2. Polskie stacje EMEP-u
2.1. Lokalizacja stacji
Obecnie na terytorium Polski pracują cztery stacje EMEP-u. Ich rozmieszczenie pokazano na Rys. 2.1. Dodatkowe informacje dotyczące lokalizacji tych stacji i ich otocznia przedstawione zostały w Tabeli 2.1. Cechą wspólną stacji EMEP-u jest ich - zgodna z wymaganiami EMEP (EMEP manual…, 1996) - lokalizacja z dala od
znaczących źródeł emisji
zanieczyszczeń powietrza: miast, zakładów przemysłowych, głównych szlaków komunikacyjnych (min. 50km) oraz od bezpośredniego oddziaływania lokalnych źródeł emisji. Stacje różnią się
geograficznym, wysokością nad poziomem morza, sposobem użytkowania terenu w okolicy, lokalizacją w polu emisji, programami i metodami pomiarowymi oraz długością serii pomiarowych.
Tabela 2.1. Podstawowe charakterystyki stacji monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce, pracujących na rzecz sieci EMEP.
stacja symbol ϕ λ wysokość npm kwadraty wg EMEP region
Suwałki PL01 54o08’ N 22o57’ E 184 105.79 76.95 nizinny Jarczew PL02 51o49’ N 21o59’ E 180 109.54 72.61 nizinny Śnieżka PL03 50o44’ N 15o44’ E 1603 105.76 63.97 górski Łeba PL04 54o45’ N 17o32’ E 2 100.45 71.98 nadmorski Puszcza Borecka PL05 54o09’ N 22o04’ E 157 105.28 75.88 nizinny
Szczegółową lokalizację i krótki opis każdej ze stacji przedstawiono na dalszych stronach.
Suwałki PL01
Stacja położona na skraju miasta Suwałki, na Równinie Augustowskiej nad Czarną Hańczą. Miasto stanowi ośrodek
usługowo-przemysłowy – znajdują się tu zakłady
przemysłu drzewnego (fabryka mebli, płyt wiórowych), spożywczego, odzieżowego i materiałów budowlanych. Jest to węzeł drogowy i kolejowy; w ostatnich latach rozwinął się znacznie samochodowy ruch tranzytowy do polsko-litewskiego przejścia granicznego.
Od początku stacja monitoringu atmosfery była związana ze stacją
meteorologiczną Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Pomimo zakończenia jej pracy dla EMEP-u kontynuowane są pomiary meteorologiczne.
Rys. 2.2. Lokalizacja stacji PL01 Suwałki. (źródło: Atlas..., 2004)
Jarczew PL02
Stacja Jarczew położona jest w
województwie lubelskim, powiecie łukowskim, na terenie
wsi o tej samej nazwie, zamieszkałej przez kilkaset osób. Jest to rejon o charakterze typowo rolniczym.
W pobliżu stacji przebiega droga wojewódzka 807, na której ruch samochodowy (głównie osobowy) wzmaga się w soboty i niedziele.
W okolicy stacji, w kierunku wschodnim, usytuowany jest budynek wielorodzinny z własną kotłownią, która nie funkcjonuje od końca lat 90-tych.
Rys. 2.3. Lokalizacja stacji PL02 Jarczew. (źródło: Atlas..., 2004)
Śnieżka PL03
Stacja położona jest na
najwyższym szczycie
Karkonoszy i całych Sudetów na
wysokości1603 m n.p.m., na granicy z Republiką Czeską. Piramida szczytowa zbudowana ze skał metamorficznych i pokryta rumowiskiem skalnym, wznosi się 200 m ponad sąsiednie spłaszczenia grzbietowe Karkonoszy i 500-600 m ponad doliną Łomniczki (Słownik..., 1992). Śnieżka położona jest na terenie
Karkonoskiego Parku Narodowego, zajmującego
obszar 5564ha, głównie w górnych partiach Karkonoszy. W parku występują ciekawe formy skalne. Lasy parku wykazują zróżnicowanie pionowe. W reglu dolnym
i górnym występują przede
wszystkim świerki i buki.
