Metodologia badań - Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

Rozdział 1. Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

1.5. Metodologia badań

Aby zrealizować postawione w projekcie cele badawcze, należało stworzyć włas ny, oryginalny model badawczy. Organizacje imigranckie – jak większość organizacji formalnych – są dość łatwo dostępne dla badacza, mają (zwykle) swoje strony inter-netowe, archiwa, w których gromadzone są formalne dokumenty, a także wycinki prasowe na temat ich aktywności. Uchwycenie ich złożoności oraz skomplikowanej sieci uwarunkowań, które wpływają na ich stan, wymaga jednak wyjścia poza tradycyjne instrumentarium badaczy zajmujących się historią organizacji. Projektując badania w ramach projektu „Polskie organizacje imigranckie w Europie”, kierowaliśmy się,

1.5. Metodologia badań

z jednej strony, doświadczeniami innych badaczy. Biorąc pod uwagę fakt, że studia nad organizacjami imigranckimi mają – podobnie jak cała dziedzina studiów migra-cyjnych – charakter interdyscyplinarny, korzystaliśmy z dorobku badaczy zajmujących się nie tylko organizacjami imigranckimi (Vermeulen 2006; Sardinha 2009; Pries, Sezgin, red., 2010; Pries, Sezgin, red., 2012b), lecz także organizacjami pozarządowymi i trzecim sektorem (Gliński 2006; Herbst, Przewłocka 2011), ruchami społecznymi (Hooghe 2005) oraz aktywnością społeczną (Adamiak 2014). Z drugiej strony, na kształt metodologii zastosowanej w projekcie silnie wpłynęła także krytyczna analiza własnych badań prowadzonych w ramach różnych przedsięwzięć badawczych doty-czących problematyki organizacji imigranckich (Nowosielski 2012; 2016).

Zastosowany w projekcie model badawczy składał się z czterech modułów.

Moduł 1 polegał na wielopoziomowym jakościowym badaniu organizacji w wybranych dziewięciu europejskich krajach, moduł 2 to sondaż techniką CAWI wśród Polaków mieszkających w wybranych krajach, moduł 3 to z kolei badania przedstawicieli polskich instytucji zajmujących się planowaniem i realizacją polityki polonijnej, moduł 4 to sondaż instytucjonalny realizowany wśród polskich organizacji imigranc-kich w wybranych krajach.

Moduł 1. W ramach modułu 1 założono, że każdy kraj miał być badany i anali-zowany przez jednego badacza. W związku z tym w każdym kraju przeprowadzono taki sam zestaw badań. Były to:

1. Analiza danych zastanych oraz literatury przedmiotu – w ramach tego badania prowadzono kwerendy dokumentacyjne i literaturowe w bibliotekach oraz archiwach w Polsce, a także w wybranych krajach europejskich. Ich celem było opracowanie raportów krajowych obejmujących następujące problemy:

1) charakterystyka procesu migracyjnego oraz zbiorowości imigranckiej w wybra-nych krajach (historia migracji, historia polskich organizacji imigranckich, charakterystyka społeczno-demografi czna polskiej zbiorowości imigranckiej);

2) charakterystyka kraju pobytu (założenia i realizacja polityk imigracyjnych i integracyjnych, uwarunkowania formalnoprawne i fi nansowe funkcjonowania organizacji imigranckich, dyskurs publiczny o migrantach i ich organizacjach, dominujące postawy społeczeństwa kraju pobytu wobec migrantów i ich organizacji);

3) bilateralne relacje między Polską a krajem pobytu (charakterystyka stosun-ków politycznych w XX i XXI wieku, charakterystyka umów i porozumień międzynarodowych między Polską a krajem pobytu, dominujące wzajemne postawy społeczeństw Polski i kraju pobytu).

Wyniki z raportów krajowych (Garapich 2019a; Kubera 2019a; Legut 2019a;

Leska-Ślęzak 2019; Lopez Rodriguez 2019a; Nowak 2019a; Nowosielski 2019a;

Sokół-Rudowska 2019a; Stanek 2019a) zostały podsumowane w raporcie zbiorczym (Nowosielski 2020b), w którym dokonano także analizy porównawczej, wskazując na podobieństwa i różnice między wybranymi krajami pobytu.

