MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY WARSZAWY

3.3.8.1. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju budownictwa mieszkaniowego O b s z a r i l u d n o ś ć

Przyjęto, że rdzeń MOF Warszawy stanowi miasto stołeczne Warszawa, a jego strefa zewnętrzna obejmu-je miasta: Józefów, Kobyłka, Legionowo, Marki, Milanówek, Nowy Dwór Mazowiecki, Otwock, Piastów, Pod-kowa Leśna, Pruszków, Sulejówek, Ząbki i Zielonka, gminy miejsko-wiejskie: Błonie, Brwinów, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Halinów, Konstancin-Jeziorna, Łomianki, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Radzymin, Serock, Tarczyn i Wołomin oraz gminy wiejskie: Czosnów, Dębe Wielkie, Izabelin, Jabłonna, Jaktorów, Kampi-nos, Leszno, Lesznowola, Michałowice, Nadarzyn, Nieporęt, Pomiechówek, Prażmów, Radziejowice, Raszyn, Stare Babice, Wiązowna, Wieliszew i Żabia Wola.

Powierzchnia MOF Warszawy ogółem na koniec 2013 r. wynosiła 3 592 km2, z czego ok. 14% przypadało na miasto stołeczne Warszawa, a ok. 86% – na strefę zewnętrzną MOF. W strefie zewnętrznej MOF Warszawy największe pod wzglę-dem obszaru były gminy miejsko-wiejskie: Góra Kalwaria, Radzymin i Piaseczno oraz gminy wiejskie Czosnów i Leszno.

Łączna liczba ludności MOF Warszawy wynosiła na koniec 2013 r. ponad 2 708 tys., z tego ok. 64% miesz-kało w stolicy, a ok. 36% – w strefie zewnętrznej MOF. Najludniejszymi, poza Warszawą, gminami MOF były gmina miejsko-wiejska Piaseczno (prawie 77 tys. mieszkańców), miasta Pruszków (ok. 60 tys.) i Legionowo (ok. 54 tys.) oraz gmina miejsko-wiejska Wołomin (ok. 52 tys.).

Gęstość zaludnienia w MOF Warszawy na koniec 2013 r. wynosiła 754 osoby na 1 km² – ponad pięcio-krotnie więcej niż średnio w województwie mazowieckim. W Warszawie było to 3 334 osoby na 1 km², a w strefie zewnętrznej MOF – 320. Wśród gmin miejskich strefy zewnętrznej MOF – największą gęstość za-ludnienia notowały miasta Legionowo, Piastów i Pruszków (odpowiednio 4 005, 3 963 i 3 104 osoby na 1 km2), a wśród gmin wiejskich – gminy Michałowice, Raszyn i Lesznowola (odpowiednio 494, 486 i 331 osób na 1 km2). Najmniejszą gęstością zaludnienia w MOF Warszawy charakteryzowały się natomiast gminy wiejskie: Kampinos, Radziejowice (odpowiednio 51 i 74 osoby na 1 km2), Czosnów i Żabia Wola (po 75 osób na 1 km2).

W y b r a n e w s k a ź n i k i o b r a z u j ą c e u w a r u n k o w a n i a e k o n o m i c z n e

Na 1 tys. mieszkańców MOF Warszawy na koniec 2013 r. przypadało 190,6 podmiotów gospodarki naro-dowej wpisanych do rejestru REGON, tj. o 39,8% więcej niż średnio w województwie mazowieckim. Wskaźnik ten w Warszawie wynosił 215,4, a w strefie zewnętrznej MOF – 147,1 podmiotu na 1 tys. osób, przy czym naj-wyższe wartości przyjmował w gminie wiejskiej Lesznowola (258,5) i mieście Podkowa Leśna (227,7), nato-miast najniższe – w gminach wiejskich Dębe Wielkie (90,4) i Pomiechówek (91,3).

Udział podmiotów gospodarki narodowej w sekcjach J–R (wg PKD 2007) w łącznej liczbie podmiotów go-spodarki narodowej w rejestrze REGON wynosił na koniec 2013 r. w obszarze MOF Warszawy 43,6%. W stolicy było to 47,1%, a w strefie zewnętrznej MOF – 34,5%. W strefie zewnętrznej – najwyższy udział sekcji J–R no-towano w mieście Podkowa Leśna (49,3%) oraz gminach miejsko-wiejskich Konstancin-Jeziorna (44,6%) i Pia-seczno (43,7%), a najniższy – w gminie wiejskiej Dębe Wielkie (22,7%) i gminie miejsko-wiejskiej Tarczyn (23,3%).

