Ci z tow arzyszów m oich, k tó rzy p rz e b y w a li w po
łudniow ych częściach w schodniej S y b ery i, przypom i
n a ją sobie zapew ne trzy d ziesto k ilk o letn ieg o m ężczyznę, w y bladłego, znękanego, z przedw czesnem znam ieniem śm ierci w y p iętn o w an em w ry sa c h tw arzy . Człowiek ten nie m ogąc sobie n ig d zie znaleźć odpow iedniego m iejsca, przen o sił się z okolicy w okolicę m ieszkał kolejno n a w si lub w m ieście, w śró d bezludnego ste
p u Sajańców lub m roźnych p rzestrzeni T oruchańska, a w szędzie m u było nie dobrze. C h a ra k te r je g o ci
chy, sp o k o jn y i łag o d n y , odznaczał się zarazem jak im sić odcieniem ponurej tajem niczości, i przez to sam o nie w zbudzał w nikim b ezw arunkow ej sy m p aty k N ie ro zum iejąc podobnego usposobienia tw orzono przeróżne dom ysły, a j a k to się zw y k le pom iędzy ludźm i dzieje, przy puszczenia te nie zaw sze b y ły ko rzy stn em i.
Co do m nie je d n a k , rzecz się m iała zupełnie p rz e ciw nie. Od pierw szej chw ili p o zn an ia się naszego, uczu
łem d la niego szczerą życzliwość, zg ad u jąc in sty n k tem ja k i zw ykle p o sia d a ją ci, k tó rzy w iele w sw em życiu
przecierpieli, w ta jn ik a c h tej zapoznanśj od całego świata duszy, ja k ą ś w ie lk ą i nieuleczoną boleść.
A leksy K nżuiicz G zernom ysłow (ta k bow iem n a - iwę b o h atera niniejszego opow iad an ia, nie chcąc ze : względów ła tw y c h do zrozum ienia w ym ienić p raw d zi- l wego je g o nazw iska), b y ł synem b o g ateg o k u p c a z I r kucka. P rz e d sześciom a jeszcze la ty , nim p rzy b y ł w okolice M inusińska, zaraz po śm ierci żony sw ej i ojca zw in ął handel, p o rzu cił in te re sa , a skap italizo - r wawszy cały m a ją te k , po d ró żo w ał po ś w iecie. Z w ie
dził F ra n c y ę , N iem cy, W łochy, A lgier, T unis, d o ta rł nawet w p iaszczy ste obszary śro d k o w ej A fryki, p r a gnąc w ynaleźć ja k i n iezn an y d o tą d z a k ą te k ziemi, w którym by m ógł zrzucić ciężar ro zp aczy tłoczącej je - I go piersi, pozbyć się m yśli p rz e śla d u ją ce j go b ez u sta n - l: nie, ale n ad zieje te o k azały się próźnem i: pow rócił ze
swej w y cieczk i jeszcze w ięcej zniechęcony, jeszcze bardziej sm u tn y an iżeli przedtem . Z n alazłszy się zn o wu n a ro d zin n ej S y b ery i, p rz e b y ł niezm ierne prze- ' strzenie północnych stepów , zb a d a ł lesiste ta jg i zdają,- E cc się nie m iść g ra n ic ni k ońca, zw arto w ał śn ieży ste : wydmy, obszary lodow e, a w szy stk o to sp o w szed n ia
ło mu, stało się nie m iłem , w strę tn e m i odrażającem u i Nareszcie p rzy b y w szy do T a sz ty p u , n a d g ran ice Mon-
; gołii, gdzie w ów czas m ięszkałem , p o w ziął z a m iar o d począć cokolw iek dłużej. P ozn aliśm y się w ted y .
