Metodologia badań wolności mediów

Wolność mediów jest pojęciem, którego badanie jest niezwykle utrudnione.

Wynika to przede wszystkim z wielości defi nicji i braku zgody wśród przed-stawicieli różnych kultur co do zakresu zagadnienia, który powinien podlegać analizie. Jak pokazano w rozdziale pierwszym niniejszej pracy, pojęcie wolności słowa kształtowało się stopniowo i rozwijane było głównie przez myślicieli cy-wilizacji Europy i Ameryki Północnej. Choć obecnie większość krajów świata akceptuje konieczność uznania wolności słowa i mediów za jedno z

podstawo-104 R.D. Wimmer, J.R. Dominick, op. cit., s. 297–323.

105 Ibidem, s. 325–359.

106 E. Babbie, op. cit., s. 389.

107 Ibidem, s. 356–357.

Dynamika wolności mediów na świecie 44

wych praw człowieka, koncepcje tej wolności są niekiedy skrajnie różne. Niektó-re kraje podkNiektó-reślają jako wyznacznik wolnych mediów istnienie niezależnego od państwa rynku medialnego, podczas gdy inne akcentują raczej niezależność mediów państwowych od międzynarodowych korporacji medialnych. W tej sy-tuacji już sam etap konceptualizacji badań może nastręczać sporych trudności.

Kolejny problem to określenie idealnego stanu wolności mediów, który stanowiłby bezwzględny punkt odniesienia dla badaczy. Po drugiej wojnie światowej wraz z powstaniem UNESCO punktem odniesienia dla idei wolno-ści mediów i jej stanem idealnym stała się koncepcja free fl ow of information, podkreślająca istotną rolę całkowitej swobody przepływu informacji na świe-cie. Miało to prowadzić do rozwoju nauki i nieskrępowanej wymiany opinii.

W latach 70. XX wieku zaczęto jednak zauważać, że koncepcja ta przyczynia się do dominacji kulturowej niektórych krajów nad innymi i zanikania pewnych kultur. Stworzono zatem New World Information and Communication Order, ideę popierającą bardziej zbalansowany przepływ informacji. Zmiany te poka-zują, jak odmiennie postrzegana jest wolność słowa w rozmaitych regionach świata i różnych okresach. Nic więc dziwnego, że  badania wolności słowa są zwykle prowadzone za pomocą analizy porównawczej – czy to w  czasie, czy w przestrzeni.

Zasadniczym problemem jest wynalezienie metody, która w jak najdokład-niejszy sposób mierzyłaby pojęcie wolności mediów. Dotychczasowe badania skupiają się na analizie konstytucji i dokumentów gwarantujących tę swobodę w poszczególnych krajach oraz na analizie stanu faktycznego w tych krajach, badanego na podstawie wypowiedzi i ocen ekspertów oraz dokumentów doty-czących tego zagadnienia, systemu gospodarczego, politycznego czy społeczne-go. Na podstawie tak zgromadzonych danych tworzone są wskaźniki ułatwia-jące porównanie poszczególnych państw z całego świata lub poszczególnych regionów pod względem wolności słowa czy mediów. W dalszej części tego podrozdziału zaprezentowano kilka metodologii badań wolności mediów, sto-sowanych przez organizacje międzynarodowe omówione w rozdziale drugim.

Szczególną uwagę zwrócono na porównanie wskaźników stworzonych przez Freedom House i Reporters sans Frontières, które zostaną następnie przebada-ne w części praktyczprzebada-nej niniejszej pracy.

Jedną z popularnych metod analizowania wolności mediów jest badanie ściśle wyselekcjonowanej próby osób uznanych za ekspertów w danej dziedzi-nie. Metodę taką stosuje między innymi International Research and Exchanges Board podczas przygotowywania swojego wskaźnika Media Sustainability In-dex. Zasadniczym celem badania jest określenie stopnia trwałości niezależnych systemów medialnych w krajach byłego bloku wschodniego. Analiza oparta jest na pięciu kategoriach: sytuacji politycznej, prawnej, społecznej i ekonomicznej oraz standardach zawodowych dziennikarzy. Na każdy z wymienionych rodza-jów składa się od siedmiu do dziewięciu kategorii, które są oceniane w  skali od

