a u w a g ę na ko n ie c z n o ś ć z m ia n o r g a n i­ za c y jn y c h w b ib lio te k a c h o ra z p rz y ję c ie p rze z b ib lio te k a rz y n o w ych z a d a ń w celu p rz y g o to w a n ia n o w o cze sn e j, w s z e c h s tro n n e j in fo rm a c ji rze czo w e j o z a s o b a c h g ro m a d z o n y c h w b ib lio te k a c h .

W kolejnych d w ó c h te k s ta c h , z a p ro p o n o w a n y c h przez D a n u tę Do- m a le w s k ą o ra z D o ro tę M a g d a le n ę G ra b o w s k ą , z o s ta je p o d n ie s io n a kw e stia w y k o rz y s ta n ia z a s o b ó w c y fro w y c h o ra z s e rw is ó w in te rn e to ­ w ych ja k o n a rzę d zi p ro m o w a n ia usług i z a s o b ó w b ib lio te k n a u ko w ych . W p re z e n to w a n y m zeszycie z n a jd u ją się tr z y te k s ty d o ty c z ą c e ró ż­ nych a s p e k tó w u d o s tę p n ia n ia z b io ró w o ra z d y s try b u c ji u słu g b ib lio

-1 A u to rz y te k s tó w p o w o łu ją się na d o ś w ia d cze n ia w ła sn e, z g ro m a d z o n e w to ku codzie nn e j d z ia ła ln o ś c i za w o d o w e j i p o d e jm o w a n ych p ra c b a d a w czych o ra z na d o ś w ia d c z e n ia innych p rz e d s ta w ic ie li śro d o w iska p re ze n to w a n e pod cza s licznych ko nfe ren cji o rg a n iz o w a n y c h w la ­ ta ch 2 0 0 3 - 2 0 1 0 . W y b ra n e z nich: C zyte ln ik czy klient?, O g ó ln o p o ls k a ko nfe re n cja b ib lio te k a ­ rzy, Toruń 2 0 0 3 ; D yg ita liz a c ja z b io ró w b ib lio te czn ych , W a rs z a w a 2 0 0 5 ; B ib lio te ki XXI w ieku. Czy przetrw a m y? , Łódź 2 0 0 6 ; M o b iln o ś ć usług in fo rm a c y jn y c h , Z a ko p a n e 2 0 0 7 ; Książka czy plik, tra d y c ja czy nowoczesność?, K ra ków 2 0 1 0 .

S ło w o w stęp ne

te c z n y c h . A g a ta B ożek i Lena K a m iń s k a -M a z u r, L idia Lew icka o ra z M o n ik a C u ry ło w sw ych a rty k u ła c h z w ra c a ją u w a g ę na ro lę n o w ych te c h n o lo g ii, z a d a n ia c z ło w ie k a o ra z na ko n ie c z n o ś ć p rz e s trz e g a n ia p ra w a w p ro c e s a c h u d o s tę p n ia n ia z a s o b ó w b ib lio te c z n y c h .

Trzy o s ta tn ie a rty k u ły p o ś w ię c o n e są te c h n o lo g io m z a p is u , o d c z y tu i a rc h iw iz a c ji z b io ró w b ib lio te c z n y c h . M o ż liw o ś c i, z a le ty i w a d y c z y tn i­ ków ksią że k e le k tro n ic z n y c h a n a liz u ją w s w y m te k ś c ie A n n a B o lisę g a - -S zeliga o ra z K a ro lin a Im io łe k . T e m a ty k a z a b e z p ie c z a n ia z b io ró w b ib lio te k m u z e a ln y c h s ta n o w i p rz e d m io t ro z w a ż a ń Iz a b e li O le a sze w skie j-P o rzyckie j. A r ty k u ł m o je g o a u to rs tw a , k tó ry z a m y k a p ie rw s z ą część książki, p re z e n tu je u w a ru n k o w a n ia d łu g o te rm in o w e j o c h ro n y u ż yte czn o ści b ib lio te c z n y c h z a ­ s o b ó w c y fro w y c h .

D ru g a część to m u nosi ty tu ł U żytko w n ik b ib lio te k i n a u k o w e j - o cze kiw a n ia

i s to p ie ń s a ty s fa k c ji z u słu g b ib lio te czn ych . Jest to z b ió r dziew ięciu te kstó w . A u ­

torzy, w p rz e w a ża ją ce j m ierze b ib lio te k a rz e -p ra k ty c y , p re z e n tu ją w yniki o ra z w y p ro w a d z a ją w nioski z p o d e jm o w a n y c h p ra c b a d a w czych . D o tyczą one kom petencji i za c h o w a ń in fo rm a c y jn y c h u żytko w n ików b ib lio te k a ka d e m ickich w kontekście s to s o w a n ia w b ib lio te k a rs tw ie now ych te c h n o lo g ii. Prezentow ane a rty k u ły o d n o szą się ta kże d o oczekiw ań w spółczesnych u żytko w n ików b ib lio te k o ra z s to p n ia ich satysfa kcji z ja ko ści usług św ia d czo n ych przez b ibliotekarzy.

W a rty k u le o tw ie ra ją c y m d ru g ą część to m u D a g m a ra B ubel, z w ra c a u w a g ę na ś c is ły z w ią z e k ro s n ą c y c h w y m a g a ń u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k z po ­ s tę p e m te c h n ic z n y m i ro z w o je m te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn o -k o m u n ik a c y jn y c h . A u to rk a p o d k re ś la p o trz e b ę p o z n a w a n ia o p in ii u ż y tk o w n ik ó w ja k o n a rz ę ­ d z ia p o m ia ru ja k o ś c i u słu g b ib lio te c z n y c h . N a s tę p n e w y p o w ie d z i to k o m u n ik a ty z p ra c b a d a w c z y c h , p o d ję ty c h w celu o c e n y s a ty s fa k c ji u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k a k a d e m ic k ic h , k o rz y s ta ­ ją c y c h z a ró w n o z tra d y c y jn y c h , ja k i e le k tro n ic z n y c h z a s o b ó w . A le k s a n d ra S idło, J u s ty n a B u czyń ska -Ł a b a , R e n a ta P atela, A n n a W o jta s ik o ra z K a ta rz y ­ na S ta c h n ik p rz e d s ta w ia ją , ja k , w ś w ie tle w y n ik ó w p ro w a d z o n y c h b a d a ń , k s z ta łtu ją się p re fe re n c je u ż y tk o w n ik ó w , d o ty c z ą c e w y k o rz y s ta n ia tra d y c y j­ nych i e le k tro n ic z n y c h m a te ria łó w b ib lio te c z n y c h .

Z a g a d n ie n ie m o c z e k iw a ń i s a ty s fa k c ji u ż y tk o w n ik a tre ś c i n a u k o w y c h , ty m ra z e m w o d n ie s ie n iu d o z a s o b ó w i u słu g b ib lio te k c y fro w y c h , z a jm u je się ró w n ie ż M a r e k S zepski. A u to r w s w y m a rty k u le p o d e jm u je p ró b ę o ce n y p o lskich b ib lio te k c y fro w y c h z p u n k tu w id z e n ia in te rn a u ty . W s k a z u je na ro z­ c z a ro w u ją c ą z a w a rto ś ć , d ia g n o z u je p ro b le m y i p ro p o n u je k ie ru n k i p o s z u k i­ w a n ia ro z w ią z a ń .

C zęść d ru g ą z a m y k a ją d w a te k s ty , w k tó ry c h a u to r z y k o n c e n tru ją się na p ro b le m a ty c e k o m p e te n c ji in fo rm a c y jn y c h u ż y tk o w n ik ó w o ra z d z ia ła ln o ś c i e d u k a c y jn e j b ib lio te k n a u k o w y c h . M a r z a n n a Baś a n a liz u je w s w y m a r ty

-S ło w o w stęp ne

kule m a te ria ły d y d a k ty c z n e p re z e n to w a n e na s tro n a c h W W W b ib lio te k na p rz y k ła d z ie w itr y n y in te rn e to w e j B ib lio te k i J a g ie llo ń s k ie j. O u m ie ję tn o ś c ia c h k o rz y s ta n ia z z a s o b ó w e le k tro n ic z n y c h o ra z e fe k ty w n o ś c i szkoleń d o ty c z ą ­ cych m e to d y k i p o s z u k iw a ń b ib lio g ra fic z n y c h piszą A n n a C h a d a j i D a n u ta Turecka w k o m u n ik a c ie z b a d a ń p ro w a d z o n y c h w ś ró d s tu d e n tó w B ib lio te k i G łó w n e j A k a d e m ii G ó rn ic z o -H u tn ic z e j w K ra k o w ie .

