NOWE WYDAWNICTWA

H enryk B ucbow ski, Elementy termodynamiki statystycznej, W N T , W arszawa 1998,156 s., okładka plastikow a

D zięk i prof. dr. hab. H enrykowi Buchowskiemu — Autorowi — oraz Wydawnictwu Nauko­ wo-Technicznem u otrzymaliśmy kolejny tom Wykładów z chemii fizycznej, pracę pt. Elementy ter­

modynamiki statystyczn ej. Publikacja ta jest adresowana do studentów i doktorantów wydziałów

chem icznych oraz pokrewnych, a także d o naukow ców pragnących uzupełnić lub odświeżyć swoje w iadom ości z zakresu termodynamiki statystycznej.

Autor zaznajamia czytelników z podstawam i teoretycznymi termodynamiki statystycznej oraz z niektórym i osiągnięciami tej dziedziny wiedzy. W kolejnych rozdziałach poznajemy sposoby op isu w łasności różnych kryształów, gazów doskonałych i ich mieszanin, układów spinów ją­ drowych i elektronowych. W ydaje się, że o wyborze omawianych zagadnień decydowały kryteria dw ojakiego rodzaju: znaczenie w chemii oraz kom pletność opisu metodami termodynamiki statys­ tycznej. D zięk i tem u czytelnik uzyskuje pogłębioną wiedzę o równowagach chemicznych w fazie gazowej, o niektórych zagadnieniach spektroskopowych, o własnościach termodynamicznych wy­ branych układów atom ow ych i molekularnych w fazie gazowej i krystalicznej.

D użym osiągnięciem Autora jest przejrzystość i zwartość pracy. Ma ona rozmiary odpo­ wiadające semestralnemu wykładowi i dlatego m oże być traktowana na dwa sposoby — jako bardzo pom ocne uzupełnienie innych, obszernych opracowrań na temat termodynamiki i fizyki statystycznej, a także jako sam odzielny w ykład ukazujący, na wysokim poziomie, minimum wiedzy o zasadach, m etodach i zastosow aniach termodynamiki statystycznej.

Inną zaletą Wsiyki są bardzo liczne przykłady obliczeń ilustrujących wykład. Pogłębia to wiedzę o przedm iocie oraz ukazuje sposoby rozwiązywania wielu zagadnień fizykochemicznych. M am nadzieję, że ten element wykładu prof. Buchowskiego przyczyni się do przełamania niechęci wielu studentów do matematyki i jej stosowania w chemii.

N a koniec pragnę podkreślić, że dziedzina wiedzy, stworzona i często wykładana przez fizyków, została przybliżona przez Autora „czującego” chemię. Jest to dodatkowy powód, dla którego gorąco zachęcam do korzystania z Elementów termodynamiki statystycznej prof. Buchowskiego.

M arek Ilczyszyn

H enryk B uchow ski, Waldemar Ufhalski, Podstawy termodynamiki, W N T , Warszawa 1998,250 s.

W podręczniku zawarto materiał wykładów z termodynamiki chemicznej wydziałów chemi­ cznych w yższych uczelni. K siążka składa się z 10 rozdziałów: Zmienne i funkcje stanu, Pierwsza

614 NOWE WYDAWNICTWA

zasada term odynam iki (wprowadzenie, zastosow ania i term ochem ia), D ru ga zasada (w prow adze­ nie i zastosow ania), Elem enty teorii maszyn cieplnych. Potencjały term odynam iczne (w prow adze­ nie i zastosow ania), W łaściw ości ciał w niskich temperaturach (trzecia zasada term odynam iki). Dodatki dotyczą: relacji m atem atycznych ważnych w term odynam ice, m etod w yznaczania po­ chodnych cząstkow ych funkcji term odynam icznych oraz jednostki i stałe. U k ład graficzny książki jest przejrzysty. Podręcznik n a p i s a n y jest precyzyjnym, zwięzłym językiem . Starannie przem yślana jest kolejność w prow adzania now ych zagadnień. O m aw iane problem y ilustrow ane są przykładami obliczeniowym i z odpowiednim komentarzem. W iele przykładów w iąże teorię z zastosow aniam i praktycznymi. Stosow any jest układ SI jednostek oraz nom enklatura zgod n a z zaleceniam i IU PA C . W prow adzono np. pojęcie współrzędnej reakcji zam iast liczby postęp u reakcji oraz funk­ cje resztkowe zam iast nadmiarowe. Dyskusyjną sprawą jest korzystanie z pojęcia źród ła entropii nazywanej w podręczniku „entropią tworzącą w układzie”. Reasumując, uważam podręcznik za bardzo dobry i godn y polecenia studentom i w ykładow com .

