Metody badawcze

Pomiar sondażowy

Celem badań ankietowych było określenie w jaki sposób SRP postrzegane są przez konsumentów, pracowników operacyjnych sklepów i merchandiserów. Przeprowadzono dwie ankiety²⁸. Kwestionariusz wywiadu skierowany do konsumentów zawierał poza metryczką 10 pytań typu:

· otwartego, dające całkowitą swobodę odpowiedzi,

· zamkniętego, o strukturach odpowiedzi „tak”, „nie”,

· półotwartego, zawierających gotowe odpowiedzi, ale stwarzające możliwość udzielenia odpowiedzi poza ich zakresem,

· macierzowego (macierz 5-cio elementowa), dające możliwość wyboru jednej odpowiedzi z kolumny dla każdego wiersza.

Ankieta przeprowadzona wśród pracowników operacyjnych sklepów i merchandiser’ów zawierała 5 pytań następującego typu: zamkniętego (o strukturach odpowiedzi „tak”, „nie” lub zawierającego gotowy zestaw proponowanych odpowiedzi) i macierzowego (macierz 5-elementowa).

Badanie wykonano w okresie od grudnia 2007 do marca 2008 roku. Każda z ankiet wypełniona była przez 300 losowo wybranych osób, kobiet i mężczyzn, w wieku od poniżej 25 do powyżej 65 lat, mieszkających w miastach i na wsi na terenie województwa wielkopolskiego.

Metoda punktowa

W celu zbadania poziomu realizacji wybranych funkcji SRP zastosowano do badań metodę oceny pięciopunktowej Damzego Tilgnera z uwzględnieniem współczynników ważkości²⁹. Pozwala ona ocenić poszczególne cechy badanej funkcji przypisując im liczbę punktów w przedziale przyjętym w danej metodzie. Funkcje SRP ocenione zostały przy pomocy jednakowej liczby punktów dla każdej cechy. Metoda pozwala określić stopień realizacji danej funkcji przez odpowiednią liczbę punktów uzyskaną po przemnożeniu ocen poszczególnych cech danej funkcji przez ich współczynniki ważkości i zsumowaniu otrzymanych iloczynów. Suma punktów za oceniane funkcje dawała ogólną ocenę danego SRP.

Tabela 13. Definicja słowna ilości punktów stosowanych w metodzie badawczej Liczba

punktów

Definicja słowna 5 bardzo dobra realizacja wybranej funkcji opakowania 4 dobra realizacja wybranej funkcji opakowania 3 dostateczna realizacja wybranej funkcji opakowania 2 niedostateczna realizacja wybranej funkcji opakowania 1 zła realizacja wybranej funkcji opakowania

Źródło: Opracowanie własne

28

Formularze ankiet zamieszczone zostały w załącznikach 2 i 3.

29

68 Do badań zaangażowany został pięcioosobowy zespół ekspertów. Każdy członek dokonywał oceny indywidualnie i bez konsultacji z pozostałymi osobami. Po zakończeniu badania oceny każdej cechy danej funkcji poszczególnego SRP zostały zsumowane, a wyniki stanowiły wartości średnie.

Badania laboratoryjne

Przed rozpoczęciem badań wszystkie SRP klimatyzowano przez dobę w temperaturze 23⁰C ± 1⁰C i wilgotności względnej powietrza 50% ± 2% zgodnie z warunkami PN-EN 20187:2000³⁰. Ocenę odporności na uderzenia przy swobodnym spadku oraz odporności na nacisk statyczny wykonano w temperaturze 23,7^oC i wilgotności względnej powietrza 70%. Oznaczenie wymiarów, wytrzymałości na przepuklenie i chłonności wody przeprowadzono w temperaturze 22,5^oC i wilgotności względnej powietrza 60%.