T ra d y c ja i n o w o c z e s n o ś ć ... o d n o s i się d o p ra k ty c z n e g o w y m ia ru b ib lio te ­

k a rs tw a n a u k o w e g o w d o b ie w s z e c h o b e c n y c h te c h n o lo g ii i w y w o ła n y c h n im i z m ia n w p o s ta w ie u ż y tk o w n ik ó w . P o m im o że z g ro m a d z o n e w m o n o g ra fii te k s ty , nie w y c z e rp u ją te m a ty k i z a s to s o w a n ia n o w ych te c h n o lo g ii w b ib lio ­ te k a c h , o d d a je m y je w ręce c z y te ln ik ó w z n a d z ie ją , że s ta n ą się in s p ira c ją b a d a w c z ą b ą d ź z a c h ę tą d o p o d ję c ia d z ia ła ń p ra k ty c z n y c h .

część i

n o w e

t e c h n o l o g i e

a

w s p ó ł c z e s n a

u r s z u l a K n o p

P o litechnika C zęstochow ska B ib lio te ka G łó w n a

E l e k t r o n i c z n e bazy d a n y c h a p o l i t y k a

g r o m a d z e n i a c z a s o p i s m w B i b l i o t e c e

G ł ó w n e j p o l i t e c h n i k i c z ę s t o c h o w s k i e j

Słowa kluczowe: grom adzenie czasopism , bazy danych, czasopism a, biblioteki naukowe A b s tra k t: w a rty k u le p rze d sta w io n o p roces g ro m a d ze n ia cza so p ism w b ib lio te c e g łó w ­ nej p o lite c h n ik i c z ę s to c h o w s k ie j. u w z g lę d n io n o p ro p o rcje m ięd zy e le k tro n ic z n y m i ba­ zam i danych i zb io ra m i tra d y cyjn ym i. w y m ie n io n o m o żliw o ści p o zyskiw a nia nowych ty tu ­ łó w cza so p ism z różnych źró d e ł (np. w y m ia n a m ię d zy b ib lio te czn a , dary). p rze d sta w io n o zm ia n y w po lityce g ro m a d ze n ia cza so p ism , p o ró w n u ją c na bytki ty tu łó w z a g raniczn ych i p o lskich , przede w s z y s tk im w la ta ch 2001 i 2009. u w a g ę s ku p io n o na e le k tro n ic z n y c h bazach danych d o stępn ych o n lin e . za syg n a lizo w a n o nową p o lityk ę o rg a n izo w a n ia d o ­ stęp u do baz zag ra n icz n yc h czaso pism na ukow ych w b ib lio te k a c h s z kó ł w yższych. p o d ­ k re ś lo n o te n d e n c je zw iększan ia w irtu a ln y c h zasobów poprzez u d o stę p n ia n ie czaso pism w in te rn e c ie na zasadzie w o ln e g o dostępu. p o d ję to próbę od pow ied zi na pytanie: czy p o ja w ienie się w in te rn e c ie e le k tro n ic z n y c h w e rs ji czaso pism , p re n u m e ro w a n y c h dotąd przez b ib lio te k ę w fo rm ie d ru ko w a n e j, w p ły w a na zm ian ę je j zasobu.

w s t ę p

P rz e d s ta w ia ją c p o lity k ę g ro m a d z e n ia cza s o p is m w B ib lio te c e G łó w n e j P olitechniki C zę sto ch o w skie j (BG PCz), ła tw o ulec pokusie s u b ie k ty w n e j o ce n y p o p ra w n o ś c i d z ia ła n ia w ty m zakresie. T ru d n o ść p o le g a na ty m , że po pierw sze, g ro m a d z e n ie n a b ie ra n o w e g o w y m ia ru - nie w szystko co k u p u je m y je s t p rz e c h o w y w a n e w b ib lio te c e i nie w szystko co u d o ­ s tę p n ia m y n a le ży d o z a s o b ó w w ła s n y c h b ib lio te k i1. Po d ru g ie , o d m ie n ­ ność kolekcji o fe ro w a n y c h p rze z w io d ą c e z a g ra n ic z n e w y d a w n ic tw a c z a so p ism n a u ko w ych , z m ie n iła p o d a ż i p o p y t na te z a s o b y na rynku w y d a w n ic z y m . O fe ro w a n e p o p rz e z k o m p u te ro w ą sieć u c z e ln ia n ą z a ­ s o b y e le k tro n ic z n e u m a c n ia ją pozycję b ib lio te k i w e w s p o m a g a n iu p ro ­ cesu n a u k o w o -d y d a k ty c z n e g o , re a liz o w a n e g o w m a c ie rz y s te j uczelni.

1 Por. H. Ganińska, G rom adzenie a b ib lio te ka rz d zie d zin o w y w b ib lio teka ch p o lite c h n ik w Polsce [onli­ ne], Elektroniczny Biuletyn In fo rm a cyjn y B ibliotekarzy EBIB, 2 00 0 , nr 8 (16) [dostęp: 1 6.0 8.20 1 0 ], d ostępny w W o rld W id e W eb: h ttp ://w w w .o s s .w ro c .p l/b iu le ty n /e b ib 1 8 /g a n in s k a .h tm l.

u r s z u l a k n o p

P ra c o w n ic y n a u ko w i, s tu d e n c i i in n i u ż y tk o w n ic y b ib lio te k i m a ją z d a ln y d o s tę p d o pełnych te k s tó w c z a so p ism z w ie lu d zie d zin nauki, z a k u p io n y c h p rze z bi­ b lio te k ę w ra m a c h ko n s o rc ju m o ra z d o a b s tra k tó w lu b s p is ó w tre ści w szyst­ kich c z a so p ism w y d a w a n y c h p rze z w y d a w n ic tw a , z k tó ry m i p o d p is a n a z o s ta ­ ła u m o w a . P e rm a n e n tn ie w z ra s ta ro la p u b lik a c ji o n lin e w o fe rc ie b ib lio te k i p o lite c h n ik i. Z d a ln y d o s tę p d o du że j liczb y z a g ra n ic z n y c h cza s o p is m o n lin e zw iększa p re s tiż b ib lio te k i w za kre sie ja k o ś c i ś w ia d c z o n y c h usług a e le k tro ­ niczn y d o s tę p czyni b a zy a tra k c y jn e d la u żytko w n ikó w . Z te g o p u n k tu w id z e n ia z a k u p d o s tę p u d o e le k tro n ic z n y c h p e łn o te k s to w y c h b a z cza s o p is m m a c o ra z w iększe z n a cze n ie w p o lity c e g ro m a d z e n ia , a z a ra z e m u d o s tę p n ia n ia z b io ­ rów, s p y c h a ją c na d a ls z y p la n in n e - d ru k o w a n e c z a s o p is m a z a g ra n ic z n e , d a w n ie j s ta n o w ią c e p o d s ta w ę u d o s tę p n ia n y c h z a s o b ó w b ib lio te c z n y c h . Z a ­ kup d o s tę p u d o z a g ra n ic z n y c h cza s o p is m e le k tro n ic z n y c h zw iększa z a s o b y p u b lik a c ji n a u ko w ych b ib lio te k i na skalę, n ie m o ż liw ą do o s ią g n ię c ia p rz y m o ­ delu p re n u m e ra ty c z a so p ism w fo rm ie tra d y c y jn e j2.

W d z ie d z in ie g ro m a d z e n ia i p rz e tw a rz a n ia w ie d z y o b s e rw u je m y p ra w ­ d z iw ą re w o lu c ję te c h n o lo g ic z n ą , d la te g o w lite ra tu rz e p rz e d m io tu p o d k re ­ śla się, że ja k k o lw ie k d o m e n ą w s p ó łc z e s n e j h y b ry d o w e j b ib lio te k i sz k o ły w y ż ­ szej, w o d ró ż n ie n iu od b ib lio te k i c y fro w e j, są z b io ry tra d y c y jn e , to ich w e rs je c y fro w e m u szą fu n k c jo n o w a ć o b o k nich, s ta n o w ią c ró żn e o p c je d o s tę p u do z e w n ę trz n y c h re p o z y to rió w 3. E fekt ty c h p rz e m ia n s ta n o w i c o ra z w ię k s z y za s ię g w ie lo a s p e k to w e g o p ro c e s u o rg a n iz o w a n ia p rze z b ib lio te k ę d o s tę p u d o c z a s o p is m o n lin e , o fe ro w a n y c h w fo r m ie b a z d a n y c h : b ib lio g ra fic z n y c h , b ib lio g ra fic z n o -a b s tra k to w y c h , p e łn o te k s to w y c h . T e rm in b a z y d a n y c h z d e fi­ n io w a n o ja k o u p o rz ą d k o w a n y z b ió r w ia ry g o d n y c h d a n y c h d o s tę p n y c h d la lic z n y c h u ż y tk o w n ik ó w , w k tó ry c h to z b io ra c h m o ż n a p r o w a d z ić e fe k ty w n e w y s z u k iw a n ie i a k tu a liz o w a n ie in fo r m a c ji4. N a to m ia s t za a r t. 2 ust. 1 p k t 1 u s ta w y o o c h ro n ie b a z d a n y c h b a z a d a ­ n ych o z n a c z a z b ió r d a n y c h lu b ja k ic h k o lw ie k in n y c h m a te r ia łó w i e le m e n tó w z g ro m a d z o n y c h w e d łu g o k re ś lo n e j s y s te m a ty k i lu b m e to d y, in d y w id u a ln ie d o s tę p n y c h w ja k ik o lw ie k s p o s ó b , w ty m ś ro d k a m i e le k tro n ic z n y m i, w y m a ­ g a ją c y is to tn e g o , co d o ja k o ś c i lu b ilości, n a k ła d u in w e s ty c y jn e g o w c e lu s p o rz ą d z e n ia , w e ry fik a c ji lu b p re z e n ta c ji je g o z a w a rto ś c i5.