K a zim ie rz Gatner

Henryk Buchowski, W aldemar Ufnalski, Fizykochem ia gazów i cieczy, W N T W arszaw a 1998, 174 s.

K siążka Fizykochemia gazów i cieczy jest podręcznikiem akadem ickim , kontynuacją wykładu z chemii fizycznej. O m ów iono w niej w łaściw ości i przem iany fazow e układów jed n osk ład n ik o­ wych, właściwości termoelastyczne cieczy, napięcie pow ierzchniow e i lepkość. K siążk a sk ład a się z siedmiu rozdziałów: Podstaw ow e prawa i relacje term odynam iczne, W arunki rów now agi, G azy, Ciecze, Płyny, R ów now agi fazowe i Diagram y fazow e Przedstaw iane problem y zilustrow ano d o ­ brze d ob ran ym zadaniami, uwzględniając w ym iar każdej podstawianej w ieik ości. R ozw iązan ie problemu zaopatrzono w krytyczny komentarz. A utorzy stosują konsekw entnie term inologię zgod ­ ną z zaleceniami IU P A C oraz układ jednostek SI. N a uwagę zasługują liczne odn ośn ik i d o zbiorów danych fizykochem icznych i prac źródłow ych z ićh krytyczną analizą, co nadaje oryginalny cha­ rakter tej książce.

K siążka napisana jest zwięźle, językiem naukow ym , ułatw ia to szybkie zrozum ienie i przy­ swojenie przedstawianych zagadnień. M oim zdaniem , pierwszy rozdział dotyczący p od staw term o­ dynamiki m ógłby być pom inięty, wobec m ożliw ości korzystania z książki P o d sta w y termodynam iki. Recenzowany podręcznik uważam za starannie przemyślany, bardzo dobry i g o d n y polecenia studentom i w ykładow com chem ii fizycznej.

K a zim ie rz Gatner

Sigmund F. Zakrzewski, Podstawy toksykologii środowiska, przekład z język a angielskiego W. Boczoń i H . K om iak , W ydaw nictw o N au k ow e P W N , W arszawa 1997, 281 s., cena 12 zł

W niniejszej recenzji pragnę zaanonsow ać drugą po dw óch latach edycję książki Zakrze­ wskiego P odstaw y toksykologii środowiska, która ukazała się w 1997 r. nakładem P W N . Pierw sze jej wydanie ukazało się w 1995 r. i było przedm iotem recenzji opublikowanej w „W iadom ościach Chemicznych” (patrz W iad. Chem., 1994, 48, 828).

Pierwszy nakład książki rozszedł się bardzo szybko i brakuje jej przede w szystkim studentom tych kierunków, gdzie jest ona obow iązkow ym podręcznikiem . K siążka ta jest rów nież źródłem informacji dla ludzi studiujących dow olną dziedzinę nauk o środow isku, wypełniając w yraźn ą lukę istniejącą na rynku wydawniczym.