Oznaczenie wymiarów SRP wykonano zgodnie z normą PN-O-79401:1999³¹. Następnie sprawdzono zgodność wymiarów SRP z systemem wymiarowym opakowań zawartym w PN-O-79021:1989³². Obliczono odchylenia standardowe poszczególnych wymiarów SRP i wymiarów wymaganych oraz odchylenia średniokwadratowe poszczególnych wymiarów SRP od wymiarów wymaganych. Sprawdzono również zgodność wymiarów SRP z wymiarami półki sklepowej dostosowanej do systemu modułowego 600x400 mm.

SRP wraz z zwartością poddano badaniu odporności na uderzenia przy swobodnym spadku zgodnie z PN-EN 22248:2001³³. Badane SRP umieszczane były na stole zapadkowym w ustalonym położeniu - na narożu, w taki sposób, aby ich środek ciężkości znajdował się w osi spadku. Kąt między określoną płaszczyzną SRP a płaszczyzną poziomą płyty zderzeniowej nie przekraczał 10% kąta ustalonego. Prędkość w momencie uderzenia była równa prędkości występującej przy swobodnym spadku. Wysokość spadku wynosiła 1000 mm³⁴. Wynikiem badania jest opis odkształcenia SRP. Na potrzeby pracy opracowano i zastosowano sześć definicji słownych charakteryzujących rodzaj odkształcenia.

30

PN-EN 20187:2000 Papier, tektura i masy włókniste. Znormalizowane warunki klimatyzowania i badania oraz sposób sprawdzania warunków i klimatyzowania próbek.

31

PN-O-79401:1999 Opakowania jednostkowe. Pudełka.

32

PN-O-79021:1989 Opakowania system wymiarowy.

33

PN-EN 22248:2001 Opakowania. Opakowania transportowe wraz z zawartością. Metody badania odporności na uderzenia przy swobodnym spadku.

34

Five Step Packaging Development, Monterey Research Laboratory INC, Monterey 1969; Łucewicz K., Określenie rodzaju I wielkości narażeń mechanicznych oddziałujących na opakowania w czasie manipulacji przeładunkowych, COBRO, Warszawa 1970.

69 Tabela 14. Definicje odkształceń SRP powstałych w wyniku uderzenia przy swobodnym spadku

Grupy Opis odkształcenia

1 Brak widocznych odkształceń naroża

2 Brak widocznych odkształceń naroża, rozdarcie powierzchni opakowania i/lub rozdarcie klejenia opakowania i/lub rozerwanie perforacji

3 Niewielkie odkształcenie naroża, zmarszczenie i/lub wgniecenie naroża

4 Niewielkie odkształcenie naroża, zmarszczenie i/lub wgniecenie naroża; rozdarcie powierzchni opakowania i/lub rozdarcie klejenia opakowania i/lub rozerwanie perforacji

5 Znaczne odkształcenie naroża, zmarszczenie i/lub wgniecenie naroża

6 Znaczne odkształcenie naroża, zmarszczenie i/lub wgniecenie naroża; rozdarcie powierzchni opakowania i/lub rozdarcie klejenia opakowania i/lub rozerwanie perforacji

Źródło: Opracowanie własne

Badanie odporności na nacisk statyczny SRP wraz z zawartością przeprowadzono według PN-EN ISO 12048:2002³⁵. Odporność na nacisk statyczny określa maksymalną dopuszczalną siłę nacisku jaka może oddziaływać na opakowanie nie powodując jego odkształcenia. Maksymalną dopuszczalną siłę nacisku jaka może oddziaływać na SRP obliczono według wzoru:

= 2,5,

gdzie: F - maksymalna dopuszczalna siła nacisku jaka może oddziaływać na opakowanie, N,

BTC (box compression test) - maksymalna siła nacisku jaką jest w stanie wytrzymać opakowanie, N, 2,5 - współczynnik korygujący - uwzględniający różnicę między idealnymi warunkami badania laboratoryjnego odporności na nacisk statyczny, a rzeczywistymi warunkami występującymi podczas piętrzenia opakowań.