In d y w id u a ln a d o s tę p n o ś ć d o w o ln y c h s k ła d n ik ó w z b io ru e le k tro n ic z n e j b a z y d a n y c h m o ż liw a je s t bez k o n ie czno ści p rz e g lą d a n ia c a łe j z a w a rto ś c i, co w tra d y c y jn y c h b a z a c h d a n y c h u s ta la n a s tę p s tw o o d p o w ie d n ie j p re z e n ta c ji

2 Ł. M a cie je w ska, K. M o skw a , K o n sorcja c za so p ism e le ktro n iczn ych w śro d o w is k u a k a d e m ic k im [o n line ], E le ktro n iczn y B iuletyn In fo rm a c y jn y B ib lio te k a rz y EBIB, 2 0 0 7 , n r 3 (84) [d o stę p : 1 6 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p ­ ny w W o rld W id e W e b : h ttp ://w w w .e b ib .in fo /2 0 0 7 /8 4 /a .p h p ? m a c ie je w s k a _ m o s k w a .

3 A . T re m b ow ie cki, D ig ita liz a c ja z b io ró w b ib lio te c z n y c h . Teoria i p ra k ty k a , W a rs z a w a 2 0 0 6 , s. 4 3 . 4 M . M u ra szkie w icz, H. Rybiński, B a zy da n ych , W a rs z a w a 1 9 9 3 , s. 2.

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m .

g ra fic z n e j z e b ra n y c h d a n y c h 6. D la te g o na e le k tro n ic z n ą b a zę d a n y c h s k ła d a się z a w a rto ś ć b a z y d a n y c h , k tó rą tw o rz ą d a n e o ra z o p ro g r a m o w a n ie z m e ­ c h a n iz m a m i w s p ie ra ją c y m i w y s z u k iw a n ie d a n y c h - tj. in d e k s a m i i te z a u ru ­ s a m i - o k re ś la n e ja k o s y s te m w y s z u k iw a w c z y , d zię ki k tó re m u u ż y tk o w n ic y uzysku ją w ię ksze m o ż liw o ś c i s z y b k ie g o p rz e s z u k iw a n ia d a n y c h , w p o ró w n a ­ niu ze z b io ra m i tr a d y c y jn y m i7. Z g o d n ie z d e fin ic ją z a w a r tą w „E n c y k lo p e d ii w s p ó łc z e s n e g o b ib lio te k a rs tw a p o ls k ie g o ", p o lity k a g ro m a d z e n ia z b io ró w to u s ta le n ie n a d łu ż s z y lu b k ró ts z y o k re s z a s a d p o m n a ż a n ia o ra z d o b o ru o d ­

p o w ie d n ic h m e to d d z ia ła n ia w ła ś c iw y c h d la d a n e j b ib lio te k i m a te r ia łó w b i­ b lio te c z n y c h 8. W k o n te kście z m ia n fo r m y w y d a w n ic z e j p u b lik a c ji n a u k o w y c h

o ra z n o w ych fo r m k o m u n ik a c ji sp o łe c z n e j, te rm in p o lity k a g ro m a d z e n ia cza ­ s o p is m ro z u m ia n y ja k o z a s a d y g ro m a d z e n ia , p o lity k a d o b o ru z b io ró w , w y ­ m a g a s z e ro k ie g o s p o jrz e n ia na z a g a d n ie n ie , ja k o p o lity k ę ro z w o ju z b io ró w , o rg a n iz o w a n ia d o s tę p u d o z a s o b ó w w ła s n y c h i o b c y c h p o s a d o w io n y c h na s e rw e ra c h z e w n ę trz n y c h 9. C o z a m ó w ić i ja k u d o s tę p n ia ć - to kw e s tie c o ra z częściej w y s tę p u ją c e w g ro m a d z e n iu z b io ró w , p rz y z m ie n ia ją c e j się p o d a ż y c z a s o p is m d ru k o w a n y c h i d o s tę p n y c h o n lin e 10.

p o lit y k a i realizacja proces u g r o m a d z e n i a c z a s o p i s m

w B i b l i o te c e Gł ówn ej p o l i t e c h n i k i C z ę s to c h o w s k i e j

O b o w ią z e k g ro m a d z e n ia i u d o s tę p n ia n ia z b io ró w b ib lio te c z n y c h (w ty m c z a s o p is m ) n a k ła d a na u cze ln ię U s ta w a P ra w o o S z k o ln ic tw ie W y ż s z y m a rt. 13 ust. 5 11, z kolei w U s ta w ie o b ib lio te k a c h w a r t. 4 z d e fin io w a n o je ja k o p o d s ta w o w e z a d a n ie d la b ib lio te k i12. Z a d a n ia i z a k re s d z ia ła n ia o ra z s tru k ­ tu rę b ib lio te k i o k re ś la ją re g u la m in y u c h w a la n e p rze z s e n a t na w n io s e k rek­ to r a 13. BG PCz g ro m a d z i c z a s o p is m a na p o s ta w ie p re n u m e ra ty , w y m ia n y m ię d z y b ib lio te c z n e j, d a ró w od in s ty tu c ji i o s ó b p ry w a tn y c h o ra z p o p rz e z o r­ g a n iz o w a n ie d o s tę p u d o e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h . Proces g ro m a d z e n ia c z a s o p is m re a liz o w a n y je s t w O d d z ia le W y d a w n ic tw C ią g ły c h i O d d z ia le G ro m a d z e n ia i U z u p e łn ia n ia Z b io ró w . P o d z ia ł c zyn n o ści n a b y w a n ia c z a s o ­

6 Por. S. S tanisław ska-K loc, O c h ro n a b a z d an ych , K ra ków 2 0 0 2 , s. 4 2 .

7 M . Bryska, Bazy d anych w D yrektyw ie U n ii Europejskiej, „Przegląd Prawa H an d lo w eg o ", 1 997, n r 8, s. 1. 8 E n cyklo p e d ia w sp ó łcze sn e g o b ib lio te k a rs tw a p o lskie g o , W ro c ła w 1 9 7 6 , s. 2 4 6 .

9 Por. H. G a n iń ska , G ro m a d z e n ie a b ib lio te k a rz ..., op. cit.

10 J. W ojciechowski, Z p ro b le m ó w o rg a n iza cji za sob ó w bibliotecznych, „Przegląd Biblioteczny", 1998, nr 1, s. 6.

11 U sta w a z d n ia 27 lip ca 2 0 0 5 r., Prawo o S zko ln ictw ie W yższym , Dz. U. 2 0 0 5 , N r 1 64 , poz. 1 3 6 5 z późn. zm . a rt. 13 ust. 5.

12 U sta w a z d n ia 27 cze rw ca 1 9 9 7 r. o b ib lio te ka ch , Dz. U. 1 9 9 7 , N r 8 5, poz. 5 3 9 , a rt. 4.

13 Z g o d n ie ze S ta tu te m P o lite chn iki C zęstoch o w skie j w p ro w a d z o n y m w życie u c h w a łą s e n a tu 8 0 /2 0 0 6

u r s z u l a Kn o p

p ism w d w ó c h k o m ó rk a c h o rg a n iz a c y jn y c h m a sw e u z a s a d n ie n ie w z a k re ­ sie o rg a n iz a c ji w s p ó łp ra c y O d d z ia łu G ro m a d z e n ia i U z u p e łn ia n ia Z b io ró w z d z ia łe m W y d a w n ic tw P o lite ch n iki C z ę s to c h o w s k ie j. R a c jo n a ln a g o s p o ­ d a rk a p u b lik a c ja m i m a c ie rz y s te j uczelni w w y m ia n ie w y d a w n ic tw m ię d z y b ib lio te k ą , a u c z e ln ia m i w kra ju i za g ra n ic ą , je s t e fe k ty w n a p rz y z e s p o le n iu z a rz ą d z a n ia z a s o b a m i w je d n e j k o m ó rc e o rg a n iz a c y jn e j. K o m p le to w a n ie c z a s o p is m w d ro d z e p re n u m e ra ty , z a k u p u d o s tę p u d o e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , ja k i w d ro d z e d a ró w i u z u p e łn ia n ia lu k w kolekcji, m. in. p o p rz e z g o ­ s p o d a rk ę d ru k ó w z b ę d n y c h i d u b le tó w (s p o rz ą d z a n ie w y k a z ó w c z a s o p is m , w s p ó łp ra c ę z b ib lio te k a m i w ty m za k re s ie ) n a le ż y d o z a d a ń O d d z ia łu W y ­ d a w n ic tw C ią g ły c h . Proces z a m a w ia n ia p re n u m e r a ty c z a s o p is m i e le k tro ­ niczn ych b a z d a n y c h , re a liz o w a n y je s t w e w s p ó łp ra c y z D z ia łe m Z a m ó w ie ń P ub liczn ych PCz. Z d e z a k tu a liz o w a n a b ą d ź zn is z c z o n a część z b io ró w c z a s o ­ p ism p o d le g a o k re s o w e j selekcji p rz e p ro w a d z a n e j ta k ż e p rze z O d d z ia ł W y ­ d a w n ic tw C ią g ły c h . Z a m a w ia n ie i u s u w a n ie c z a s o p is m n a le ż y łą c z y ć , p o n ie ­ w a ż ra z e m s ta n o w ią p ro c e s tw o rz e n ia kolekcji, k tó rą w s p o s ó b c ią g ły trz e b a u a k tu a ln ia ć 14. R ozwój d o s tę p u d o e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , w id o c z n y c h na s tro n ie d o m o w e j b ib lio te k i p o w o d u je zw ię k s z e n ie o b o w ią z k ó w b ib lio te ­ karzy, z w ią z a n y c h z o b s łu g ą z a s o b ó w c y fro w y c h , np. d o b ó r u m ie szcza n ych baz, te s to w a n ie baz, p rz y g o to w a n ie o s ta te c z n e j o fe r ty d la u ż y tk o w n ik ó w , s p ra w d z a n ie a k ty w n o ś c i a d re s ó w . N ie k tó re z w w . czyn n o ści w y k o n y w a n e są w O d d z ia le S y s te m ó w K o m p u te ro w y c h .

