Kształtowanie teologicznego rozumienia małżeństwa

Tajemnica sakramentu małżeństwa zakotwiczona jest w odwiecznym zamyśle Boga Stwórcy. Wielkość pary ludzkiej, mężczyzny – kobiety, tkwi zarazem w udziale w stwórczym działaniu Boga jak też w podjęciu wspólnego zobowiązania wraz z Bogiem⁸. Sakrament małżeństwa jest darem Boga dla pary małżeńskiej oraz dla Kościoła. Jest on wyrazem Jego Ojcowskiej miłości jak też oblubieńczej i ofiarnej miłości Chrystusa do Kościoła⁹. W sakramencie tym małżonkowie stają się darem dla siebie nawzajem i podejmują powołanie do miłości małżeńskiej, która jest wyjątkowa, dynamiczna, wierna na całe życie, płodna oraz zmierza ku pełni życia wiecznego w Chrystusie¹⁰. Na fundamencie sakramentu małżeństwa buduje się rodzina chrześcijańska, jako naturalne środowisko przyjścia na świat dzieci oraz ich wzrastania i dojrzewania.

Na podstawie przeprowadzonych badań widać, że ponad sześćdziesiąt procent respondentów często zgadza się w pełni lub w dużym stopniu podziela katolickie rozumienie tego sakramentu (zob. tab. 27). Badana młodzież stwierdza, że sakrament

5 CV 261.

6 Por. FC 25; B. Mierzwiński, Mężczyzna jako mąż i ojciec, w: Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i działalność pastoralna, red. R. Kamiński, G. Pyźlak, J. Goleń, Lublin 2013, s. 659-660.

7 Zob. Mierzwiński, Mężczyzna jako mąż i ojciec, s. 666-670.

8 Por. Папська Біблійна Комісія, Біблія та мораль. Біблійні корені дій християнина, Львів 2012, s. 124; AL 72; KKK 1652.

9 Por. KKK 1641-1642.

159 małżeństwa zobowiązuje do wierności i uczciwości na całe życie (71,7%), jest wyrazem miłości do drugiej osoby i zapewnia o niej (67,5%), wiąże dwoje ludzi na całe życie (66,0%), jest wyrazem wzajemnego zaufania (65,8%), daje błogosławieństwo Boże na życie w małżeństwie i rodzinie (63,5%), jednoczy małżonków duchowo (61,4%), pozwala budować wspólne życie na fundamencie wiary (59,9%), daje małżonkom dar Chrystusowej miłości (57,1%) oraz jest wyrazem wiary i zaufania do Boga (56,7%) – zob. tab. 27. Pomimo, iż odsetki te wydają się wysokie i świadczą o rozumieniu misterium małżeństwa, to trzeba dostrzec także spory odsetek badanych, którzy podchodzą do tej tematyki bardziej sceptycznie. Może to świadczyć o deficycie pozytywnego przekazu w tej kwestii w rodzinach, w kościele i na katechezie. Wydaje się, że ten fakt powinien być inspiracją dla duszpasterzy, aby troszczyli się o głębszą recepcję rozumienia sakramentu małżeństwa przez samych małżonków oraz przez młodzież i narzeczonych.

Rozumienie sakramentu małżeństwa w sposób istotny statystycznie różnicuje wyznanie respondentów. Uczniowie, deklarujący wyznanie rzymskokatolickie, częściej niż pozostali respondenci, rozumieją sakrament małżeństwa zgodnie z nauczaniem Kościoła (zob. tab. 30). Może to być skutkiem wychowania w rodzinach oraz efektem duszpasterstwa tegoż Kościoła na Ukrainie. Jednak, o takim rozumieniu przesądza nie tylko sama przynależność do wyznania, ale także stosunek badanych do religii, prawdopodobnie związany z religijnością rodzin pochodzenia. Młodzież bardzo religijna i religijna, częściej niż pozostali respondenci, rozumie sakrament małżeństwa zgodnie z nauczaniem Kościoła katolickiego (zob. tab. 31). Także młodzież wychowująca się w pełnych rodzinach, częściej niż pozostali badani, zgadza się, że sakrament małżeństwa umożliwia życie małżeńskie zgodnie z przykazaniami Bożymi (zob. tab. 29). Nawiązując do tych wyników, warto zauważyć, że papież Franciszek stwierdził istnienie głębokiego związku pomiędzy doświadczeniem własnej rodziny a gotowością do zawarcia małżeństwa. Według niego, wielką wartością jest możliwość uczenia się życia małżeńskiego od własnych rodziców11.

Niepokoją odpowiedzi młodzieży, która nie zgadza się, że sakrament małżeństwa umożliwia podjęcie życia seksualnego (21,3%), jest zobowiązaniem do posiadania dzieci (17,0%), jest zobowiązaniem do katolickiego wychowania dzieci (14,0%) oraz umożliwia życie małżeńskie zgodnie z przykazaniami Bożymi (13,6%) – zob. tab. 27. Wyniki te pokazują sceptycyzm pewnego odsetka młodzieży wobec

160 sakramentu małżeństwa i wskazują na wyzwanie duszpasterskie stojące przed rodzicami, duszpasterzami, katechetami oraz wychowawcami katolickimi¹².