W pierw szych chw ilach był on sk ry ty , m ałom ów ny, nieco p odejrzliw y, a le po u p ły w ie k ilk u ty g o d n i n ie znacznie i pow oli o k azał się w ięcej tow arzyskim . W praw dzie sm u te k n ie z n ik n ął a n i n a ch w ilę z je g o czoła, uśm iech n ig d y nie z a w ita ł n a u stach , ale p rz y najmniej nie u n ik a ł m nie ta k , ja k to zw y k ł b y ł
czy-nić z innym i m ieszkańcam i o sady, a n a w e t byw ały chwile, rz a d k ie w praw dzie, w k tó ry c h zapom niaw szy o p rześlad u jącej go b ezp rzestan n ie m yśli, ożyw iał się w rozm ow ie. Mówił w tedy chętnie o w szy stk ićm , wy- ją w s z y o sobie, a j a znów z ła tw y ch do p o jęcia wzglę
dów , sta ra n n ie tej m atery i w p o g aw ęd k ach naszych unikałem . P o s ia d a ł on w yższe w y k ształcen ie, skoń
czył chlubnie u n iw e rsy te t w P e te rsb u rg u , a żadna z n a u k nie b y ła m u obcą. K ilku z tow arzyszy moich osiedlonych w T a szty p ie, sp o tk a w sz y go p a rę razy u m nie, nab y ło p rz e k o n an ia, źe skon ojca, ja k o też przed w czesn a śm ierć uk o ch an ej żony, stan o w iły je d y n y pow ód ow ego ciągłego sm u tk u , ow ego bezw arun
k ow ego zniechęcenia do w szelkich czynników życia;
j a je d n a k , k tó ry lep szą m iałem sposobność poznania naszego gościa, sądziłem zupełnie in aczej. Z kilku p rzelotnych słów , n ieokreślonych w y rażeń , ogólnych uw ag, m iałem pow ód do m n iem an ia, iż z g a sła żona nieszczęśliw ego, k tó rej pam ięć czcił i szanow ał, którą zresztą k o c h a ł najczystszem przy w iązan iem , nie zdo
ła ła n ig d y obudzić w je g o sercu sło d k ieg o uczucia mi
łości. Z drugiej znow u stro n y , n ajcięższa boleść spo
w o d o w an a skonem blizkich serca osób zaciera się sto
pniow o przebiegiem czasu, zo staw iając po sobie smę
tn e i rzew ne, lecz nie pozbaw ione w ia ry w przyszłość w spom nienie. W je g o duszy zaś w szystkie porywy do w y ro b ien ia w sobie sztucznego życia b y ły zniszczo
n e i zdruzgotane, zo staw iając tylko p rz e sy t, zniechę
cenie i bezm ierną, straszn ą, nie u b ła g a n ą rozpacz.
T a k i s ta n w yrodzić ty lk o m oże nieszczęśliw a miłość, lu b ... w y rzu ty sum ienia.
Czy przypuszczenia, m oje zg ad zały się z p ra w d ą , okaże dalszy ciąg niniejszego opow iadania.
I Nie p o trzeb a było w ielkiej przenikliw ości, z a w ią zawszy codzienne n iem al sto su n k i z A leksym Czerno- mysłowem, ażeby poznać, że ten nieszczęśliw y, z łam a
ny ciężarem ży cia człow iek, nosił w sobie zarody nie- uleczonej choroby. G asł on w naszy ch oczach powoli, stopniowo, a k a ż d y u p ły w a ją c y dzień w z m ag ał t r a wiącą go w e w n ętrzn ą niem oc. G dy m u pew nego r a zu, z w szelk ą m ożliw ą oględnością, o potrzebie r a t o wania zdrow ia w spom niałem , u śm iech n ął się tylko smutnie spojrzaw szy na niebo, a uśm iech te n i sp o j
