© ChiccoDodiFC – stock.adobe.com
technologie
kanalizacji kablowej. Coraz częściej służyła ona do instalacji w niej kabli światłowodowych.
Należy wyróżnić kilka rodzajów kanali-zacji kablowej stosownie do pełnionej funkcji. Istotny i najczęściej stosowany jest podział kanalizacji kablowej na:
pierwotną, wtórną, specjalną, rurociągi kablowe oraz coraz częściej kanały technologiczne. W strukturze kanału technologicznego, powołanego do obrotu prawnego ustawą z dnia 7 maja 2010 r. i rozporządzeniem MAiC z dnia 21 kwietnia 2015 r., mamy elementy kanalizacji kablowej pierwotnej i wtórnej oraz rurociągów kablowych, co stanowi o uniwersalnym przeznaczeniu kanału technologicznego: z jednej strony do instalowania kabli światłowodowych, a z drugiej – kabli energetycznych przeznaczonych do zasilania urządzeń telekomunikacyjnych. Pomija się przy tym kable telekomunikacyjne inne niż światłowodowe, ale ich instalowanie też jest możliwe. Mieszana technologia jest często i z powodzeniem stosowana w systemach drogowych, jak np. moni-toring wizyjny czy ZSZR (zintegrowany system zarządzania ruchem). Kanały technologiczne są „przypisane” do dróg publicznych. Biorąc to pod uwagę, należy przy planowaniu inwestycji położyć nacisk na technologie światłowodowe, gwarantują-ce aktualnie oczekiwaną odpowiednią prze-pustowość i niezawodność. Trzeba zatem projektować i budować kanalizację ka-blową lub lepiej rurociągi kablowe z tą właśnie intencją, nie zamykając przy tym możliwości układania w niej kabli miedzianych. Jednakże gdy rozwiąza-nia są wzajemnie sprzeczne, prioryte-tem powinny być kable światłowodowe nie tylko dla aktualnych, ale i przyszłych potrzeb. Nie można oczywiście popaść w przesadę, ponieważ stały rozwój technologii pokazuje, że nowe techno-logie często zmniejszają nasze potrzeby inwestycyjne. I tak jak technologia opar-ta na kablach miedzianych przechodzi na drugi plan (m.in. w związku z rozwo-jem technologii FTTH – światłowód do domu), tak technologia światłowodowa będzie zastąpiona innymi, a przynaj-mniej będzie przez nie wspomagana i będzie współegzystować. Mniejsze ma znaczenie, która z technologii jest lepsza. Priorytetem jest techno-logia spełniająca nasze wymagania
i oczekiwania teraz i w przewidywalnej przyszłości. Kanalizacja kablowa musi zatem spełniać wymagania ujęte w obo-wiązujących przepisach techniczno-bu-dowlanych: formalnoprawnych (jako priorytet) i technicznych. Ich spełnienie nie zawsze jest łatwe zwłaszcza pod-czas budowy, kiedy mamy do czynienia z sytuacjami, których nie można było przewidzieć podczas projektowania.
Na przykład uzbrojenie podziemne,
Rys. 1. Schemat montażowy rurociągu w studni telekomunikacyjnej
Rys. 2. Profile przewiertów sterowanych
którego nie ma na mapie, podziemne przeszkody nieujawnione na mapie.
Gorzej, jeśli nieujawniona infrastruktura podziemna została w trakcie budowy uszkodzona lub ułożenie rur na nor-matywnej głębokości nie jest możli-we; grunt na trasie nie nadaje się do posadowienia studni kablowej; osuwa się, wykop jest zalewany wodą itp.
Ponieważ kanalizacja kablowa jest budo-wana z rur tworzywowych o elastyczności umożliwiającej wykonanie łuków, możemy niekiedy przeszkodę ominąć i jeśli jest to zmiana nieistotna (decyzję podejmuje projektant), można wykonać łuk o promieniu odpowiednim dla danego rodzaju kanaliza-cji, pod warunkiem wszakże zastosowania materiałów o odpowiednich właściwościach określonych przez producenta (gwaran-cje) oraz spełnienia wymagań dotyczą-cych kalibracji i, co ważne, dopuszczają to rozwiązanie obowiązujące przepisy.
