50 lat z fotografią

Od 7 marca w Galerii Bielskiej BWA przypomi-nać sobie będziemy fotografie Andrzeja Batury.

Dziś kojarzymy go bardziej jako organizatora – współtwórcę Galerii B&B, Fundacji Centrum Fo-tografii i Foto Art Festivalu. Także jako wydawcę albumowych publikacji, nagradzanych w prestiżo-wych konkursach edytorskich, a niekiedy i auto-ra zamieszczanych w nich zdjęć, głównie pejza-żowych. Jednak wielu z nas nadal pamięta, że był znakomitym i uznanym fotoreporterem.

Pierwsze krople, lata 50.

Andrzej Baturo

24

I nagrodę za fotoreportaż Akcja Bimber i II nagrodę za fotoreportaż Pierwszy dzień (1975); II nagrodę za foto-reportaż Przeprowadzka (1976); tygodnika „Panorama”

za fotoreportaż Motocross (1962); tygodnika „Ekran” za fotoreportaż Metamorfoza Mai Komorowskiej i redak-cji „Dookoła Świata” za fotoreportaż pt. Matura (1973).

Brał udział w kilkudziesięciu wystawach fotogra-fii prasowej i artystycznej, tak w Polsce, jak i za grani-cą. Uczestniczył w wystawach World Press Photo w Ha-dze (1963, 1968, 1972). Jego autorskie wystawy to m.in:

Skojarzenia (1967 – Olsztyn, Warszawa); Ostro widzieć, (1978 – Gorzów Wielkopolski; 1980 – Wałbrzych); Rema-nenty (1987 – Bielsko-Biała); Fotografia (1994 – Mâcon, Francja); Między wierszami (2002 – Bielsko-Biała); Zo-stać żołnierzem (2008 – Groningen, Holandia); Pijana Polska (2009 – Kowno, Litwa).

Na przełomie lat 70. i 80. zaznaczył się w fotografii do-kumentalnej nurt określany jako „fotografia socjologicz-na”. Krzysztof Jurecki na portalu kultura-niezależna.pl pisał: Mówiąc o reportażu z początku lat 80., koniecz-nie trzeba wspomkoniecz-nieć o sympozjum i wielkiej wystawie – I Ogólnopolskim Przeglądzie Fotografii Socjologicznej, zorganizowanych przez Andrzeja Baturo w Bielsku-Bia-łej w listopadzie 1980 roku. Pokazano na niej osiem wy-staw (...), w tym trzy główne: „Z perspektywy lat 1945–

1970”, „Dokumenty czasu 1979–1980” i „Nowe aspekty fotografii socjologicznej”. (...) Wystawa ta była najważ-niejszą ekspozycją po wojnie, ukazującą w tak szerokim charakterze fotografię społeczną.

Termin „fotografia socjologiczna” to umowne określe-nie fotografii o tematyce społecznej, wykonywanej

najczę-ściej na zamówienie prasy, rzadziej dla reportażu z my-ślą o wystawach. Jest to typ fotografii rozwijanej od około 1975 roku do początku lat 80., reprezentujący określony pogląd na polską rzeczywistość, pokazujący bez zakła-mań i sztampy realia codziennego życia. Jest to tendencja przeciwstawna pozostałościom po socrealizmie, skierowa-na przeciwko oficjalnej propagandzie państwowej, wyraz postawy twórczej, ale i politycznej, związany z wystąpie-niem młodego pokolenia reporterów warszawskich tygo-dników: „ITD.”, „Razem” i „Perspektywy”. Do najwybit-niejszych z nich należą: B. [Bogusław (Sławek)] Biegański, Andrzej Baturo, A. [Adam] Hayder, Anna Musiałówna, Dorota Bilska, Tomasz Tomaszewski, Krzysztof Pawela.

Koniec lat 70. zaznaczył się gwałtownym rozwojem tego typu fotografii. Młodych reporterów nazwano „szkołą ostrego widzenia”.

Wystawę cenzura zamknęła po tygodniu. Drugą jej edycję Baturo zorganizował w 1989 roku, już w zupełnie innych warunkach. W 1981 roku był komisarzem i jed-nym z autorów wystawy Strajk na Podbeskidziu.

Fotoreporterska praca to z pewnością najbardziej twórczy kierunek w karierze fotografika, który u progu lat 80. zdecydował się opuścić Warszawę i zostać na sta-łe u stóp Beskidów. Wtedy gdy, jak mówił w rozmowie z Anną Chęć zamieszczonej na łamach portalu BB365, zaczął się w Polsce okres strajkowy – z jednej strony spo-łeczny luz, z drugiej straszny zamordyzm ideologiczny.

Nie widziałem już dla siebie miejsca w prasie. (...) Ponie-waż zawsze lubiłem góry, w 1980 roku objechałem sobie całe południe Polski i zobaczyłem, że Bielsko jest takim optymalnym miejscem do zamieszkania. Przyjechałem, tutaj zamieszkałem.

Z fotoreportażu Dożynki w Brennej, lata 80.

Małgorzata Słonka – specjalista ds. wydawni-czych ROK w Bielsku-Białej,

redaktor naczelna RI.

25

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

Galeria Bielska BWA w Bielsku-Białej: Andrzej Baturo 50 lat z fotografią – wystawa retrospektywna, 7 marca – 6 kwiet-nia 2014.

