Logistyka

Logistyka jest pojęciem mającym bardzo szerokie znaczenie. Najczęściej jest ona definiowana jako dziedzina wiedzy o kompleksowym, racjonalnym i ekonomicznym zabezpieczaniu w środki fizyczne, energetyczne i informacyjne systemów działania, przy istniejących zasobach, ograniczeniach i zakłóceniach, w zadanych warunkach przestrzenno–czasowych. W przypadku statków powietrznych logistyka jest dziedziną odpowiedzialną za zasilanie systemu ich eksploatacji, zarówno w zakresie użytkowania jak i utrzymania zdatności, w środki materiałowo–techniczne. W lotnictwie wojskowym logistyka nie ogranicza się jedynie do zaopatrzenia w środki do alimentacji samolotów lub śmigłowców (paliwo, oleje i ciecze robocze, gazy techniczne, środki uzbrojenia) czy też w części wymienne i inne materiały eksploatacyjne. Obejmuje ona bowiem również zabezpieczenie kwatermistrzowskie i medyczne, przy czym to ostatnie dotyczy przede wszystkim personelu latającego. Często do kompetencji służb logistyki należą działania związane z obsługą procesu remontu i modernizacji sprzętu oraz innych usług zewnętrznych. Poważnym wyzwaniem jest również logistyczne zabezpieczenie działań lotnictwa wojskowego podczas prowadzenia operacji bojowych.

Analiza oddziaływania logistyki na gotowość techniczną statków powietrznych wskazuje, że kluczowe znaczenie w tym zakresie ma proces zaopatrywania w części wymieniane w trakcie obsług lub napraw oraz zużywane w ich trakcie materiały (smary, normalki itp.).

To on bowiem decyduje o czasie dostawy do miejsca, gdzie wystąpiło na nie zapotrzebowanie. Podział kompetencji w zakresie zaopatrzenia materiałowo–technicznego pomiędzy służbą inżynieryjno–lotniczą a organami logistyki jest różny i zależy od przyjętej struktury organizacyjnej. Najczęściej odpowiednie komórki służby inżynieryjno–

lotniczej są upoważnione do dokonywania zakupów ściśle określonej kategorii sprzętu, materiałów i usług (np. wykonywania obsług okresowych). Pozostałe zamówienia są realizowane przez służby logistyki.

Proces zaopatrzenia materiałowo–technicznego obejmuje następujące dziedziny:

 planowanie zapotrzebowania,

 proces wyłaniania dostawców i składania zamówień,

 dostawy zamówionego sprzętu (materiałów) lub wykonanie zleconych usług,

 magazynowanie,

 dystrybucja.

Racjonalne planowanie zapotrzebowania na dostawę zespołów, wyrobów kompletujących i części wymiennych techniki lotniczej oraz usługi zewnętrzne (remont, modernizacja) odgrywa niezwykle istotną rolę. Okres realizacji zgłoszonego zapotrzebowania jest bowiem stosunkowo długi i wynosi około 12 miesięcy, a w przypadku dostawców zagranicznych około 24 miesięcy. Z tych względów niewłaściwe planowanie potrzeb związanych z utrzymaniem zdatności statków powietrznych może spowodować długotrwałe ich wyłączenie z użytkowania. Czasem zdarza się, że z tej przyczyny okres niezdatności trwa nawet kilkanaście miesięcy. Przykładem ilustrującym taką sytuację mogą być przypadki długotrwałego wyłączenia z użytkowania śmigłowców typu W–3, z powodu oczekiwania na dostawę łopat wirnika głównego.

Planowanie potrzeb w zakresie utrzymania zdatności statków powietrznych odbywa się na podstawie analizy asortymentu zapasów zużywanych w latach poprzednich oraz prognozowania intensywności użytkowania i wynikających stąd konsekwencji. Bardzo pomocne w tym procesie są informatyczne systemy wspomagania eksploatacji.

Podstawowe plany potrzeb są przygotowywane na poszczególnych poziomach struktury służby inżynieryjno–lotniczej, a następnie po opracowaniu i zaakceptowaniu dokumentów zbiorczych przekazywane do realizacji przez uprawnione organy logistyczne. Istotnym ograniczeniem w procesie planowania jest konieczność dostosowania zgłaszanych potrzeb do dysponowanego budżetu. Z tego powodu nie zawsze mogą być one w pełni zrealizowane. Czasem w wyniku nieprzewidywanych zdarzeń pojawia się potrzeba