rzenie, p o k azy w ały ja sn o , iż z n a ją c swój sta n cieszył się n a d z ie ją ry ch łeg o zak o ń czen ia cierpień. Pom im o tak w yraźnego zniechęcenia do życia, poczułem się w obow iązku w ezw ać pom ocy i ra d y przy b y łeg o n a krótki czas do T a sz ty p u okręgow ego le k a rz a z M inu- sińska. W id ząc tę troskliw ość, p o d zięk o w ał m i ściśn ię
ciem rę k i i rzekł: „W szy stk o to n ap ró źn o , dni moje policzone, a godzina w ysw obodzenia zbliża się!” Z a cny do k tó r M alinin p rzep isaw szy ja k ie ś n iew in n e l e karstwo w yszedł za m ną i o b jaśn ił poufnie, że ż a d n e go dla chorego ra tu n k u n iem a. „T u nie ciało, lecz dusza je s t d o tk n ię tą ” d o d a ł— „a n a w yleczenie tak ich cierpień m ed y cy n a nie p o siad a śro d k ó w .“ Cóż w ięc było czynić innego, j a k ty lk o przedsięw ziąść w szelkie starania, ażeb y o ile m ożności osłodzić ostatnie c h w i
le g asnącej pow oli ofierze srogiego przeznaczenia? T a k też po stąp iłem , a A leksy w idząc m oje usiłow ania po
djęte w celu p rzy n iesien ia m u ulgi, uczuł d la m nie szczerą w dzięczność. U w ażałem k ilk a k ro tn ie , iż p r a gnął mi coś pow iedzieć, zaw sze je d n a k w rodzona
sk ry to śe c h a ra k te ru w p o łączen iu ze zniechęceniem do całej ludzkości, w strzy m y w ały w y ra z y cisnące się j do u st je g m W a h a n ie to pom iędzy ro z w ija ją c ą się co:
raz w ięcej życzliw ością a chorobliw ą a p a ty ą , trwało czas ja k iś , n areszcie słodkie uczucie w dzięczności wzię
ło gó rę n a d zim nem zask lep ien iem serca. Jednego d n ia, czując się cokolw iek lepiej, rz e k ł do mnie:
— D ziw isz się m oże, k o c h a n y mój opiekunie i p rzy jacielu , żem d o tąd , pomimo w szelkich dowodów w spółczucia, ja k ie d la m nie o k azałeś, nie zd o łał od
w dzięczyć się szczerem i bezw zględnem zaufaniem , ale zw ykle ci, co w iele p rzecierp ieli w życiu, ukryw ają sw oje k a tu sz e w n a jg łę b sz y c h ta jn ik a c h serca, nie ma
j ą c o d w ag i u jaw n ić ich p rzed tłum em o b o jętn y ch osób.
Je s te ś p ierw szym człow iekiem , d la k tó re g o po dozna
nych ciosach uczułem p raw d ziw ą p rzy jaźń . P rz e d tym, k tó ry mi ty le o k a z a ł sy m p aty i, w y ja w ię stra s z n ą , nie
u b ła g a n ą boleść, czując, że mi to p rzy n iesie ulgę.
D zieje sm utnego m ojego ży w o ta nie ob fitu ją w nad
zw yczajne zdarzenia, n iezw y k łe w y p ad k i: są one pro
ste, n a tu ra ln e , niem al prozaiczne, w nich przecież tkwi straszn y d ram at, gdyż cierpienie, k tó re m nie zabija w y p ły w a z m iłości bez n adziei i... w yrzutu sumienia!