Z a s a d y g ro m a d z e n ia c z a s o p is m w BG PCz u s ta la D y re k to r p rz y w s p ó ł­ p ra c y R a d y B ib lio te c z n e j. P rofil g ro m a d z o n y c h z b io ró w d o s to s o w a n y je s t d o k ie ru n k ó w n a u c z a n ia ro z w ija n y c h w u cze ln i. A k tu a ln ie P o lite ch n ika C z ę s to c h o w s k a kszta łci s tu d e n tó w na w y d z ia ła c h : In ż y n ie rii M e c h a n ic z n e j i In fo rm a ty k i, In ż y n ie rii P rocesow ej, M a te ria ło w e j i Fizyki S to s o w a n e j, Elek­ try c z n y m , In ż y n ie rii i O c h ro n y Ś ro d o w is k a , B u d o w n ic tw a o ra z Z a rz ą d z a n ia . U z u p e łn ie n ie te m a ty c z n e z b io ró w s ta n o w i p ro b le m a ty k a : b ib lio te k o z n a w ­ s tw a , filo z o fii, p e d a g o g ik i, p s y c h o lo g ii, p ra w a o ra z n a u k i ję z y k ó w o b c y c h . R e g u ły d o b o ru z a s o b u c z a s o p is m d la b ib lio te k i s ta n o w ią is to tn y s k ła d n ik p o lity k i g ro m a d z e n ia . K s z ta łto w a n e są w za le ż n o ś c i od ś ro d k ó w fin a n s o ­ w y c h b ib lio te k i o ra z p o trz e b je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h , d e c y d u ją c y c h o z a ­ ku p ie i ich m o ż liw o ś c i fin a n s o w y c h .

W każdym roku b ib lio te k a z w ra c a się do w ła d z poszczególnych w y d z ia łó w i innych je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h uczelni z p ro ś b ą o a k tu a liz a c ję (k o n ty n u ­ a cję i p ro p o zycje ) p rz e w id z ia n y c h d o p re n u m e ra ty ty tu łó w polskich i z a g ra ­ nicznych na ro k n a stę p n y. W roku a k a d e m ic k im na b ie żą co p ro w a d z o n a je s t w y m ia n a in fo rm a c ji m ię d z y b ib lio te k ą a w ła d z a m i w y d z ia łó w w za kre sie o fe rt now ych ty tu łó w p rze syła n ych p rzez w y d a w c ó w .

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m .

T yp o w a n ie ty tu łó w c z a so p ism z a g ra n ic z n y c h d o p re n u m e ra ty n a le ży w y ­ łą c z n ie d o ko m p e te n c ji p ra c o w n ik ó w n a u k o w y c h . O fe rta c z a so p ism p olskich ró w n ie ż m e ry to ry c z n ie k s z ta łto w a n a przez p ra c o w n ik ó w n a u k o w y c h p o lite c h ­ niki, s to s o w n ie d o k ie ru n k ó w ro zw o ju procesu d y d a k ty c z n e g o uczelni o ra z p ro w a d z o n y c h b a d a ń na u ko w ych , u z u p e łn ia n a je s t przez B ib lio te kę G łó w n ą . W za kre sie m o żliw o ści fin a n s o w y c h , b ib lio te k a ty p u je d o z a k u p u polskie cza­ s o p is m a o te m a ty c e u n iw e rs a ln e j, b ib lio te c z n e j o ra z in n e ty tu ły p o s z u k iw a n e p rzez u żytko w n ików , s y g n a liz o w a n e np. przez K ie ro w n ika O d d z ia łu U d o s tę p ­ n ia n ia Z b io ró w i O d d z ia łu In fo rm a c ji N a u k o w e j. Z g ło szo n e p ro p o z y c je czaso­ pism d o p re n u m e ra ty m uszą być z a a k c e p to w a n e przez D y re k to ra b ib lio te k i. W BG PCz z d e c y d o w a n a w ię kszo ść s u b s k ry b o w a n y c h ty tu łó w fin a n s o w a n a je s t ze ś ro d k ó w w y d z ie lo n y c h na p re n u m e ra tę cz a s o p is m z d o ta c ji M N iS W . W y d a tk i p rz e w id z ia n e na p re n u m e ra tę c z a so p ism i z a k u p d o s tę p u do e le k tro ­ nicznych b a z d a n y c h , u jęte w p la n ie fin a n s o w y m b ib lio te k i na ro k następny, p rz e d s ta w ia S enacka K o m isja ds. M ie n ia i F in a n só w w b u d że cie U czelni do a k c e p ta c ji przez S e n a t - z g o d n ie z a rt. 4 4 , ust. 1, p k t 3 u s ta w y o fin a n s a c h p u b lic z n y c h 15.

Ź ró d ło fin a n s o w a n ia p re n u m e ra ty cza s o p is m s ta n o w ią ta k ż e fu n d u s z e poszcze g ó ln ych w y d z ia łó w s k ła d a ją c y c h d e z y d e ra ty . Ś rodki fin a n s o w e p rze ­ w id z ia n e w b ib lio te c e na p re n u m e ra tę cza so p ism , m u szą być w y d a tk o w a n e p rzez b ib lio te k ę ra c jo n a ln ie , w s p o s ó b c e lo w y i oszczędny, z g o d n ie z U s ta w ą o fin a n s a c h p u b lic z n y c h a rt. 4 4 , ust. 3 16. W s z y s tk ie a s p e k ty g ro m a d z e n ia c z a so p ism w y m a g a ją a n a liz y o ra z m uszą o d p o w ia d a ć o g ó ln y m te n d e n c jo m ro z w o ju b ib lio te k a rs tw a 17. W p ra k ty c e o z n a c z a to d la b ib lio te k i, d z ia ła n ie z o rg a n iz o w a n e m e ry to ry c z n ie i s k o re lo w a n e z b ie żą cą a n a liz ą e k o n o m ic z n ą w szelkich d z ia ła ń p o d e jm o w a n y c h w p ro ce sie g ro m a d z e n ia cza so p ism , m .in. p rz e d s ta w ia n ie w ła d z o m uczelni i w y d z ia łó w o fe r t a lte rn a ty w n y c h . O kre ś le n ie p rio ry te tó w ro zw o ju z a s o b u c z a so p ism s ta n o w i is to tn y e le m e n t z a rz ą d z a n ia z b io ra m i. Z d e c y d o w a n ie p rz e w a ż a o p in ia , że z b io ry b ib lio te k o ra z ich u z u p e ł­

n ie n ia p o w in n y o d p o w ia d a ć o c z e k iw a n io m 18, w b ib lio te c e p o lite c h n ik i p rze d e

w s z y s tk im o c z e k iw a n io m ś ro d o w is k a a k a d e m ic k ie g o .

O b e c n ie na sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u ją o c z e k iw a n ia fa k ty c z n y c h o ra z po ­ te n c ja ln y c h u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k i, o k re śla n ych ja k o „p o k o le n ie sie ci" (ang.

N e t g e n e ra tio n ). W y p ra c o w a n ie p o lity k i g ro m a d z e n ia cz a s o p is m w b ib lio te ­

ce n a u ko w e j, to u m ie ję tn o ś ć d o s to s o w a n ia s tra te g ii d z ia ła n ia d o z m ie n ia ją ­ cych się oko liczn o ści, w p ły w a ją c y c h na s tru k tu rę kolekcji, co o zn a cza a n a liz ę z a w a rto ś c i e le k tro n ic z n y c h baz d a n ych b ib lio te k i, n ie z b ę d n ą d la o kre śle n ia

15 U sta w a z d n ia 27 sie rp n ia 2 0 0 9 r. o fin a n s a c h p ub liczn ych, Dz. U. 2 0 0 9 , N r 157, poz. 1 2 4 0 , a rt. 4 4, ust. 1, p kt 3.

16 Ib id ., a rt. 4 4 , ust. 3.

17 J. W o jcie ch o w ski, Z p ro b le m ó w o r g a n iz a c ji., op. cit., s. 9. 18 Ib id .

U r s z u la Kn o p

s ta n u u d o s tę p n ia n y c h z a s o b ó w i z a p o trz e b o w a n ia na ty tu ły d ru k o w a n e o ra z in n e b a zy d a n y c h . R e zu lta t e fe k ty w n o ś c i p rz y ję te j p o lity k i k o m p le to w a n ia na ­ b y tk ó w p o zo s ta je w w y s o k im s to p n iu u za le żn ie n ia od: z n a jo m o ś c i przez b ib lio ­ te k a rz y o fe r ty cz a so p ism na rynku w y d a w n ic z y m , w s p ó łp ra c y z p o szcze g ó ln y­ mi je d n o s tk a m i uczelni, u w z g lę d n ie n ia a k tu a ln y c h p re fe re n c ji u ż y tk o w n ik ó w b ib lio te k i o ra z od p o s ia d a n y c h ś ro d k ó w fin a n s o w y c h .