Niezależnie od planowania, bardzo ważnym ogniwem w łańcuchu zaspakajania potrzeb związanych z utrzymaniem zdatności sprzętu lotniczego jest realizacja związanych z tym zamówień. Wiąże się to z wyłonieniem dostawcy lub wykonawcy zleconych prac oraz zawarciem stosownych umów. W wielu przypadkach określone zamówienie może być zrealizowane praktycznie tylko przez jednego wykonawcę. Mimo to, często w takiej sytuacji stosowana jest procedura wyłaniania wykonawcy w drodze przetargu nieograniczonego. W konsekwencji nie tylko wydłuża to proces zawarcia umowy, a tym samym i termin jej wykonania, ale także dopuszcza udział w postępowaniu firm pośredniczących. Wprawdzie, zazwyczaj oferują one niższe ceny dostarczanego towaru, ale jego źródło pochodzenia oraz jakość nie zawsze są wiarygodne. Zdarza się, że skutkiem takich transakcji jest poważne uszkodzenie statku powietrznego, a nawet całkowite jego zniszczenie. Z tych względów zarówno dostawy sprzętu jak i wykonywanie usług powinno być zlecane wyłącznie firmom wiarygodnym, zdolnym do samodzielnego wykonania powierzanych zadań i gwarantujących wysoką ich jakość.

Istotne znaczenie mają również warunki zawieranych umów i zamówień. Powinny one umożliwiać zamawiającemu skuteczne egzekwowanie zobowiązań wykonawcy, a zwłaszcza terminowej ich realizacji, wymaganej niezawodności dostarczanego towaru lub jakości wykonywanych usług. Ważne jest również zapewnienie możliwości egzekwowania zobowiązań ciążących na wykonawcy po zrealizowaniu przedmiotu zamówienia np. gwarancji, serwisu, dostawy części wymiennych lub remontu. Wszystkie wymienione elementy mogą mieć bowiem wpływ na łączny czas niezdatności statku powietrznego podczas wykonywania obsługi technicznej, naprawy, odnowy resursu lub remontu.

Odbiór przedmiotu umowy sprowadza się przede wszystkim do sprawdzenia zgodności asortymentu i ilości dostarczonego towaru lub zakresu wykonanych usług, z warunkami zamówienia. Sprawdzeniu podlega również ukompletowanie poszczególnych wyrobów, sposób konserwacji i opakowania, a także wymagana dokumentacja towarzysząca (metryki identyfikacyjne, dokumenty potwierdzające jakość, nadany resurs, udzieloną gwarancję itp.). W przypadku dostawy nowo wyprodukowanego statku powietrznego lub jego odbioru po wykonaniu remontu, dodatkowo wykonywany jest kontrolny oblot techniczny.

Proces magazynowania wyrobów lotniczych obejmuje nie tylko ich przechowywanie, ale także wykonywanie obsług konserwacyjnych. Zarówno warunki magazynowania, jak i jakość i terminowość wykonywania wspomnianych obsług wpływają na stan techniczny przechowywanych wyrobów i materiałów, a to z kolei przekłada się na późniejszy poziom zdatności eksploatowanych statków powietrznych. Obecnie w procesie magazynowania szerokie zastosowanie znajdują nowoczesne systemy informatyczne.

Są one bardzo pomocne nie tylko w ewidencjonowaniu i stałym monitorowaniu stanów magazynowych czy śledzeniu terminów wykonywania wymaganych prac obsługowych, ale również w prognozowaniu przyszłych potrzeb.

W wielu przypadkach, okres niezdatności statku powietrznego zależy od czasu dostarczenia części podlegającej wymianie. Należy zatem dążyć, aby był on możliwie jak najkrótszy. Z tego względu, zarówno struktura, organizacja, jak i lokalizacja sieci magazynowej, powinny zapewniać jej efektywne wykorzystywanie, a obowiązujące procedury zamawiania i wydawania potrzebnych części, powinny być jak najprostsze i pozbawione zbędnej biurokracji. Ważnym elementem jest również sprawnie funkcjonujący transport. Jak już wcześniej wspomniano, zapas najczęściej zapotrzebowywanych agregatów, części wymiennych i materiałów jest zazwyczaj przechowywany bezpośrednio w magazynach jednostki eksploatującej dany typ statku powietrznego. Istotne jest zatem, aby asortyment wspomnianych zapasów był racjonalnie dostosowywany do aktualnych potrzeb i systematycznie uzupełniany.

Logistyka odgrywa więc ważną rolę w procesie utrzymania zdatności statków powietrznych, a tym samym, oddziałuje na poziom ich gotowości technicznej. Odpowiada ona bowiem za sprawne, niezakłócone i efektywne funkcjonowanie zaopatrzenia materiałowo–technicznego, które umożliwia utrzymanie eksploatowanych samolotów i śmigłowców w stanie zdatności.