3. Metodologia wolności mediów 45

zera do czterech. Następnie wyniki są uśredniane. Poszczególne oceny przy-znawane są przez dwie grupy badanych. Pierwsza część badania prowadzona jest metodą wywiadu fokusowego na grupie lokalnych ekspertów pochodzą-cych z każdego z badanych krajów (m.in. przedstawicieli mediów czy człon-ków organizacji pozarządowych). Każdy badany indywidualnie ocenia sytuację w swoim kraju, po czym eksperci z danego państwa dyskutują wspólnie, sta-rając się osiągnąć konsensus co do oceny sytuacji systemu medialnego. Druga część polega na przyznaniu punktów poszczególnym państwom przez pracow-ników International Research and Exchanges Board. Ostateczne wyniki stano-wią średnią ocen tych ostatnich oraz ekspertów krajowych¹⁰⁸.

Metodę wywiadów zogniskowanych stosuje także Friedrich Ebert Stift ung, która wraz z Media Institute of South Africa prowadzi badania wolności słowa pod nazwą African Media Barometer. Głównym celem tego badania jest ocena, w jakim stopniu system medialny w każdym z szesnastu afrykańskich krajów różni się od stanu uznanego za idealny, na który składają się: ochrona i pro-mocja wolności wyrażania, różnorodność i niezależność systemu medialnego, przejrzystość zasad dotyczących nadawania i niezależność nadawcy publiczne-go oraz wysokie standardy zawodowe dziennikarzy. Te cztery sfery określane są za pomocą 42 wskaźników, z których każdy może zostać oceniony w skali od jednego do pięciu. Oceny dokonuje panel dziesięciu ekspertów z każdego kraju (dobór próby jest celowy), z  których połowę stanowią przedstawicie-le społeczeństwa obywatelskiego, a drugą – przedstawicieprzedstawicie-le mediów. Indywi-dualna ocena każdego z ekspertów poprzedzona jest wywiadem fokusowym, podczas którego uczestnicy dyskutują nad sytuacją w swoim kraju w obecności zewnętrznego moderatora. Ostatecznie przyznane przez nich oceny są uśred-niane¹⁰⁹.

Nieco inny sposób badania z wykorzystaniem opinii ekspertów stosuje Konrad Adenauer Stift ung w raporcie Media and Democracy Report. Mimo że i tu dobór próby jest celowy, metody nie stanowi zogniskowany wywiad grupo-wy, ale kwestionariusz z pytaniami półotwartymi. Grupę respondentów stano-wią eksperci z danego kraju, wybrani przez pracowników organizacji. Badanie opiera się na szczegółowych pytaniach pogrupowanych w  pięć kategorii, na które składają się: ogólne warunki sceny medialnej, otoczenie prawne, warunki polityczne, naciski ekonomiczne oraz naciski pozapaństwowe. Głównym celem raportu jest wielowarstwowe opisanie „klimatu” medialnego w poszczególnych krajach i ocena, czy warunki te są przyjazne wolności słowa, czy też jej wro-gie¹¹⁰.

O ile przedstawione powyżej organizacje opierają swe badania na szerokim, systemowym rozumieniu wolności słowa, istnieją także takie, które pojęcie to

108 L.B. Becker, T. Vlad, N. Nusser, op. cit., s. 5–28.

109 M. Behmer, op. cit., s. 30–31.

110 M. Behmer, op. cit., s. 28–30.

Dynamika wolności mediów na świecie 46

konceptualizują w odniesieniu do swobody dziennikarzy w wykonywaniu ich zawodu. Przykładem organizacji stosującej tego typu defi nicję wolności me-diów może być Committee to Protect Journalists. W jego dorocznych raportach pojęcie to zostało zoperacjonalizowane jako liczba ataków i restrykcji przeciw-ko dziennikarzom, przy czym czyny te zostają zakwalifi przeciw-kowane do jednej z na-stępujących grup: atakowani, poddani cenzurze, wydaleni z kraju, prześlado-wani, uwięzieni, zabici, zaginieni, zastraszeni oraz pozwani do sądu. Przypadki naruszeń zgłaszane są przez dziennikarzy i współpracowników organizacji w terenie, a następnie weryfi kowane przez pracowników Committee to Protect Journalists. W celu zachowania dokładności i bezbłędności danych zgłoszenia te muszą znaleźć potwierdzenie w co najmniej dwóch źródłach. Sprawdzeniu podlega także, czy ofi ary naruszeń można zakwalifi kować jako dziennikarzy według defi nicji organizacji oraz czy motywem represji było ich zastraszenie.