C z a s o p i s m a z a g r a n i c z n e

P o lityka g ro m a d z e n ia c z a s o p is m w BG PCz w o s ta tn im d z ie s ię c io le c iu ule­ g ła d o ś ć d u ż y m z m ia n o m na s k u te k n o w e g o p ro d u k tu - e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h w o fe rc ie z a g ra n ic z n y c h w y d a w c ó w . B łys k a w ic z n y ro z w ó j k o m e rc y j­ nych c z a s o p is m z a g ra n ic z n y c h d o s tę p n y c h o n lin e , s p o w o d o w a ł k o n ie c z n o ś ć w y p ra c o w a n ia n o w e g o m o d e lu w s p ó łp ra c y b ib lio te k n a u k o w y c h w z a k re s ie g ro m a d z e n ia te g o ty p u m a te ria łó w b ib lio te c z n y c h . D zięki p o d ję te j w s p ó ł­ p ra c y m ię d z y b ib lio te c z n e j, w ra m a c h ko n s o rc jó w , p o c z ą w s z y o d 2 0 0 1 roku, PCz p o s ia d a d o s tę p d o e le k tro n ic z n e j b a z y d a n y c h S cience D ire c t w y d a w ­ n ic tw a E ls e v ie r o ra z E bsco w ra m a c h p ro je k tu EIFL D ire c t (E le c tro n ic In fo r­

m a tio n f o r L ib ra rie s - E le k tro n ic z n a In fo rm a c ja d la B ib lio te k ), u tw o rz o n e g o

p rze z F u n d a cję S o ro sa i E bsco P u b lis h in g . D uże o b c ią ż e n ie uczelni ko szta m i u d z ia łu w w w . p ro je k ta c h s p o w o d o w a ło o g ra n ic z e n ie w y d a tk ó w na p re n u ­ m e ra tę d ru k o w a n y c h , z a g ra n ic z n y c h ty tu łó w in n y c h w y d a w c ó w . 120 100 I 80

3

Ź ró d ło : o p ra co w a n ie w ła s n e na po d sta w ie w yka zó w cz a so p ism zag ra n icz n y ch p re n u m e ro w a ­ nych przez BG PCz.

96 96

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m .

W id o c z n y w ko le jn ych la ta c h s p a d e k p re n u m e r a ty d ru k o w a n y c h c z a s o ­ p ism z a g ra n ic z n y c h w b ib lio te c e , s p o w o d o w a n y fu n k c jo n o w a n ie m w ś ro ­ d o w is k u a k a d e m ic k im e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h re n o m o w a n y c h , ś w ia to ­ w y c h w y d a w c ó w , w ra z z m o ż liw o ś c ią p rz e g lą d a n ia , k o p io w a n ia a rty k u łó w n a u k o w y c h p o p rz e z o g ó ln o u c z e ln ia n ą sie ć k o m p u te ro w ą o ra z d o s tę p e m do n o w ych , e le k tro n ic z n y c h ty tu łó w , w c z e ś n ie j nie p re n u m e ro w a n y c h p rze z bi­ b lio te k ę , w y k re o w a ł n o w ą s y tu a c ję w g ro m a d z e n iu te g o ro d z a ju m a te ria łó w b ib lio te c z n y c h .

Liczba z a p re n u m e ro w a n y c h p rze z b ib lio te k ę c z a s o p is m u z a le ż n io n a je s t p rz e d e w s z y s tk im o d p ro d u k tó w p o le c a n y c h w o fe rc ie w y d a w c ó w . W 2 0 0 7 roku W y d z ia ł Z a rz ą d z a n ia PCz z g ło s ił d e z y d e ra t na p re n u m e ra tę 5 ty tu łó w c z a s o p is m z d z ie d z in y bizn e su i fin a n s ó w w y d a w n ic tw a E m e ra ld . K a lk u la ­ c ja ko s z tó w : ś re d n ia ce n a 1 z g ło s z o n e g o ty tu łu d ru k o w a n e g o - 2 4 4 1 8 ,0 0 PLN, n a to m ia s t ś re d n ia ce n a 1 ty tu łu w e le k tro n ic z n e j b a zie E m e ra ld M a ­

n a g e m e n t - 1 9 1 ,0 0 PLN, z a d e c y d o w a ła o z a k u p ie b a z y d a n y c h E m e ra ld M a n a g e m e n t E M X 8 0 . O b e c n ie PCz p o s ia d a d o s tę p d o 1 2 0 ty tu łó w elek­ tro n ic z n y c h c z a s o p is m w y d a w n ic tw a E m e ra ld o ra z d o a rc h iw u m E m e ra ld B a c k file . W y b ó r m o d e lu p re n u m e r a ty c z a s o p is m e le k tro n ic z n y c h n ie w s p ó łm ie rn ie d o m o d e lu w e rs ji d ru k o w a n e j z w ię k s z a liczb ę o fe ro w a n y c h ty tu łó w . N a le ż y je d n a k p o d k re ś lić , że ta ń s z e c z a s o p is m a e le k tro n ic z n e o fe ro w a n e są p rze z w y d a w c ę ty lk o w p o s ta c i g o to w y c h p ro d u k tó w - b a z d a n y c h . B ib lio te k a nie m a m o ż liw o ś c i z a k u p u kilku, w y b ra n y c h p rze z s ie b ie ty tu łó w , lecz z m u s z o n a je s t p o n ie ś ć koszt w s z y s tk ic h c z a s o p is m o fe ro w a n y c h p rze z w y d a w c ę w elek­ tro n ic z n e j bazie. W z g lę d y e k o n o m ic z n e i p ra k ty c z n e s k ła n ia ją z je d n e j s tr o ­ ny d o w y b o ru e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , z d ru g ie j zaś - o g ra n ic z a ją ich z a k u p (z b y t w yso ki koszt d o s tę p u d o c a łe j bazy). E le k tro n ic z n e b a z y d a n y c h z w ię k s z a ją z a s o b y b ib lio te k i na z a s a d a c h o k re ś lo n y c h w u m o w ie lic e n c y jn e j. Z a k u p p rze z b ib lio te k ę d o s tę p u d o lic e n c jo n o w a n y c h z a s o b ó w e le k tro n ic z ­ nych ra d y k a ln ie z m n ie js z a p re n u m e ra tę c z a s o p is m w w e rs ji d ru k o w a n e j. W n a s tę p s tw ie z m ie n ia się p ro p o rc ja w p ły w ó w z a s o b u d ru k o w a n y c h t y t u ­ łó w z a g ra n ic z n y c h p o zyska n ych z p re n u m e r a ty w s to s u n k u d o z a s o b u cza ­ s o p is m z w y m ia n y i d a ró w - o k re ś la n y c h ja k o in n e w p ły w y .

U r s z u la Kn o p

W y k re s 2. W p ły w y d ru k o w a n y c h c z a s o p is m za g ra n ic z n y c h w 2001 roku Źró d ło : op ra c o w a n ie w ła s n e na p o dstaw ie a n alizy re je s tru w p ły w u nabytków .

W y k re s 3. W p ły w y d ru k o w a n y c h c z a s o p is m za g ra n ic z n y c h w 2009 roku Źró d ło : op ra c o w a n ie w ła s n e na p o dstaw ie a n alizy re je s tru w p ły w u n a b y tkó w BG PCz.

O d 2 0 0 1 roku lic z b a d ru k o w a n y c h c z a s o p is m z a g ra n ic z n y c h - 4 5 t y t u ­ łó w p o zyska n ych p rze z b ib lio te k ę w d ro d z e w y m ia n y i d a ró w , p o z o s ta je bez w ię kszych z m ia n w p o ró w n a n iu z ro k ie m 2 0 0 9 - 4 6 ty tu łó w . Z kolei p re ­ n u m e ra ta z a g ra n ic z n y c h ty tu łó w s y s te m a ty c z n ie u le g ła z m n ie js z e n iu - od 2 0 0 7 roku d o c h w ili o b e c n e j, lic z b a d ru k o w a n y c h c z a s o p is m z a g ra n ic z n y c h - 22 ty tu ły , u trz y m u je się na je d n a k o w y m p o z io m ie , n ie w ie lk ie z m ia n y d o ty ­ czą p o szc z e g ó ln y c h ty tu łó w - część p rz e s ta ła się u k a z y w a ć , n a to m ia s t in n e , n o w e - W y d z ia ły z g ło s iły d o p re n u m e ra ty .

O rg a n iz a c ja d o s tę p u d o u trw a lo n e g o w fo r m ie c y fro w e j d o ro b k u n a ­ u ko w e g o , w p o s ta c i s e rw is ó w c z a s o p is m e le k tro n ic z n y c h (e -jo u rn a ls ) na z a ­ s a d a c h O p e n A ccess, s ta n o w i o w y p ra c o w a n y m i c ią g le ro z w ija ją c y m się m o d e lu k o m u n ik a c ji n a u k o w e j p rz y użyciu In te rn e tu 19. W y c h o d z ą c n a p rz e ­ c iw p o trz e b o m ś ro d o w is k a n a u k o w e g o , ś w ia to w e w y d a w n ic tw a p u b lik a c ji

19 N p . baza d anych D O A J -D ire c to ry o f O p e n Access J o u rn a l - n ajw ię kszy se rw is na licen cji O p e n Access z a w ie ra ją c y ok. 5 2 9 9 cza sopism n au ko w ych z w szystkich d yscyplin n au ko w ych [o n lin e ], Lund U nive r­ s ity L ib ra rie s [d o stę p : 1 8 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o rld W id e W e b : h ttp ://w w w .d o a j.o r g /.