42 1. Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

2. Indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami instytucji zajmujących się koordynacją, kreowaniem i realizacją polityk imigracyjnych i integracyjnych w wybranych krajach europejskich. Badaniem zostali objęci przedstawiciele agend rządowych, samorządowych oraz organizacji pozarządowych zajmujący się tą proble-matyką. Dobór do badań miał charakter celowy na podstawie kryteriów związanych z poziomem funkcjonowania instytucji (centralny, regionalny, lokalny) oraz sektora (instytucje publiczne, NGO). W praktyce rekrutacja do tej części badań często okazy-wała się trudna ze względu na niechęć potencjalnych respondentów lub brak wiedzy na temat polskich organizacji. Wyniknęła stąd większa, niż zakładano wcześniej, reprezentacja instytucji samorządowych oraz NGO. W okresie od marca 2016 r. do maja 2018 r. w każdym z wybranych krajów przeprowadzono siedem wywiadów (łącznie N = 9 × 7 = 63 wywiady). Badania prowadzono na podstawie scenariusza wywiadu składającego się z dwóch pytań wstępnych (wprowadzających) oraz 12 pytań merytorycznych. Ich tematyka dotyczyła przede wszystkim takich obszarów, jak:

1) charakterystyka polityki integracyjnej w kraju pobytu (percepcja polityki integracyjnej wobec jej formalnych założeń, przemiany polityki integracyjnej i jej podmiotowe zróżnicowanie, pozycja odbiorców polityki integracyjnej);

2) percepcja polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu (kondycja pol-skich organizacji imigranckich i jej uwarunkowania, współpraca z polskimi organizacjami imigranckimi).

Wywiady były nagrywane, a następnie transkrybowane oraz (gdy była taka potrzeba) tłumaczone na język polski. Ze względu na charakter analiz przyjęto, że wywiady będą traktowane jako źródło informacji i ewentualnej interpretacji. Dane pochodzące z wywiadów stanowiły przede wszystkim egzemplifi kację wybranych problemów. Na podstawie analizy wywiadów każdy z dziewięciu badaczy sformu-łował raport opisujący wyniki badań dla poszczególnych krajów (Garapich 2019b;

Jóźwiak 2019a; Kubera 2019b; Legut 2019b; Lopez Rodriguez 2019b; Nowak 2019b;

Nowosielski 2019b; Sokół-Rudowska 2019b; Stanek 2019b). Na ich podstawie opracowano raport zbiorczy (Nowosielski 2020c), w którym dokonano porównania wyników między krajami i dokonano generalizacji.

3. Indywidualne wywiady pogłębione z ekspertami w zakresie polskich organizacji imigranckich w wybranych krajach europejskich. Do badania byli wybierani przedsta-wiciele organizacji parasolowych, dziennikarze polonijni, konsulowie ds. polonijnych z poszczególnych krajów. Dobór do badań miał charakter celowy i prowadzony był na podstawie kryterium maksymalnego zróżnicowania ze względu na takie cechy, jak: poziom wiedzy na temat organizacji, poziom zaangażowania we współpracę z organizacjami. Podczas realizacji wywiadów w okresie od maja 2016 r. do czerwca 2017 r. nie natrafi ono na większe problemy. Jedyne niedogodności miały charakter techniczny, związany z dostępnością ekspertów (rozmieszczenie geografi czne, nieak-tualne kontakty), bądź wynikały z trudności spojrzenia na organizacje polskie w szer-szej, niepartykularnej perspektywie. W każdym kraju planowano realizację siedmiu

1.5. Metodologia badań

wywiadów (łącznie: N = 9 × 7 = 63), ostatecznie jednak przeprowadzono ich 65.

Badania prowadzono na podstawie scenariusza wywiadu składającego się z dwóch pytań wstępnych (wprowadzających) oraz 22 pytań merytorycznych. Wywiady oraz późniejsza analiza danych objęły następujące obszary tematyczne:

1) charakterystyka polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu (percepcja kondycji polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu, postrzeganie roli polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu, percepcja stopnia zorga-nizowania polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu);

2) miejsce polskich organizacji imigranckich w otoczeniu instytucjonalnym i organi-zacyjnym w kraju pobytu (postrzeganie relacji polskich organizacji imigranckich z instytucjami kraju pobytu, percepcja relacji polskich organizacji imigranc-kich z innymi organizacjami pozarządowymi aktywnymi w kraju pobytu);

3) relacje między polskimi organizacjami imigranckimi w kraju pobytu a pań-stwem polskim;

4) determinanty kondycji polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu.

