Metodologia ESA’95

Unia Europejska dokonuje znaczących transferów na rzecz państw członkowskich i państw kandydujących do Unii Europejskiej. W powyższych transferach wyróżniane są środki przedakcesyjne, wypłacane dla państw kandydujących do UE, głównie w ramach Programu PHARE, będącego największym z działających funduszy przedakcesyjnych. Dotacje z Programu PHARE mają na celu umożliwienie osiągnięcia przez poszczególne kraje wcześniej założonych priorytetów, niezbędnych aby przygotować dane państwo do członkowstwa.

Dla członków UE dokonywane są transfery w ramach różnych wspólnych polityk, w tym przede wszystkim w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i Funduszy Strukturalnych. Beneficjentem końcowym funduszy mogą być jednostki pozarządowe (dotyczy to głównie transferów związanych ze Wspólną Polityką Rolną) lub jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych (głównie transfery w ramach Funduszy Strukturalnych). Podstawowym celem i zadaniem realizowanym za pomocą tych funduszy jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE, wyrównanie poziomu ich rozwoju, pomoc najsłabiej rozwiniętym regionom w poszczególnych państwach. Dofinansowanie z UE ma uzupełniać fundusze z budżetów krajowych (państwowego i samorządowych) a nie je zastępować.

Transfery należą do kategorii transakcji dystrybucyjnych, z którymi normalnie związane są dwie strony – płatnik (UE) i odbiorca (beneficjent). Płatności są na ogół przekazywane za pośrednictwem instytucji rządowych i samorządowych nawet wtedy, gdy beneficjentem końcowym jest jednostka spoza sektora.

Rejestracja przepływów środków z UE może być dokonywana zarówno pod kodami ESA’95 dotyczy kosztów: Zużycie pośrednie (P.2), Akumulacja brutto (P5) i Koszty związane

Inne transfery bieżące (D7) i Transfery kapitałowe (D9). Generalnie należy przyjąć

następującą zasadę opracowywania statystyk sektora: rejestrowanie przepływów z budżetem UE odbywa się na zasadzie „braku wpływu na wynik sektora instytucji rządowych i samorządowych”. W rezultacie przychód z UE rekompensuje odpowiedni wydatek i dlatego przepływ dotacji unijnych i ich wykorzystanie przez jednostki sektora nie mają wpływu na wynik netto sektora. Wydatek sektora w imieniu UE rejestrowany jest jako transakcja finansowa w formie należności od UE (roszczenie wobec UE) skodyfikowanej jako Pozostałe

kwoty do otrzymania/zapłacenia (AF.7). Podlega ona likwidacji w momencie rzeczywistego

napływu środków z UE. Natomiast środki z UE, których ostatecznym beneficjentem są jednostki spoza sektora, mimo że przechodzą przez jednostki rządowe, nie są ujmowane przy opracowywaniu danych dla sektora. Tego typu transakcje powinny być rejestrowane jako bezpośrednie operacje pomiędzy UE (wydatki) a jednostkami spoza sektora (dochody). Transfery dokonywane przez organ administracji państwowej lub samorządowej na rzecz beneficjentów pomocy unijnej z góry, wyprzedzając w czasie napływ środków z UE, nazywamy prefinansowaniem – wydatkowaniem środków z budżetu w imieniu UE.

Istotną kwestię przy opracowywaniu statystyk przepływów środków pomocowych z UE stanowią różnice kursowe powstające w wyniku zmian kursu złotego w stosunku do euro. W szczególności dotyczy to prefinansowania, czyli wydatkowania przez rząd środków w imieniu UE w walucie krajowej. Stałą kwotą odniesienia jest wartość przyznanej przez UE pomocy w euro. Refundacja wydatków rządowych przez UE następuje z pewnym opóźnieniem czasowym i jest dokonywana w euro na rachunek walutowy rządu w NBP. Zgodnie z decyzją Eurostatu z 15 lutego 2005 r., różnice kursowe nie powinny mieć żadnego wpływu na deficyt/nadwyżkę czy dług sektora. W związku z powyższym nie są one uwzględniane w dochodach sektora. Podlegają natomiast rejestracji w rachunkach finansowych, w poz. – gotówka i depozyty (F.2), w części dotyczącej rachunku przeszacowań – zmian aktywów.