Liczba działających na terenie MOF Warszawy gospodarstw rolnych wynosiła – według danych spisu rol-nego z 2010 r. – 25,4 tys., co dawało w przeliczeniu na ludność 9,7 gospodarstwa na 1 tys. mieszkańców (w strefie zewnętrznej MOF – 25,3 gospodarstwa). Terenami, na których przypadało najwięcej gospodarstw rolnych na 1 tys. ludności, były gmina wiejska Kampinos (138,5) i gmina miejsko-wiejska Tarczyn (134,9).

Wskaźnik dochodu gmin z tytułu udziału w dochodach budżetu państwa z podatku dochodowego od osób fizycznych w przeliczeniu na ludność w wieku produkcyjnym w 2013 r. dla obszaru MOF Warszawy przyjął wysoką przeciętną wartość – 2 870 zł na osobę. Dla Warszawy wskaźnik ten wynosił aż 3 464 zł, a dla strefy zewnętrznej MOF – 1 845 zł. W strefie zewnętrznej MOF – najwyższe, wyższe niż w stolicy, wartości wskaźnika notowano w mieście Podkowa Leśna (5 083 zł), gminie miejsko-wiejskiej Konstancin-Jeziorna (3 975 zł) i gmi-nie wiejskiej Michałowice (3 649 zł), a wartości najniższe – w gminach wiejskich Dębe Wielkie (826 zł) i Kampi-nos (859 zł).

M i g r a c j e i d o j a z d y d o p r a c y

W okresie 2004–2013 z miasta stołecznego Warszawa migrowało (wymeldowania z pobytu stałego) na teren strefy zewnętrznej MOF Warszawy ogółem 90,7 tys. osób, co stanowiło ok. 61% łącznej liczby ludności, która w tym okresie na stałe migrowała ze stolicy. Najwięcej z tych osób zameldowało się na pobyt stały na terenie gmin graniczących z Warszawą – zwłaszcza: gmin miejsko-wiejskich Piaseczno (11,0 tys.) i Łomianki (4,8 tys.), miast Marki (4,6 tys.) i Ząbki (4,4 tys.) oraz gminy wiejskiej Lesznowola (4,1 tys.). W tym samym okresie na teren miasta Warszawa przybyło na pobyt stały łącznie 210,4 tys. osób (saldo migracji na pobyt

stały w latach

2004–2013 wyniosło dla Warszawy plus 62,8 tys. osób).

Według badania z 2011 r. – liczba osób dojeżdżających ze strefy zewnętrznej MOF Warszawy do pracy na-jemnej w stolicy wynosiła 74,8 tys., co dawało 123,0 osoby na 1 tys. ludności strefy zewnętrznej MOF w wieku

produkcyjnym. Najwięcej osób dojeżdżało do pracy najemnej w Warszawie z miast Legionowo (6,1 tys.) i Pruszków (5,0 tys.), gmin miejsko-wiejskich Wołomin (4,5 tys.) i Piaseczno (3,5 tys.) oraz miasta Ząbki (także 3,5 tys.). Najwyższe wartości wskaźnika liczby wyjeżdżających do pracy najemnej w Warszawie na 1 tys. ludno-ści w wieku produkcyjnym notowano w miastach Ząbki (187,3) i Legionowo (176,9), gminie wiejskiej Jabłonna (174,7) oraz miastach Sulejówek (173,0) i Piastów (165,4).

U ż y t k o w a n i e g r u n t ó w i z a s o b y m i e s z k a n i o w e

Udział użytków rolnych zabudowanych oraz gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w łącznej po-wierzchni geodezyjnej MOF Warszawy (z wyłączeniem gruntów pod wodami, użytków ekologicznych, nieużyt-ków i terenów różnych) według stanu na początek 2013 r. wynosił 22,3%. W Warszawie był to odsetek 58,6%, a w strefie zewnętrznej MOF – 16,2%. Biorąc pod uwagę gminy miejskie i miejsko-wiejskie strefy zewnętrznej MOF – najwyższe wartości tego wskaźnika notowano w miastach Piastów (87,5%), Legionowo (79,6%) i Prusz-ków (69,5%). Spośród gmin wiejskich MOF Warszawy – największy udział powierzchni użytPrusz-ków rolnych zabu-dowanych oraz gruntów zabuzabu-dowanych i zurbanizowanych miały natomiast gminy Michałowice (30,5%), Ra-szyn (21,6%) oraz Lesznowola (18,7%).