Każdy z wywiadów był nagrywany, a następnie poddawany transkrypcji. Dane z wywiadów, które poddano analizie jakościowej, posłużyły do opracowania dziewięciu raportów krajowych (Bell 2019; Dunin-Wąsowicz 2019; Jóźwiak 2019b; Kubera 2019c;

Legut 2019c; Lopez Rodriguez 2019c; Nowak 2019c; Nowosielski 2019c; Stanek 2019c). Następnie na podstawie wyników badań krajowych dokonano analizy porów-nawczej, której wyniki zostały zawarte w raporcie zbiorczym (Nowosielski 2020d).

4. Studia przypadków polskich organizacji imigranckich – w każdym z wybra-nych krajów europejskich przeprowadzono po pięć studiów przypadku organizacji.

Wybór techniki studium przypadku był uwarunkowany chęcią dokonania możliwie najdokładniejszej diagnozy wybranych przypadków egzemplifi kujących zróżnicowa-nie sytuacji i sposobów funkcjonowania polskich organizacji imigranckich. Liczba studiów przypadku wyniosła N = 9 × 5 = 45. Zastosowano dobór celowy próby na podstawie kryterium maksymalnego zróżnicowania ze względu na okres funk-cjonowania organizacji (starano się w każdym kraju przebadać zarówno „nowe”, jak i „stare” organizacje), wielkość, lokalizację geografi czną oraz profi l. W każdym ze studiów przypadku zastosowano wywiady pogłębione z liderami oraz członkami (w większości wypadków N = 3) i przedstawicielami otoczenia (N = 1)⁶. W przypadku każdej kategorii badacze posługiwali się osobnym scenariuszem wywiadu, przy czym najobszerniejszy i najbardziej szczegółowy przeznaczony był dla liderów lub liderek organizacji (38 pytań merytorycznych oraz dwa pytania wprowadzające), a mniej obszerne – dla pozostałych badanych (20 pytań dla osób z wewnątrz organizacji i 17 pytań w przypadku osób z zewnątrz organizacji). W każdym przypadku badacze zobowiązani byli (w ramach istniejących możliwości) do maksymalnego zróżnicowania

6 W pojedynczych przypadkach – ze względu na wielkość organizacji lub kłopoty z rekrutacją – liczba badanych mogła zmniejszyć się z czterech do trzech osób.

44 1. Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

osób, z którymi prowadzili wywiad, ze względu na takie kryteria, jak: płeć, wiek, staż w organizacji. Każdorazowo wywiady były nagrywane, a następnie transkrybo-wane. Dodatkowo poddano analizie strony internetowe badanych organizacji, ich aktywność w mediach, czasem także gromadzoną przez nie dokumentację. Badania techniką studiów przypadku prowadzono w okresie od marca 2016 r. do lipca 2018 r.

Na podstawie jakościowej analizy zebranych materiałów (transkrypcji wywiadów, treści ze stron internetowych, materiału fotografi cznego etc.) badacze opracowali dziewięć raportów z badań case study. Każdy raport zawierał:

(1) Analizę poszczególnych przypadków opartą na następującym schemacie:

– ogólna charakterystyka organizacji (okoliczności powstania i zarys historii organizacji, cele organizacji, działania i przedsięwzięcia organizacji, odbiorcy i zasięg terytorialny działań organizacji, siedziba organizacji);

– organizacja w otoczeniu społecznym i instytucjonalnym (relacje organizacji z innymi polskimi organizacjami imigranckimi, relacje organizacji z instytu-cjami oraz sektorem pozarządowym kraju pobytu, relacje organizacji z insty-tucjami polskimi, relacje organizacji z diasporą polską w kraju pobytu);

– aspekty wewnętrzne funkcjonowania organizacji (charakterystyka członków organizacji, funkcjonowanie zarządu organizacji, personel organizacji);

– kondycja organizacji (fi nanse organizacji, pozostałe aspekty kondycji organizacji);

– analiza SWOT kondycji organizacji.