Tu Baturo stworzył Bielską Galerię Fotografii (1982–

1990). Od 1991 prowadzi wraz z żoną Inez Wydawnic-two Baturo, a od 1992 Galerię Fotografii B&B. Od 2005 roku założona przez nich Fundacja Centrum Fotografii organizuje w Bielsku-Białej Foto Art Festival.

Od 1975 roku należy do Związku Polskich Artystów Fotografików, w latach 1978–1981 był jego wicepreze-sem. Na początku lat 80. na krótko zajął się fotografią reklamową. Później zaczęły dominować góry. Organizo-wał plenery i wystawy fotografii górskiej, również mię-dzynarodowe. W 1987 stworzył w Bielsku-Białej Okręg Górski ZPAF, kilkakrotnie był jego prezesem. W 1988 zdobył Złoty Medal na Biennale Krajobrazu Polskiego w Kielcach; w 1989 Grand Prix i I nagrodę na prestiżo-wym Festiwalu Sztuk Górskich w Antibes we Francji.

Otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzic-twa Narodowego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuk plastycznych (wraz z żoną Inez, 2007); Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009); Ikara – Nagrodę Prezydenta Miasta Bielska-Białej w dziedzi-nie kultury (wraz z żoną, 2005). Jego prace znalazły się w opracowaniach i antologiach, m.in. Mistrzowie pol-skiego pejzażu czy Antologia fotografii polskiej. Są m.in.

w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Mu-zeum Historii Fotografii w Krakowie.

Retrospektywna wystawa, w obu salach Galerii Biel-skiej BWA, pokazuje twórczość fotograficzną Andrzeja Batury, począwszy od debiutu aż do końca XX wieku.

Podzielona jest na trzy części. Składa się na nią około 200 prac reprezentatywnych dla kolejnych etapów twórczo-ści – od pierwszych młodzieńczych fascynacji fotografią artystyczną i prób reportażowych w latach 50. i 60., po-przez dojrzałą fotografię prasową, publicystyczną i so-cjologiczną w latach 70. i 80. XX wieku (przede wszyst-kim czarno-białą), aż po okres bielski, kiedy zajmował się głównie barwną fotografią pejzażową.

Sam Andrzej Baturo o swojej pasji mówi między in-nymi*: Fotografię wymyślono po to, by dokumentowała rzeczywistość społeczną. Z czasem jednak fotografia so-cjologiczna została nobilitowana do rangi sztuki, a foto-reportaż stał się dziełem sztuki, podobnie jak literatu-rą są reportaże Krallówny czy Kapuścińskiego. Bliskie są mi obie dziedziny. I właściwie nigdy nie byłem pewien, czy bliższe jest mi bycie dziennikarzem, czy artystą.

Z fotoreportażu Akcja bimber, 1975

?

* Cytat z materiałów praso-wych Galerii Bielskiej BWA.

26

Absolwent filologii bułgarskiej Uniwersytetu Sofijskiego im.

św. Klemensa Ochrydzkiego. Kilka lat pracował jako dzien-nikarz, a od ponad 30 lat uczy języka i literatury bułgarskiej.

Został odznaczony orderem im. Neofita Rylskiego – najwyż-szą nagrodą w bułgarskim systemie edukacyjnym.

Wydał 15 tomików poetyckich, m.in.: Samotność słów, Inny  głos, Znaki, 50 wierszy, Geometria samotności, Serce kamie-nia, Elegie na cztery ręce, Garść słów, Okruchy Babilonu. Jest również autorem kilku tomów opowiadań, esejów, a także studium poświęconego twórczości wybitnego poety bułgar-skiego Atanasa Dałczewa. Jego wiersze przekładano na język angielski, polski, rosyjski i serbski; ukazywały się wielokrotnie w czasopismach, almanachach i antologiach w Bułgarii i za granicą (Polska, Rosja, Serbia, Niemcy). Należy do Związku Literatów Bułgarskich.

Łyczezar Seliaszki ukończył kursy języka polskiego na Uni-wersytecie Sofijskim oraz w Instytucie Polskim w Sofii i jest również znany jako tłumacz z języka polskiego Wydał do tej pory w Bułgarii kilka książek polskich autorów, m.in. dwuję-zyczne tomiki: Umiem tylko kochać, zawierający wiersze wy-brane Haliny Poświatowskiej, Wszystkie czułe słowa z poezją Doroty Koman czy Elegie i inne wiersze Grzegorza Walczaka.

W listopadzie 2013 roku bułgarski poeta gościł w Pałacu Kotulińskich i Miejskim Ośrodku Kultury w Czechowicach--Dziedzicach podczas VI Festiwalu Poezji Słowiańskiej, or-ganizowanego przez Aleksandra Nawrockiego, redaktora dwumiesięcznika „Poezja Dzisiaj”. Festiwalowe spotkania od-bywały się w Warszawie, Żyrardowie, Piastowie, Kielcach, Po-łańcu, Czechowicach-Dziedzicach, Bielsku-Białej, a zakończy-ły się w Londynie jako Festiwal Festiwali Poezji Słowiańskiej.

Ł y c z e z a r S e l i a s z k i

Obłe kamienie

Przy drugim brzegu rzeki potykam się

o obłe kamienie.

Są jak ryby – śliskie i bezduszne.

Kamienie obłe a ból – ostry.

Kosiarz

Wśród ostrych cieni traw w labiryncie dzwonnic jak świerszcz wędruje twoja dusza kosiarzu ścięty

pośrodku dnia śniący

z oczami otwartymi – (...)

Agata Tomiczek-Wołonciej

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

27