Miejsce problematyki ochrony środowiska w zarządzaniu przedsiębiorstwem

uporządkowanymi, kierowanymi i kontrolowanymi działaniami produkcyjnymi. Głównym zadaniem przedsiębiorstw produkcyjnych jest przetwarzanie surowców (komponentów) w wyrób gotowy oferowany klientom. Aby ten proces podstawowy mógł być sprawnie realizowany, potrzebne jest wieloaspektowe zarządzanie. Jednym z głównych problemów przed jakim stają współcześnie przedsiębiorstwa produkcyjne jest zarządzanie ochroną środowiska.

Na przełomie lat 70 i 80 XX wieku powstał tzw.: model proekologicznie zorientowanego przedsiębiorstwa. W tym czasie, kadry zarządzające korporacji o zasięgu międzynarodowym, dostrzegły korzystny wpływ stosowania narzędzi ochrony środowiska na wyniki finansowe firm (Pawlak, 2002, str. 21). Model ten można podsumować w poniższych punktach:

 wytworzone produkty klasyfikowane są jako produkty o tzw.: wysokiej jakości, tylko gdy ich produkcja była jak najmniej uciążliwa dla środowiska naturalnego,

 samo przestrzeganie praw dotyczących ochrony środowiska to za mało; przepisy prawne w tym zakresie to niezbędne minimum, które musi przestrzegać działające przedsiębiorstwo; samo przestrzeganie tych przepisów nie pozwoli uzyskać efektu przewagi konkurencyjnej (wyższy zysk ekonomiczny), żeby się tak stało trzeba przekraczać te wymagania,

 przed realizacją nowej inwestycji trzeba przeprowadzić nie tylko ocenę ekonomiczną ale i ekologiczną, pozwoli to m.in. na uniknięcie w przyszłości problemów, jakie możne spowodować przedsiębiorstwo, które nie bierze pod uwagę aspektów proekologicznych (np. ewentualne kary za obciążenie środowiska naturalnego),

 tzw.: dobra „ekonomiczna renoma” jest narzędziem, dzięki któremu konsumenci lepiej postrzegają wyroby danej firmy produkcyjnej, a dzięki temu są skłonni do zakupu większej ilości towarów dostarczanych przez to przedsiębiorstwo; aspekt ten ma również znaczenie dla personelu pracowniczego, dla którego praca w firmie przyjaznej dla środowiska naturalnego może stanowić ważny element podniesienia zadowolenia z pracy.

Z powyższego wynika, iż istnieje wiele przesłanek, które przemawiają za wdrażaniem przez przedsiębiorstwa produkcyjne systemów zarządzania środowiskowego. Można wyróżnić w tym miejscu przesłanki o charakterze normatywnym, strategicznym lub operacyjnym.

37 Pod koniec lat 70 XX wieku nastąpiło zaostrzenie regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska naturalnego, które zmusiły przedsiębiorstwa do podejmowania pojedynczych, adekwatnych do zaistniałej sytuacji działań na szczeblu organizacyjnym.

Początkowo starano się sprostać tym wymaganiom poprzez fizyczne wprowadzanie usprawnień technologicznych, poprzez np.: budowę instalacji filtrujących i sedymentacyjnych oraz recykling zewnętrzny. Działania te ograniczały negatywny wpływ poprzez ograniczenie ilości odpadów i emisji szkodliwych substancji. W latach 80 XX wieku dochodzi do zwrotu w pojmowaniu problemów ekologicznych. Na gruncie ogólnoświatowych problemów ekologicznych zrozumiano, że wysiłki proekologiczne przedsiębiorstw należy zwrócić na początek procesu technologicznego (parametry wejściowe produkcji). Proces ten zaowocował wprowadzeniem proekologicznych technologii i zamykaniem cykli obiegów materiałów i surowców. W dalszej kolejności zwrócono uwagę na proekologiczne wymogi w ramach zarządzania kadrami, przedsiębiorstwem i controllingiem. Działania te można określić jako kompleksowe, mające na celu ochronę zasobów naturalnych oraz zamykanie obiegów (Horbach, 1996, str. 140).

