I. Cel nauki.
Gelem nauki gim nastyki je s t: 1) rozwoj harm o- nijny sit cielesnych; 2) w yrobienie zreczno§ci, ksztat- cenie odwagi, przytomnoSci u m y stu , samodzielnoSci i umiej^tnoSci uzyw ania sit; 3) rozbudzanie zam itow a- nia do pi^kna i p o rz q d k u ; 4) zapraw ianie do karno- Sci i podporzadkow anie woli jednostki pod wol§ ogotu; 5) utrzym yw anie czerstwosci d a ta .
W szkole ludowej z roznych gat^zi gimnastyki nast§pujace rodzaje dwiczen w chodza w program nauki: 1) dwiczenia rz^dow e; 2) dwiczenia w olne i z przybo- ram i (laskami); 3) dwiczenia n a przyrz^dach (wspinalni, skoczni, drabinach, row now azni itp.); 4) wreszcie gry gim nastyczne. Kazdy z tych rodzajow dwiczen szcze- golnie w pew nym kierunku przyczynia sie do spetnie- nia zadania nauki gimnastyki. I tak n. p. zam itowanie pi^kna ksztatca gtownie dwiczenia rz§dowe, pochody i biegi, tudziez korowody. O d w a g i przytomnoSc um y- stu i umiej§tno§d uzycia sit dwicz^ dwiczenia na przy- rzadach i skakanie. Zr§czno§d w yrabiaj^ dwiczenia wolne
- 115
-i z przyboram -i -i na przyrzadach. Do karnoSc-i -i pod- porzadkow ania woli jednostki pod wol? ogotu zapra- wiaj^ wszystkie dwiczenia, szczegolnie zaS rz?dow e i gry gim nastyczne: dziecko nie Smie bowiem poruszad si? do woli, lecz musi pokonywad swoje zachcianki i sto- sowad si? do ogolu uczniow , wykonywad rozkazy 1 wol? nauczyciela i stosowad si? 'do ogolnych prze- pisow porzadku i karnoSci. Wszystkie dwiczenia spo- tem m aja wptywac na harm onijny rozwoj wszystkich sd cielesnych i przyczyniad si? do utrzym ania czer- stwoSci ciata i duszy, zgodnie z zasada przez sw iat starozytny uznana mens sana in corpore sano (vv zdro- wem ciele zdrowy duch).
2. Ogolne zasady hygieniczne, dydaktyczne i metodyczne.
1) N auka gimnastyki ma przedew szyskiem zna- czenie pedagogiczne — nalezy przeto wykluczyd wszel- kie dwiczenia sztuczne i kark o to m n e; nie idzie tu b o wiem o w yksztatcenie gim nastykow, ale o spetnienie celow, u w st?pu wymienionych.
2) Kazda lekcya gimnastyki m a byd lekcya nauki, 2 gory obmySlanej i system atycznie przeprow adzonej a nie godzin^ zabawy i rozrywki. Dlatego nie nalezy dozwalad uczniom zadnych zarcikow i psot. Gry gim na- styczne wyznaczy si? na koniec godziny, a podczas gier m usi byd wzorowy tad i karnoSd.
3) N auka gimnastyki nie b?dzie si? odbyw ata bezposrednio przed jedzeniem ani tez zbyt szybko po obiedzie.
4) Do dwiczen mied b?da dzieci suknie wolne, dozw alajace sw obodnych ruchow . P rzed cwiczeniami
— 116 —
zdejmujg. w ierzchnie suknie, a z kieszeh wyjm uja p rzed - mioty ostre, zegarki i w szystko, czem mogliby si§ uszkodzid.
5) P rzed godzina gim nastyki m a byd sala gim na- styczna starannie wymiecona i przew ietrzona, dzieci zaS obuw ie dokiadnie maja wytrzed, aby kurzu nie nanosiiy i nie wzniecaly.
6) Dzieci ulom ne, chorowite, chwilowo siabe nie bior^ udziaiu w dwiczeniach gim nastycznych; o dzie- ciach watlej budow y lub posiadajacych bf^dy organi- czne (w ada sercow a i t. p.) orzeknie lekarz, czy mog^ cwiczyd.
