Już w 1925 roku polski wywiad dokonał oceny niemieckiej floty wojennej. Raport kierownika Referatu Informacyjnego gdańskiej ekspozytury majora Czuszkiewicza w tej sprawie został przesła-ny 13 listopada 1925 roku do Oddziału II. Zawierał dane dotyczące floty wojennej Niemiec w pierw-szej połowie lat dwudziestych. Zgromadzone w nim informacje były szczegółowe13.
10 Informacje zdobyte w połowie października 1927 r. od agenta
„7/Leist”, „505”. Otrzymał on je od swego konfidenta, a zarazem członka Verein der Schiffskapitäne Ostseegruppe. CAW: Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport „BIG-u”…, op.cit. Uzbrojenie wspomnianych kontrtorpedowców składało się z trzech dział 105 mm, dwóch potrójnych rur torpedowych w środkowej części okrętu oraz dwóch karabinów maszynowych. CAW: Oddział II SGWP, sygn.
I.303.4.7793. Raport „BIG-u”…, op.cit.
11 CAW: Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport „BIG-u”…, op.cit.
12 Ibidem.
13 CAW: Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport Kierownika Referatu Informacyjnego mjr. Czuszkiewicza z 13 listopada 1925 r.
na temat floty niemieckiej.
Tworzenie potęgi
FOT. ARCHIWUM DM
FOT. 1. KRąŻOWNIK „KARLSRUHE” podczas wizyty w San Diego
HISTORIA MORSKA
W raportach z tego okresu, dotyczących floty niemieckiej, pisano o rozbudowie i modernizacji okrętów (fot. 3). Jak podawali informatorzy, w lu-tym 1923 roku do portu w Wilhelmshaven zawinął krążownik „Amazone”14, który rozbudowano prze-dłużając jego przód o dwa metry. Położenie dział okrętowych zmieniono w ten sposób, że działa kali-bru 15 cm wbudowano po lewej i prawej stronie mostka kapitańskiego15, umożliwiając im wraz z wieżami obrót o 260 stopni. Działa takie zaopa-trzono w hydrauliczny system ich podnoszenia.
Ćwiczenia wykazały, że ich donośność wyno-siła 10 500 m, a skuteczna odległość strzelania od 5 do 7 tysięcy metrów. Jako pocisków używa-no tak zwanych Einheitsgeschoss. Szybkostrzel-ność zwiększono dzięki przerobieniu zamków, wynosiła ona 20–25 strzałów na minutę. Wszyst-kie działa zaopatrzono w automatyczny podajnik amunicji. Działa przedniego pomostu pozostały bez zmian. Ponadto krążownik otrzymał po dwa działa szybkostrzelne kalibru 5 cm i rewolwero-we kalibru 3,7 cm. Służyły one do obrony prze-ciwlotniczej i zamontowano je na pokładzie przednim, na rufie i jedno na mostku kapitań-skim. Maszt przedni przebudowano na maszt krzyżowy. Ponadto okręt zaopatrzono w przyrzą-dy pomiarowe tak zwane Behmloty16. Zmoderni-zowano również ster, zastępując dotychczasowy systemem Flettnera. Zbudowano nowy komin i elektryczny reflektor17.
Innym okrętem, który został przebudowany, był liniowiec „Linienschiff Brauschweig”, który do
końca 1923 roku znajdował się w doku stoczni w Wilhelmshaven. Pokład pokryto płytami pancer-nymi. Podobnie jak w krążownikach, przebudowa-no i dodaprzebudowa-no przebudowa-nowe działa oraz zaopatrzoprzebudowa-no w przy-rządy pomiarowe typu Echolot. W marcu i kwiet-niu 1925 roku ponownie okręt zmodernizowano – uzupełniono pokład i skontrolowano stan kotłów.
Po ćwiczeniach w drugiej połowie 1925 roku okręt został skierowany do stoczni w Wilhelmshaven celem naprawy18.
Krążownik „Berlin” był ulepszany w stoczni w Kilonii, gdzie jesienią 1924 roku oczyszczono pokłady i zbudowano maszt krzyżowy. Zaopatrzo-no go w Zaopatrzo-nowoczesne przyrządy pomiarowe i zgod-nie z nowymi standardami rozmieszczono działa.
Dla wygody załogi przebudowano koje i wyposażo-no je w hamaki19.
W raportach polskich informatorów znalazły się wiadomości dotyczące napraw i modernizacji okrę-tów niemieckich. Najprężniej prace prowadzono w latach 1923–1924. Stocznią, w której najczęściej
14 Krążownik ten pełnił jednocześnie funkcję okrętu admiralskiego, podobnie jak „Schleswig-Holstein”. CAW: Oddział II SGWP, sygn.