W celu wzbogacenia swych badań organizacja kontaktuje się także z przedsta-wicielami mediów z danego kraju lub wysyła na miejsce swoich przedstawicieli, a następnie tworzy opisowe raporty dotyczące wolności słowa w poszczegól-nych krajach, także w szerszym zakresie¹¹¹.

Podobny sposób konceptualizacji stosuje International Press Institute w ra-porcie World Press Freedom Review. Organizacja ta również prowadzi ewi-dencję naruszeń skierowanych przeciwko swobodnemu wykonywaniu przez dziennikarzy ich zawodu, przy czym badanie ilościowe dotyczy jedynie zabi-tych dziennikarzy. Szersze informacje, pogrupowane według makroregionów (Afryka, Europa, Azja i Pacyfi k, Bliski Wschód i Afryka Północna, Ameryka Łacińska i Karaiby oraz Ameryka Północna), dostępne są w formie obszerne-go raportu, zawierająceobszerne-go opis sytuacji w danym regionie oraz rekomendacje.

Raporty opierają się na  informacjach dostarczonych przez współpracujących z organizacją ekspertów¹¹².

W porównaniu z przedstawionymi wyżej pięcioma organizacjami zajmu-jącymi się badaniem wolności słowa raporty przygotowywane przez Freedom House oraz Reporters sans Frontières obejmują swym zasięgiem największą liczbę państw, a zakres ich zainteresowań jest bardziej obszerny. Dlatego też zostały wybrane do badania w części empirycznej.

Freedom House w raporcie Freedom of the Press stosuje skomplikowaną metodologię, starającą się oddać zarówno środowisko, w którym działają media w danym kraju, jak również różnorodność informacji, do których mają dostęp obywatele danego kraju. W swoim badaniu Freedom House odwołuje się do defi nicji wolności opinii i wyrażania, zawartej w artykule 19 Powszechnej de-klaracji praw człowieka, która brzmi:

111 L.B. Becker, T. Vlad, N. Nusser, op. cit., s. 5–28.

112 J. Becker, op. cit., s. 107–112.

3. Metodologia wolności mediów 47

Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobo-dę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice¹¹³.

Tak rozumiana wolność słowa jest badana przy użyciu klucza kategoryzacyj-nego, złożonego z trzech kategorii: środowisko prawne, środowisko polityczne i środowisko ekonomiczne. Poszczególnym państwom przyznawane są punkty od 0 do 100, przy czym 0 punktów stanowi sytuację idealnej wolności słowa, natomiast 100 – najgorszą z możliwych. Pierwsza kategoria, środowisko praw-ne, dotyczy regulacji prawnych, które mogą mieć wpływ na zawartość mediów, a także stopnia, w jakim są one stosowane, by ograniczać działalność mediów.

Ocenie podlegają także takie aspekty, jak konstytucyjne gwarancje wolności wyrażania czy swoboda stowarzyszania się w niezależne organizacje medialne.

Punkty od 0 do 30 przyznawane są w ośmiu podkategoriach, zgodnie z zesta-wem pomocniczych pytań. Kolejna kategoria, środowisko polityczne, skupia się na politycznej kontroli zawartości mediów. Pod uwagę brane są tu takie zja-wiska, jak cenzura i autocenzura, dostęp do informacji i źródeł czy różnorod-ność dostępnych informacji. W tej kategorii mieści się także ocena swobody dziennikarzy w wykonywaniu ich zawodu. Środowisko polityczne oceniane jest w skali od 0 do 40, według siedmiu podkategorii. Ostatnią kategorią badawczą jest środowisko ekonomiczne. Dotyczy ona struktury własności mediów w da-nym kraju, jej przejrzystości oraz ewentualnych przestępstw i nacisków, które mogłyby pod względem ekonomicznym zagrozić wolności mediów. Brana jest tu pod uwagę także sytuacja ekonomiczna państwa oraz ekonomiczny wpływ państwa. Możliwe do uzyskania punkty podane są w skali od 0 do 30, zgodnie z podziałem na osiem podkategorii¹¹⁴.

W odróżnieniu od zaprezentowanych wcześniej metodologii ta stosowana w raporcie Freedom of the Press jest bardzo skomplikowana i wieloetapowa.

