Związki siarki

Zestawienie serii pomiarowych dla związków siarki badanych w powietrzu i opadach atmosferycznych, które wykorzystano w pracy dla każdej ze stacji, przedstawiono w Tabeli 2.3. Dla każdego składnika podano ilość danych wykorzystanych do analizy w danym roku. Uwzględniono także liczbę wyników pomiarów wysokości opadu, które były wykorzystywane do obliczania depozycji zarówno związków siarki, jak i azotu z opadami do podłoża. Jest to jednocześnie informacja o liczbie dni z opadami w każdym roku na poszczególnych stacjach.

Tabela 2.3. Serie pomiarowe, które wykorzystano w pracy do oceny stężenia i depozycji związków siarki na polskich stacjach EMEP-u.

• dla każdego składnika podano liczbę wyników wykorzystanych do analizy w danym roku

Na Rys.2.11 przedstawiono przebiegi dobowych wartości stężenia dwutlenku siarki i siarczanów w powietrzu na każdej ze stacji, prezentując dla każdej nich serie,

które stanowiły materiał do dalszego opracowania. Zarówno dla SO2, jak i dla SO4

2-dla wszystkich stacji utrzymano tę samą skalę 2-dla wszystkich stacji, co umożliwia wstępne porównanie poziomów stężenia w różnych rejonach Polski oraz pokazuje

relacje pomiędzy zanieczyszczeniem pierwotnym (SO2) i wtórnym (SO4^2-).

S-SO₂ S-SO₄2-

Rys. 2.11. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia związków siarki w powietrzu [µgS m-3] na poszczególnych stacjach.

Na Rys. 2.12 zaprezentowano przebiegi dobowych wartości stężenia siarczanów

w opadach oraz odpowiadających im wartości depozycji SO4^2- z opadami do podłoża

(obliczonych na podstawie wartości stężenia i wysokości opadu w dobach opadowych). Przebieg dobowych sum opadu przedstawiono na Rys. 2.18.

Stężenie S-SO4^2- w opadach Depozycja S-SO4^2- z opadami

Rys. 2.12. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia siarczanów w opadach [mgS dm-3] i ich depozycji do podłoża [mgS m-2] na poszczególnych stacjach.

2.3.2. Związki azotu

Zestawienie serii pomiarowych dla związków azotu badanych w powietrzu i opadach atmosferycznych, które wykorzystano w pracy dla każdej ze stacji, przedstawiono w Tab. 2.4.

Tabela 2.4. Serie pomiarowe, które wykorzystano w pracy do oceny stężenia i depozycji związków azotu na polskich stacjach EMEP-u.

• dla każdego składnika podano liczbę wyników wykorzystanych do analizy w danym roku

Zanieczyszczenie powietrza związkami azotu utlenionego oceniano w pracy na podstawie wyników pomiarów stężenia dwutlenku azotu, azotanów oraz sumy kwasu azotowego i azotanów. Na Rys. 2. 13 przedstawiono przebiegi

dobowych wartości stężenia NO2, zmierzonych na każdej ze stacji. W przypadku

tego zanieczyszczenia widać w połączonych seriach wyników z Suwałk i Diablej Góry moment przeniesienia pomiarów z jednej stacji do drugiej. Wyniki uzyskiwane w

Suwałkach w okresie 1985-1992 były większe niż w następnych latach w Diablej Górze, co potwierdza wpływ lokalnych źródeł

emisji NO2 (komunikacji) na

obrzeżach miasta na otrzymywane rezultaty. Z jednej strony miało to wpływ na jednorodność serii pomiarowej, z drugiej jednak nowa lokalizacja lepiej odzwierciedla warunki tłowe rejonu Polski północno-wschodniej, a tym samym lepiej spełnia swoje zadania jako stacja sieci EMEP (lepiej spełnia kryteria lokalizacji określone przez EMEP Manual..., 1996).

Na Rys. 2.14 pokazano przebiegi

dobowych wartości stężenia NO3

-i HNO3+NO3^- w powietrzu,

uzyskane da poszczególnych stacji. Pomiary stężenia sumy związków azotu utlenionego w powietrzu zostały najpóźniej włączone do programu pomiarowego realizowanego w ramach EMEP-u. Stąd serie pomiarowe dla Suwałk i Diablej Góry nie pokrywają się (w Suwałkach mierzono stężenie

NO3^- i zapoczątkowano pomiary

HNO3+NO3^-, które kontynuowano

w Diablej Górze zamiast

pomiarów NO3^-). Na Śnieżce w

pierwszym roku pomiarów uzyskano bardzo wysokie – odbiegające znacznie od późniejszych – wyniki pomiarów

HNO3+NO3^-, co należy przypisać

raczej niedopracowaniu metodyki pomiarowej niż rzeczywistemu

N-NO2

Rys. 2.13. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia dwutlenku azotu w powietrzu [µgN m-3] na poszczególnych stacjach.

zanieczyszczeniu powietrza w takim stopniu w tym rejonie. Dane te wyłączono z dalszych analiz.