Około dwie trzecie respondentów w pełni lub w dużym stopniu rozumie przysięgę małżeńską zgodnie z etyką chrześcijańską, jako, że: stanowi fundament związku (65,8%), jest wyrazem szacunku dla współmałżonka (64,8%), jest czymś świętym, bo jest składana przed Bogiem (61,7%), służy budowaniu trwałego małżeństwa (59,1%) oraz pozwala małżeństwu przetrwać próby (59,1%) – zob. tab. 32. Jednocześnie, odwrotnie rzecz ujmując, ponad jedna trzecia badanych zupełnie lub w dużym stopniu nie akceptuje twierdzeń, że przysięga małżeńska: jest tylko formalnością (46,2%), nie jest możliwa do zachowania (40,8%) oraz można ją zastąpić prywatnym przyrzeczeniem (38,7%) – zob. tab. 32. Wyniki badań pozwoliły też stwierdzić, że młodzież szkolna, deklarująca wyznanie rzymskokatolickie, częściej niż pozostali badani, docenia znaczenie przysięgi małżeńskiej (zob. tab. 35). Podobnie wpływa zmienna stosunku do religii. Respondenci deklarujący się jako bardzo religijni i religijni, częściej niż pozostali respondenci, doceniają rolę przysięgi małżeńskiej (zob. tab. 36). Wyniki te potwierdzają oddziaływanie wiary i życia religijnego młodzieży na jej stosunek do małżeństwa. Niewątpliwie, rodzą przede wszystkim postulat pielęgnowania życia religijnego w rodzinach, nowej ewangelizacji rodzin oraz duszpasterskiego wspierania ich w życiu religijnym, gdyż znajduje ono przełożenie na życie małżeńskie i rodzinne następnych pokoleń, a także na życie Kościoła. Ponadto przypominają o pilnej potrzebie ewangelizacji oraz katechizacji młodzieży¹³, prowadzonej z radością i w duchu nauczania papieża Franciszka. Napisał on do młodzieży: „Lubię myśleć, że dwoje chrześcijan, którzy zawierają związek małżeński, rozpoznało w swojej historii miłości wezwanie Pana, powołanie do tego, aby z dwojga, z mężczyzny i kobiety, utworzyć jedno ciało, jedno życie. A sakrament małżeństwa obejmuje tę miłość łaską Boga, zakorzenia ją w samym Bogu. Z takim darem, mając pewność tego powołania, można wyruszyć w drogę, nie lękając się niczego, można stawić czoła wszystkiemu, razem!”14. Aktualne wydają się słowa Papieża, który zachęca, aby cały Kościół, zwłaszcza w swoich wspólnotach (parafiach) znajdował słowa, motywacje i świadectwa, które poruszałyby najgłębsze zakamarki serc ludzi młodych, gdzie są najobfitsze źródła ich zdolności do

12 Por. AL 264.

13 Por. CV 203-204.

161 wielkoduszności, zaangażowania, miłości, a nawet heroizmu oraz zachęcały do zaakceptowania z entuzjazmem i męstwem wyzwania małżeństwa¹⁵.

Powyższa analiza wyników badań prowadzi także do sformułowania postulatów praktycznych. Wydaje się, wysiłek duszpasterzy, katechetów oraz wychowawców katolickich być powinien skierowany na wypracowanie prorodzinnego programu katechetycznego Kościoła na Ukrainie. Program ten powinien być ukierunkowany na młodzież, a także na ich rodziców. Zadanie to wydaje się pilne i niewątpliwie znaczące z punktu widzenia szeroko pojętej profilaktyki skierowanej do rodziny. Patronat Episkopatu Kościoła Rzymskokatolickiego Ukrainy wydaje się szczególnie pożądany w tworzeniu takiego programu, gdyż zapewniałby pasterską i nauczycielską troskę. Program taki pozwoliłby duszpasterzom, katechetom oraz wychowawcom realizować szereg niezbędnych działań edukacyjnych. Pozwoliłby wyraźniej i skutecznie naświetlać w kazaniach i katechezie, a także w katolickich mediach oraz w Internecie zagadnienia ludzkiej seksualności, płodnością mężczyzny i kobiety oraz wartości rodzicielstwa.

Niezależnie od powyższego, wskazanym wydaje się zapraszanie na spotkania z młodzieżą szkolną osób kompetentnych w tematyce małżeńskiej oraz doświadczonych małżonków chrześcijańskich, którzy mogliby przykładem i świadectwem własnego życia ukazywać młodzieży piękno i wartość miłości, czystości i wstrzemięźliwości przedmałżeńskiej oraz daru rodzicielstwa16. W przekazie katechetycznym należy z większym naciskiem podkreślać, że małżeństwo jest darem Boga i zaproszeniem dla małżonków do współpracy w realizacji Jego zamysłu. Przekaz ten powinien być skierowany do wszystkich osób ochrzczonych, szczególnie do tych, którzy są niepewni w swoich przekonaniach oraz deklarują wątpliwości dotyczące wymogów moralnych związanych z małżeństwem.