Rozdział 1. Praktyki pedagogiczne – założenia i ukierunkowanie projektu
1.2. Idea i założenia dobrych praktyk pedagogicznych – Ewa Cyrańska
1.2.3. Nauka pływania w głębokiej wodzie – wsparcie studentów i nauczycieli
Traktując w sposób poważny i odpowiedzialny wyniki przytoczonych wcześniej badań wskazujących na obawy, opór i bezradność studentów ma- jących realizować praktyki pedagogiczne oraz poczucie braku przygotowa-nia nauczycieli do pełnienia funkcji opiekuna praktyk studenckich w szkole postanowiliśmy stworzyć system wsparcia, dzięki któremu przez obie strony praktyki będą dobrze realizowane, co w konsekwencji przyczyni się do po- prawy jakości kształcenia. W tym celu zostało powołane Centrum Doskona-lenia Praktyk Pedagogicznych, gdzie nauczyciele, opiekunowie praktyk oraz studenci odbywający praktyki będą mogli otrzymać merytoryczne wsparcie od ekspertów. Taki status został przypisany osobom mającym wiedzę i do-świadczenie w szeroko rozumianej działalności edukacyjno-wychowawczej. Ekspertami zostali: metodyk (dyrektor centrum zajęć pozaszkolnych), pe- dagog (wieloletni pedagog szkolny), kurator sądowy oraz psycholog-media-tor. Pełnili oni role: 1) mentora, czyli bardziej doświadczonego kolegi, który udziela rad; de-monstrowane przez niego zachowania stanowią wzorzec do naśladowania; wspomaga w ten sposób rozwój kompetencji; 2) doradcy, który pracuje z osobami odczuwającymi brak satysfakcji oso-bistej lub zawodowej, potrzebującymi przewodnictwa i porady; 3) konsultanta, czyli osoby, która zapewnia ekspertyzę, pomaga rozwią-zać różnorodne problemy, pomaga w rozwoju, planowaniu działań itp.
Porady eksperckie udzielane były przede wszystkim nauczycielom, ale także studentom. Udzielane były osobiście – w siedzibie Centrum, w termi-nach konsultacji, dyżurów wyznaczonych przez ekspertów – telefonicznie i drogą elektroniczną. Udzielono co najmniej tysiąc porad, a ich tematyka przedstawia szerokie spektrum problemów, jakie występują w codziennej pracy zawodowej nauczyciela-wychowawcy, opiekuna realizującego zadania związane z funkcją wychowawczą i opiekuńczą szkoły.
Dodatkowo w ramach strony internetowej projektu uruchomiono forum dyskusyjne skierowane do nauczycieli – opiekunów praktyk w całym kraju
oraz Internetowa Teczka Studenta – strona, gdzie studenci mogli opisywać swoje doświadczenia związane z realizowaniem praktyk, zamieszczać własne refleksje oraz prezentacje z odbytych praktyk. W Centrum Doskonalenia Praktyk Pedagogicznych został zgromadzony bogaty, różnorodny księgozbiór, baza multimedialna oraz pomoce dydaktycz-ne, z których mogli korzystać (zarówno na miejscu, jak i wypożyczając je na zajęcia w szkole) nauczyciele oraz studenci.
Szczególnym rodzajem wsparcia, który zapewniliśmy studentom, był coaching indywidualny nastawiony na rozbudowę sfery wewnętrznej człowie-ka. Zgodnie z dobrą praktyką studenci odbyli kilka sesji coachingowych (jeden student miał w sumie co najmniej pięciogodzinny kontakt z coachem). Isto- tą coachingu jest wykorzystanie zasobów wiedzy i umiejętności już posiada-nych oraz odpowiednie zmotywowanie i towarzyszenie klientowi w celowym usprawnianiu jego funkcjonowania. Coaching przewiduje wsparcie w usuwa-niu barier, obaw wewnętrznych, ograniczeń w osiąganiu zamierzonego celu. Pozwala lepiej poznać samego siebie, wzmacnia poczucie własnej wartości i rozwój osobisty, umożliwia poszukiwanie rozwiązań indywidualnych proble-mów. Dzięki coachingowi „klienci” ustalają konkretniejsze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejsze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności, co jest niezwykle ważne w pracy przyszłego na-uczyciela-wychowawcy (zob. m. in. Dilts 2006; Kreyenberg 2010; Rogers 2010; Smólka 2009; Starr 2005; Thorpe, Clifford 2007).