Rozpoczyna się ona od zbierania informacji, prowadzonego przez grupę po-nad 90 analityków, zarówno związanych z  organizacją, jak i niezależnych od niej. Badacze ci zbierają dane z różnych źródeł, między innymi od lokalnych ekspertów z każdego kraju, rządowych i międzynarodowych instytucji, innych organizacji zajmujących się tą tematyką czy poprzez obserwację samych me-diów. W celu określenia sytuacji dziennikarzy w danym kraju Freedom House korzysta także z  wniosków International Freedom of Expression Exchange, międzynarodowej grupy zrzeszającej niemal 100 pozarządowych organizacji zajmujących się obroną i promocją wolności wyrażania. Badania zawierają więc zarówno analizę dokumentów, jak i odpowiedzi wyselekcjonowanej gru-py respondentów. Na podstawie tak zebranych danych analitycy tworzą zarys

113 Powszechna deklaracja praw człowieka, http://www.unic.un.org.pl/prawa_czlowieka/

dok_ powszechna deklaracja.php, dostęp: 9.04.2016.

114 Freedom House, Methodology, https://freedomhouse.org/report/freedom-press-2015/

methodology, dostęp: 12.06.2016.

Dynamika wolności mediów na świecie 48

ogólnej oceny poszczególnych państw, zgodnie ze wspomnianymi wyżej trze-ma kategoriami, na które składają się łącznie 23 podkategorie i 132 pytania me-todologiczne. Wstępnie tworzą też krótką charakterystykę wolności mediów w każdym ze 199 badanych państw. Kolejnym etapem badania jest poddanie tak stworzonego zarysu powtórnej analizie podczas sześciu regionalnych spot-kań z udziałem analityków, doradców i pracowników Freedom House. Poszcze-gólne punktacje analizowane są zarówno indywidualnie, jak również z zastoso-waniem analizy porównawczej między krajami. Są one również porównywane z danymi z poprzednich lat. Po naniesieniu odpowiednich poprawek następuje ponowne przeanalizowanie danych, tym razem na poziomie ponadregional-nym, by zapewnić spójność i  porównywalność wyników w skali światowej.

Ostateczne wyniki wyrażane są w skali od 0  do 100, przy czym kraje, które osiągnęły punktację zawierającą się w przedziale od 0 do 30, uznawane są za wolne (Free), od 31 do 60 – jako częściowo wolne (Partly Free), a od 61 do 100 – jako nieposiadające wolności mediów (Not Free). Następnie na podstawie tak wyznaczonej punktacji państwom przyznawane są miejsca w rankingu wolno-ści słowa. Punktacja przedstawiona jest także na mapie świata z zastosowaniem trzech kolorów: zielonego dla krajów uznawanych za posiadające wolne media, żółtego dla tych o częściowo wolnych mediach oraz fi oletowego dla tych, które nie posiadają wolnych mediów. Oprócz punktacji każdy kraj uzyskuje również krótką charakterystykę stanu wolności słowa w danym roku wraz ze wskaza-niem, czy uległ on polepszeniu, czy pogorszeniu¹¹⁵.

Raport Freedom of the Press jest szczególnie często wykorzystywany jako źródło odniesienia w badaniach dotyczących wolności mediów na świecie.

Dzieje się tak dlatego, że  jest on najstarszym tego typu badaniem, zapocząt-kowanym już w 1980 roku, jak również obejmuje swym zasięgiem największą liczbę państw – w roku 2015 badaniu poddano aż 199 państw z całego świata.

Dodatkowo, jak można wywnioskować z powyższej analizy metodologii tego raportu, stara się on brać pod uwagę bardzo różnorodne zagrożenia dla wolno-ści mediów oraz korzystać z bogatego zakresu źródeł, zarówno osobowych, jak i materialnych.

Raport ten jest także często krytykowany przez badaczy wolności mediów.

Zarzuca mu się przede wszystkim stronniczość polityczną, związaną z fi nan-sowaniem Freedom House z budżetu USA, a także nieścisłości metodologicz-ne polegające na nieujawnianiu szczegółowej metodologii, która umożliwiłaby niezależne od Freedom House powtórzenie badania, oraz na wielu zmianach metodologicznych wprowadzanych w ciągu 35 lat istnienia raportu¹¹⁶. Przykła-dowo, w  początkach działalności oceny wolności mediów w poszczególnych krajach dokonywał jedynie niewielki zespół pracowników Freedom House, co  do pewnego stopnia podaje w  wątpliwość obiektywizm dokonywanych