Książka P odstaw y toksykologii środowiska składa się z 11 rozdziałów pośw ięconych wszyst­ kim istotnym dla toksykologii środow iska zagadnieniom . Pierw sze cztery rozdziały pośw ięcone są

NOWE WYDAWNICTWA 615 podstaw om farmakologii, takim jak: relacja między dawką a reakcją, sposoby wchłaniania trucizn oraz transport ksenobiotyków . Autor przedstawił zwięźle metabolizm ksenobiotyków w organiz­ m ie oraz czynniki wpływające n a toksyczność ksenobiotyków. W rozdziale piątym autor w sposób interesujący i przystępny przedstawił kancerogenezę chemiczną i mutagenezę. W rozdziałach szós­ tym i siódm ym przedstawiono zanieczyszczenia atmosfery, wody i lądu, wymieniając źródła i ro­ dzaje zanieczyszczeń oraz ich działanie biologiczne. Autor omawia również metody kontroli zanie­ czyszczeń. W rozdziale dziewiątym om ów iono skażenie radioaktywne, w k‘órym określono źródła prom ieniow ania oraz efekty biologiczne i wpływ promieniowania na zdrowie. Omawiając energię jądrow ą, autor wskazał główne problemy przemysłu energetyki jądrowej. W rozdziale „Toksykolo­ gia zaw odow a” autor wymienia substancje toksyczne i ich działanie biologiczne wobec układu oddechow ego, krwiotwórczego, wątroby i nerek oraz reakcje alergiczne. W formie załącznika autor dołączył opis fizjologii nerek i wątroby celem zrozumienia uszkodzeń tych narządów przez rożne ksenobiotyki.

K siążkę kończy rozdział o unormowaniach prawnych ochrony środowiska istniejących w Stanach Zjednoczonych. Tłumacze dodali d o polskiego tłumaczenia niektóre aktualne polskie norm y prawne dotyczące spraw związanych ze środowiskiem naturalnym. W wydaniu drugim zaktualizow ano i dodano 81 nowych norm prawnych. Przedstawienie unormowań prawnych ochrony środow iska w Stanach Zjednoczonych i w Polsce stwarza m ożliwość porównań i może być ciekawym zajęciem dla studentów oraz specjalistów w tej dziedzinie.

K siążka zawiera również dw a dodatkowe załączniki, w których autor proponuje tematy, jak ie m ogą przygotow ać studenci na zajęcia seminaryjne, oraz omawia przebieg badań toksycz­

ności na zwierzętach.

N ow e, drugie wydanie książki Podstaw y toksykologii środowiska jest wzbogacone o dodatek pośw ięcony zagadnieniom zaludnienia na świecie. Autor omawia relację wzrost zaludnienia a świa­ tow e zasoby żyw ności oraz wpływ przeludnienia na środowisko naturalne. Jest to dodatkowy rozdział zaczerpnięty z now ego amerykańskiego wydania tej książki, która dociera właśnie do księgarń w Stanach Zjednoczonych. Przypuszczalnie następne wydanie polskie będzie tłumacze­ niem najnowszej wersji amerykańskiej.

Publikacja przedstawia w sp osób zwięzły i jasny podstawy wiedzy z zakresu toksykologii środow iska. W yczerpująco są opisane problemy toksykologiczne, z jakimi spotyka się współcześnie żyjący człowiek.

N a podkreślenie zasługuje fakt, że w książce zawarte są liczne odsyłacze do prac przeglądo­ w ych lub artykułów oryginalnych, umożliwiając szybkie dotarcie d o danych literaturowych.

O m aw iana pozycja jest godna polecenia jako podręcznik dla studentów kierunków ścisłych i przyrodniczych, a materiał w niej zawarty jest wystarczający do przeprowadzenia 30-godzinnego wykładu.

Do Autorów i Czytelników

Redakcja, analizując materiały dotychczas publikowane i biorąc pod uwa­ gę propozycje Czytelników, widzi możliwość druku na łamach „Wiadomości Chemicznych” interesujących rozpraw habilitacyjnych w formie zwartych mo­ nografii.

Prosimy nadsyłać prace tak, aby spełniały wymogi regulaminu dla Autorów. Zachęcamy Państwa do skorzystania z tej formy publikacji, widząc w tym korzyść obustronną, zarówno dla szerokiego grona Czytelników, jak i Autorów.