O jciec mój b y ł je d n y m z najzam o żn iejszy ch ku
pców w Irk u c k u : p o sia d a ł on ogrom ne s k ła d y towa
rów w k ilk u znaczniejszych m iastach S y b ery i, prow a
dził n a ob szern ą s k a lę h an d el w yw ozow y herbatą w K iachcie, m iał sw oich ag en tó w w całej niem al Bos- svi. J a k k o lw ie k n a u k a je g o o g ran iczała się n a po- czątkow em elem entarnem w ychow aniu, um iał on oce
nić d o b ro d ziejstw a w y k sz ta łc e n ia u drugich, i dla te
go też o d d a ł m nie do szkół, a g dym uko ń czy ł takowe
posłał do u n iw ersy tetu w P e te rsb u rg u . B yłem jeszcze bardzo m łodym , g d y m w ró cił ze stopniem a k a d e m ic kim; w ted y ojciec, pow szechnie pom iędzy kupcam i przyjętym obyczajem , zn alazł d la m nie to w arzy szk ę życia, nie u w a ż a ją c za p o trz e b n e zasię g n ą ć pod tym względem m ego zd an ia. P o d o b n y sposób k o ja rz e n ia małżeństw przez rodziców ta k je s t w naszym k ra ju upowszechnionym, żem j a k ty lu innych p rz y stą p ił do ślubu obojętnie, bez niechęci, ale też i bez radości, czyniąc zad o sy ć je d n e m u z w a ru n k ó w społecznego ży
cia. M oja żona, có rk a b o g ateg o w łaściciela k o p aln i złota, b y ła m łodziutkiem dziew częciem , pełnem św ie
żości i w d zięk u , a le bez n ależy teg o w y k ształcen ia; j a kim zaś b y ł jej c h a ra k te r, a n a w e t ja k ie m ia ła d la mnie uczucia, w iedzieć nie m ogłem , g d y ż w p a rę m ie sięcy po ślubie ojciec zagrożony w sw oich in teresach , w sk u tek nierzetelności p ew n eg o b a n k ie ra P e te rs b u r
skiego, polecił m i je c h a ć do stolicy, zb ad ać s ta n rz e czy i dopilnow ać sp ra w y . P rz y k ro mi było opuszczać młodą, p e łn ą naiw n eg o w d zięku m ałżonkę, ale w ola rodzica stan o w iła j a k zaw sze je d y n e praw o, z bier- nem w ięc posłuszeństw em , o p a trz o n y listem rek o m en dacyjnym do naszego w sp ó ln ik a, u p ad łem do nóg o j
cu, uściskałem z a la n ą łzam i Olgę, i ru szy łem w p o dróż.
Z nacie w szyscy tę stra sz n ą i n u żącą drogę, k tó rej jecłnostajność żad en p o stro n n y przedm iot nie u ro z maica. J e d n a lin ia d łu g a , b ia ła , zaw sze p ro sta , z d a jąca się nie m ieć k o ń ca, p rz e c in a obszary stepów , g ę ste tajg i, p u sty n ie leśne, szerokie rzek i, c iąg n ąc się dalej, coraz d alej... S a n k i pocztow e p ęd zą szalonym biegiem m ija ją c stacy e i w ioski, dzw oneczki w y d a ją
. ' . ...
ciągle swój je d n o to n n y dźw ięk, jem szczy k i dzikim : i przeraźliw ym głosem p o b u d zają k o n ie do galopu, i a podróżny znużony, n a w p ó ł o d rę tw ia ły , p o p ad a w ów s ta n dziw ny, an o rm aln y , k tó ry nie p rz e s ta ją c być źy- . ciem p o siad a w szy stk ie cechy m oralnego ubezwładnie- nia. W pierw szych k ilk u d niach p odróży mojej od- i dałem się nie w ysłow ionem u uczuciu tęsk n o ty , myśla
łem o ru m ian ej, pełnej n atu raln eg o w d z ię k u twarzy
czce m ojej m ło d ziu tk iej żony; zg ad y w ałem jej łzy, rach o w ałem w estch n ien ia, złorzecząc w duszy fatali
zmowi, k tó ry m nie w y rw a ł z je j objęcia i k a z a ł gnać po obszernym św iecie. P ow oli je d n a k ż e i nieznacznie w rażen ia te zaczęły sła b n ą ć , zacierać się i niknąć.
T ru d n o m arzyć, g d y m róz czterdziesto-stopniow y ubez- w ład n ia pam ięć, ciągłe brzęczenie dzw onków rozstraja m yśl, a niew yw czas zam y k a ociężałe od znużenia po
w ieki. Jeszcze nie d o jechałem do T om ska, a ju ż stan ów ap a ty c z n y o k tó ry m w spom niałem , ubeznicestwił w szelkie p o ry w y serca: czasem w praw dzie mignęła w złudzie w y o b raźn i urocza p o stać m ojej małżonki, ale w spom nienie to zam dlone p ły n ą c y m w powietrzu szronem znikało n a ty c h m ia st. W T o b o lsk a nie poja
w iło się ono w ięcej; dalej za P e n n ą nic zupełnie nie czułem , p rz e sta łe m zu p ełn ie m yślić, m arzyć, dum ać—
byłem isto tą sen n ą, nieczułą, n a w pół m artw ą, pozba
wioną woli, k tó ra p c h n ięta s iłą przeznaczenia, dąży
ła ciągle n a p rz ó d w je d n y m stale w y tk n ię ty m kie
ru n k u .