Wyróżnia się tu również piętro kosodrzewiny, a powyżej strefę skalnej roślinności alpejskiej. W parku występuje ponad 900 gatunków roślin naczyniowych i 270 mszaków, oraz wiele gatunków zwierząt leśnych, w tym muflon sprowadzony na początku XX w. z Korsyki. Ponadto żyje tu 90 gatunków ptaków.
Rys. 2.5. Lokalizacja stacji PL03 Śnieżka. (źródło: Atlas..., 2004)
W parku ochronie podlegają najcenniejsze przyrodniczo i najpiękniejsze krajobrazowo tereny: torfowiska wysokie, zarośla kosówki, gołoborza, kotły polodowcowe (wypełnione niekiedy stawami), zbiorowiska traworośli, ziołorośli, borówczysk, muraw naskalnych z licznymi reliktami. W 1992 roku cały park po stronie polskiej i czeskiej został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat
Biosfery Karkonoszy (www.sudety.info.pl).
Łeba PL04
Stacja Łeba zlokalizowana jest na Wybrzeżu Słowińskim, stanowiącym wąski pas lądu na Pobrzeżu Koszalińskim, przylegający bezpośrednio do Bałtyku i uformowany w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat. Krajobraz tworzą: plaża nadmorska, wydmy oraz przybrzeżne jeziora i bagna. Stacja wzięła nazwę od
pobliskiego miasteczka położonego przy ujściu rzeki
Łeby do Morza Bałtyckiego, między jeziorami Łebsko i Sarbsko. Łeba to ośrodek wypoczynkowy, port rybacki i kąpielisko morskie; znajdują się tu zakłady przetwórstwa rybnego. Na zachód od Łeby położony jest Słowiński Park Narodowy, na terenie którego położona jest stacja PL05. Powierzchnia Parku wynosi 18247ha, z czego pod ochroną ścisłą znajduje się 5935ha. Jest to światowy rezerwat biosfery, umieszczony na liście UNESCO. Obejmuje wędrujące wydmy (największe w Europie Środkowej) o wysokości do 50 m z cmentarzyskami drzew. Zbiorowiska leśne reprezentują: nadmorski bór z bażyną czarną i bór bagienny z wrzoścem. W zagłębieniach śródwydmowych występują torfowiska. W Parku występuje bogata fauna ptaków wodnych; wiosną i jesienią stanowi on ostoję ptaków przelotnych (Słownik..., 1992).
Rys. 2.7. Lokalizacja stacji PL04 Łeba. (źródło: Atlas..., 2004)
Puszcza Borecka / Diabla Góra PL05
Stacja Kompleksowego
Monitoringu Środowiska
Puszcza Borecka położona jest nieopodal leśniczówki Diabla Góra, na zachodnim skraju Puszczy Boreckiej, w zlewni jeziora Łękuk. Gmina Kruklanki, na terenie której znajduje się Stacja KMŚ Puszcza Borecka, charakteryzuje się
leśno-rolniczym charakterem użytkowania terenu. Lasy
stanowią tu 53% powierzchni, grunty orne około 20%, a łąki i pastwiska - 13%. Osiedla stanowią około 1,5%, drogi 3%, a koleje 0,1% powierzchni terenu gminy. Warunki glebowe sprzyjają bogactwu flory i różnorodności biocenoz, które zachowały znaczny stopień naturalności, zwłaszcza w Puszczy Boreckiej (Śnieżek, 1997). Las pokrywa silnie pofalowane gliniaste obszary morenowo-wytopiskowe, o wzniesieniach dochodzących do 180-299 m n.p.m.; w dolinach występują niewielkie jeziorka. Na żyznych siedliskach dominują lasy mieszane, bór mieszany świeży i las świeży – zespoły leśne typowe dla Polski północno-wschodniej (Słownik…, 1992). Puszcza Borecka charakteryzuje się bogactwem flory i fauny; występuje tu wiele gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną (w tym gatunki zagrożone wyginięciem). Wśród 141 gatunków ptaków licznie reprezentowana jest grupa drapieżników. Licznie występuje także zwierzyna łowna; spotykane są również duże drapieżniki: wilk i ryś. Na terenie Puszczy żyje na wolności żubr.
Rys. 2.9. Lokalizacja stacji PL05 Diabla Góra. (źródło: Atlas..., 2004)