Zasoby mieszkaniowe MOF Warszawy na koniec 2013 r. liczyły 1 258,2 tys. mieszkań, z tego 70,4% było zlokalizowane w Warszawie, a 29,6% – na terenie strefy zewnętrznej MOF. W strefie zewnętrznej MOF – naj-większą liczbą istniejących mieszkań charakteryzowały się gmina miejsko-wiejska Piaseczno (34,1 tys.), miasta Pruszków (24,7 tys.), Legionowo (20,3 tys.) i Otwock (18,8 tys.) oraz gmina miejsko-wiejska Wołomin (17,9 tys.). Na 1 tys. ludności w 2013 r. przypadało w stolicy 513,4 mieszkania, a w strefie zewnętrznej MOF – 378,9. W strefie zewnętrznej MOF najwyższe wartości wskaźnika liczby istniejących mieszkań w przeliczeniu na 1 tys. ludności miały gmina miejsko-wiejska Piaseczno (444,6), miasto Ząbki (428,3), gmina miejsko-wiejska Tarczyn (418,4) oraz miasta Otwock (417,4) i Pruszków (414,5). Najniższe wartości tego wskaźnika notowano natomiast w gminie miejsko-wiejskiej Radzymin (271,2 mieszkania na 1 tys. ludności).

Liczba istniejących mieszkań w przeliczeniu na 1 km2 powierzchni geodezyjnej użytków rolnych, gruntów zabudowanych i zurbanizowanych na terenie miasta Warszawa w 2013 r. wynosiła 2 189,2, a na terenie strefy zewnętrznej MOF – 175,3. W przypadku tego wskaźnika – najwyższe w strefie zewnętrznej MOF wartości no-towano dla miast Legionowo (1 809,7), Ząbki (1 797,0) i Piastów (1 554,0), a z gmin wiejskich – dla gmin Izabe-lin (320,5), Jabłonna (258,0) i Michałowice (208,7), natomiast wartości najniższe – dla gmin wiejskich: Kampi-nos (21,0), Żabia Wola (37,4) i Radziejowice (37,9).

3.3.8.2. Efekty rzeczowe i natężenie budownictwa mieszkaniowego w latach 2004–2013 L i c z b a m i e s z k a ń o d d a n y c h d o u ż y t k o w a n i a

W latach 2004–2013 na terenie MOF Warszawy oddano do użytkowania łącznie 221,9 tys. mieszkań, z cze-go 63,6% przekazano do eksploatacji w Warszawie, a 36,4% – na terenie strefy zewnętrznej MOF.

Poza stolicą, największe ilości przekazanych do eksploatacji w okresie 2004–2013 mieszkań notowano dla: gminy miejsko-wiejskiej Piaseczno (10,5 tys.), miasta Ząbki (5,7 tys.), gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Mazo-wiecki (4,0 tys.), miast Legionowo i Marki (po 3,7 tys.), gminy miejsko-wiejskiej Radzymin i gminy wiejskiej Ja-błonna (po 3,2 tys.). Gminami, gdzie oddano do użytkowania najmniej mieszkań były: miasto Podkowa Leśna (tylko 150 mieszkań), gmina Kampinos (177 mieszkań) i miasto Piastów (323 mieszkania).

Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na terenie MOF Warszawy ogółem w okresie 2004–2013 wyka-zywała trend zbliżony do horyzontalnego, przy czym – dla miasta stołecznego Warszawa – można mówić o wy-stępowaniu w tym okresie przewagi tendencji spadkowej tej liczby, natomiast w przypadku strefy zewnętrznej MOF – odwrotnie – zauważalna była przewaga tendencji wzrostowej.

Źródło: opracowanie własne Rys. 36. MOF Warszawy – mieszkania oddane do użytkowania w latach 2004–2013

Biorąc pod uwagę poszczególne lata badanego dziesięciolecia – do 2009 r. obserwowano dla efektów rze-czowych budownictwa mieszkaniowego w MOF Warszawy ogółem trend wzrostowy (zakłócony przez niewielki spadek liczby oddanych mieszkań w 2006 r.), następnie w latach 2010–2011 – nastąpił okres wyraźnego spadku, potem – wzrost w 2012 r. i kolejny, tym razem niewielki, spadek w 2013 r. Rekordowy pod względem liczby mieszkań przekazanych do eksploatacji był w MOF Warszawy rok 2009 (łącznie 30,5 tys. oddanych mieszkań, w tym w Warszawie – 19,5 tys., a w strefie zewnętrznej MOF – 11,0 tys.).