Redakcja zastrzega sobie prawo ostatecznej akceptacji rozpraw do druku. Redakcja „Wiadomości Chemicznych”

REGULAMES' DLA AUTORÓW

„W iadomości Chemiczne” publikują artykuły referatowe, nie oryginalne prace dośw iadczal­ ne, dotyczące wszystkich dziedzin chemii i nie drukowane przedtem w innych czasopism ach. Ar­ tykuły wydrukowane w „W iadom ościach Chemicznych” nie m ogą być bez zgod y Redakcji druko­ wane w innych czasopismach. Treść artykułów pow inna odpow iadać stanow i wiedzy w chwili pisania artykułu. Piśm iennictwo cytowane pow inno uwzględniać najnowsze prace krajow e i za­ graniczne z dziedziny, której dotyczy artykuł.

Maszynopisy (wydruki komputerowe) należy nadsyłać do Redakcji w dwóch egzemplarzach: oryginał i kopia lub kserokopia pisana jednostronnie, z zachow aniem podwójnej interlinii i mar­ ginesu szerokości 5 cm z lewej strony; pierwszy wiersz akapitu należy zaznaczyć w cięciem na 5 uderzeń w klawisz.

Pod tytułem polskim należy umieścić tytuł w języku angielskim, adres autora oraz obszerne streszczenie w języku angielskim (do 2 stron m aszynopisu z cytowaniem piśm iennictwa i od syłacza­ mi do tabel i rysunków w tekście).

Artykuły należy opracowywać zwięźle i nie zamieszczać szczegółów , odsyłając czyteln ik a do piśmiennictwa oryginalnego. M aszynopis nie powinien przekraczać 25 stron wraz z tabelami i wyka­ zem piśmiennictwa lub 100 stron, jeśli jest m onografią przeznaczoną d o druku w „B ibliotece Wiadomości Chemicznych”. W wypadku prac wykonywanych za pom ocą kom putera, proszę zwrócić szczególną uwagę na jakość wydruku i czytelność w zorów . Jeśli nie będą wyraźne, to artykuł nie będzie przyjęty do Wydawnictwa. Redakcja prosi — jeżeli to m ożliw e — o dołączenie dyskietki z tekstem pracy wraz z informacją o używanym edytorze (i jeg o wersji). Redakcja zapew ­ nia zwrot dyskietki.

Rysunki (mogą być kolorowe) należy nadsyłać w dw óch egzemplarzach (oryginały i kop ie lub kserokopie). Oryginały rysunków m uszą m ieć taką formę graficzną, by nadaw ały się do reproduk­ cji. N a odwrotnej stronie należy podać ołówkiem nazwisko autora i numer rysunku i ten sam numer zaznaczyć w odpowiednim miejscu m aszynopisu. N a osobnym arkuszu d ołączyć p od pisy pod rysunkami. Wzory chemiczne i schematy reakcji chemicznych, których nie można w prosty sposób napisać na maszynie, pow inny być wpisane ręcznie, w odpowiednich m iejscach tekstu. Niezależnie od tego do pracy należy dołączyć jeden komplet wzorów i schematów narysowanych oddzielnie w formie nadającej się do reprodukcji.

Tabele należy ponum erować cyframi arabskimi oraz pod ać ich tytuł.

Piśmiennictwo zestaw ia się w kolejności cytowania w tekście: pow inno on o zawierać kolejno inicjały imion i nazwisko, skrót tytułu czasopism a zgodny z przyjętymi normami, rok w ydania, tom podkreślony i numer pierwszej strony cytowanej pracy. W ykaz skrótów ważniejszych czaso­ pism chemicznych jest podany w „W iadom ościach Chemicznych”, 1989, 43, 979. Jeśli część piś­ miennictwa zebrana jest w monografiach lub innych wydawnictwach, nie należy podaw ać szczegó­ łowo wykazu tego piśmiennictwa, lecz cytować odnośne wydawnictwo.

O przyjęciu pracy do druku decyduje Kom itet Redakcyjny. M aszynopisy nie odpowiadające podanym warunkom nie będą przez Komitet rozpatrywane. Artykuły nie zakwalifikowane d o druku Redakcja zwraca, zachowując kopię m aszynopisu. Autorzy przeprowadzają jedynie korektę tekstu. P o zakwalifikowaniu pracy do druku nie będą uwzględniane żadne popraw ki rysunków.