(2) Analizę porównawczą przypadków opartą na następującym schemacie:

– charakterystyka polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu (kondycja polskich organizacji imigranckich, rola polskich organizacji imigranckich, stopień zorganizowania polskich organizacji imigranckich);

– miejsce polskich organizacji imigranckich w otoczeniu instytucjonalnym i organizacyjnym kraju pobytu (relacje polskich organizacji imigranckich z instytucjami kraju pobytu, relacje polskich organizacji imigranckich z innymi organizacjami pozarządowymi aktywnymi w kraju pobytu);

– relacje między polskimi organizacjami imigranckimi w kraju pobytu a pań-stwem polskim;

– determinanty kondycji polskich organizacji imigranckich w kraju pobytu.

W odróżnieniu od innych raportów, dostępnych na stronie projektu⁷, pełne raporty z case studies mają charakter poufny ze względu na możliwość identyfi kacji organizacji biorących w nim udział. Dla każdego kraju opublikowano zanonimizo-wane szczegółowe podsumowania i analizy porównawcze (Dunin-Wąsowicz 2020b;

Jóźwiak 2019c; Kubera 2019d; Legut 2019d; Lopez Rodriguez 2019d; Nowak 2019d;

Nowosielski 2019d; Sokół-Rudowska 2019c; Stanek 2020). Ponadto zebrany materiał posłużył do opracowania studium porównawczego w postaci raportu zbiorczego dla wszystkich dziewięciu krajów (Nowosielski 2020e). Każde z badań krajowych

7 http://poie.uw.edu.pl/ (dostęp: 1.11.2020).

1.5. Metodologia badań

(analiza danych zastanych, wywiady z przedstawicielami instytucji kraju pobytu, wywiady z ekspertami, case study) zakończyło się przygotowaniem końcowego raportu krajowego, który zawierał najważniejsze wyniki badań oraz wnioski.

Oprócz modułów krajowych w ramach projektu przeprowadzono także trzy inne rodzaje badania:

1. Moduł 2: Badanie na podstawie metody sondażu diagnostycznego zrealizowane techniką ankiety internetowej (CAWI) – ilościowe badanie migrantów z Polski na próbie N = 5000 osób, które przebywały w kraju pobytu co najmniej trzy miesiące.

Zastosowano kwotowy dobór próby opracowany ze względu na dwie zmienne: miej-sce zamieszkania respondenta (kraj) i poziom wykształcenia⁸. Dla krajów, w których były małe populacje migrantów z Polski, wielkości próby były nieproporcjonalne, aby osiągnąć liczebność próby pozwalającą na wnioskowanie statystyczne. Badania terenowe przeprowadzono wiosną i latem 2018 r.

Tabela1. Charakterystyka próby badawczej w przekroju międzykrajowym

Kraj GUS – 2016 Próba

częstość (w tys.) procent częstość procent

Francja 64 3 375 8

Hiszpania 29 1 200 4

Holandia 116 6 500 10

Irlandia 112 6 600 12

Niemcy 687 34 1 125 23

Norwegia 85 4 375 8

Szwecja 49 2 300 6

Wielka Brytania 788 39 1 125 23

Włochy 93 5 400 8

Ogółem 2 023 100 5 000 100

Źródło: opracowanie własne.

Ponieważ populacje polskich migrantów w krajach docelowych objętych badaniem są trudno dostępne przy użyciu standardowych metod selekcji i rekrutacji respon-dentów, zdecydowano się na przeprowadzenie i dobór badanych za pośrednictwem internetu. Do badania rekrutowano przy użyciu następujących technik:

– powiązane z geolokalizacją adresu IP reklamy zachęcające do wypełnienia ankiety internetowej (CAWI) pojawiające się z wybranymi artykułami (Small Sticky Ads);

8 Poziom wykształcenia przyjęto na podstawie statystyki dla populacji generalnej Polski przede wszytkim ze względu na to, aby ograniczyć – częstą w badaniach CAWI – nadreprezentację osób z wyższym wykształceniem.

46 1. Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

– zaproszenia do wypełnienia ankiety kierowane do profi li identyfi kowanych jako potencjalnie należące do polskich emigrantów;

– zaproszenia do wypełnienia ankiety kierowane do portali imigranckich ziden-tyfi kowanych przez badaczy.