Łuki powstają również podczas wykony-wania przepustów techniką przewier-tu sterowanego (łuki pionowe). Ich promień jest zdeterminowany długością żerdzi i ich elastycznością i mieści się w granicach kilkudziesięciu – kilkuset metrów, są to zatem łuki o łagodnym promieniu. Trudno by było wybudować taki przepust, stosując się do wymagań prostoliniowości przebiegu. Praktyka i badania pokazują, że unikanie łuków i mnożenie studni (w przypadku tzw. za-łamań trasy – o czym poniżej) na trasie
kanalizacji przeznaczonej dla kabli światłowodowych są błędem skutkują-cym droższą eksploatacją i problemami z wandalizmem, zwłaszcza na obszarze pozamiejskim. Trzeba więc tego unikać.
Jak powinien zadbać inwestor o tę infrastrukturę w trakcie jej realizacji?
Czym się kierować i co stanowi dla niego rękojmię spełnienia oczekiwań i gwarancję dobrze wydanych fundu-szy. Dziś już wiadomo, że najtańsze oferty nie zawsze są najlepsze i dla- tego bardzo ważny oprócz wyboru wykonawcy jest nadzór nad prowadzo-nymi robotami i odpowiednie egzekwo-wanie właściwej technologii. Technolo-gia wykonania wydaje się kluczowa dla prawidłowej eksploatacji sieci.
W przypadku infrastruktury przeznaczonej dla kabli światłowodowych testy mają pierw-szoplanowe znaczenie i są obiektywnym wykładnikiem przydatności do naszych celów. Analizując przeznaczenie kanali-zacji kablowej, musimy wziąć pod uwa-gę kilka czynników determinujących konkretne rozwiązanie. Niestety nie ma w ogólnie dostępnych źródłach definicji
„załamanie trasy”, a to określenie jest często argumentem dla prostoliniowe-go przebiegu i „wymuszenia” zastoso-wania dodatkowej studni. Dalej zostaną przedstawione argumenty przeczące takiemu podejściu do zagadnienia.
Dla naszych praktycznych celów, mogących rozwiązać problem, przyjmij-my, że gdy załamanie trasy to odstęp-stwo od prostoliniowego przebiegu o promieniu łuku, który nie gwarantuje spełnienia przepisów techniczno-bu-dowlanych i deklaracji (oraz gwarancji) producenta, czyli gdy nie udaje się uzyskać odpowiednio dużego promie-nia gięcia instalowanych rur, należy rury przeciąć. W studni mamy bowiem do czynienia z promieniem łuku (a częściej z kilkoma łukami) o średnicy ok. 1 m (studnia SKR-2) lub mniejszym, łuk poziomy bez studni (wystarczy jeden) może mieć wielokrotnie większy pro-mień. Z łukami mamy też do czynienia w przypadku wykonywania przepustów metodą przewiertu sterowanego, np.
pod drogami, rzekami i ciekami wod-nymi. Nie ma wtedy żadnej możliwo-ści instalowania studni. Jeśli nie jest w tych miejscach przewidziane złącze lub zapas, a rury muszą tworzyć jeden
nieprzerwany i szczelny ciąg, lepiej wykonać łuk o łagodnym promieniu gięcia. Daje to nam mniejsze tarcie kabla o ścianki rur. Badania wykazują drastyczne (nawet dziesięciokrotne) zwiększenie tego tarcia przy przejściu przez studnię (m.in. wykładniczy wzrost siły tarcia w funkcji sumy kątów między odcinkami prostoliniowymi), co się przekłada na krótszy o ok. 200 m odcinek zaciągowy. Dotyczy to nie tylko metody instalacji kabli pneumatyczno--strumieniowej, lecz głównie mechanicz-nej (przez zaciąganie) oraz ich demonta-żu bądź przeciąganiu w celu uzyskania zapasów w nowych miejscach. Proble-my z przesuwaniem istniejącego kabla dotyczą też odcinków prostoliniowych.
Oczywiście można i trzeba w sytuacjach występowania dużej siły tarcia zasto-sować metodę pneumatyczno-strumie-niową zmniejszającą znacznie tę siłę.