Opracowywane w statystykach rządowych dane dotyczą należności/zobowiązań sektora instytucji rządowych i samorządowych w stosunku do Unii Europejskiej w zakresie przepływów środków z UE odnoszą się do dwóch kategorii środków: przedakcesyjnych oraz akcesyjnych (dla krajów będących członkami UE), wykazanych po stronie aktywów (należności sektora od UE) i pasywów (zobowiązań sektora wobec UE). Zarówno należności, jak i zobowiązania powinny zawierać dane dotyczą sald przepływów środków w danym roku, jak też zmiany stanów środków unijnych na koniec danego roku (liczone narastająco od daty pierwszej rejestracji przepływów do Polski).

Dane źródłowe z zakresu wielkości napływu środków z UE oraz ich wykorzystania przez jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych pozyskiwane są z dwóch resortów:

• Ministerstwa Finansów – roczne bazy danych z zakresu:

─ sprawozdawczości budżetowej Rb-27, Rb-27S odpowiednio: sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych państwowych jednostek budżetowych, sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych jednostki samorządu terytorialnego,

─ sprawozdawczości budżetowej Rb-28, Rb-28S odpowiednio: sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa, sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych jednostki samorządu terytorialnego.

Powyższe formularze wypełniane są zgodnie z klasyfikacją budżetową, w której klasyfikacja paragrafów dochodów czy wydatków jest czterocyfrowa. Przy opracowywaniu notyfikacji pod uwagę brana jest ostatnia czwarta cyfra „1”, odpowiadająca dochodom/wydatkom państwowych czy samorządowych jednostek budżetowych z tytułu środków bezzwrotnych pochodzących z programów pomocy przedakcesyjnej UE oraz czwarta cyfra „8”, która jest oznaczeniem dochodów/wydatków dotyczących finansowania programów i projektów ze środków funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz z funduszy unijnych finansujących Wspólną Politykę Rolną. Z uwagi na fakt, że budżet państwa rejestruje w swoich dochodach wszystkie środki napływające z UE, a po stronie wydatków uwzględnia wszystkie kierunki rozdysponowania tych środków (przeznaczonych dla beneficjentów podsektora instytucji rządowych, dla beneficjentów podsektora jednostek samorządu terytorialnego oraz dla beneficjentów spoza sektora), utworzona została (wyodrębniona) lista paragrafów dochodów i wydatków budżetu państwa (z czwartą cyfrą „1” i „8”), która uwzględnia tylko przepływy funduszy pomocowych do/z jednostek beneficjentów podsektora instytucji rządowych. W sprawozdaniach Rb-27S i Rb-28S, dotyczących jednostek samorządu terytorialnego, pod uwagę brane są wszystkie paragrafy dochodów i wydatków oznaczone czwartą cyfrą „1” i „8” w celu pozyskania danych o dochodach i wydatkach jest z tytułu przepływów środków pomocowych z UE. Powyższe źródło danych nie uwzględnia jednak informacji z zakresu napływu i wykorzystania środków z UE do jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych nieobjętych sprawozdawczością typu Rb, a należących do sektora. Są to z reguły jednostki posiadające osobowość prawną (np. publiczne szkoły wyższe, instytucje kultury, itp.).

• Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR):

─ dane z zakresu środków faktycznie przekazanych przez UE do sektora i faktycznie wykorzystanych przez jednostki sektora będące ostatecznym beneficjentem, w tym środki przedakcesyjne. MRR dla stosownych obliczeń bierze pod uwagę środki przekazane na konta programowe w ramach zaliczki (dokonuje szacunku na podstawie udziału refundacji dla sektora instytucji rządowych i samorządowych w kwocie refundacji ogółem dla danego roku),

─ dane z zakresu faktycznych środków na prefinansowanie (środki, które zostały wypłacone beneficjentom z budżetu państwa („na rzecz konta programowego”) oraz dane z zakresu refundacji przez UE wydatków poniesionych na prefinansowanie (środki, które UE przekazuje jako zwrot dla państwa za wcześniejsze prefinansowanie).

Informacje pozyskane z MRR zawierają dane obejmujące wszystkie jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych, w tym jednostki objęte wyżej wymienioną sprawozdawczością typu Rb.

Głównym źródłem danych dotyczących różnic kursowych z zakresu otrzymanych środków unijnych jest sprawozdawczość budżetowa Rb-27 i Rb-28, opisana powyżej.

Na bazie otrzymanych informacji o napływach i wykorzystaniu środków unijnych z powyższych dwóch źródeł dokonywana jest analiza porównawcza, analiza jakości danych (wiarygodności). Pozytywne wyniki takiej analizy pozwalają na ich wykorzystanie do opracowań statystyk sektora instytucji rządowych i samorządowych, w tym notyfikacji deficytu i długu publicznego i towarzyszącego jej kwestionariusza.