Na szczeblu operacyjnym obserwuje się rozwój od addytywnego do zintegrowanego podejścia w zakresie ochrony środowiska (Horbach, 1996, str. 141). Zdano sobie bowiem sprawę, iż po prostu nie opłaca się ignorować dalej ochrony środowiska, która jako taka może przynieść określone korzyści ekonomiczne, poprzez np. ponowne wykorzystanie odpadów produkcyjnych w procesie produkcji (o ile proces ten jest możliwy). Dzięki temu zaczęto baczniej przyglądać się powstającym odpadom i coraz częściej podejmowano działania polegające na reklasyfikacji odpadów w surowce wykorzystywane w tym samym lub innym procesie wytwórczym. Za sprawą tego nowego podejścia, zaczęto wykazywać zwiększone wykorzystanie odpadów w ponownym cyklu produkcyjnym, a tym samym minimalizowano końcowe ilości odpadów przekazywanych do utylizacji.

Wprowadzenie proekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem na szczeblu strategicznym wymaga średnio- i długoterminowych wytycznych, które dotyczą wykorzystywania korzyści, wynikających z proekologicznego zarządzania. Zalicza się tutaj identyfikację szans i zagrożeń w obszarze ochrony środowiska danego przedsiębiorstwa, jak również opracowanie, realizowanie i ocenę utworzonego programu ochrony środowiska.

Od końca lat 70 XX wieku strategie zarządzania w obszarze ochrony środowiska bazowały na analizie empirycznej, jak i koncepcyjnej. Przykładowo można tutaj wymienić strategie ryzyka, szans, innowacji oraz neutralnego zachowania się, które zostały koncepcyjnie opracowane przez Stegera na podstawie portfolio szans rynkowych i potencjału ryzyka.

Dzięki temu podejściu nastąpił rozwój polegający na przejściu od defensywnej do ofensywnej strategii zarządzania środowiskiem (Brauweiler, 2002, str. 133). Od początku istnienia normy ISO 14 001, duży nacisk kładzie się na analizę ryzyk i szans w odniesieniu do ochrony środowiska. Najnowsze, obowiązujące obecnie, wydanie normy ISO 14 001 z 2015 roku, wręcz wymusza stosowanie analizy ryzyk i szans w przedsiębiorstwach produkcyjnych działających w oparciu o tę normę. Ma to na celu jasne określenie, co dane przedsiębiorstwo, funkcjonujące w określonym otoczeniu, może zyskać (szansa) lub stracić (ryzyko) w odniesieniu do aspektów środowiskowych. Co istotne, analiza ryzyk i szans musi być okresowo uaktualniana w celu dostosowania systemu działającego wg ISO 14 001 do zmieniającego się otoczenia przedsiębiorstwa. Jednostki akredytujące, po roku 2015 kładą szczególny nacisk na prawidłowo przeprowadzoną ocenę przez przedsiębiorstwa.

Na poziomie strategicznym, ciekawe rozwiązanie zaproponował Hoffman. Zajmując się zagadnieniem strategii przedsiębiorstwa wyróżnił on 6 możliwych scenariuszy, jakie może podjąć przedsiębiorstwo w odniesieniu do ochrony środowiska (Hoffman, 2002, str. 30):

1. Ochrona środowiska jako efektywność operacyjna: łączy drogę produktu od dostawcy do odbiorcy, gdy spełniają oni wymogi środowiskowe; efektem jest optymalizacja operacyjna polegająca na minimalizacji ilości odpadów i zmniejszeniem zanieczyszczeń; dochodzi wtedy również do ulepszenia procesu produkcji polegającego na zmniejszeniu zapotrzebowania na surowce i lepszemu wykorzystaniu posiadanych zasobów; to wpływa na obniżenie kosztów jednostkowych danego wyrobu.

2. Ochrona środowiska jako zarządzanie ryzykiem: wprowadzenie zasad proekologicznych w przedsiębiorstwie skutkuje mniejszymi kosztami ponoszonymi z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska naturalnego; podnosi się poziom bezpieczeństwa w zakładzie i jego otoczeniu; rzadziej dochodzi do niebezpiecznych sytuacji (wyciek ścieków, zanieczyszczeń, etc.), co prowadzi do braku konieczności wypłacania kar lub odszkodowań za zanieczyszczenie środowiska.