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m .

n a u k o w y c h p e rm a n e n tn ie ro z b u d o w u ją o fe r tę e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , z a w ie ra ją c y c h d u ż ą lic z b ę ty tu łó w (n p . Elsevier, ok. 2 0 2 0 ty t., S p rin g e r, ok. 2 5 9 7 ty t.) 20.

W z ra s ta ją c e z a in te re s o w a n ie u żytko w n ików fo rm ą e le ktro n ic z n ą in fo rm a c ji naukow ej w yzn a cza n o w y w y m ia r realizacji g ro m a d z e n ia cz a s o p is m 21. Z a ch o ­ w a n ie w ła ściw ych s ta n d a rd ó w d zia ła ln o ści naukow ej szkół wyższych m oże za ­ p e w n ić je d y n ie s tw o rz e n ie w a ru n k ó w fin a n s o w y c h w celu z a p e w n ie n ia ciągłości d o stę p u do e lektronicznych ź ró d e ł in fo rm a c ji n a u ko w e j22. D la te g o kluczow e de­ cyzje w zakresie d o stę p u do św ia to w e j lite ra tu ry naukow ej - kom ercyjnych, elek­ tro n iczn ych baz danych, uzależnia się p rzede w szystkim od sp o so b u fin a n s o w a ­ nia rozw oju nauki w skali ca łe g o kraju. N a m o cy Z a rz ą d z e n ia N r 41 M in is tra N a u ki i S zkolnictw a W yższego, p o w o ła n o s p e cja listyczn y Z e sp ó ł w celu m e ry to ­ rycznego w y b o ru e lektronicznych baz d a nych w ra m a c h B iblioteki W irtu a ln e j N a u ki, p rze w id zia n ych d o s fin a n s o w a n ia c e n tra ln e g o licencji kra jo w e j23.

D ecyzją M N iS W w d ro ż o n o o g ó ln o k ra jo w y projekt, w k tó ry m c e n tra ln ie sfi­ n a n s o w a n o z a k u p na 2 0 1 0 rok. baz: Science D ire c t w y d a w n ic tw a Elsevier, Eb-

sco, S p rin g e r i W e b o f K n o w le d g e d la b ib lio te k p a ń s tw o w y c h szkół wyższych

i innych je d n o s te k naukow ych w kraju. W y k u p ie n ie d o d a tk o w e j licencji d o stę ­ pu do z a s o b ó w - opcji S p rin g e r O p e n C h o ic e /O p e n Access, a u to ro m polskim p u b lik u ją c y m p ra ce w w y d a w n ic tw ie S p rin g e r s tw a rz a je d n o cze śn ie m o żliw o ść um ieszczania p ra c w re p o z y to ria c h in s ty tu c jo n a ln y c h , co oznacza e le ktro n icz­ ne u d o s tę p n ia n ie dzieła w ta ki sposób, a b y każdy u żytko w n ik sa m d e c y d o w a ł o czasie i m iejscu o d b io ru 24. B e zp ła tn y d o s tę p do pełnych te k s tó w a rty k u łó w z czasopism online, z n a jd u ją c y c h się je d n o cze śn ie w kom ercyjnych e le ktro n icz­ nych bazach danych, s ytu u je bib lio te ki szkoły wyższej w e -u d o stę p n ia n iu zaso­ b ó w na za sa d a ch O p e n A ccess. O p e n A ccess ro z u m ie się ja k o : d a rm o w y d o ­

s tę p d o lite ra tu ry n a u k o w e j n ie o g ra n ic z o n y ż a d n y m i re s try k c ja m i, p o z w a la ją c y u ż ytko w n iko m sie ci czytać, za p isyw a ć, kopiow ać, rozpow szechniać, d ru k o w a ć

20 D ane sta tystyczne udo stęp n ia n ych czasopism baz Elsevier i S p rin g e r na bieżąco a ktu a lizo w a n e na s tro ­ nie IC M [online], IC M In te rd yscyp lin a rn e C e n tru m M o d e lo w a n ia M a te m a ty c z n e g o i K o m pu tero w eg o [d o stę p :1 7 .0 8 .2 0 1 0 ], d ostę pn y w W o rld W id e W e b : h ttp ://v ls .ic m .e d u .p l/z a s a d y /in d e x .h tm lfe ls e v ie r. 21 M . N a h o tk o , M e ta d a n e b ib lio te c z n e w X X I w ieku, „P rze g lą d B ib lio te czn y” 2 0 1 0 , n r 2, s. 1 71. 22 Problem o m ó w io n y m .in. w D oku m e n cie n r 1 3 /V K o n fe ren cji R ektorów A k a d e m ic k ic h Szkół Polskich.

U c h w a ła P rezydium z d n ia 17 kw ie tn ia 2 0 0 9 r. d o tyczy fin a n s o w a n ia d o stę p u do e le ktro n iczn ych ź ró d e ł in fo rm a c ji i s ta n o w i o konieczności stw o rz e n ia sta b iln y c h w a ru n k ó w fin a n so w ych d la d o stę pu i za c h o w a n ia in fra s tru k tu ry z a s o b ó w in fo rm a c y jn y c h d la śro d o w iska n au ko w eg o szkó ł w yższych [on­ line], B ib lio te ka G łó w n a U n iw e rs y te tu E ko n om icznego w K rakow ie [d o stę p : 1 6 .0 8 .2 0 1 0 ], d o stę p n y w W o rld W id e W e b : h ttp ://k a n g u r.u e k .k ra k o w .p l/b ib lio te k a /k o n fe re n c ja /A k tu a ln o s c i/0 7 9 .p d f. 23 Z a rzą d ze n ie n r 41 M in is tra N a u ki i S zko ln ictw a W yższe g o z d n ia 7 sie rp n ia 2 0 0 9 r. w s p ra w ie p o w o ła ­

nia Z e społu s p e cja listyczn e g o do s p ra w p rz y g o to w a n ia p ro p o zycji m o d y fik a c ji zakresu te m a ty c z n e g o B ib lio te ki W irtu a ln e j N a u ki, Dz. U. M N iS W 2 0 0 9 , n r 4, poz. 6 1.

24 N a ro d o w y p ro g ra m pub lika cji naukow ych S p rin g e r O pen C h o ic e / O pen Access w Polsce [online], ICM In te rd yscyp lin a rn e C e n tru m M o d e lo w a n ia M a te m a ty c z n e g o i K o m pu tero w eg o [d o stę p : 1 7 .0 8 .2 0 1 0 ], d ostę pn y w W o rld W id e W e b : h ttp ://v ls .ic m .e d u .p l/z a s a d y /2 0 1 0 /k ra jo w e /S p rin g e rO p e n C h o ic e .h tm l.

U r s z u la Kn o p

p rz e s z u k iw a ć p ra c e n a u ko w e czy indeksow ać, tw o rz y ć odsyłacze d o nich bez o g ra n ic z e ń p ra w n y c h , te chnicznych czy fin a n so w ych . J e d y n ą rzeczą, ja k a krę­ p u je d y s try b u c ję czy w yko rzysta n ie ta k ic h p ra c je s t k o n tro la a u to ra n a d inte­ g ra ln o ś c ią je g o d z ie ła i p ra w a d o c y to w a n ia czy o ce n y25 .

Z g o d n ie z z a s a d a m i lic e n c jo n o w a n ia p o s ia d a n y c h p rze z b ib lio te k ę ko­ m e rc y jn y c h , e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h - u m o w y lic e n c y jn e , o k re ś la ją s z c z e g ó ło w o u p o w a ż n io n e g o (a u to ry z o w a n e g o ) u ż y tk o w n ik a , a u to ry z o w a ­ ne m ie js c a o ra z a u to ry z o w a n e k o m p u te ry . N a to m ia s t u m ie s z c z a n ie w y b ra ­ nych p u b lik a c ji w re p o z y to riu m in s ty tu c jo n a ln y m na lice n cji O p e n A ccess n iw e lu je w s z e lk ie o g ra n ic z e n ia w d o s tę p ie d o ich p e łn ych te k s tó w . N a sku­ te k z a is tn ie n ia i ro z w o ju w w . lic e n c jo n o w a n y c h , e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h w o fe rc ie b ib lio te k i, p ro c e s g ro m a d z e n ia b ę d zie p o d le g a ć n o w e j e w a lu a c ji e fe k ty w n o ś c i. C o ro c z n a o p ła ta o b e jm u je koszt d o s tę p u (u trz y m a n ia ) b a z d a ­ nych - nie w y k a z u je się p rz y ro s tu w a rto ś c io w e g o z a s o b ó w za d a n y ro k w e ­ d łu g z a s a d s to s o w a n y c h d la p o z o s ta ły c h m a te ria łó w b ib lio te c z n y c h ; z kolei w ra m a c h lice n cji k ra jo w y c h b ib lio te k a nie p o n o si ko s z tó w u d o s tę p n ia n y c h b a z d a n y c h . In w e n ta rz e b ib lio te c z n e (e w id e n c ja s z c z e g ó ło w a ) nie re je s tru ją z a s o b ó w c z a s o p is m w p o s ta c i b a z d a n y c h d o s tę p n y c h z d a ln ie , z a k u p io n y c h na o k re ś lo n y czas, c h y b a , że są o trz y m y w a n e na w ła s n o ś ć i m a ją w y m ia r fiz y c z n y w p o s ta c i n o ś n ik ó w C D -R O M lu b D V D -R O M . E fe k ty w n o ś ć d z ia ła l­ ności b ib lio te k i w z a k re s ie o rg a n iz o w a n ia z d a ln e g o d o s tę p u d o z a s o b ó w b ib lio te k i, m o ż n a w y k a z a ć lic z b ą s ie c io w y c h b a z d a n y c h , s u b s k ry b o w a n y c h p rze z b ib lio te k ę , z w y s z c z e g ó ln ie n ie m ź ró d e ł fin a n s o w a n ia o ra z lic z b ą b a z d a n y c h tw o rz o n y c h i w s p ó łtw o rz o n y c h p rze z b ib lio te k ę .