115 Ibidem.

116 M. Behmer, op. cit., s. 27.

3. Metodologia wolności mediów 49

ocen¹¹⁷. Z roku na rok zmianom ulegały także kategorie badawcze. Kolejną wadą badania jest odchylenie ideologiczne, propagujące ideę free fl ow of infor-mation, która nie jest już powszechnie uznawana przez badaczy komunikacji i mediów. Raport podkreśla też wolność mediów od państwa, mniejszą uwagę zwracając na presję ekonomiczną prywatnych przedsiębiorstw medialnych czy etyczne zachowanie dziennikarzy. Zauważyć można także brak osobnej punk-tacji dotyczącej mediów drukowanych oraz elektronicznych, mimo że w wielu krajach występują znaczne różnice między stanem wolności w tych sferach ryn-ku medialnego¹¹⁸.

Drugim raportem, który zostanie przeanalizowany w części empirycznej ni-niejszej pracy, jest Press Freedom Index, publikowany przez organizację Repor-ters sans Frontières. Celem tego badania jest pomiar wolności mediów w 180 krajach świata, przy czym wolność ta została skonceptualizowana jako swobo-da wyrażania, którą cieszą się dziennikarze, media oraz „obywatele Internetu”

(ang. netizens – Internet citizens) w danym kraju, a także działania władz zmie-rzające do zapewnienia tej swobody.

Także ta organizacja korzysta z wielostopniowej metodologii łączącej różne techniki badawcze. Podstawą analizy jest kwestionariusz składający się z 87 py-tań dotyczących problematyki związanej z zapewnieniem swobody działalności dziennikarskiej. Pytania podzielone są na pięć kategorii: status prawny mediów, status prawny dziennikarzy, pluralizm i niezależność redakcyjna, doktryna i praktyka prawna oraz Internat i zasoby techniczne. Pierwsza z nich składa się z 13 pytań i skupia się na istniejących w danym państwie regulacjach i prak-tykach dotyczących możliwości tworzenia mediów prywatnych oraz wpływu państwa na media poprzez zatrudnienie dziennikarzy, dotacje, licencje czy fa-woryzowanie pewnych mediów. Kolejna obejmuje 15 pytań i dotyczy regulacji oraz praktyk wobec dziennikarzy: dostępu różnych grup do tego zawodu, pro-fesjonalnego kształcenia, dostępu dziennikarzy do informacji, a także różnych prób wywierania na nich presji. Trzecia kategoria obejmuje 21 pytań. Zebrane są tu kwestie istnienia niezależnych mediów, różnorodności prezentowanych opinii, odzwierciedlenia opcji politycznych w mediach, funkcji kontrolnej me-diów, autocenzury, centralizacji na rynku medialnym czy dostępu obywateli do dziennikarzy. Czwarta kategoria obejmuje 24 pytania mające na celu zbadanie, czy w danym państwie istnieje wolność wyrażania i przez jakie prawa jest ona ograniczana. Dodatkowo zawarto tu pytania o dostęp do informacji publicznej czy możliwość sprostowania. Ostatnia kategoria zawiera 13 pytań i dotyczy do-stępu do Internetu, a także jego cenzury i ewentualnych sankcji nakładanych na użytkowników za tworzenie lub czytanie pewnych treści. Kwestionariusz ten wypełniany jest przez członków wybranych organizacji partnerskich RSF, korespondentów RSF, dziennikarzy, badaczy, prawników oraz obrońców praw

117 L.B. Becker, T. Vlad, N. Nusser, op. cit., s. 5–28.

118 J. Becker, op. cit., s. 107–112.

Dynamika wolności mediów na świecie 50

człowieka. Dobór próby jest zatem celowy. W celu zapewnienia zrozumienia pytań przez respondentów kwestionariusz tłumaczony jest na dwadzieścia naj-popularniejszych języków.