I.303.4.7793. Działalność niemieckiej Marynarki Wojennej w 1927 r.
15 Udogodnienia te stosowano później w innych krążownikach niemieckich. CAW: Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport
„BIG-u”…, op.cit.
16 Za autora tego przyrządu pomiarowego uważano prof. Behma, który zastosował ten wynalazek również w sprzęcie lotniczym.
17 CAW: Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport Kierownika Referatu Informacyjnego…, op.cit.
18 Ibidem.
19 Ibidem.
Tworzenie potęgi
FOT. 2. OKRĘTY PODWODNE miały zdecydować o zwycięstwie nad Brytyjczykami
HISTORIA MORSKA
dokonywano napraw, była ta w Wilhelmshaven20, gdzie dokowano, oprócz okrętów już wspomnia-nych: „Schleswig-Holstein” (fot. 4), „Preussen Kreuzer”, „Hamburg”, „Braunschweig”, „Arcona”,
„Meduse”, a także jednostki typu Torpedoboote:
T.196, V1, 2, 3, 4, 5, 6; G8; S.23; T175; T185;
U-Booty oznaczone numerami od 27 do 35. Poda-ne jednostki w stoczniach bywały po dwa razy, wy-jątek stanowił „Braunschweig”, który zimą 1924 roku pełnił funkcję lodołamacza i dopiero wiosną 1925 roku został zadokowany.
Stocznia w Kilonii21 przyjmowała następujące jednostki: „Linienchiffe Hessen”, „Elsess”, „Lo-tringen”, krążownik „Nymphe”, Torpedoboote:
T190, G.7, G.11, S.18, S.19, U-booty U.2, 34.
W stoczni szczecińskiej również wykonywano małe naprawy, lecz tylko przy torpedowcach.
W lipcu 1924 roku takim zabiegom poddano G.7, S.18, S.19. Naprawy w tej stoczni trwały prze-ciętnie od dwóch do trzech dni. Wyjątek stano- wiła pierwsza jednostka, która stacjonowała aż osiem dni22.
PodsuMoWanie
Mimo że niemiecka marynarka wojenna została zredukowana postanowieniami wersalskimi, to cią-gle była znacząca na Morzu Bałtyckim. Za
głoszo-nymi hasłami o potrzebie innowacji technicznej floty, szły doświadczenia i prace badawcze skut- kujące jej modernizacją.
Bogate raporty wywiadowcze gdańskiej ekspo-zytury polskiego wywiadu wojskowego potwier-dzały zamierzenia niemieckiej admiralicji. Chodzi-ło o wykorzystanie nowej technologii do ówcze-snych warunków, na jakich była oparta marynarka niemiecka23.
Co prawda jej możliwości nie mogły się zbliżyć do siły flot innych liczących się państw europej-skich, ale na jej korzyść działały atuty geograficz-ne. Bałtyk, z którym związano strategię ewentual-nej obrony, jest akwenem, na który okręty muszą dostać się od strony Morza Północnego przez cieśniny, niepozwalające na wykorzystanie całej siły bojowej większych jednostek. Lżejsze, bar-dziej zwrotne i zmodernizowane zgodnie z nowy-mi pomysłanowy-mi jednostki, stanowiły zaś poważne zagrożenie.
20 W stoczni w Wilhelmshaven budowano najwięcej okrętów na potrzeby marynarki niemieckiej. APG: KGRP, sygn. 259/1667.
Działalność niemieckiej Marynarki…, op.cit.
21 Stocznia w Kilonii do 1925 r. była zarządzana przez państwo.
W lipcu 1925 r. Deutsche Werke A.G. rozpoczęło starania o jej przyłączenie do marynarki wojennej. Po tym okresie produkowano w niej, modernizowano lub naprawiano jednostki wojskowe. CAW:
Oddział II SGWP, sygn. I.303.4.7793. Raport Kierownika Referatu Informacyjnego…, op.cit.
22 Ibidem.
23 APG: KGRP, sygn. 259/1759. Raport prasowy nr 38. za sierpień 1929 r.
Autor jest absolwentem studiów historycznych Akademii Pomorskiej w Słupsku (2003). W 2011 r. uzyskał stopeń doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Szczeciń-skim. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z działalnością polskich i obcych służb informacyjnych na Pomorzu w okresie międzywojennym oraz podczas II wojny światowej.
Tworzenie potęgi
FOT. ARCHIWUM DM (3)
FOT. 3. OBSŁUgI DZIAŁ krążonika „Emden” w trakcie
ćwiczeń
FOT. 4. Bliźniacze pancerniki
„Schleswig-Holstein” i „Schlesien”
w porcie