C z a s o p i s m a po ls ki e

D o m in u ją c a na p o c z ą tk u u b ie g łe g o d z ie s ię c io le c ia o fe r ta c z a s o p is m d ru k o ­ w a n y c h na p o ls k im ry n k u w y d a w n ic z y m , s ta n o w iła o tra d y c y jn y m d o s tę p ie d o z a s o b ó w u d o s tę p n ia n y c h p rze z b ib lio te k ę . Z a n a liz y w y k a z ó w p re n u ­ m e ro w a n y c h c z a s o p is m p o lskich d la BG PCz w y n ik a , że p o n o s z o n e p rze z u cze ln ię o d 2 0 0 1 roku w y s o k ie k o s z ty z w ią z a n e z z a k u p e m d o s tę p u d o elek­ tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , nie w p ły n ę ły u je m n ie na liczb ę p re n u m e ro w a n y c h d ru k o w a n y c h ty tu łó w p o lskich .

25 B. B e d na re k-M ich alska , Ś w ia to w y ru ch o p e n access n a rze cz o tw a r te j n a u k i [o n lin e ], K o a licja O tw a r­ te j Edukacji [d o stę p : 1 7 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o rld W id e W e b : h ttp ://k o e d .o rg .p l/w p -c o n te n t/u p lo - a d s /2 0 1 0 /0 1 /o a -2 0 0 9 .d o c .

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m . 215 210 I 205 f 200 198 & JS 195 N 190 185 180 213 2000 2001 2002 rok 2003 2004

Wykres 4. P re n u m e rata dru kow anych czaso pism polskich w latach 2000-2004 Ź ró d ło : op ra c o w a n ie w ła s n e na p o dstaw ie w y ka zó w c z a s o p is m p o ls k ic h p re n u m e ro w a n y c h przez BG PCz.

O b e c n ie o fe rtę b ib lio te k i w z a k re s ie p o ls k ic h c z a s o p is m , s ta n o w ią ta k ż e ty t u ły d ru k o w a n e . Z g o d n ie z U s ta w ą P ra w o z a m ó w ie ń p u b lic z n y c h , re a liz a ­ cji z a m ó w ie n ia na c z a s o p is m a nie w o ln o d z ie lić 26. W a rto ś ć z a m ó w ie n ia na ty t u ły p o ls k ie w BG PCz p o p rz e d z a w ię c ro z e z n a n ie ryn ku w y d a w n ic z e g o . P re n u m e ra tę c z a s o p is m p o ls k ic h z d e c y d o w a n e j w ię kszo ści w y d a w n ic tw , in ­ s ty tu c ji rz ą d o w y c h , to w a rz y s tw n a u k o w y c h , in s ty tu c ji b ra n ż o w y c h m o ż n a z re a liz o w a ć p rze z g łó w n y c h d o s ta w c ó w p ra s y i c z a s o p is m np. Ruch, Kol­ p o rte r, G a rm o n d . Z a m ó w ie n ie w ię ksze j lic z b y ty tu łó w u je d n e g o d o s ta w c y zw ię ksza m o ż liw o ś ć u zyska n ia ko rz y s tn y c h ra b a tó w c e n o w y c h . Ze w z g lę d u na s p o s ó b d y s try b u c ji c z a s o p is m p o ls k ic h p rze z n ie k tó re p o d m io ty d z ia ła ją ­ ce na ry n k u w y d a w n ic z y m , nie m a m o ż liw o ś c i w y k o n a n ia c a łk o w ite g o z a m ó ­ w ie n ia ty tu łó w d la b ib lio te k i u je d n e g o d o s ta w c y . N a p rz y k ła d W y d a w n ic ­ tw o S ig m a N o t z a s trz e g a s o b ie p ra w o d o d y s try b u c ji w ła s n y c h c z a s o p is m .

U ru c h o m io n y na p o c z ą tk u 2 0 0 7 roku p rze z W y d a w n ic tw o S ig m a N o t, P o rta l In fo rm a c ji T e ch n iczn e j o fe ru je w ra m a c h p re n u m e r a ty p a p ie ro w e j d o ­ s tę p d o w y d a ń c y fro w y c h , p o d o b n e p ra k ty k i w d o s tę p ie d o c z a s o p is m o n li­ ne s to s u je w ię k s z o ś ć p o lskich w y d a w c ó w 27. O fe rta a lte rn a ty w n y c h e -w yd a ń w p a k ie c ie p re n u m e ro w a n y c h , d ru k o w a n y c h c z a s o p is m p o ls k ic h , zw ię ksza d o s tę p n o ś ć d o z a s o b ó w b ib lio te k i, je d n a k p o z o s ta je bez w p ły w u na p ro ce s g ro m a d z e n ia c z a s o p is m , tj. na s ta n z a s o b ó w d ru k o w a n y c h o ra z w yso ko ść p o n o s z o n y c h ko sztó w . N a ryn ku w y d a w n ic z y m o b s e rw u je się in n e te n d e n c je

26 U s ta w a z d n ia 29 s tyczn ia 2 0 0 4 roku. Prawo Z a m ó w ie ń Publicznych, Dz. U. 2 0 0 7 , N r 2 2 3 , poz. 1 6 5 5 z późn. zm., a rt. 3 2 , ust. 1, pkt. 2.

27 U. Knop, Z m ia n y w u d o s tę p n ia n iu z b io ró w w b ib lio te k a c h n a u k o w y c h , „B ib lio te k a rz " 2 0 0 8 , n r 2, s. 1 0 -1 4 .

u r s z u l a Kn o p

z m ia n o fe r ty w y d a w n ic z e j p o lskich c z a s o p is m . C zęść ty tu łó w d ru k o w a n y c h d o s tę p n y c h w p ła tn e j p re n u m e ra c ie o b e c n ie d y s try b u u je się:

• b e z p ła tn ie

• ja k o o g ó ln o d o s tę p n e w In te rn e c ie .

C z a s o p is m a p o z y s k iw a n e w d ro d z e b e z p ła tn e j p re n u m e ra ty , czyli z d a ­ ró w - z w ię k s z a ją z a s o b y b ib lio te k i z in n y c h w p ły w ó w . Z kolei z m ia n a fo r m y w y d a w n ic z e j d ru k o w a n e j na o g ó ln o d o s tę p n ą w In te rn e c ie , w p ły w a na o fe r­ tę ty tu ło w ą c z a s o p is m b ib lio te k i.

Z a n a liz y w y k a z u ty tu łó w c z a s o p is m p o lskich , p rz e w id z ia n y c h d o p re n u ­ m e ra ty na 2 0 0 9 ro k d la b ib lio te k i w y n ik a , że 5 ty tu łó w p rz e s ta ło się u ka zy­ w a ć , 2 ty t u ły p rz e s z ły z fo r m y p ła tn e j na b e z p ła tn ą , 1 t y t u ł z m ie n ił fo rm ę p u b lik a c ji na o n lin e , n a to m ia s t 2 ty t u ły na fo r m ę o n lin e o g ó ln o d o s tę p n ą . W efekcie, w 2 0 0 9 roku d la BG PCz z a p re n u m e ro w a n o 1 6 5 ty tu łó w c z a s o ­ p ism p o lskich - o g ó łe m 1 8 3 e g z e m p la rz e , co s ta n o w i s p a d e k p re n u m e ra ty w z g lę d e m 2 0 0 1 roku - o fe r ta z a w ie ra ła o g ó łe m 2 0 6 ty tu łó w (d a n e o b e jm u ­ ją ty t u ły z a p re n u m e ro w a n e ty lk o d la B ib lio te k i G łó w n e j i b ib lio te k w y d z ia ło ­ w ych ).

inne wpływy 47%

prenumerata 53%

44% 46% 48% 50% 52% 54%

W y k re s 5. W p ły w y d ru k o w a n y c h c z a s o p is m p o ls k ic h - 2001 rok Ź ró d ło : op ra co w a n ie w ła s n e na p o dstaw ie a n alizy re je s tru n a b ytkó w BG PCz.

inne wpływy 44%

prenumerata _56%

0% 20% 40% 60%

W y k re s 6. W p ły w y d ru k o w a n y c h c z a s o p is m p o ls k ic h - 2009 rok Źró d ło : op ra c o w a n ie w ła s n e na p o dstaw ie a n alizy re je s tru n a b y tkó w BG PCz.

E le k t r o n ic z n e bazy d a n y c h a p o li ty k a g r o m a d z e n i a c z a s o p is m .