3. Ochrona środowiska jako pozyskiwanie środków finansowych: istnieją instytucje finansowe, które mogą dofinansować inwestycje prowadzone przez przedsiębiorstwa, jeżeli będą one spełniały wymogi proekologiczne; dzięki temu koszt nowej inwestycji może być mniejszy (pomimo konieczności poniesienia dodatkowych kosztów związanych z ochroną środowiska).

39 4. Ochrona środowiska jako wymóg rynku: wzrastająca świadomość ekologiczna klientów daje możliwość zbudowania przewagi konkurencyjnej w danym segmencie rynku; produkowane wyroby zgodne z proekologicznymi zasadami łatwiej znajdują nabywców i mogą być sprzedawane z nieco wyższą marżą;

z drugiej strony wyroby firm nie dbających o przyrodę trudniej się sprzedają i muszą być oferowane z niższą ceną.

5. Ochrona środowiska jako kierunek strategiczny: zmienne otoczenie rynkowe, wzrastająca świadomość proekologiczna konsumentów oraz ciągłe dążenie państw do zaostrzania polityki i regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska sprawiają, że częścią strategii przedsiębiorstw jest ochrona środowiska; nie jest możliwe efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem bez zajmowania się aspektem środowiskowym.

6. Ochrona środowiska jako zarządzane zasobami ludzkimi: dbanie o ochronę środowiska wpływa na podniesienie ogólnego poziomu bezpieczeństwa pracowników; zyskuje na tym reputacja danego przedsiębiorstwa, dzięki temu może ono zatrudniać lepszych pracowników (jest to jeden z tzw.: pozapłacowych czynników decydujący o chęci podjęcia zatrudnienia w danej firmie, aby on zadziałał, ważne jest ustalenie poziomu wynagrodzenia na akceptowalnym rynkowym poziomie w danej branży, dla danego stanowiska).

W latach 90 XX wieku ochrona środowiska odgrywała ważną rolę na szczeblu normatywnym poprzez uwzględnienie ekonomicznej i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Przesłanką tego procesu była integracja ochrony środowiska z ogólnym systemem wartości przedsiębiorstwa – filozofią, zasadami lub misją. Celem nadrzędnym na szczeblu normatywnym stawał się w coraz większym stopniu wymóg stosowania zasad rozwoju zrównoważonego (Hopfenbeck, Jasch, & Jasch, 1996, str. 10). W tym okresie, ostatecznie sformułowano i wydzielono z ogólnej teorii zarządzania dyscypliny określanej mianem zarządzania środowiskowego (Jabłoński, 1999, str. 12). W praktyce funkcjonowania przedsiębiorstw, początkowe zmiany ograniczyły się tylko do wybranych elementów związanych z ochroną środowiska. Na decyzje o wprowadzeniu innowacji wpływ często miały środowiska lokalne oraz władze wymuszające rozwiązania poprzez wprowadzanie odpowiednich aktów prawnych. Z czasem przedsiębiorstwa zaczęły zauważać w ochronie środowiska szansę na osiągnięcie lepszych wyników. Ochrona środowiska na tym etapie polegała na generowaniu mniejszej ilości odpadów podczas procesu produkcyjnego. Dzięki

czemu koszty utylizacji odpadów (w formie opłat środowiskowych, kar za zanieczyszczanie środowiska czy podatków ekologicznych) ulegały znacznemu zmniejszeniu, przyczyniając się w konsekwencji do zmniejszenia kosztów prowadzenia działalności produkcyjnej.

Skutkowało to w oczywisty sposób na podniesienie rentowności produkcji oraz wskaźników związanych z wydajnością procesów produkcyjnych przedsiębiorstwa.