Zastosowano kwestionariusz wywiadu zawierający w sumie 52 pytania podzie-lone na następujące bloki: historia migracji, sytuacja społeczna, kontakty społeczne, organizacje pozarządowe i instytucje, gotowość do zaangażowania się, metryczka.

Podczas badania nie odnotowano znaczących problemów.

Zebrany materiał został poddany analizie ilościowej przy użyciu pakietu staty-stycznego IBM SPSS Statistics. Analizy statystyczne opierały się przede wszystkim na opisowych charakterystykach zmiennych (rozkłady częstości, tabele krzyżowe, statystyki opisowe). Zastosowano także procedury regresji logistycznej w celu eks-ploracji uwarunkowań aktywności obywatelskiej i społecznej respondentów. Podczas analiz uwzględniono następujące obszary tematyczne:

– charakterystyka demografi czna badanych migrantów z Polski;

– poczucie związku z Polską i z krajem pobytu (zamiar powrotu do Polski, deklaracja więzi z krajem pochodzenia);

– sytuacja badanych migrantów z Polski w kraju pobytu (nastawienie do Pola-ków w kraju pobytu, aktywność kulturalna i obywatelska, kapitał społeczny migrantów z Polski);

– skłonność do aktywnego zaangażowania społecznego (zaangażowanie for-malne, zaangażowanie nieforfor-malne, relacje z polskimi instytucjami, gotowość do zaangażowania w działalność polskich organizacji imigranckich, zaintere-sowanie nauczaniem języka polskiego).

Analiza wyników badania sondażowego CAWI została przedstawiona w osobnym raporcie badawczym (Cichocki 2020).

2. Moduł 3: Indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami instytucji zajmujących się koordynacją, kreowaniem i realizacją polityki polonijnej. W bada-niu wzięło udział 25 osób – przedstawicieli Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Senatu, Sejmu, polskich organizacji pozarządowych zajmujących się kontaktami z Polakami mieszkającymi za granicą. W badaniu zastosowano dobór celowy oparty na kryterium maksymalnego zróżnicowania instytucji – dobierano zarówno te, które miały charakter władzy ustawodawczej, wykonawczej, jak i związane z sektorem pozarządowym. Dodatkowo ze względu na zmianę koalicji rządzącej badanie terenowe odbyło się w dwóch turach: między październikiem 2015 r.

a lipcem 2016 r. (N = 19) oraz między kwietniem a listopadem 2017 r. (N = 6), tak by uchwycić przekształcenia w realizacji polityki polonijnej wynikające ze zmiany politycznej. Głównym utrudnieniem podczas realizacji badania były próby unikania rekrutacji do badania przez niektóre osoby zidentyfi kowane jako ważne z punktu widzenia założeń projektu. Podczas prowadzenia wywiadów posługiwano się scenariuszem wywiadu składającym się z pytania wprowadzającego i 13 pytań właściwych.

1.5. Metodologia badań

W scenariuszu wywiadu uwzględniono następujące obszary tematyczne:

– polska polityka wobec diaspory (defi nicje i podejścia do polityki polonijnej, podstawowe założenia i cele polityki polonijnej, główni aktorzy polityki polonijnej, odbiorcy polityki polonijnej, oceny polityki polonijnej);

– polskie organizacje imigranckie (ocena kondycji polskich organizacji imigranc-kich w Europie, uwarunkowania kondycji polsimigranc-kich organizacji imigrancimigranc-kich w Europie).

Wywiady były nagrywane, a następnie transkrybowane. Analiza jakościowa i wnioski z niej płynące stały się podstawą do sformułowania raportu badawczego (Legut 2020b).

3. Moduł 4: Badanie w oparciu o metodę sondażu diagnostycznego, w którym zastosowano technikę ankiety instytucjonalnej, przeprowadzone wśród polskich orga-nizacji imigranckich w wybranych krajach europejskich na próbie N = 190 orgaorga-nizacji.

