O RGANIZACJA I ZAKRES KONTROLI URZĘDOWYCH

W art. 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 wymaga się, aby państwa członkowskie wprowadzały w życie oraz monitorowały i kontrolowały przestrzeganie przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze odpowiednich wymogów prawa żywnościowego na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.

W art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe były przeprowadzane regularnie, w oparciu o zagrożenie oraz z właściwą częstotliwością, uwzględniając a) określone zagrożenia; b) przeszłe dane dotyczące podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze w odniesieniu do zgodności; c) wiarygodność jakichkolwiek własnych kontroli, które zostały już przeprowadzone; oraz d) wszelkie informacje, które mogą wskazywać na niezgodność.

Ustalenia

Według przedstawicieli GIS istnieje system kategoryzacji zagrożeń w odniesieniu do zakładów produkujących żywność. System ten nie obejmuje jednak zakładów prowadzących produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt. Każda PSSE musi podjąć decyzję na poziomie powiatowym bez żadnych instrukcji ze strony właściwego organu centralnego o przeprowadzeniu oceny ryzyka mającej na celu określenie liczby inspekcji u producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt. Przedstawiciele GIS poinformowali jednak zespół prowadzący audyt, że przygotowywany jest nowy system kategoryzacji zagrożeń w odniesieniu do zakładów produkujących żywność i obejmie on produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt.

System ten ma zostać wdrożony do końca 2013 r.

Istnieje krajowy roczny plan pobierania próbek, który jest realizowany odrębnie. Plan urzędowego pobierania próbek do badań mikrobiologicznych próbek żywności jest opracowywany przez PIS wraz z Państwowym Zakładem Higieny (PZH). Sporządza się go na podstawie wymogów rozporządzenia (WE) nr 2073/2005, powiadomień RASFF, wcześniejszych wyników mikrobiologicznego zanieczyszczenia żywności, zgłoszonych ognisk choroby i modeli spożywania żywności. Decyzje dotyczące przypisania liczby próbek danej WSSE, parametrów, które mają być zbadane, oraz miejsca pobrania próbek podejmuje się na poziomie centralnym. WSSE określa liczbę próbek do pobrania w poszczególnych PSSE.

Jak wynika z informacji przekazanych przez GIS, zgodnie z planem urzędowego pobierania próbek w 2013 r. trzeba było pobrać 400 próbek świeżych warzyw do badań na obecność salmonelli i szczepu E. coli O157 oraz w celu oznaczenia liczby Listeria monocytogenes i E. coli. Kolejne 500 próbek zamrożonych owoców zamierzano poddać analizie pod kątem obecności salmonelli, grzybów i drożdży oraz w celu oznaczenia liczby Listeria monocytogenes.

Kontrole urzędowe producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym producentów kiełków, przeprowadza się z zastosowaniem ogólnych procedur PIS dotyczących inspekcji zakładów produkujących żywność oraz pobierania próbek żywności.

Zespół prowadzący audyt zauważył, że:

• właściwe organy nie uznają podstawowych produktów roślinnych za żywność przed zbiorami, zgodnie z definicją „żywności” podaną w art. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002;

• kontrole urzędowe przeprowadzone przez właściwe organy nie obejmują wszystkich podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze produkujących podstawowe produkty roślinne i nasiona przeznaczone do kiełkowania z uwagi na fakt, że wiele z tych podmiotów nie jest zarejestrowanych (zob. sekcja 5.2.2);

• PSSE objęte wizytą ustanowiły inną częstotliwość inspekcji w odniesieniu do zakładów prowadzących produkcję podstawową roślinną. W jednym województwie inspekcje przeprowadzano w 10% zarejestrowanych gospodarstw rolnych i częstotliwość tę ustalano

głównie w oparciu o dostępność zasobów, a nie w oparciu o zagrożenie. W innym województwie ustalono, że raz na trzy lata zostanie przeprowadzona jedna kompleksowa inspekcja;

• istniały pewne dowody wskazujące na planowanie pobierania próbek na podstawie analizy ryzyka. Na przykład próbki świeżych warzyw ujęto w planie pobierania próbek z 2012 r. po wystąpieniu ognisk szczepu E. coli O104 w UE. Parametry badania obejmowały jednak tylko wykrycie serotypu szczepu E. coli O157 z uwagi na brak możliwości laboratoryjnych.

Mimo że szczepy wyizolowane z próbek o dużej liczbie pałeczek E. coli zbadano na obecność genów związanych z VTEC, wrażliwość procedury jest niska z uwagi na fakt, iż sprawdzone zostały tylko próbki o dużej liczbie pałeczek E. coli i procedury nie można uznać za równoważną z metodą zalecaną w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 dotyczącą wykrywania VTEC;

• zgodnie z instrukcjami PIS próbki podstawowych produktów roślinnych należało pobierać głównie na poziomie sprzedaży detalicznej. Plan pobierania próbek z 2013 r. zawierał instrukcje dotyczące pobierania próbek kiełków i nasion przeznaczonych do kiełkowania za każdym razem, gdy pojawią się one na rynku detalicznym;

• nie istniały żadne plany pobierania próbek świeżych owoców do analizy mikrobiologicznej pomimo powiadomień RASFF dotyczących polskich produktów związanych z tą kategorią żywności (np. nie zaplanowano pobierania próbek truskawek i malin do analizy zanieczyszczenia wirusem zapalenia wątroby typu A lub norowirusem). Ponadto nie było wymogu przeprowadzania badania oznaczenia liczby E. coli w próbkach zamrożonych owoców, które można by wykorzystać jako wskaźnik zanieczyszczenia odchodami w przypadku braku badania na obecność wirusa zapalenia wątroby typu A lub norowirusa;

• inspektorzy PSSE nie otrzymali instrukcji w sprawie kontroli urzędowych w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt ani w sprawie wdrażania środków dotyczących zatwierdzania określonych w rozporządzeniu (UE) nr 210/2013;

• lista kontrolna stosowana przez inspektorów PSSE w gospodarstwach rolnych i zakładach produkujących kiełki objętych wizytą nie zawierała konkretnych pytań dotyczących zgodności z przepisami załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004;

• inspektorzy PSSE przeprowadzający kontrole urzędowe w gospodarstwach rolnych objętych wizytą poświęcili bardzo mało uwagi wizytom w terenie i działaniom podjętym przez rolników w celu wdrażania dobrej praktyki rolniczej w zakresie nawadniania i stosowania nawozów.

Wnioski

Zagrożenia wynikające z produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym te powstające na etapie uprawy i zbiorów, nie są brane pod uwagę przy planowaniu kontroli urzędowych w oparciu o analizę ryzyka, a kategoryzacja podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze w oparciu o zagrożenia nie obejmuje producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt, z wyjątkiem zakładów produkujących kiełki. W związku z tym kontrole urzędowe nie obejmują przestrzegania wymogów higieny wymienionych w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 właściwych dla etapu poprzedzającego zbiory i etapu zbiorów, a zatem nie można zapewnić zgodności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze z tymi wymogami.

5.2.4 Przeprowadzanie kontroli urzędowych w zakresie zobowiązań podmiotów