Druga część badania obejmuje dane zgromadzone dzięki monitorowaniu sytuacji wolności słowa na świecie przez samą organizację RSF. Analizie iloś-ciowej podlegają przypadki przemocy i prześladowania dziennikarzy w danym roku, przy czym badany okres nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ale rozpoczyna się 15 października roku poprzedniego do badanego, a kończy 14 października roku badanego. Ilościowe badanie tego zagadnienia przez pra-cowników RSF stanowi znaczącą zmianę w metodologii stosowanej przez tę organizację w raporcie Press Freedom Index. Dotychczas bowiem wspomniany wyżej kwestionariusz, wypełniany przez ekspertów z każdego kraju, zawierał także pytania dotyczące naruszeń praw człowieka w stosunku do dziennika-rzy. Od roku 2013 pracownicy RSF badają stan tych naruszeń niezależnie od kwestionariusza na podstawie informacji dostarczonych przez ponad 150 ko-respondentów z pięciu kontynentów w 10 zamiejscowych siedzibach organi-zacji. Naruszenia praw człowieka badane są w takich kategoriach, jak: zabici, atakowani, porwani, uwięzieni czy zastraszani, w stosunku do pojedynczych dziennikarzy, oraz poddane cenzurze lub atakowane, w odniesieniu do organi-zacji medialnych. Analizie poddane są zarówno konkretne liczby przypadków naruszeń, jak i wynikające z nich trendy.

Zebrany materiał badawczy przesyłany jest do centrali RSF w Paryżu i pod-sumowywany za pomocą metod matematycznych. Odpowiedzi respondentów w kwestionariuszu są ważone i przyporządkowywane jednemu z sześciu robo-czych wskaźników, do których zaliczają się: pluralizm (scorePlur), niezależność mediów (scoreInd), środowisko i  autocenzura (scoreEA), ramy prawne (sco-reCL), przejrzystość (scoreTra) i infrastruktura (scoreInf). Siódmy wskaźnik, przypadki nadużyć w stosunku do dziennikarzy (scoreExa), obliczany jest na podstawie badań własnych RSF. Stosuje się do tego następujący wzór:

scoreExa = 10 * log(90 * nbreMorts + Coef fi * nbreEmprisonnési + 10 * nbreEnlevés + 5 * nbreMédiassaccagés + 3 * nbreExilés + nbreArrestations + nbreAgressions)

Warto tu zwrócić uwagę, że im dłużej przedstawiciele mediów pozostają uwięzieni, tym mniejsza jest – zdaniem RSF – wolność słowa w danym kraju.

Współczynnik ważenia przyjmuje następujące wartości w zależności od okresu uwięzienia w latach:

i 1- 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10+

Coef f

i 10 20 35 60 80 85 87 88 89 89,5 lim Coef f

i = 90

∞

3. Metodologia wolności mediów 51

Na podstawie pierwszych sześciu roboczych wskaźników obliczany jest pierwszy zbiorczy wskaźnik, ScoA. Do jego uzyskania stosuje się następujący wzór:

ScoA = ¹ * scorePlur + ¹ * (scorelnd + scoreEA + scoreCL) + ¹ * (scoreTra + scorelnf) 3

6

12

Drugi wskaźnik zbiorczy, ScoB, obliczany jest w następujący sposób:

ScoB = 5 15 15 15¹ * scoreExa + ⁴ * scorePlur + ² * (scorelnd + scoreEA + scoreCL) + ¹ * (scoreTra + scorelnf)

Za ostateczny wynik danego kraju uznawany jest większy z tych dwóch wskaźników, co ma na celu zapobieżenie sytuacjom, w których dany kraj uzy-skałby nieproporcjonalnie niski wynik, ponieważ przepływ informacji byłby tam tak ściśle kontrolowany, że nie miałyby miejsca naruszenia praw czło-wieka w stosunku do dziennikarzy. Ostatecznie wybrany wskaźnik jest mno-żony przez 100, dzięki czemu każdemu krajowi przyznawana jest punktacja w skali od 0 do 100, przy czym 0 stanowi wynik najlepszy, a 100 najgorszy z możliwych. Następnie w zależności od zdobytych punktów kraje dzielone są na pięć kategorii: od 0 do 15 punktów sytuacja określana jest jako dobra;

Za ostateczny wynik danego kraju uznawany jest większy z tych dwóch wskaźników, co ma na celu zapobieżenie sytuacjom, w których dany kraj uzy-skałby nieproporcjonalnie niski wynik, ponieważ przepływ informacji byłby tam tak ściśle kontrolowany, że nie miałyby miejsca naruszenia praw czło-wieka w stosunku do dziennikarzy. Ostatecznie wybrany wskaźnik jest mno-żony przez 100, dzięki czemu każdemu krajowi przyznawana jest punktacja w skali od 0 do 100, przy czym 0 stanowi wynik najlepszy, a 100 najgorszy z możliwych. Następnie w zależności od zdobytych punktów kraje dzielone są na pięć kategorii: od 0 do 15 punktów sytuacja określana jest jako dobra;