Dla każdego SRP obliczono maksymalną dopuszczalną wysokość piętrzenia w stosie według wzoru:

= ^{× ℎ}

× + ℎ,

gdzie: H - maksymalna dopuszczalna dla danego opakowania wysokość piętrzenia w stosie, m,

F - maksymalna dopuszczalna siła nacisku jaka może oddziaływać na opakowanie, N, h - wysokość opakowania, m,

Q - ciężar opakowania wraz z zawartością, N,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

k - współczynnik bezpieczeństwa - uwzględniający zmiany odporności opakowania na obciążenia statyczne, następujące na skutek długotrwałego składowania (w przypadku opakowań z papieru lub tektury k=1,4).

35

PN-EN ISO 12048:2002 (U) Opakowania. Opakowania transportowe z zawartością. Metody badania odporności na nacisk statyczny.

70 Oznaczenie wytrzymałości na przepuklenie tektur, z których wytworzono SRP, wykonano na podstawie PN-EN ISO 2759:2005³⁶. Wytrzymałość na przepuklenie, wyrażana w kPa, określa maksymalną wytrzymałość tektury na jednorodne ciśnienie, działające prostopadle do powierzchni arkusza. Badanie przeprowadzono dla strony zewnętrznej SRP. Wykonano po pięć pomiarów dla każdego SRP. Ostatecznym wynikiem badania jest średnia arytmetyczna z wykonanych prób.

Do wyznaczenia wytrzymałości na przepuklenie niezbędne jest określenie gramatury tektury. Gramaturę tektury, określającą masę powierzchni 1 m², oznaczono na podstawie PN-ISO 536:1996³⁷ według wzoru:

= ^{10000 ×} ,

gdzie:

g - gramatura, g/ m², m -masa badanej próbki, g,

A - powierzchnia badanej próbki38, cm2.

Wykonano po pięć pomiarów dla każdego SRP. Ostatecznym wynikiem badania jest średnia arytmetyczna z wykonanych prób.

Obliczono także wskaźnik przepuklenia (PN-EN ISO 2759:2005), który przedstawia wytrzymałość na przepuklenie w odniesieniu do gramatury. Wskaźnik przepuklenia obliczono według wzoru:

= ,

gdzie:

x - wskaźnik przepuklenia, ^× ,

p - średnia wytrzymałość na przepuklenie, kPa, g - gramatura tektury, g/ m² .

Badanie chłonności wody metodą Cobb, tektur stosowanych w SRP, przeprowadzono zgodnie z PN-EN 20535:1996³⁹. Chłonność wody jest to masa wody, która w określonym czasie i określonych warunkach jest absorbowana przez 1 m² tektury. Czas usuwania nadmiaru wody podczas badania następował po 45 s. Próbkę osuszano po 60 s od rozpoczęcia badania. Wykonano po pięć pomiarów dla strony zewnętrznej tektury każdego SRP. Ostatecznym wynikiem badania jest średnia arytmetyczna z wykonanych prób. Małe rozmiary SRP uniemożliwiły w niektórych przypadkach wykonanie oznaczenia. W takich sytuacjach w tabeli zawierającej wyniki, zamiast wartości wstawiano (-).

36

PN-EN ISO 2759:2005 Tektura. Oznaczanie wytrzymałości na przepuklenie.

37

PN-ISO 236:1996 Papier i tektura. Oznaczenie gramatury.

38

Powierzchnia, każdej z badanych prób wynosiła 100 cm².

39

71 Chłonność wody, wyrażoną w g/m² obliczono dla każdej próbki według wzoru:

= ^{10 −} ,

gdzie: A - chłonność wody, g/ m², m1 - masa próbki suchej, g, m2 - masa próbki po nawilżeniu, g, s - powierzchnia nawilżania w czasie oznaczenia40, cm2.

40

72