Z doświadczeń przedsiębiorstw wynika, że na szczeblu operacyjnym, strategicznym i normatywnym istnieją zróżnicowane wymogi, dotyczące wdrażania proekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem. W celu ułatwienia spełnienia tych kompleksowych wymogów od połowy lat 90 XX wieku zaczęto coraz powszechniej stosować systemy zarządzania środowiskowego oparte na międzynarodowych standardach. Obecnie istnieją różne mechanizmy wspomagające wdrażanie takich systemów. Już w 1992 roku opracowano w Wielkiej Brytanii normę BS 7750. Była to pierwsza norma o światowym zasięgu, dotycząca systemów zarządzania środowiskowego i stała się podstawą utworzonego później systemu Eko-zarządzania i Audytowania w 1993 roku (EMAS – Eco-Management and Auditing Scheme) i normy ISO 14 001 w 1996 roku. W kwietniu 2001 roku weszła w życie znowelizowana wersja EMAS, tzw.: EMAS II. W styczniu 2010 roku weszła w życie kolejna nowelizacja tzw. EMAS III (jedna z głównych zmian w tej rewizji dotyczy podstawowych wskaźników środowiskowych dokumentujących efektywność środowiskową danej organizacji).²¹

Większość przedsiębiorstw oczekuje w wyniku wdrożenia systemu uzyskania określonych celów ekonomicznych, m.in.: zmniejszenie kosztów związanych z wdrożeniem efektywniejszej (zintegrowanej z produkcją) technologii, która jest przeciwieństwem technologii „końca rury”; minimalizacji ryzyka odpowiedzialności; wykorzystania wzmożonego zainteresowania klientów produktami przyjaznymi dla środowiska, jak również minimalizacji kosztów zakupu surowców, utylizacji odpadów i zużycia energii. Wiele przedsiębiorstw liczy również na zwolnienia bądź ulgi w płatnościach z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska (opłat i podatków ekologicznych) oraz na złagodzenie wymogów sprawozdawczych. Poniższy przykład pokazuje stopniowy rozwój w kierunku ochrony środowiska i zarządzania środowiskiem w przedsiębiorstwie produkującym środki odżywcze (Kramer, 2005, str. 124).

Tabela nr 5 pokazuje działania podejmowane przez przedsiębiorstwo DrOetker Nahrungsmittl KG w zakresie redukcji jego wpływu na środowisko naturalne w okresie od

21 Dane dotyczące EMAS zostały zebrane z oficjalnej witryny Komisji Europejskiej (http://ec.europa.eu/

environment/emas/emas_publications/policy_en.htm, stan na 26.09.2018)

41 końca lat 80 XX wieku do początku XXI wieku. Działania te obrazują, w jaki sposób wdrażano rozwiązania proekologiczne – początkowo od włączenia procesu ochrony środowiska w organizację, poprzez szkolenia i budowanie świadomości proekologicznej pracowników, aż po konkretne działania jak np. termomodernizacje budynków produkcyjnych czy budowanie oczyszczalni ścieków lub redukcję wykorzystania czystej wody (na rzecz zwiększenia zasobów wody z recyklingu, tzw.: szarej wody).

Tabela 5: Rozwój idei ochrony środowiska w DrOetker Nahrungsmittel KG

1987 Powołanie pełnomocnika m.in. ochrony środowiska. Aktywne członkostwo w różnych organizacjach lub zrzeszeniach ekologicznych.

1988 Minimalizacja zużycia energii (m.in. instalacja odzysku ciepła, termoizolacja budynków). Zastosowanie środków czyszczących przyjaznych dla środowiska (cały zakład).

1989 Przeprowadzenia wewnętrznego audytu środowiskowego celem przygotowania do wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego.

Utworzenie komórki odpowiedzialnej za ochronę środowiska i gospodarkę opakowaniami.

1990 Mianowanie głównego pełnomocnika ds. ochrony środowiska. Uwzględnienie ochrony środowiska w działalności zakładu.

Zaprzestanie stosowania opakowań z PCV i styropianu.

1991 Szkolenia pracowników pogłębiające ich wiedzę z zakresu ochrony środowiska. Utworzenie działu zajmującego się ochroną środowiska we wszystkich filiach produkcyjnych, z dokładnym wyznaczeniem zakresu odpowiedzialności.