N ie p am iętam n a w e t ja k im sposobem przyjechaw szy do P e te rs b u rg a , znalazłem się w w ygodnem mie
szk an iu je d n e g o z pierw szych hotelów na Newskim p ro sp ek cie. Poczciw y Iw a n , słu g a, k tó reg o z
akade-laickich jeszcze czasów p rz y w ią z a łem do sw ojój oso
by, u łatw ił mi to w sz y stk o . G dy ożyw cze ciepło w s tą piło w sk o stn ia łe od zim na m oje członki, g d y ruch stoliczny o g a rn ą ł m nie zew sząd w irem społecznego ż y cia, gdy znajom i i k o led zy u n iw e rsy te tu d o w ied ziaw szy się o m ojem p rzy b y ciu , otoczyli daw nego to w a rzysza do k o ła, rozbudziłem się z tego snu ap aty czn e
go, poczułem k re w k rą ż ą c ą przyśpieszonem tętn em w żyłach — by łem raźnym , rzeźw ym , naw et w esołym , ale w n a p ły w ie now ych w rażeń cisnących się tłu m nie do o czarow anego gw arem św ia ta um ysłu, w sp o mnienie o b ia łe j, jasn o w ło sej O ldze nie znalazło ju ż miejsca. Ono pozostało gdzieś d aleko, skry stalizo w an e chłodem północy, ro zp ad le n a cząstk i w śród tej d łu giej, śn ie ź y stśj linii, k tó ra zwie się tra k te m Irk u c kim.
W pierw szych d n iach p o b y tu mego wśród m urów Piotrow ego grodu, poiłem się ja k dziecko p rzy jem n o ściami obecnej chw ili, przyw odzącej mi n a pam ięć owe lube stu d e n c k ie czasy, m ające ty le u ro k u dla k a ż d e go k to ju ż o p u ścił a k a d em ick ie ła w y . W śród g ro n a dawnych tow arzyszów zw iedzałem te a tra , z a b aw y p u bliczne i ig rz y sk a ludow e, a w szy stk o m iało d la m nie
m ew ysłowiony pow ab. Irk u c k , ow a o sta tn ia w ed eta krańcowej północy, ta k różnym je s t pod każdym w zg lę
dem od P e te rsb u rg a , iż upojeniu ja k ie m n ą po p rzy byciu do stolicy ow ładnęło, dziwić się nie m ożna: tu jest ruch, g w a r, ży cie— tam cią g ła cisza, w ieczny sp o
kój i bezm y śln a w y w o łan a nie litościw ym m rozem ospałość; tu ludzie czu ją, m yślą, d z ia ła ją , ro ją się ty siącam i ty sięcy — tam w eg etu ją, ginąc ja k o d robne
za-ledw ie do jrzan e atom y, po śró d obszarów bez granie n i k o ń ca.
Po u p ły w ie ty g o d n ia lub dw óch podobnego życia, p rzy szła chw ila za sta n o w ie n ia się, rozw agi — wyznać je d n a k ze w sty d em m uszę, iż ów zw rot m yśli n a dro
gę p ra k ty c z n ą , m oźeby nie n a s tą p ił ta k p rę d k o , gdy
b y go nie w y w o łał list z Irk u c k a . W ty m liście mój ojciec z a p y ty w a ł m nie j a k sto i n asza sp ra w a , co do
tą d zro b iłem i co mi jeszcze uczynić w y p ad a. Od Olgi żadn eg o pism a nie dołączono, a to dla n a d e r pro
stej przyczyny: b ie d a c z k a p isać nie um iała! O debraw szy w spom nioną odezw ę doznałem dw óch na raz wra
żeń: p ierw szem z nich było poczucie się do w in y wzglę
dem ojca, dru g iem ja k iś chłód po łączo n y z pewnym odcieniem w sty d u . P ie rw sz y raz s ta n ę ła mi n a my
śli niezm ierna przepaść, k tó rą w ychow anie pomiędzy m n ą a to w arzy szk ą m ego życia w y k o p ało , a jakkol
w iek żeniąc się w iedziałem dobrze, że narzeczo n a mo
j a p o dobnie w szystkim p raw ie córkom n aszy ch prze
m ysłow ców , żadnego nie o trzym ała w y k sz ta łc e n ia , uje
m n a ta stro n a dziś dopiero ze wszystkiem u sw em i na
stę p stw a m i u d erzy ła mój um ysł.