7) Cwiczenia tak m aja byd rozlozone, aby dzieci zbyt si§ nie nuzyty. Dlatego to w toku dwiczeri da- wad nalezy chwilki wypoczynku, rozpoczynac godzin§ i konczyd cwiczeniam i lzejszymi, a nuzacym i cwicze- niami krotko dzieci zajmowad. Gdy nauczyciel zau- wazy u ktorego dziecka silne zaczerw ienienie tw a- rzy, bladoSd, wogole znuzenie, natychm iast kaze mu spocz^c.
8) T em p e ratu ra sal gimnastycznych i izb, w k to rych gim nastyka si§ odbyw a pow inna byd um iarko- w an a (12° R wystarcza), pow ietrze w nich czyste, wolne od pylu i wyziewow, a urz^dzenie odpow iednie.
9) W m aju, czerwcu, lipcu i wrzeSniu w dni po- godne pow inna n auka gimnastyki wedle mozno£ci od- bywad si§ n a miejscu w o ln e m , na letniem boisku gi- m nastycznem .
10) Gdzie nie m a sal gimnastycznych ani letnich boisk, tam m iodziez zam iast dw och godzin gim nastyki odbywad b^dzie co tygodnia pod opiek^ nauczyciela w ycieczk§, posw iecona cwiczeniom i grom gim na- stycznym.
— 117 —
11) Zakresu i toku nauki, podanego ponizej, n a lezy SciSle przestrzegac.
12) Ustawienie si§ do cwiczen wolnych i rz^do- wych m a odbyd si§ jak najraZniej, aby czasu nie tracid. Nauczyciel zajmie takie stanow isko, aby mogl
wszystkich uczniow objad wzrokiem. Czasem przypa-
trzy si§ dwiczeniom z boku i z ty t u , aby spraw dzid, czy byw aja zupefnie praw idlow o wykonywane.
13) Rozkazy nauczyciela b§da krotkie a zarazem jasn e. Uzywac nalezy slow nictw a popraw nego, po- wszechnie przyj^tego. Rozkaz kazdy obejm uje dwie cz§§ci: zapowiedz (awizo), co m a bye w ykonane i po- lecenie wykonania. Mi§dzy zapow iedzia a rozkazem wykonania pow inna bye krotka przerw a, aby dzieci mogty zastanow ic sie, co i jak m aj^ wykonad. Nauczy ciel czuw a nad tem , aby dzieci cwiczenia wykony- Waty rownoczeSnie i w tem p ie, ani za szybko, ani za pom alu.
14) Dla ozywienia nauki, dla dodania otuchv m ozna cwiczenia przeplatad Spiewem. Szczegblnie na- daje si§ Spiew przed rozpocz^ciem i na zakobczenie godziny gimnastyki. P odczas dwiczen rz§dow ych mog% takze Spiewad piesni, posiadaj^ce ten sam rytm i takt a tresci^ odpow iadaj^ce dwiczeniom. Nie wolno Spie wad podczas dwiczen, wym agaj^cych nat^zenia sif. Dla zapraw ienia dzieci w takcie b§dzie nauczyciel za- daf, aby dzieci dwiczenia, pow tarzajace si§ po kilka- krod, w mySli liczyty. Cwiczenia pow inny odbywad si§ w tem pie um iarkow anem — niezbyt szybko i bez przesady.
15) Cwiczenia n a przyrzadach powinny bye wedle moznoSci wspolne. Nie nalezy zbyt dtugo jednym uczniem si$ zajmowad. Gdy dzieci cwicza na
- 118 —
dach czuwa nauczyciel nad tem , aby nie byfo zadnego w ypadku. W tym celu ustaw ia si? tak przy przyrza dzie, aby m ogt w razie potrzeby dwiczacemu pospie* szyc z pomocy. Do daw ania pomocy zapraw iad takze nalezy uczniow starszych i silniejszych. Gdy mimo sta- rannego dozoru wydarzy si? w ypadek lub skaleczenie, nalezy niezwtocznie zawiadomid rodzicow dziecka. Gdy za§ w ypadek wym aga pomocy lekarskiej, nalezy co ry- chlej o ni^ si? postarad, tym czasem za£ nauczyciel sam zajmie si? uczniem w sposob, w naglych w ypadkacb wskazany.
Nauczyciel dotozy je d n a k w szelkich staran, aby w szelkim w ypadkom zapobiec.