1992 Przeprowadzenie kolejnych wewnętrznych audytów ochrony środowiska we wszystkich zakładach celem poprawy poziomu ochrony środowiska. Przeprowadzenie projektów szkoleniowych w obszarze ochrony środowiska.

1993 Zmniejszenie zanieczyszczenia ścieków poprzez uruchomienie biologicznych oczyszczalni w fabryce w Wittlich. Opublikowanie pierwszych informacji środowiskowych dotyczących przedsiębiorstwa.

1994 Wdrożenie pewnych wzorców i wytycznych postępowania celem odpowiedniej organizacji ochrony środowiska w całej grupie przedsiębiorstw należących do DrOetkera. Przeprowadzanie audytów środowiskowych w zagranicznych filiach. Udoskonalenie organizacji ochrony środowiska przez utworzenie Komisji ds. ochrony środowiska jako kierowniczego i decyzyjnego organu we wszystkich kwestiach dotyczących środowiska.

1995 Opracowanie księgi zarządzania środowiskiem jako dokumentu regulującego odpowiedzialność dot. ochrony środowiska.

Opublikowanie pierwszego raportu środowiskowego w celu przejrzystości podejmowanych działań na rzecz ochrony środowiska.

1996 Dołączenie do umów o pracę deklaracji o proekologicznym postępowaniu. Objęcie innych zakładów systemem zarządzania środowiskowego.

1997 Przeprowadzenie przetargu na modernizację taboru transportowego celem redukcji zużycia paliw napędowych. Walidacja (potwierdzenie ważności) zakładu w Wittenburgu. Uchwalenie wytycznych dotyczących podejmowania decyzji o zakupie materiałów przyjaznych dla środowiska. Próbne zastąpienie transportu ciężkimi samochodami ciężarowymi transportem szynowym.

1998 Uwzględnienie aspektów środowiskowych podczas oceny i wyboru dostawców. Walidacja lub certyfikacja filii w Bieledeld i Ettlingen. Przygotowanie danych potrzebnych do utworzenia systemu informacji środowiskowej na bazie systemu SAP.

1999 Uwzględnienie aspektów środowiskowych podczas oceny i wyboru spedytorów. Utworzenie bazy danych o środowiskowych regulacjach prawnych: „System dialogowy – prawo ochrony środowiska w zakładzie”. Zwiększenie zastosowania ilości opakowań wielokrotnego użytku. Weryfikacja dokumentów postępowania alarmowego i ochrony przeciwpożarowej, intensyfikacja ćwiczeń w zakresie postępowania w sytuacji zagrożenia. Konkurs malarski dla dzieci pracowników firmy: „Środowisko widziane oczami dzieci”.

2000 Integracja procesowa ochrony środowiska i zarządzania jakością. Modernizacja procesów czyszczących w zakładach produkujących mrożonki. Certyfikacja filii w Janossomorja (Węgry). Stworzenie bazy danych celem realizacji grupowych dojazdów do pracy.

Ogólnozakładowa akcja plakatowa w celu zwiększenia środowiskowej wrażliwości pracowników.

Źródło: (Dr.Oetker Deutschland Nahrungsmittel KG, Umweltbericht 1999/2000 mit Umweltzielen 2001/2002, str. 6)

Zaprezentowane w Tabeli nr 5 podejście do problematyki ochrony środowiska w firmie Dr.Oerker Deutschland Nahrungsmittel KG jest typowe dla ostatniej dekady XX wieku – cechuje je podejście „od końca rury” do procesu ochrony środowiska.

Proces standaryzacji norm środowiskowych zagwarantował powstanie tych samych zasad postępowania w stosunku do ochrony środowiska we wszystkich przedsiębiorstwach, w których wdrożono te normy. Sam proces standaryzacji przebiegał podobnie jak w przypadku norm jakości ISO serii 9001. Zestawiony w Tabeli nr 5 przykład firmy DrOetker Nahrungsmittel KG, pokazuje, iż firmy nie czekały na pojawienie się gotowych standardów.