P ostanow iw szy nagrodzić czas straco n y , udałem się do m ieszk an ia Ig o ra W arłam o w a, ow ego wymie
nionego w yżej w sp ó ln ik a m ojego ojca, do którego list re k o m en d acy jn y p o siad ałem . B ył on je d n y m z naj
bogatszych przem y sło w có w stolicy, zajm o w ał się in
teresam i k andlow em i n a obszerną sk a lę , i posiadał w sp a n ia ły dom n a Bolszoj m orsko] ulicy. Minąwszy liczne b ió ra i k a n to ry , w p ro w ad zo n y zostałem przez pierw szego s e k re ta rz a do je g o pokoju. K upiec sie
d ział z a stołem , a p o p ija ją c powoli h e rb a tę udziela
in stru k cji i o b jaśn ień k ilk u sw oim agen to m sto jący m opodal. P o dałem m u w m ilczeniu list od m ojego o j
ca. Z aledw ie rz u cił w zrokiem n a pism o, pow stał, w y ciągnął do m n ie ręce, a ucałow aw szy po obu policz
kach, rzekł:
— „C hłopcze, nie będziesz tu gościem , lecz przy jacielem, synem . J e d y n e dziecko m ojego kochanego Kuźmy, k tó re g o n iezw y k łej rzetelności w inien je ste m po części sw oje m a ją tk o w e pow odzenie, nie p ow inno się uw ażać za obce w moim domu. Bo co też za m yśl zajeżdżać do hotelu, słyszał że k to co podobnego?
Osip! W ańka! ru szajcie po rzeczy m łodego b a ry n ia — a sp raw cie się żywo!
G dy zaś d w aj dziarscy chłopcy w naro d o w y strój przybrani w y p ełn ili ro zk az, rz e k ł o b ra c a ją c się do do mnie:
— R o zk w ateru jesz się u n as k o c h an k u , a i obiad zaraz p o d ad zą...
— N ie śm iem n a d u ż y w a ć ...
•— Co? fran cu zk ie cerem onije, a to m i się po d o ba? My nie francuzy ale ru scy ludzie: co n a sercu to i na języku. Je d z , p ij, ro z k a z u j, i b ą d ź j a k u siebie we w łasnym domu. N ie m a g a d a n ia , rzecz ułożona.
A teraz j a tu pokończę in te re sa z tem i ludźm i, ty zaś poznaj się z m o ją c ó rk ą . Ho! h o ! zobaczysz j a kie to e d u k o w an e, ja k ie m a obejście i rozum . H ej Ba
sza, chodź no tu do ojca!
Z a led w ie w y rz e k ł pow yższe w y razy , w p ro g u drzwi przyległego pokoju stan ęło dziew czę la t sied e
mnastu, g ład k ie, hoże, z figlarnym uśm iechem n a ró żanych u steczk ach .
— W ołałeś m nie ojcze ?
Pow ieści i S zkice o b y czajo w e. T o m 1. 1 1
— T ak je s t. O ddaję ci pod o p iek ę syna mojego k o re s p o n d e n ta , a zarazem najlepszego przyjaciela : sp ra w żeby się u n a s nie n udził, żeby m u było do
brze.