16) Sposob w ykonania dwiczen pow inien odpo- wiadad w ym aganiom estetycznym , gim nastyka m a b o - wiem ksztatcid poczucie pi?kna.
17) Nauczyciel nie ograniczy si? n a gim nastyko- w aniu podczas godzin gim nastyki; w edle potrzeby za- rzadzi po godzinach nauki, a naw et czasem w§rod godziny w ykonanie kilku wolnych dwiczen gim na-
stycznych, aby dzieci ozyw id, rozbudzid i fizy-
cznie pokrzepid. Godziny gim nastyki, uzyc takze
m ozna za wiedz^ kierow nika n a m arsz w najbliz- szq okolic? budynku szkolnego, n a tak?, do ogrodu publicznego, n a boisko publiczne i t. p., zwtaszcza ta m , gdzie dzieci mogtyby zabawid si? w gry gi- mnastyczne.
18) Gry gim nastyczne m aja wysokie pedagogi- czne znaczenie, nalezy przeto stale pew ien czas im po6wi?cid i utozyc szczegolowy ich tok n a rozne sto- pnie nauki. Gry gim nastyczne pow inny mied warto6c pedagogiczn^. Podczas gier mimo swobody, dzieciom pozostaw ionej, czuwa si? n ad tadem i karnoSci^. N
— 119 —
czyciel b^dzie zach^cat dzieci do tego, aby za wiedza rodzicow takze poza obr^bem szkoly oddaw aly si§ grom gimnastycznym. C hronia one dzieci od w al§sania si§ i wybrykow. Poz^danq. je st rzecz^ uregulow ad zabawy dzieci^ce poza obr^bem szkoly, w czem w ladze gminne ch^tnie b§dai pom ocne, wyznaczaj^c miejsca na stale boi- ska gim nastyczne i fundusze n a oplacenie kierow nikow Cwiczen i zabaw gim nastycznych. Nauczyciel w grach gim nastycznych zywy b^dzie b ra l udziat. Nie ubliza lo w cale jego godno§ci nauczycielskiej a pozyska mu serca dziatwy.
19) P od koniec godziny gimnastyki pow torzy nauczyciel pokrotce poznane nowe dwiczenia, da chwilk^ wypoczynku, kaze si§ ubrad, ustawid w dwoj- ki lub czworki i w yprow adzi w porz^dku wzoro-
Wym z budynku. To sam o tyczy si§ co do po-
w rotu z wycieczek gimnastycznych. Dzieci m aj^ wro- cid w tym samym wzorowym porz^dku. vv ktorym Wyszly.
20) Gim nastyka jest dla dziewcz^t przedm iotem nadobow i^zkow ym — odbywad si§ ma oddzielnie od gimnastyki chlopcow i w edlug zasad, dla gimnastyki dziew czat przepisanych.
3. W skazowki szczegolowe.
K l a s a I.
1) Od pierwszej chwili zapraw iad nalezy dzieci do porz^dku, karnosci, uw agi i doktadnego wykony- w ania dwiczeh.
2) Ze wzgl^du na wiek dzieci dwiczenia wszelkie b§d$ latw e, proste, zastosow ane do sil uczniow. Uni- kad nalezy znuzenia.
— 120 —
3) Gwiczenia trw aja tylko po pot godziny. Procz czasu, wyznaczonego n a gimnastyk§, b§da dzieci wedle potrzeby takze w godzinach nauki dla odSwiezenia sit wykonywaty krotkie cwiczenia wolne.
4) Grom gimnastycznym nalezy najwi^cej po£wi§- cid czasu.
Tok cwiczen gim nastycznych w klasie 1-szej.
G w i c z e n i a w o l n e : P o staw a zasadnicza. P o - jedybcze dw utaktow e ruchy ram io n , tutow ia i nog w postaw ie zasadniczej.
G r y g i m n a s t y c z n e na wolnem pow ietrzu (boisku lub dziedzincu szkolnym niebrukow anym ).
U W A G A. Gry gim nastyczne rozpocz^d nalezy z nastaniem wiosny pogodnej nie wczeSniej jed nak , jak w drugiej potow ie kwietnia. Gdzie nie ma odpo- w iednich miejsc w obr§bie szkoty, tam nalezy dwiczeb tych zaniechad.
- 121 —