Przedsiębiorstwa starały się znaleźć własne rozwiązania adekwatne do sytuacji każdego z nich. Z czasem część rozwiązań stosowanych przez różne firmy z danej branży zostały ustandaryzowane w formie normy środowiskowej i znalazła ona zastosowanie w wielu przedsiębiorstwach z różnych branż. Aktywność przedsiębiorstw na tym polu była dodatkowo stymulowana poprzez rosnące ceny surowców i nowe wymagania prawne. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na fakt, iż o ile norma ISO 9001 jest wdrażana w większości dużych przedsiębiorstw produkcyjnych, norma ISO 14 001 nie jest już tak popularna. Skuteczna implementacja normy jakości gwarantuje wprowadzenie do systemu zarządzania pewnych elementów gwarantujących oszczędność surowców. W praktyce normy środowiskowe wprowadzają te przedsiębiorstwa, które w szczególny sposób chcą podkreślić swoje zaangażowanie i troskę w stosunku do ochrony zmniejszających się zasobów środowiska.

Jednak bez względu na motywacje, jakimi kierowały i kierują się przedsiębiorstwa wdrażające normy środowiskowe, należy zauważyć fakt, iż działania te koncentrują się na likwidacji zaistniałych skutków produkcji (odpady poprodukcyjne, wadliwe wyroby, itp.).

Aby osiągnąć ten cel, kadra zarządzająca podjęła również inne działania. Dzięki wdrażaniu norm w przedsiębiorstwach zaczęło funkcjonować podejście do ciągłego doskonalenia procesu produkcyjnego. Pomimo znaczących nakładów finansowych związanych z wdrażaniem norm środowiskowych, przedsiębiorstwa, które zdecydowały się na te działania, szybko stały się bardziej rentowne. Spowodowało to znaczący wzrost popularności tego typu rozwiązań. Przedsiębiorstwa wdrażające te koncepcje zaczęły dodatkowo szukać nowych pomysłów na ulepszenie stosowanych przez konkurencję rozwiązań.

Pojęcia takie jak: „proekologiczne zarządzanie przedsiębiorstwem“, „ochrona środowiska w przedsiębiorstwie“, „zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwie“ oraz

„system zarządzania środowiskowego“ były na początku lat 90 XX wieku często używane zamiennie, w związku z czym powstawały różne ich definicje. Pod pojęciem

„proekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem” należy rozumieć wszelkie działania

43 danego przedsiębiorstwa mające pozytywny wpływ na elementy środowiska oraz na wzajemne oddziaływania pomiędzy organizmami żywymi a środowiskiem – pod względem biologicznym, przestrzennym i społecznym. Zarządzanie przedsiębiorstwem jest wtedy proekologiczne, gdy stosowane są jedynie częściowe, także reaktywne, działania na rzecz ochrony środowiska w przedsiębiorstwie oraz gdy realizowane są proaktywne działania, dotyczące zarządzania środowiskiem. Wyrażenie „proekologiczne zarządzanie przedsiębiorstwem” przedstawia zatem pojęcie nadrzędne, które może dotyczyć zarówno aspektów technicznych, jak i sposobu zarządzania. Pod sformułowaniem „ochrona środowiska w przedsiębiorstwie” rozumie się wszystkie techniczne działania przeprowadzane w celu utrzymania lub stworzenia warunków środowiskowych przyjaznych dla organizmów żywych. Działania te polegają na utrzymaniu - z punktu widzenia istniejących elementów środowiska – odpowiedniego poziomu czystości powietrza, ochrony wód i gleb, recyklingu, wykorzystania lub utylizacji odpadów oraz ochronie przed hałasem i promieniowaniem. Ze względu na ich skuteczność, działania te można podzielić na addytywne i zintegrowane.