M łoda p a n ie n k a p o d n io sła n a m nie w te d y swe oczy, a żyw y rum ieniec oblał jej lice. B y ła ona tak uroczo p ię k n ą , iż w pierw szej chw ili zd aw ało mi się ja k o b y to zach w y cające zjaw isko w y płynęło ze złudy m ło d o cian y ch m arzeń. Czoło je j ala b a stro w e j, m ato
wej praw ie białości, o k ry w a ły g ęste sp lo ty kruczych w łosów ; duże, czarne oczy lśniły z pod ciem nych rzęs m ag n ety czn y m blaskiem — w m alutkiej pulchnej rącz
ce trz y m a ła k ilk a egzotycznych św ieżo zerwanych kw iató w , d ru g ą zaś u ję ła d ło ń m o ją m ów iąc:
— C hodźm y do s a lo n u — ojciec za chw ilę nadej
dzie.
W szy stk o to stało się ta k p ręd k o , przemiana g w arnego życia z kolegam i uniw ersyteckiem i w peł
n ą p ow abu ro d z in n ą egzystencyę ta k szybko n astąp i
ła , żem z ra z u nie u m ia ł sobie zdać sp raw y z obec
n ego sw ojego stan o w isk a. Byłem odurzony, oczaro
w any, olśniony. P ro sto d u szn a, szczera i niew ym uszo
n a gościnność kupca, a nadew szy stk o z niczem nie d a ją c a się p orów nać sw oboda w zięcia i naturalność jego córki, uczyniły n a m nie niezw ykłe w rażenie. Uj
rz a łe m się nagle, bez p rzy g o to w an ia, w położeniu czło
w ie k a k tó ry długo błąd ził pośród p iaszczystych wydm, b ezpłodnych p rz e strz e n i, i zn alazł się odraz u w źycio- daw czej oazie, rozkosznym punkcie w y tch n ien ia. Nie p o trz e b a mi było długiego czasu ażebym n a b ra ł prze
k o n a n ia , iż Basza o trzy m ała w yższe wychowanie1 w rozm ow ie je d n a k ze m ną u n ik a ła sta ra n n ie czczego
popisu z n a b y ty c h w iadom ości, a jeżeli w y razy jej b łysnęły od chw ili do chwili isk ie rk ą dow cipu, lub te ż odznaczyły się głębszym n au k o w y m poglądem , to n a tychm iast złagodzonem i zo stały ow ym p ełnym n aiw n ej prostoty w dziękiem , k tó ry m tc h n ą u p rzyw ilejow ane o d natury isto ty . G odzina m in ęła nib y je d n a k ró tk o trw a ła chw ila, ta k źe za ję ty m iłą p o g a d a n k ą nie sp o strz e głem stareg o W ar lam ow a stojącego za nam i.
— G adu, g a d u — rzek ł g ła sz c z ą c sw ą b ro d ę ,— a t a zupa s ty g n ie a pierożki się p rz y p iek ają. D alej do sto łu m oje d z ie c i!
N ie w iem dla czego, ale o sta tn i te n w y raz nie zw y
kle p rzy jem n e uczynił n a m nie w ra ż e n ie .
— Mówię ta k — c ią g n ą ł dalej kupiec w sk azaw szy mi m iejsce obok córki i n a le w a ją c sobie spory k ie li
szek a n y ż ó w k i,— albow iem syna poczciw ego i zacnego C zernom ysłow a uw ażam za w łasne dziecko. T y B a
szo p am iętaj o tern źe on ci b ratem , a n a początek uściskajcie się.
L e k k i zaledw ie dostrzeżony ru m ien iec w y s tą p ił znowu n a policzki m ojej są sia d k i, p rz y w y k ła je d n a k być w e w szy stk iem p o słu szn ą ojcu, sch y liła w dzięcz
nie k u mnie sw ą głow ę, a j a d rżący od w zru szen ia złożyłem n a je j śnieźnem czole g o rący po cału n ek .
Czy te n o b jaw zobopólnej życzliw ości w o lą ojca wywołany b y ł zad a tk ie m czystej, spokojnej m iłości
Czy te n o b jaw zobopólnej życzliw ości w o lą ojca wywołany b y ł zad a tk ie m czystej, spokojnej m iłości