W id o c z n y w 2 0 0 9 roku n ie w ie lk i w z ro s t ty tu łó w p o zyska n ych p rze z bi­ b lio te k ę z p re n u m e ra ty , w s to s u n k u d o lic z b y ty tu łó w z in n y c h w p ły w ó w - w p o ró w n a n iu z ro k ie m 2 0 0 1 , n a le ż y tłu m a c z y ć s p a d k ie m w p ły w ó w uzyska­ nych p rze z b ib lio te k ę z w y m ia n y i d a ró w . W roku 2 0 0 1 n a b y to 1 8 6 ty tu łó w , n a to m ia s t w roku 2 0 0 9 ty lk o 1 4 6 ty tu łó w . B ib lio te k a o trz y m u je c z a s o p is m a i w y d a w n ic tw a c ią g łe w d ro d z e w y m ia n y dzięki w s p ó łp ra c y z p a rtn e ra m i - g łó w n ie b ib lio te k a m i sz k ó ł w yższych z 4 3 in s ty tu c ji w k ra ju o ra z 18 in s ty tu c ji z a g ra n ic z n y c h (d a n e s ta ty s ty c z n e na 31 g ru d n ia 2 0 0 9 roku). C z y n n ik i s p a d ­ ku w p ły w u c z a s o p is m m o g ą być n a s tę p u ją c e :

• n ie re g u la rn y s p o s ó b u k a z y w a n ia się w y d a w n ic tw c ią g ły c h , co s k u t­ kuje z m ie n n ą lic z b ą p o zyska n ych ty tu łó w w d a n y m roku s p ra w o z ­ d a w c z y m

• w y c o fa n ie się z w y m ia n y m ię d z y b ib lio te c z n e j B ib lio te k i G łó w n e j Poli­ te c h n ik i Ś ląskiej

• ró żn e w p ły w y c z a s o p is m o trz y m y w a n y c h z d a ró w w d a n y m o kre sie s p ra w o z d a w c z y m .

Ja ko p rz y c z y n ę s p a d k u w p ły w u d ru k o w a n y c h c z a s o p is m p o ls k ic h , n a le ż y w y m ie n ić ta k ż e m n ie js z ą liczb ę ty tu łó w p rz e s y ła n y c h p rze z b ib lio te k i w ra ­ m a c h w y m ia n y o ra z p o s tę p u ją c ą c y fry z a c ję c z a s o p is m (w ra m a c h w y m ia ­ ny m ię d z y b ib lio te c z n e j B ib lio te k a G łó w n a A G H o fe ru je d o s tę p s ie c io w y do w ła s n y c h c z a s o p is m , B ib lio te k a G łó w n a P o lite c h n ik i K ra k o w s k ie j d o ty tu łu „C z a s o p is m o T e ch n iczn e ").

D o s tę p n e w o tw a r ty m In te rn e c ie c z a s o p is m a e le k tro n ic z n e (e -jo u rn a ls ), w c z e ś n ie j s ta n o w ią c e o fe rtę b ib lio te k i, ja k o s u b s k ry b o w a n e ty t u ły d ru k o w a ­ ne, np. b a z y d a n y c h B ib lio te k i N a ro d o w e j - C e n tra ln y K a ta lo g C z a s o p is m Z a g ra n ic z n y c h , C e n tra ln y K a ta lo g C z a s o p is m Polskich, A r ty k u ły z C z a s o ­ p ism Polskich od 1 9 9 6 , C z a s o p is m a Polskie N o w e , P rz e w o d n ik B ib lio g ra fic z ­ ny, b a z y d a n y c h P o rta lu O ś ro d k a P rz e tw a rz a n ia In fo rm a c ji (O PI) - np. Roz­ p ra w y D o k to rs k ie i H a b ilita c y jn e , Ludzie N a u k i o ra z K a ta lo g P olskich N o rm itp . - o b e c n ie u m ie s z c z a n e są na p o rta la c h b ib lio te c z n y c h . W s k a z a n ie d o ­ s tę p u np. d o w w . e -zasobów , tr a k tu je się ja k o fo r m ę d o s k o n a le n ia g ro m a ­ d z e n ia , a lb o w ie m D o b ó r p o le g a n a ty m , ż e b y p o ro z p o z n a n iu p o d a ż y o ra z

s ta n u p o s ia d a n ia ro z s trz y g n ą ć o u z u p e łn ie n iu kolekcji. W ty m c e lu trz e b a o d p o w ie d z ie ć (...) n a p y ta n ia , co z a k w a lifik o w a ć d o kolekcji, a c ze g o n ie ...28,

a le k o n ie czn ie n a le ż y u ła tw ić z d a ln y d o s tę p , g d y ż b ę d zie p e rm a n e n tn ie w y ­ ko rz y s ta n y . L in k o w a n ie b a z o g ó ln o d o s tę p n y c h na s tro n ie W W W b ib lio te k i, je d y n ie u m o ż liw ia u ż y tk o w n ik o m p rz e jś c ie d o p o s z u k iw a n y c h ź ró d e ł in fo r­

m a c ji, je d n a k te b a z y d a n y c h nie s ta n o w ią z a s o b ó w b ib lio te k i29.

8 J. W o jcie ch o w ski, Z p ro b le m ó w o r g a n i z a c j i o p . cit., s. 9. 28 J

29 M . Furgał, O fe rta u s łu g in fo rm a c y jn y c h b ib lio te k i a k a d e m ic k ie j o p a rta n a n o w ych te c h n o lo g ia c h [on-line], B ib lio te ka P o lite chn iki Poznańskiej [d o stę p : 1 3 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o rld W id e W e b : h t t p : / / w w w .m l.p u t.p o z n a n .p l.

U r s z u la Kn o p

In n e b ib lio g ra fic z n e , b ib lio g ra fic z n o -a b s tra k to w e b a z y d a n y c h , w id o c z n e na s tro n ie W W W b ib lio te k i, s p e łn ia ją c e fu n k c je p rz e g lą d u z a w a rto ś c i cza ­ s o p is m d o s tę p n y c h w b ib lio te c e o ra z in n y c h b ib lio te k a c h , np. B ib lio , S ym po, BazTech, p o z o s ta ją bez w p ły w u na p ro c e s g ro m a d z e n ia c z a s o p is m o ra z na z a s o b y b ib lio te k i.

P o d s u m o w a n i e

R ozw ój c y fro w y c h z a s o b ó w - e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h , s to p n io w o w y m u ­ sza z m ia n y w s p o s o b ie m y ś le n ia i re a liz a c ji p ro ce su g ro m a d z e n ia c z a s o p is m w b ib lio te c e sz k o ły w yższej. Z a s a d n ic z e z n a c z e n ie w k s z ta łto w a n iu s tr u k tu ­ ry z b io ró w c z a s o p is m w BG PCz o d g ry w a ją k o m e rc y jn e , e le k tro n ic z n e b a zy c z a s o p is m z a g ra n ic z n y c h . W s p ó ln e w skali k ra ju o rg a n iz o w a n ie d o s tę p u do ś w ia to w y c h b a z d a n y c h , s ta n o w i n o w ą p o lity k ę g ro m a d z e n ia z a g ra n ic z n y c h c z a s o p is m n a u k o w y c h w za k re s ie d o b o ru ty tu łó w i ź ró d ła fin a n s o w a n ia . Ten­ d e n c ja u k a z y w a n ia się e le k tro n ic z n y c h w e rs ji c z a s o p is m d o s tę p n y c h o n lin e , p re n u m e ro w a n y c h d o tą d p rze z b ib lio te k ę w fo r m ie d ru k o w a n e j, z m ie n ia je j zasoby, p o w o d u ją c je d n o c z e ś n ie z m ia n y w o fe rc ie ty tu ło w e j. W irtu a liz a c ja u d o s tę p n ia n ia c z a s o p is m o b e jm u je s to p n io w o z b io ry b ib lio te c z n e i s ta je się k o n ie c z n y m s p o s o b e m na is tn ie n ie b ib lio te k i w W e b ie . P o w s ta ją je d n a k p y­ ta n ia : w ja k i s p o s ó b b ę d zie d o k o n y w a n y w y b ó r e le k tro n ic z n y c h b a z d a n y c h d la b ib lio te k sz k ó ł w yższych w p rzyszło ści o ra z ja k a fo r m a p u b lik a c ji z d o m i­ n u je kolekcje b ib lio te k i sz k o ły w yższej? C zas pokaże.

B i b l i o g r a fi a

te c h n o lo g ia c h [o n lin e ], B ib lio te k a P o lite c h n ik i P o zn a ń skie j [d o s tę p : 1 3 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o r ld W id e W e b : h t tp :/ /w w w .m l. p u t. p o z n a n .p l.

5. G a n iń s k a H., G r o m a d z e n ie a b ib lio te k a r z d z ie d z in o w y w b ib lio te k a c h p o lite c h n ik

w P olsce [o n lin e ], E le k tro n ic z n y B iu le ty n In fo rm a c y jn y B ib lio te k a rz y EBIB, 2 0 0 0 , n r 8 (1 6 ) [d o s tę p : 1 6 .0 8 .2 0 1 0 ], d o s tę p n y w W o r ld W id e W e b : h t t p :/ / w w w .o s s . w r o c .p l/b iu le ty n /e b ib 1 8 /g a n in s k a . h t m l.

6. K n o p U., Z m ia n y w u d o s tę p n ia n iu z b io r ó w w b ib lio te k a c h n a u k o w y c h , „ B ib lio te ­ k a rz " 2 0 0 8 , n r 2, s. 1 0 - 1 4 .