Działania addytywne dotyczą przede wszystkim poszczególnych urządzeń i polegają na przykład na wielostopniowej filtracji zanieczyszczeń gazowych, a zintegrowane dotyczą produktu i koncentrują się na włączeniu ochrony środowiska w proces produkcji. Funkcje zarządzania środowiskiem, w oparciu o klasyczną formę zarządzania według cyklu Deminga, można określić jako: „…część ogólnych funkcji zarządzania, służących zapobieganiu negatywnego oddziaływania przedsiębiorstwa na środowisko, wprowadzaniu i realizowaniu polityki środowiskowej, jak również kontrolowaniu istotnych z punktu widzenia środowiska procesów…” (Tomczyk, 2014, str. 240). „Zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwie”

jest zatem rozumiane jako operacyjne zadanie realizowane w kontekście strategicznym, dzięki któremu:

 aspekty ochrony środowiska włączane są w podstawowe funkcje przedsiębiorstwa (zaopatrzenie, produkcję, sprzedaż, organizację, inwestycje, zarządzanie kadrami, etc.) oraz na wszystkich szczeblach (normatywnym, strategicznym i operacyjnym),

 prowadzone są systematyczne działania związane z planowaniem, wdrażaniem, kontrolowaniem i korygowaniem zadań w obszarze ochrony środowiska w przedsiębiorstwie zgodnie z zasadą procesu ciągłego doskonalenia.

Można zatem powiedzieć, że pojęcie zarządzania środowiskiem uwzględnia całkowite – zarówno aktywne, jak i proaktywne zachowanie danego przedsiębiorstwa względem środowiska (Brauweiler, 2002).

Proekologiczne zarządzanie przedsiębiorstwem obejmuje zarówno aspekty techniczne jak i dotyczące zarządzania, które przy pomocy systemu zarządzania środowiskowego mogą stanowić koncepcję całościową (Meffert & Kirchgeorg, 1998, str. 234). Tabela nr 6 przedstawia systematyzację pojęć dotyczących ochrony środowiska.

Tabela 6: Systematyzacja pojęć dotyczących ochrony środowiska.

Źródło: (Brauweiler, 2002, str. 128)

Zgodnie z Tabelą nr 6 pojęcie „proekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem”

obejmuje funkcje związane z ochroną i zarządzaniem środowiskiem w przedsiębiorstwie. Oba te zadania powinny być realizowane przez system zarządzania środowiskowego, który jest integralną częścią systemu zarządzania przedsiębiorstwem.

Definiując pojęcie „systemu zarządzania środowiskowego” można odnieść się do definicji słowa „zarządzanie”. Termin „zarządzanie” jest często używany jako synonim kierowania przedsiębiorstwem i rozumiany jako: „… zgodne z planem kierowanie organizacjami z uwzględnieniem określonych celów…” (Czermiński, 1999, str. 25) lub

„… czynności, które są konieczne w wieloosobowej organizacji o uregulowanym podziale pracy celem osiągnięcia określonych celów poprzez oszczędne korzystanie z zasobów” (Lotko, 2014, str. 108). Szczególnie ważną definicją, zarówno dla systemów zarządzania jakością

Proekologiczne zarządzanie przedsiębiorstwem

wszelkie działania przedsiębiorstwa mające pozytywny wpływ na środowisko ekologiczne

ochrona środowiska w przedsiębiorstwie techniczne działania mające na celu utrzymanie i stworzenie odpowiednich warunków środowiskowych przyjaznych dla organizmów żywych (np.: ochrona powietrza, wody, gleby, ograniczenie hałasu i promieniowania, ponowne wykorzystanie i utylizacja odpadów), podział na:

zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwie część zarządzania odpowiedzialna za realizowanie polityki środowiskowej i odpowiedzialna za wdrożenie podstawowych funkcji zarządzania (ustalenie celu, planowanie, decydowanie, wdrażanie, kontrolowanie), podział na:

funkcje kierownicze funkcje przekrojowe (strategiczne) (operacyjne) w zakresie organizacji oraz działań operacyjnych Rozwiązania instytucjonalne (tzn. dotyczące przedsiębiorstwa) wdrożone poprzez:

System zarządzania środowiskowego

część ogólnozakładowego systemu zarządzania, obejmującego strukturę organizacji, planowanie, odpowiedzialność, metody,

część ogólnozakładowego systemu zarządzania, obejmującego strukturę organizacji, planowanie, odpowiedzialność, metody,