Sondaż instytucjonalny został zrealizowany w okresie od listopada 2016 r. do lipca 2017 r. Zaproszenie rozesłano do 930 polskich organizacji imigranckich zidentyfi ko-wanych w różnych bazach danych⁹. W przypadku 334 organizacji przesyłki listowne lub listy elektroniczne nie zostały dostarczone adresatom ze względu na nieaktualny/

błędny adres lub niepodjęcie przesyłki we właściwym terminie. Ankieta została wypełniona częściowo lub całkowicie przez 215 respondentów. Po odrzuceniu ankiet niespełniających kryteriów¹⁰ pozostało 190 prawidłowo wypełnionych kwestionariuszy ankiet, które zostały poddane analizie w niniejszym raporcie. Współczynnik realizacji próby, tzw. response rate, wyniósł 20,4%, co – biorąc pod uwagę specyfi kę techniki badawczej oraz charakterystykę badanej populacji – można uznać za wynik typowy.

Współczynnik realizacji próby zauważalnie różnił się między wybranymi krajami.

Użyto zarówno ankiety pocztowej (rozsyłanej za pomocą tradycyjnej poczty), jak i ankiety internetowej (poprzez rozsyłanie linków do badania za pośrednictwem maila).

Narzędzie składało się z 45 pytań, pogrupowanych w siedem bloków tematycznych:

1) podstawowa charakterystyka badanych organizacji (rok założenia, rok reje-stracji, status prawny, teren działania);

2) działalność badanych organizacji (odbiorcy działań organizacji, skala działal-ności organizacji, rola organizacji);

3) współpraca (organizacje wśród innych aktorów trzeciego sektora, organizacje wobec partnerów z sektora publicznego i mediów);

4) władze, personel i członkowie organizacji (sytuacja kadrowa i baza członkowska);

5) funkcjonowanie organizacji (plany i rola);

6) fi nanse organizacji (sytuacja fi nansowa i materialna, źródła fi nansowania);

7) dane organizacji (nazwa i adres kontaktowy).

9 Dane na temat organizacji zbierane są m.in. przez GUS, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, MSZ, a w szczególności konsulaty. Ponadto dane te można znaleźć na stronach internetowych orga-nizacji parasolowych funkcjonujących w poszczególnych krajach.

10 Tzn. wypełnionych przez instytucje niebędące organizacjami pozarządowymi założonymi przez polskich migrantów lub ich potomków i działające na ich rzecz.

48 1. Przedmiot badań, założenia teoretyczne i metodologiczne

Tabela2. Siedziba organizacji według kryterium państwa a współczynnik realizacji próby

Kategoria Częstość Procent Współczynnik

realizacji próby (%)

Francja 51 26,8 23,0

Hiszpania 11 5,8 27,5

Holandia 12 6,3 32,4

Irlandia 21 11,1 25,0

Niemcy 24 12,6 8,3

Norwegia 9 4,7 30,0

Szwecja 12 6,3 16,2

Wielka Brytania 21 11,0 22,3

Włochy 29 15,3 49,2

Ogółem 190 100,0 20,4

Źródło: opracowanie własne.

Poza trudnościami w realizacji założonej próby oraz rozciągnięciem w czasie procesu zbierania odpowiedzi nie odnotowano poważniejszych utrudnień w realiza-cji tego badania. Również ten moduł badania zakończył się opracowaniem raportu (Nowak 2020).

Podsumowując, w ramach projektu prowadzono badania przy użyciu zróżnico-wanego zestawu technik badawczych. Zostały one zaplanowane w taki sposób, aby z jednej strony dostarczyć ilościowego obrazu funkcjonowania organizacji (sondaż instytucjonalny) i ich uwarunkowań społecznych (CAWI wśród polskich migrantów), z drugiej zaś – aby dostarczyć bardziej pogłębionych interpretacji wynikających z badań jakościowych (wywiady z przedstawicielami instytucji polskich i kraju pobytu, ekspertami oraz studia przypadku). Dodatkowo materiał empiryczny uzupełnialiśmy analizami danych zastanych, które pozwoliły nam odtworzyć kontekst społeczny, polityczny i instytucjonalny, w jakim funkcjonują organizacje.