Honoraria za wydrukowane prace są wypłacane wyłącznie tym Autorom, których artykuły zo­ stały zamówione przez Redakcję. Autorzy wydrukowanych prac otrzymują bezpłatnie 20 nadbitek.

DO CZYTELNIKÓW „W IADOM OŚCI CHEMICZNYCH”

Redakcja miesięcznika PTCh „Wiadomości Chemiczne” zawiadamia, że wysokość prenumeraty rocznej „Wiadomości Chemicznych” za 1998 r. ustalili­ śmy na 48 zł dla instytucji i nie zrzeszonych prenumeratorów indywidualnych oraz 24 zł dla bibliotek szkół średnich i podstawowych. Należność za prenume­ ratę prosimy przekazywać na konto:

Bank Przemysłowo-Handlowy S.A.

I Oddział we Wrocławiu

pl. Powstańców Śl. 9, 53-316 Wrocław Redakcja „Wiadomości Chemicznych”

N r 10601679-060280-27000-520101

Prenumerata „Wiadomości Chemicznych” dla członków PTCh, połączona z opłatą składek członkowskich, jest znacznie niższa i przedstawia się następu­ jąco:

— prenumerata „Wiadomości Chemicznych” na rok 1998 wraz ze skład­ ką członkowską, w ramach której dostarczany jest „Orbital”, wynosi 37 zł (składka — 30 zł, prenumerata — 7 zł);

— emeryci oraz nauczyciele szkół średnich i podstawowych płacą 22 zł (składka — 15 zł, prenumerata — 7 zł);

— dla studentów, członków PTCh, składka wraz z prenumeratą „Wiado­ mości Chemicznych” wynosi 15 zł (składka — 8 zł, prenumerata — 7 zł). Członkowie PTCh, którzy zechcą zaprenumerować „Wiadomości Chemi­ czne” na podanych tu warunkach, proszeni są o wnoszenie opłat na konto:

PTCh Warszawa, ul. Freta 16 BG IV O/Warszawa, N r 10401019-6594-132

WIADOMOŚCI 1998, 52, 7-8

chemiczne

SPIS TR E ŚC I

Wiesław Z. A N T K O W IA K : W spom nienia o Profesorze Jerzym Suszce i szkic je g o d o ­ konań n a u k o w y c h ... 473 Marek ILC ZYSZYN: Jak kosm ologia tłum aczy pow stanie pierw iastków chem icznych? 511 Rafał W Y SO K IŃ SK I: Poszukiw anie now ych leków n a bazie c is p la ty n y ... 529 Zbigniew CHALECKI, Jan PLEN K IEW IC Z: Z astosow anie lipaz w syntezie organicznej

w środowisku b e z w o d n y m ...545 Valery ISID O R O V , Jadwiga JAR O SZY Ń SK A : M odelow an ie heterogenicznych reakcji

związków organicznych w a tm o sfe r z e ... 569 Ryszard ŚW IETLIK: Znaczenie pojęcia „specjacja” w chem ii śr o d o w isk a ... 587 Jan SZYM ANOW SKI: „Ekstrakcja” wykorzystująca zjawisko zm ętnienia roztw orów zw iąz­

ków powierzchniow o czy n n y ch ... 597

Nowe wydawnictwa...613

W N A S T Ę P N Y M Z E SZ Y C IE U K A Ż Ą SIĘ:

K rzysztof P IG O Ń , Andrzej O LSZO W SK I: Zdzisław R uziewicz (1925-1997) Przemysław M ASTALERZ: Biogenne związki halogenoorganiczne

Hanna KRAW CZYK: Zjawisko hom okoniugacji

Piotr W OJCIECHOW SKI, R om an G A N C A R Z: Alicja po drugiej stronie lustra

Marcin M OLSKI: Jakie własności cząsteczek dw uatom ow ych m ożn a wyznaczyć z w idm wibracyj- no-rotacyjnych?

Alina PYKA: Indeksy topologiczne i ich znaczenie w badaniach chrom atograficznych. C zęść II.

Felieton naukowy

Ignacy Z. Siemion: N otatk i chaotyczne. XVIII. Przestroga D ed ala Kronika

Nowe wydawnictwa