Odwołując się do przytaczanych opinii studentów, uważających, że nie są dobrze przygotowani do realizowania praktyk pedagogicznych, ponieważ: mieli problemy i nie wiedzieli, jak sobie z nimi poradzić, chcieli coś osiągnąć, ale nie udawało im się lub nie wiedzieli, jak to zrobić, zdoby-li wprawdzie już wiedzę lub umiejętności, które wydawało się, że pomogą w osiągnięciu celu, ale bez rezultatu, nie byli pewni, czy w osiągnięciu za-mierzonego celu pomoże im zdobycie jakiejś wiedzy lub jakichś umiejętności oraz zastanawiali się, jakich konkretnie umiejętności lub wiedzy potrzebują do rozwiązania problemu czy osiągnięcia celu, uznaliśmy, że dzięki coachin-gowi zapewnimy im odpowiedni komfort edukacyjny, przyczyniając się tym samym do poprawy jakości kształcenia. Za główne cele prowadzonych sesji coachingowych uznaliśmy: 1) wsparcie studentów w poszukiwaniu zasobów, potencjału, który moż-na wykorzystać; 2) zapewnienie koncentracji na obranym kierunku działania; 3) pomoc w pełniejszym nabywaniu nowej wiedzy i umiejętności; 4) pomoc w utrzymywaniu niezbędnego poziomu motywacji; 5) pomoc w dokonywaniu analizy i planowaniu działań;
6) inspirowanie i zachęcanie do czerpania pomysłów na rozwój indywidu-alnej ścieżki kariery;
7) wsparcie dla studentów w procesie doskonalenia rozwoju osobistego i zawodowego;
8) trwałe usytuowanie w strukturze celów studentów elementów rozwo-ju osobistego i realizacji kariery w oparciu o odpowiedzialne wykorzystywanie faktu uczestnictwa w praktykach organizowanych w ramach projektu;
9) zwiększanie skuteczności wykorzystywania posiadanych zasobów i umożliwienie tworzenia przestrzeni do samopoznania, autorefleksji, najlep-szego zastosowania własnych kompetencji w kontekście wykorzystywania praktyk studenckich do realizacji celów osobistych oraz rozwoju ścieżki karie-ry edukacyjno-zawodowej.
Sesje coachingowe uwzględniały trzy kluczowe zasady:
1) identyfikację cech osobowościowych pozwalających zrozumieć własny sposób podejmowania decyzji, oceny działań, zachowań innych osób;
2) nakierowanie na realizację wyznaczonych i zaakceptowanych celów poprzez pracę nad budowaniem motywacji oraz przekonań wspierających i ograniczających rozwój;
3) budowanie świadomości skuteczności metody coachingowej w pracy pedagogicznej.
Zakładaliśmy, że dzięki zastosowaniu do realizacji celów osobistych oraz rozwoju ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej coachingu indywidualnego wspartego analizą indywidualną Extendend DISC studenci mogą osiągnąć m. in. następujące korzyści:
1) wzrost trafności samooceny i skuteczności działania;
2) rozwój kompetencji w obszarze określonym celami związanymi z pro-cesem coachingowym;
3) nabycie umiejętności definiowania i korygowania nieskutecznych za-chowań;
4) zwiększenie świadomości własnych możliwości oraz rozumienia me-chanizmów dotychczasowych trudności;
5) identyfikacja własnych mocnych stron będących podstawą dalszego rozwoju;
6) nabycie nowych umiejętności, postaw, wspierających przekonań; 7) opracowanie programu własnego rozwoju z uwzględnieniem potrzeb, wartości, predyspozycji i posiadanych zasobów;
8) nabycie umiejętności świadomego planowania i realizowania ścieżki kariery zawodowej;