Ponadto ze względu na to, że celem projektu było określenie wielowymiarowych uwarunkowań organizacji, które funkcjonują w skomplikowanym, transnarodowym środowisku, staraliśmy się tak dobrać techniki badawcze oraz badanych, by w moż-liwie najbardziej efektywny sposób uchwycić te zależności. Badania objęły zatem nie tylko organizacje (case study, sondaż instytucjonalny), lecz także instytucje współtwo-rzące środowisko, w którym organizacje działają – zarówno te w kraju pochodzenia (wywiady z przedstawicielami instytucji odpowiedzialnych za planowanie i realizację polityki polonijnej), jak i w kraju pobytu (wywiady z przedstawicielami instytucji zajmujących się polityką imigracyjną i integracyjną). Dodatkowo interesowało nas spojrzenie „z góry”, które zyskaliśmy dzięki analizie danych zastanych oraz wywia-dom z ekspertami.

1.5. Metodologia badań

Tabela3. Techniki badawcze użyte w projekcie Moduł Technika c. Bilateralne relacje między Polską a krajem pobytu

imigracyjną i integracyjną w dziewięciu krajach Europy

krajach Europy dobór celowy N = 65

Studium

przypadku Polskie organizacje imigranckie

w dziewięciu krajach Europy dobór celowy N = 45 Moduł 2 Ankieta internetowa Polacy mieszkający w dziewięciu

krajach Europy dobór

kwotowy N = 5000

Moduł 3 Wywiady pogłębione IDI Reprezentanci instytucji

odpowiedzialnych za politykę polonijną dobór celowy N = 25 Moduł 4 Ankieta pocztowa/internetowa Polskie organizacje imigranckie

w dziewięciu krajach Europy badanie pełne N = 190 Źródło: opracowanie własne.

Bardzo ważnym elementem modelu badawczego było opracowywanie raportów, których w projekcie przygotowano w sumie 54 (53 raporty cząstkowe i zbiorcze oraz raport końcowy). Biorąc pod uwagę ogrom zgromadzonego w projekcie materiału, jego analiza jako całości nastręcza wielu trudności. Konieczne było więc wyciąganie wniosków i uogólnianie na poziomie każdego z etapów. W związku z tym opraco-wano specyfi czny schemat raportowania. W pierwszym module badawczym każde z badań realizowanych za pomocą różnych technik w każdym z krajów kończyło się opracowaniem raportu. Dodatkowo badacz zajmujący się danym krajem opracowywał krajowy raport końcowy (Dzięglewski 2019; Cichocki, Nowak, Plucińska-Nowak 2020; Dunin-Wąsowicz 2020a; Jóźwiak 2020; Kubera 2020; Legut 2020a; Nowosielski 2020a; Sojka 2020; Sokół-Rudowska 2020). Cząstkowe raporty z badań realizowanych w ramach określonych technik były z kolei podstawą do opracowania raportów zbior-czych. Na każdym z tych etapów autorzy opracowań starali się nie tylko przedstawić wyniki badań, lecz także dokonywać uogólnień oraz odnieść się do modelu będącego podstawą naszego badania. W przypadku modułów 2–4 także opracowywano raporty podsumowujące. Wszystkie raporty: końcowe krajowe i zbiorcze z modułu 1 oraz raporty z modułów 2–4, stały się podstawą do końcowej analizy oraz sformułowania raportu końcowego, który ostatecznie przybrał formę niniejszej monografi i. Schemat raportowania przedstawiono na rysunku 4.

Rysunek 4. Schemat analityczno-raportowy Źródło: opracowanie własne.

Moduų 1: Badania krajowe x 9 Studia przypadków organizacji

Wywiady z ekspertami

Wywiady z przedstawicielami instytucji kraju pobytu

Analiza danych zastanych RAPORT KRAJOWY KOFCOWY

Raport zbiorczy z analizy danych zastanych Raport zbiorczy z analizy wywiadów z przedstawicielami instytucji kraju pobytu Raport zbiorczy z analizy wywiadów z ekspertami Raport zbiorczy ze studiów przypadków organizacji Raport z badania technikČ sondaǏu internetowego (CAWI) Raport z analizy wywiadów pogųħbionych z przedstawicielami instytucji zajmuũČcych siħ koordynacjČ, kreowaniem i realizacjČ polityki polonijnej Moduų 4: SondaǏ instytucjonalny polskich organizacji imigranckichRaport z badania technikČ sondaǏu instytucjonalnego

W dokumencie P O LS KI E O R G A N IZ A C JE IM IG R A N C KI E W E U R O P IE M ich ał N ow osie ls ki M ari usz D zię gle w sk i (Stron 41-200)