Biorąc pod uwagę zarówno te badania, jak i ich wyniki, a także praktykę z tym związaną, na etapie projektowania warto dokładnie rozważyć instalację studni pod względem celowości jej zastoso-wania. Okazuje się na podstawie badań i praktyki, że znacznie łatwiej zachować odpowiednie parametry kanalizacji (przewidzianej dla kabli światłowodo-wych), stosując łuki niż stawiając stud-nie. Stosowanie łuków zamiast studni ma jeszcze kilka pozytywnych efektów. Zmniej-sza koszty budowy, koszty eksploatacyjne i co może ważniejsze zwiększa odporność kanalizacji na wandalizm czy uszkodzenia związane z eksploatacją danego terenu.
Dlatego ważne jest, żeby wybudowa-na infrastruktura spełniała wymagania przede wszystkim dotyczące kabli światłowodowych, przy jednoczesnej minimalizacji zagrożeń dla funkcjonowa-nia sieci telekomunikacyjnej. Jest zatem racjonalne i uzasadnione zaprojektowa-nie oraz wykonazaprojektowa-nie kanalizacji kablowej, a zwłaszcza kanalizacji wtórnej i kanału technologicznego pod kątem przydat-ności do instalowania kabli światłowo-dowych i właściwy nadzór nad wykona-niem. Rekomendujemy na podstawie nie tylko własnych doświadczeń, ale i dokładnej analizy obowiązujących przepisów optymalizację kanalizacji ka-blowej przez zmniejszenie liczby studni kablowych i wykorzystanie możliwości wykonania łuków o dużych promieniach – łagodnych profilach gięcia rur.
A co będzie, jeśli się pojawią problemy eksploatacyjne dotyczące wymiany czy konieczności przesunięcia zapasu kabla w inne miejsce? Spotkaliśmy się z liczny-mi instalacjaliczny-mi podlegającyliczny-mi przebudo-wie w ramach inwestycji drogowych i nie było nigdy problemów z przesuwaniem kabla w rurze, mimo że upłynęło niejed-nokrotnie od jego montażu wiele lat. Jak pokazuje praktyka, jest to kwestia prze-strzegania reżimów wykonawczych i od-powiedniego nadzoru nad wykonaniem podczas realizacji inwestycji. Problem wynika najczęściej z użycia niewłaści-wych materiałów do instalacji kabla i do-tyczy również odcinków prostoliniowych i nie jest to związane ani z projektem, ani też z budową ww. kanalizacji. Instalacja kabla to inny, niezależny etap. Sprawdza-nie i odbiór robót są odrębnymi czyn-nościami i gwarancje najczęściej też są rozdzielone. Sama prostoliniowość trasy nie zabezpiecza w pełni interesów inwe-stora, ale często utrudnia eksploatację i powoduje wzrost jej kosztów. Rozwiąza-nia analizowane powinny być w aspekcie zgodności z obowiązującymi przepisami oraz interpretowane przez projektanta, wykonawcę i egzekwowane przez nadzór inwestycyjny w kontekście oczekiwań inwestora zapisanych np. w specyfikacji istotnych warunków zamówienia czy pro-gramie funkcjonalno-użytkowym. Podsu-mowując, kanalizacja kablowa wymaga zarówno od projektanta, jak i wykonawcy oprócz niezbędnej znajomości przepisów technicznych również sporego doświad-czenia, innowacyjności, kreatywności oraz współpracy na każdym etapie inwe-stycji. Niektóre rozwiązania korzystne dla inwestora mogą się stać przyczynkiem do zmodyfikowania przepisów i stworze-nia nowych standardów.
Na koniec apelujemy do wszystkich uczestni-ków procesu inwestycyjnego: NIE POWINNI-ŚMY SIĘ BAĆ INNOWACYJNOŚCI. To motor postępu i pozytywnych zmian. To też ry-zyko, bo może się nie udać. Warto jednak to ryzyko ponieść. Przez wiele lat naszej obecności w zawodzie doświadczyliśmy wielu zmian technologicznych i cieszy nas, że w niektórych zmianach braliśmy udział. Pełnimy wszak samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, a to zobowiązuje.
Nie jest naszą rolą jedynie bierne przyglądanie się zmianom, ale ich analizowanie i aktywne w tych zmianach uczestnictwo. ◄