N-NO₃ N-(HNO₃+NO₃-)

Rys. 2.14. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia związków azotu w powietrzu [µgN m-3] na poszczególnych stacjach.

Rys. 2.15 przedstawia serie pomiarowe stężenia azotanów w opadach i ich depozycji do podłoża na poszczególnych stacjach (obliczonych na podstawie wartości stężenia i wysokości opadu w dobach opadowych). Przebieg dobowych sum opadu pokazano na Rys. 2.18, w dalszej części rozdziału.

Stężenie N-NO₃- w opadach Depozycja N-NO₃- z opadami

Rys. 2.15. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia azotanów w opadach [mgN dm-3] i ich depozycji do podłoża [mgN m-2] na poszczególnych stacjach.

Związki azotu zredukowane są reprezentowane przez jony amonowe oraz sumę amoniaku i jonów amonowych, których stężenia w powietrzu były badane na stacjach w różnych okresach (Rys. 2.16). Pomiary stężenia sumy związków azotu

zredukowanego (podobnie, jak sumy związków azotu utlenionego) w powietrzu zostały najpóźniej włączone do programu pomiarowego realizowanego w ramach

EMEP-u. Stąd tak, jak w przypadku HNO3+NO^3- serie pomiarowe dla Suwałk i Diablej

Góry nie pokrywają się (w Suwałkach mierzono stężenie NH4⁺ i zapoczątkowano

pomiary NH3+NH4⁺, które kontynuowano w Diablej Górze zamiast pomiarów NH4⁺).

Pierwsze serie pomiarowe odbiegały od następnych w Suwałkach i na Śnieżce.

N-NH4⁺ N-(NH3+NH4⁺)

Rys. 2.16. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia związków azotu w powietrzu [µgN m-3] na poszczególnych stacjach.

Rys. 2.17 przedstawia serie pomiarowe stężenia azotanów w opadach i ich depozycji do podłoża na poszczególnych stacjach (obliczonych na podstawie wartości stężenia i wysokości opadu w dobach opadowych). Przebieg dobowych sum opadu pokazano na Rys. 2.18, w dalszej części rozdziału.

Stężenie N-NH₄+ w opadach Depozycja N-NH₄+ z opadami

Rys. 2.17. Przebiegi dobowych wyników pomiarów stężenia jonów amonowych w opadach [mgN dm-3] i ich depozycji do podłoża [mgN m-2] na poszczególnych stacjach.

Przebiegi dobowych sum opadu dla każdej ze stacji przedstawiono na Rys. 2.18. W tym przypadku zaznacza się odrębność stacji na Śnieżce, która charakteryzowała się większymi sumami opadów, niż stacje położone na nizinach. Taka sytuacja przyczyniła się do uzyskiwania większych depozycji zanieczyszczeń kwasotwórczych z opadami do podłoża na stacji wysokogórskiej w stosunku do pozostałych stacji.

Przedstawione serie pomiarowe stanowią dane wyjściowe do dalszych analiz. Stąd w tym miejscu nie omawiano szczegółowo prezentowanych przebiegów stężeń zanieczyszczeń powietrza i opadów oraz ich depozycji do podłoża. Przedstawiono wynikającą z pomiarów dokumentację stanu zanieczyszczenia powietrza i opadów atmosferycznych w rejonach reprezentowanych przez polskie stacje prowadzące pomiary na poziomie tła na rzecz sieci EMEP.

Pobieżna ocena pozwala zauważyć zarówno przestrzenne jak i czasowe zróżnicowanie uzyskiwanych wyników, wyraźne tendencje ich zmian, zmienność sezonową oraz występowanie epizodów podwyższonych wartości. Wszystkie te zagadnienia były przedmiotem szczegółowych analiz, których rezultaty zaprezentowano w następnych rozdziałach pracy. Uzyskane w ramach pomiarów dane zostały także porównane z wynikami obliczeń modelowych wykonanych przy użyciu zunifikowanego modelu EMEP. W ten sposób z jednej strony dokonano weryfikacji wyników obliczeń, z drugiej strony zagwarantowano wiarygodność analizom przyczynowo-skutkowym prowadzonym w oparciu o wyniki pochodzące z modelu i przedstawionym prognozom

depozycji substancji zakwaszających.

Wysokość opadu

Rys. 2.18. Przebiegi dobowych wyników pomiarów wysokości opadu [mm] na poszczególnych stacjach.