N a t ę ż e n i e b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o w s t o s u n k u d o l i c z b y l u d n o ś c i

Przeciętne nasilenie budownictwa mieszkaniowego – mierzone liczbą mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania w przeliczeniu na 1 tys. ludności – wyniosło w latach 2004–2013 dla obszaru MOF Warszawy 8,5 mieszkania. Na terenie miasta stołecznego Warszawa oddawano w tym okresie do użytkowania rocznie średnio 8,3 mieszkania na 1 tys. ludności, natomiast w strefie zewnętrznej MOF Warszawy – 8,8 mieszkania.

Gminami MOF Warszawy, dla których notowano najwyższe przeciętne wartości wskaźnika liczby mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania w przeliczeniu na 1 tys. ludności w okresie 2004–2013, były: gmina wiejska Jabłonna (21,5), miasto Ząbki (21,3), gmina wiejska Lesznowola (16,1) oraz gminy miejsko-wiejskie Piaseczno (15,6) i Radzymin (15,2). Najmniejszą średnią liczbą mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania na 1 tys. lud-ności charakteryzowały się natomiast miasta Piastów (tylko 1,4 mieszkania), Pruszków (2,8) i Podkowa Leśna (3,9). 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 16 000 18 000 20 000 22 000 24 000 26 000 28 000 30 000 32 000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ogółem MOF Warszawy rdzeń MOF (Warszawa) strefa zewnętrzna MOF

Źródło: opracowanie własne Rys. 37. MOF Warszawy – liczba mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania na 1 tys. ludności w latach

2004–2013

N a t ę ż e n i e b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o w s t o s u n k u d o p o w i e r z c h n i

Przestrzenne natężenie budownictwa mieszkaniowego – mierzone liczbą mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania w przeliczeniu na 1 km2 powierzchni geodezyjnej użytków rolnych, gruntów zabudowanych i zurba-nizowanych – wyniosło w latach 2004–2013 dla obszaru MOF Warszawy średnio 8,8. Na terenie miasta Warsza-wa oddaWarsza-wano w tym okresie do użytkoWarsza-wania rocznie średnio 34,9 mieszkania na 1 km2 powierzchni użytków rolnych, gruntów zabudowanych i zurbanizowanych, a w strefie zewnętrznej MOF – 3,8 mieszkania.

Biorąc pod uwagę poszczególne gminy strefy zewnętrznej MOF Warszawy – przeciętne wartości wskaźnika liczby mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania na 1 km2 powierzchni geodezyjnej użytków rolnych, grun-tów zabudowanych i zurbanizowanych były w okresie 2004–2013 najwyższe dla miast Ząbki (75,2 – wartość bar-dzo wysoka, ponad dwukrotnie wyższa niż w przypadku Warszawy), Legionowo (33,0) i Marki (24,5), a spośród gmin wiejskich – dla gmin Jabłonna (11,6), Izabelin (5,3) i Lesznowola (5,0). Najniższe w MOF Warszawy wartości tego wskaźnika notowano natomiast dla obszaru gmin wiejskich Kampinos (0,3) i Pomiechówek (0,6) oraz gminy miejsko-wiejskiej Tarczyn (0,8).

Źródło: opracowanie własne Rys. 38. MOF Warszawy – liczba mieszkań oddawanych rocznie do użytkowania w przeliczeniu na 1 km2

powierzchni geodezyjnej użytków rolnych, gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w latach 2004–2013

Źródło: opracowanie własne

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150 1 200 strefa zewnętrzna MOF

OPOLE

R d z e ń i s t r e f a z e w n ę t r z n a M O F O p o l a

ludność (tys.) obszar (km2)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 Chrząstowice Dąbrowa Łubniany Tarnów Opolski Turawa Prószków Komprachcice Niemodlin Lewin Brzeski Dobrzeń Wielki G m i n y s t r e f y z e w n ę t r z n e j M O F O p o l a

ludność (tys.) obszar (km2)